Onte 579: Medios en galego

Convidado pola Asociación Cultural O Castro participei, xunto a Carme Adán e Manuel Mera, na presentación en Vigo de Sermos Galiza. Gustei moito que acto constituíse unha defensa da necesidade dos medios en galego e da súa pluralidade. A consideración de Galicia coma un espazo informativo propio; a necesidade de facer visible o pensamento nacionalista e a diversidade do noso pobo; o fomento da lectura e da escrita en galego como comportamentos en defensa da lingua e da nación; a corresposnabilidade cidadá no desenvolvemento de proxectos como Sermos Galiza, Praza Pública ou Galicia Confidencial foron algunhas das cuestións que propuxen na miña intervención. Como tampouco quedaron fóra as dificultades destes medios no momento actual, provocadas pola devaluación que sofrimos e polas incertezas do tránsito entre os paradigmas comunicacionais analóxico e dixital. Unha situación difícil para os medios en galego, como tamén para o conxunto do sector editorial, xa que a pesar de que a edición é híbrida (ese é o caso de Sermos Galiza, que apostou por un modelo de edición expandida, diferenciando algúns dos contidos impresos e dixitais), o modelo de negocio (polo momento) é analóxico, baseado na venda de exemplares e de insercións publicitarias (cunha tendencia á baixa). Pechou as intervencións Manuel Mera, membro do consello da administración de Sermos Galiza, chamando a gañar suscritores para permitir normalizar un proxecto apoiado por un milleiro de accionistas. Interesante este tipo de presentacións.

Onte 578: Os Sabuxos de Jaureguizar

No currículum de Jaureguizar quedará fixado que o primeiro exemplar do primeiro título da súa primeira serie para público infantil (Os Sabuxos) chegou do prelo o día que morreron Margaret Thatcher e Sara Montiel. Unha boa oportunidade para non esquecer. Desta volta o narrador de Ribadeo atrévese cunha serie de intriga protagonizada por catro detectives (moi noviños) que pretenden solucionar os misterios que aparecen na súa contorna. A súa actitude rigorosa no contraste das informacións e valoracións dos feitos, o seu humor para afrontar as dificultades, a súa afouteza diante dos poderosos, a súa capacidade para denunciar inxustizas serán algúns dos ingredientes cos que intenten resolver os seus “casos”. Tras o ronsel do éxito do afouto adolescente Tintimán, Nica e os seus amigos (preadolescentes) converteranse nos detectives máis novos da talentosa literatura policial galega. Outra aposta creativa de Jaureguizar, un autor ao que lle presta utilizar e reinventar as convencións da literatura de xénero. Esta serie dos Sabuxos supón unha nova colaboración entre Jaureguizar e o ilustrador Matalobos, unha parella creativa de feito que acada un resultado visualmente moi atractivo e actual. Aventuro que estes Sabuxos nacidos en Lugo darán moito que ler e investigar.

Campo do Fragoso CXXXVI

NAUFRAXIO

A innecesaria sobreexcitación de Iago Aspas no derbi de Riazor abriu unha perigosa vía de auga no Celta. Na matinal de onte, milleiros de celtistas comprobamos nun silencio inquedante como este furado na estrutura acadaba un tamaño alarmante. Non quedaban moitas dúbidas, arruinábanse as ilusións depositadas nun equipo que se afundía diante das nosas olladas abraiadas, quedando coma un barquiño de papel ao capricho da ventoleira combinativa do excelente Raio Vallecano de Paco Jémez.

Sobre o campo do Fragoso evidenciáronse onte moitos dos erros celestes dunha tempada moi mal planificada por Miguel Torrecilla, o principal responsable técnico deste novo fracaso. E moitas son as opinións a este teor que os seareiros realizan na bancada, que tamén deben ser compartidas no espazo público. Sen entrar a valorar os recursos económicos dos que dispuxo (superiores aos doutros clubes hoxe mellor clasificados), o director deportivo fichou mal, tanto en verán coma en inverno, con eleccións tan misteriosas como as do coreano Park ou a do veterano Pranjic. Desaproveitou a tempada de inverno para reforzar o equipo cun segundo mediocentro que acompañase a Borja e cun dianteiro que servise de referencia en ataque. E se todo isto non abondase, a absurda contratación de Abel Resino, incluído o estrafalario episodio do ultra Salva Ballesta e a conseguinte reacción de apoio incondicional da caverna mediática deportiva madrileña, só contribuíu a aumentar o deterioro no club e a liquidar a mellor das herdanzas do ascenso con Paco Herrera, o patrón de xogo dun equipo ordenado e sereno que coidaba o balón e procuraba así as súas oportunidades.

