O conflito da biblioteca nodal

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a situación bibliotecaria en Vigo.

Vigo xa non é aquel concello que hai menos dunha década aparecía sempre como exemplo do severo desinterese das administracións públicas polas bibliotecas e polo fomento da lectura. Grazas ás melloras introducidas na Biblioteca Central, bautizada este ano como Juan Compañel (en homenaxe ao editor de “Cantares gallegos”), e á inauguración da Biblioteca Xosé Neira Vilas do Calvario, ambas as dúas de titularidade municipal, rompeuse a inercia da indixencia bibliotecaria viguesa.

A inauguración o 9 de setembro de 2011 da Biblioteca Pública Municipal do Calvario, construída ao abeiro do Plan E de Zapatero, xermolo do que debería ser a rede de bibliotecas públicas municipais, supuxo un punto de non retorno para reconciliar a Vigo coa que se considera de forma unánime como a primeira institución cultural de cada comunidade local. O éxito desta acolledora biblioteca, tanto a nivel de socios (sete mil en 2012 e subindo ao longo do actual) e usuarios (máis de cento vinte mil anuais) como de actividades de fomento da lectura e de alfabetización informacional para un público interxeracional, amosan o papel esencial que a biblioteca pública desenvolve como animadora das comunidades de barrio. Éxito ao que se uniu hai un par de meses a súa aposta pioneira e innovadora polo préstamo de libro electrónico, o eBookVigo, unha plataforma tecnolóxica que o concello pon a disposición de todos os cidadáns vigueses usuarios desta biblioteca para facilitar o seu acceso á lectura en formato electrónico.

Porén, esta importante contribución non pode agochar a incapacidade dos tres últimos gobernos municipais vigueses para ofrecer un espazo no que o Ministerio de Educación e Cultura constrúa a Biblioteca Pública do Estado que a cidade precisa coma auga de maio. Unha construción prevista en varios Orzamentos Xerais do Estado mais para a que nunca se chegou a atopar o espazo municipal axeitado, tras barallarse o seu emprazamento na Escola de Artes e Oficios, nunha das plantas baleiras do Auditorio Mar de Vigo e xa máis recentemente no compromiso verbal de Abel Caballero de facelo no edificio da Panificadora, que semella quedou en auga de castañas. Como tampouco foi capaz o concello de atopar mellor ubicación que os sotos da casa do concello para o Arquivo Municipal de Vigo, do que foi derradeiro arquiveiro José G. Posada-Curros, unhas dependencias insuficientes para unha institución que debería estar ao servizo do persoal investigador como do conxunto da cidadanía.

Neste contexto entre o esforzo e a precariedade desenvólvese o conflito actual entre o concello de Vigo e a Consellaría de Cultura e Educación sobre a dotación económica da Biblioteca Central de Vigo, que como antes sinalamos ten titularidade municipal, mais forma parte da rede de bibliotecas nodais de Galicia xunto ao resto das bibliotecas do estado (as das catro capitais de provincia e máis a Ánxel Casal de Santiago), sostidas integramente polos fondos propios e transferidos xestionados pola Xunta de Galicia. A ameaza do alcalde de non incluír nos orzamentos municipais de 2014 a partida de 350.000 euros destinados á Biblioteca Juan Compañel (lembremos que é unha institución de titularidade municipal, non autonómica) é unha torpeza incomprensible, explicable pola súa obsesiva estratexia de agudizar a contradición cos membros do Partido Popular e denunciar a falta de investimentos dos gobernos conservadores coa primeira cidade de Galicia. Mais aínda cando o funcionamento desta biblioteca e a súa integración na rede nodal, que se fixo tras a súa ubicación no edificio Ferro do Casco Vello, se rexe por un convenio entre o concello e a Xunta que, en todo caso, debería ser denunciado, se algunha das dúas partes o considera necesario. Apostaría que estamos diante dun conflito estritamente político, outro episodio máis desa interminable lea mediática entre o alcalde e a delegada da Xunta.