Fronte ao Raio, o Celta naufragou dende o inicio. Resino prescribiu ao seu equipo a mesma receita que diante do Barcelona. Defensa moi adiantada, case na medula, presión do resto dos xogadores por todo o campo e atención para as xogadas a balón parado a cargo de Fabián Orellana. Aí remata toda versatilidade táctica dun adestrador que en apenas seis xornadas (acadou catro puntos) estirpou de raíz calquera rastro do xogo académico dun equipo ao que, até entón, lle faltaba gol e lle sobraba capacidade combinativa. Foille moi doado ao Raio fender semellante proposta. Abondoulle deixar que o galego Trashorras dirixise devagariño e como moita precisión, como a el lle presta, a orquestra vallecana na que Lass e Leo Baptistão colleron moitas veces as costas dos nosos laterais, outra volta moi afastados das bandas. Non pasara o cuarto de hora, cando os madrileños se adiantaron grazas a un fermoso remate de tacón de Piti, xerado tras un erro celeste garrafal na marcaxe dos extremos. Daquela co taboleiro de marcas en inferioridade, o mellor do Celta en todo o partido xa pasara, catro minutos nos que chegou a forzar catro saques de recanto consecutivos. Rematou a primeira parte con dúas oportunidades estragadas por un Park moi nervioso, un cacheirón e unha cabezada dende a frontal que chegaron a Marcador.

Na reanudación o Celta non recuperou nin a orde nin o concerto. O partido transformouse nun pasacorredoiras no que o balón voaba dunha área a outra con escaso sentido. No obstante, a entrada de Mario Bermejo como dianteiro centro, un traballo de auténtico atalante, incomodou na área pequena á defensa madrileña. Foi un espellismo. Cando Trashorras e o seu escudeiro Domínguez recuperaron o control, o partido volveu coller acougo e o fútbol volveu ter sentido. O golazo de Delibasic, faltando apenas dez minutos, froito de catro pases ben orientados, amosou que o Raio Vallecano xogaba ao fútbol e os de Abel Resino á ruleta (rusa). Consumábase así o naufraxio dun equipo que queda á deriva. Boa falta fai un salvavidas.

Onte 577: Festa da Reconquista

Foi onte o Casco Vello unha cidade de festa de arrecendo netamente laico e popular. Insistindo cada ano na representación popular da liberación da cidade amurada por parte da milicia honrada, a festa da Reconquista gañou o corazón da cidadanía viguesa. Creo que xa podemos aventurar que emerxe unha festa con tradición onde, ademais, a presenza da música de raíz e dos oficios tradicionais son outras dúas compoñentes esenciais. Lonxe de calquera folclorismo de franquicia medieval, esta festa viguesa consolídase grazas á organización do asociacionismo veciñal e a unha masiva participación interxeracional que durante dous días ocupa prazas e rúas do sur do Casco Vello. Tras a longa camiñada, regresamos moi felices deste día de festa cidadá.

Onte 576: 30 anos de Nova Escola Galega

Celebramos onte na Nave de Vidán os trinta anos de Nova Escola Galega, o movemento de renovación pedagóxica no que temos a fachenda de participar dende a súa fundación na primavera de 1983. O reencontro cos compañeiros e compañeiras deste noso proxecto de vida foi emocionante, capaz de proporcionarnos novos azos, xa que sabemos que en Nova Escola Galega está boa parte do noso ADN vital e profesional. A pesar do tempo transcorrido e das dificultades para o proxecto da escola pública galega, comprobamos que NEG conta cun pulo renovado, grazas á incorporación dunha nova xeración de profesionais da educación. Nova Escola Galega é un milagre laico!

A cerna da conmemoración dos trinta anos, ademais do debate arredor da LOMCE e do tempo escolar, foi na sesión de tarde o nomeamento como novos socios de honra de Olga Araúxo, Agustin Fernández Paz, Flora Fondevila, Xesús Portas e Maribel Santos. Cinco mestres e mestras, membros moi activos do noso colectivo, que completaron a súa xeira profesional traballando a prol da escola galega das pombas con arrecendo a mazá, a metáfora coa que Antón Costa Rico cifrou a nosa angueira colectiva. Todas as cinco son pombeiros de esperanza, as súas traxectorias humanas e profesionais ensinaron a escribir pola outra cara do papel pautado, como aconsellaba Juan Ramón Jiménez. Abeizoámalas emocionadas por ensinarnos a apreciar o valor da vida e a súa afouteza por construír dende a educación un mundo novo.

Aquí pode lerse a laudatio que fixen de Agustín Fernández Paz.

Onte 575: Fuxidos e guerrilleiros

O Club Faro de Vigo convidoume a presentar ao escritor Carlos Reigosa que pronunciou unha interesantísima conferencia sobre escapados e guerrileiros galegos no período de 1936 a 1950. Ao longo de case unha hora, o autor d’ A vitoria do perdedor, desmontou algún dos prexuízos arredor dunha historia, para el, «mal ou contraditoriamente contada». Distinguiu tres fases nestes relato.

A primeira, do 36 ao 39, na que houbo milleiros de fuxidos, que foron reitegrándose de forma moi difícil e con moitos perigos. «Durante este período o correcto é falar de fuxidos da rebelión militar que triunfou. Falar de guerrillas aínda é prematuro, a pesar de que en xaneiro de 1938 na Coruña se formase un grupo de dezaoito persoas, gobernaod por José Neira e Gardarríos».

A segunda, do 39 ao 1945, coincidindo co desenvolvemento da Segunda Guerra Mundial, na que se formaron tres agrupacións do Corpo das Guerrillas León-Galicia, a primeira no Bierzo, a segunda en Ourense e a terceira en Lugo. Reigosa detívose a relatar a importancia de figuras como Víctor García, que regresou a Pontevedra en 1941 coa intención da reconstrución interna do Partido Comunista, «nun momento no que era posible que caise Alemaña, amosando que era posible unha resistencia en España». «Nos anos 43 e 44 había unha persecución menos intensa. Os guerrilleiros eran máis políticos».

Detívose o autor de Intramundi en expilcar o sucedido cando rematou a Guerra Mundial, o que abriu a terceira etapa do proceso. «Houbo unha reacción distinta nas forzas políticas. Anarquistas e socialistas crían que debía forzarse o cambio dende fóra. Os comunistas pola contra que debía facerse dende o interior. Foi cando as guerrilas chegaron a tomar concellos como os de Vimianzo ou Moeche, coa intención de transmitir a existencia dun conflito militar». «Seoane e Gayoso regresaron a Galicia para facerse cargo do Partido Comunista. Trouxeron a orde de eliminar a Víctor García. No ano 46 puxeron en marcha na Coruña accións que tiveron un éxito continuado, crearon unidades militares, mais non se produciu o levantamento popular que agardaban». «Esta intensificación da loita guerrilleira coincidiu cun momento (finais de 1947 e comezos de 1948) no que a Garda Civil pasou a unha belixerancia total. Esa partida foi perdida polos mandos guerrilleiros que viñeran de fóra. Así naceu a parte máis triste e peor contada deste proceso, a progresiva desaparición, a partir de 1949, das agrupacións guerilleiras». «Quedou xente polo monte que desenvolveu un comportamento de sobrevivencia». Tras relatar con detalle as historias do Piloto e de Mario de Langullo, rematou Reigosa afirmando que «foi esta a historia dunha traxedia que comezou tendo moito sentido e acabou sen sentido ningún».

Onte 574: Sen memoria

Feijoo confesou onte que non lembraba todas e cada unha das cousas que fixo cando estaba no instituto. Na súa comparecencia diante dos medios dixo que non lembraba se foi de vacacións con Marcial Dorado a Andorra ou a Picos de Europa. Nada dixo entón das viaxes que semella fixo a Cascais e Ibiza nin das chamadas rexistradas polo xuíz Vázquez Taín de 2001 a 2003. Feijoo é unha persoa sen memoria. Eis quizais resida a clave do éxito da súa meteórica carreira política. Dá medo!

Onte 573: «Feminismos»

Resultou moi interesante a primeira presentación de Feminismos, o ensaio de Olga Castro e María Reimóndez, celebrada ontre na Libraría Lila de Lilith de Compostela. A glosa do libro correu a cargo de Belén Martín Lucas, tamén a súa prologuista, que comezou salientando que era «unha aposta necesaria». «Enche un oco importante en lingua galega xa que non existía ningunha obra que falase de todos os feminismos». Sinalou a actualidade da obra cando «vivimos os retrocesos promovidos polo capitalismo ultraliberal», así como o seu «ton moi positivo» e de lectura moi amena, recollendo »estratexias de mulleres de todo o mundo para modificar o mundo e a planeta». Belén Martín insistiu na importancia dun libro que «desmonta prexuízos sobre o pensamento feminista, un movemento que defendeu temas que afectan a toda a sociedade, problemas de todas as persoas». «A través dos feminismos podemos transformar a sociedade. Non se pode saír da crise sen pensar coas lentes violetas postas», rematou.

María Reimóndez relatou a orixe do libro. «Cando queriamos facer un libro sobre tradución feminista, pensamos que antes habería que falar de feminismos. Comprobamos que había un baleiro de textos e que había que saír do occidental. Aí naceu Feminismos, coa intención de ofrecer unha obra dirixida a persoas que xa teñen coñecementos como aqueloutras que teñan prexuízos sobre os feminismos». »As teorías feministas non poden ser consideradas só dende occidente, xa non é lexítimo falar só dos feminismos occidentais, xa que as experiencias máis interesantes proveñen hoxe doutros lugares». Confesou as dificultades para acceder a textos en linguas como o xaponés. «Fixemos un grande esforzo de recollida de información e de síntese, xa que quixemos ofrecer un texto accesible». Rematou María Reimóndez salientando que «os feminismos son a maior fonte de innovación da humanidade. O feminismo sempre ten un carácter innovador».