Todos os poderes públicos teñen unha responsabilidade coas bibliotecas públicas e o fomento da lectura á que, a pesar das políticas de consolidación fiscal, non poden renunciar de xeito ningún. O concello de Vigo debe continuar a súa aposta polo desenvolvemento da rede de bibliotecas de barrio (sobre todo en Navia, Bouzas e Teis) e dignificando as instalacións do Arquivo Municipal.  Como tamén é a súa obriga atopar un espazo para que o Goberno constrúa decontado a Biblioteca Pública do Estado, imprescindible para a nosa área metropolitana, chamada a integrarse na rede nodal da Xunta de Galicia. Como a Consellaría de Cultura ten a obriga de dotar de fondos e apoiar as actividades de todas as bibliotecas públicas e especializadas (como a Penzol ou a da EMAO) existentes en Vigo, tamén a capital editorial de Galicia e sexta cidade española na produción de libros.

Onte 789: Porto Cabral (II)

/en , , , , , /por

A votación dos comuneiros rexeitando a negociación cos promotores de Porto Cabral aventuro que terá importantes consecuencias no concello de Vigo. Non teño dúbida da inconveniencia do proxecto, mais tamén que a súa cerna está, como xa teño expresado hai seis meses, na desafortunada clasificación que dos terreos forestais de Liñeiriños fixo o PXOM de Vigo, que dende a súa aprobación pasaron a ser urbanizables. Unha cualificación da que son responsables todas as forzas políticas que avalaron o documento urbanístico, probablemente asumindo os beneficios que esta actuación supoñeria para o financiamento público doutros desenvolvementos previstos no PXOM, como a Cidade do Deporte de Valadares, a apertura da nova (e polémica) Ronda de Vigo, entre a avenida de de Buenos Aires e o concello de Nigrán, como a recuperación do bosque de Cotogrande. A mudanza de posición sobre o particular do BNG, un dos responsables principais da redacción desta figura no PXOM, vaille ser de moi difícil explicación á cidadanía. Coa perspectiva do desenvolvemento de Porto Cabral, proxecto co que se comprometeu Caballero, é probable que desaparezan as posibilidades de colaboración e apoio futuro entre os socialistas vigueses e os partidos nacionalistas e da esquerda. Por fin, as figuras do taboleiro político vigués comezan a moverse, sen descartar que poidan producirse sobresaltos imprevistos.

Campo do Fragoso CXLV

/en , , , /por

MALLEIRA

Na noitiña do pasado sábado, o Raio Vallecano deulle unha malleira de xogo a un Celta que nesta tempada non foi aínda capaz de darlle sequera a máis pequena satisfacción aos seus seareiros. Os resultados no vello Balaídos do equipo de Luis Enrique fan chorar, apenas tres empates e catro derrotas (a maioría fronte a rivais directos), unha seca goleira de cinco partidos, resultados horribles que nas estatísticas xa non poden competir cos peores de Stoichkov e Eusebio, os precedentes máis recentes en Vigo da tan aprezada (polo presidente Mouriño) escola de adestradores barcelonistas.

Fronte a un Raio magnífico doeu os ollos ver a un Celta tan desorientado e tan inferior ao equipo que se presentaba como pechacancelas da categoría. Un Raio conducido de forma maxistral polo meu sempre admirado Roberto Trashorras, que como único mediocentro do seu equipo deu un grande recital de distribución serena e de control do tempo do partido, sen renunciar a xutar en carreira dende distintas posicións, executar as faltas e trazar coa súa biqueira tiraliñas como o que orixinou o primeiro gol do seu equipo, un pase vertical que superou as tres liñas celestes e permitiu ao lateral centrar sobre Vieira. Mais e sobre todo, o xenial chairego deu no vivo sobre o noso Oubiña, que perdeu con claridade o derbi de mediocampistas galegos, facendo un dos peores partidos que lle lembramos en Balaídos, desubicado, impreciso, lento, sen balón e sen espazo. Roberto Trashorras, como aqueloutro admirado Fabián Canobbio, son xogadores que deixaron no Campo do Fragoso moitas horas de fútbol de alta escola. Dous talentos que foron criticados adoito en Vigo pola súa participación intermitente no desenvolvemento do xogo celeste, mais sería inxusto esquecer que cando estaban activados e motivados demostraron coma poucos as estreitas relacións do fútbol coa xeometría e co resto das belas artes, facendo moito mellores aos xogadores cos que compartían escudo. Secasí sucedeu o sábado cos tres dianteiros vallecanos (Lass, Vieira e o vigués Falque)  que dirixidos pola biqueira de Rábade danzaron a velocidade do lóstrego procurando atoparlle os furados á defensa céltica. E abofé que o conseguiron en dúas ocasións.