Olga Castro explicou a estrutura dunha obra coa que «pretendimos saír da perspectiva occidental, esculcar outras fontes». «Abordamos unha viaxe multilingüe por todos os continentes para detectar as utopías que parecían inalcanzables e agora forman parte da normalidade» «Intentamos recoller unha pluralidade de achegas feministas sobre temas transversais como a maternidade, sexualidade ou ciberfeminismo, así como desvelar discriminacións e desigualdades, propoñendo estratexias de igualdade, razón polas que procuramos a contribución dos feminismos en diversas ciencias e disciplinas«. «Buscamos que o feminismo adquirise un papel máis central na educación institucionalizada. Moitos dos avances que hoxe temos se deben aos feminismos, sen que se diga», rematou Olga Castro.

Onte 572: Menela

Celebrouse onte o Día Internacional do Libro Infantil, mais tamén o Día Mundial de Concienciación sobre o Autismo. Unha efeméride destinada a contribuír á defensa da dignidade, dos dereitos e da mellora da calidade de vida daquelas persoas incluídas no que se denomina «Trastorno do Espectro do Autismo» (TEA), unha doenza que se estima no mundo afecta a 35 millóns de persoas, a 1 de cada 150 escolares. Superar os prexuízos e falsas crenzas existentes sobre as persoas con discapacidade ou con trastornos do espectro autista é un requisito imprescindible para conseguir a súa participación social e unha sociedade en real igualdade. Un labor inclusivo que dende 1989 leva realizando en Vigo e a súa comarca Menela, a institución educativa e asistencial, hoxe unha fundación, da que leva termando de forma incansable e xenerosa o psiquiatra Cipriano Jiménez Casas. Dende a creación do seu centro de formación e recursos da rúa Laxe, proxecto pioneiro na recuperación urbana do Casco Vello de Vigo, até a empresa Castro Navas de Priegue, na que traballan persoas maiores con TEA, hoxe sesenta profesionais de Menela atenden a 149 persoas nos seus diferentes proxectos. A inclusión educativa e laboral de persoas con TEA, asi como a atención temperá a nenos que padecen este trastorno constitúen os seus principais obxectivos. Unha actividade da iniciativa privada que sofre as penalidades dos recortes dos poderes públicos, capeando o mellor que pode semellante temporal. Como sinala Cipriano Jiménez Casas no artigo que publica hoxe en Faro de Vigo: «o mundo do autismo non esta feito de silencio nin de illamento; precisa concienciar e participar». O traballo da Fundación Menela merece o noso maior recoñecemento e apoio.

Onte 571: Cotas para o libro galego

Preparando un amplo informe sobre o estado da edición en galego e o plan estratéxico para o sector do libro, que se publicará no vindeiro número da revista Tempos Novos, elaborei novos datos sobre vendas e achei as cifras da cota do libro galego en 2011.

O número de exemplares vendidos polos editores privados galegos foi de 1.949.256, sendo o número dos vendidos en galego de 1.534.409, unha cantidade moi considerable. O prezo medio por exemplar dos libros editados en galego foi de 13,97 €.

No caso do libro editado en Galicia, cuxa facturación total foi  no ano 2011 de 27,17 millóns €,  estímase que as vendas no mercado interior galego foron de 25,78 millóns de € (94,9%), o que supón unha cota de mercado sobre o total do libro en Galicia do 16,1%. No caso do libro en galego, que facturou 21,43 millóns €, estímase que as vendas en Galicia foron de 21,00 millóns de € (98,00%), o que supón unha cota de mercado en Galicia dun 13,02 %. En ambos os dous casos as librarías independentes  continúan sendo a canle de facturación privilexiada, nun 55,2 % (14,28 millóns de €) no primeiro caso e nun 56,2 % (11,80 millóns de €) no do libro en galego.

Estas porcentaxes debería servir de referentes para artellar novas políticas de promoción e visibilización do libro en galego nas librarías, desde a súa presenza nas mesas de novidades e escaparates das librarías, coma na oferta das casetas das feiras do libro que comezarán en Ferrol neste mes de abril. Propoño que toda a rede libreira galega respecte que por cada tres libros en castelán se ofreza na mesa de novidades ou se expoña no escaparate outro en galego. Creo que é unha medida xusta, o mínimo ao que debemos aspirar, acorde coa cota de mercado real do libro galego e coa acción positiva que precisa a edición na nosa lingua.