Mais na febleza da cobertura estivo a orixe do naufraxio dos de Luis Enrique, que volveu recuncar na súa excentricidade teimosa de construír un equipo de autor. O asturiano pensa que inventou a roda cando colocou a Toni e Costas a cargo da banda esquerda da defensa. Paco Jémez, un técnico estudoso dos movementos na pizarra e afouto na proposta táctica, ben sabía que nese espazo podía atopar unha auténtica fonte, onde desenvolver superioridades con maior facilidade. E non lle custou moito conseguilo grazas a velocidade e experiencia das súas puntas. Porén, sería inxusto que Toni (un extremo) e Costas (unha promesa) fixesen de pandote dun equipo que non funcionou en liña ningunha. Cun Oubiña desafortunado, Álex apenas conduciu un par de xogadas. A pesar da vontade de Augusto que batallou o seu por gañar balóns decisivos, os tres dianteiros apenas crearon perigo, Nolito non tiña o seu día, Mina quedou lonxe da área e Charles moi espeso chegaba dous segundos tarde. Os trocos non melloraron a confusión dun cadro daquela xa irrecoñecible, á vaiche boa, sen mediocentro defensivo, cun lateral xogando de central e cun Rafinha conducindo a pelota a base de caneos a destra e sinistra. O público de Balaídos, sempre comprensivo coa desgraza, comeza a estar até as orellas destes inventos que non teñen traza ningunha de saír ben. Insisto no que xa teño dito. Se quere levar a auga para o seu muíño, Luis Enrique debe axeitar o seu xogo ao cadro do que dispón.

Onte 788: «Livro das horas» de Nélida Piñón

/en , , , , , /por

Interesoume moito o Livro das horas de Nélida Piñón, unha obra narrativa híbrida, entre a memoria, o ensaio e o relato autobiográfico. Un texto de madurez literaria e humana, onde a narradora carioca, pasados os seus setenta e cinco anos, confesa o seu amor coa palabra, coa narración e co seu oficio literario, mantendo, pola contra, unha enorme discreción sobre a súa intimidade, que só rompe amosando o seu agarimo con Gravetinho, o seu canciño. Un libro cuxo protagonismo principal está na reflexión sobre o proceso de creación literaria («o texto é unha sombra adversaria á que lle dou vida»), mais tamén na confianza nas posibilidades creativas lingua («amo a lingua lusa, grazas a ela entendo que as linguas do mundo forman unha soa») e nas posibilidades dos mitos e das lendas, que corroen a lóxica e a racionalidade, para agrandar o horizonte do creador.

Un libro escrito cunha primeira persoa moi potente, onde a autora ficciona a súa propia vida, onde nada da realidade resulta alleo para ela e onde expresa a súa convicción de que é a imaxinación a razón para vivir e que «envellecer non a leva a renunciar ao privilexio da arte». Piñón confesa nestas páxinas vibrantes, enchoupadas de referencias á mitoloxía clásica e á música culta, que sempre tivo «apetito de almas», o que para ela funcionou como motor principal da súa obra ficional. Confesa, tamén, a súa amizade con Clarice Lispector, a súa experiencia como presidenta da Academia da Lingua Brasileira e a súa confianza incondicional nos seus lectores: «Non teño fillos, pero si lectores, capaces por si propios de defender a civilización contra os avances da barbarie».

Particular interese teñen as (seis) páxinas memorialísticas sobre Borela, a aldea do concello de Cotobade, onde naceu o seu pai, e onde ela viviu durante dous anos (marcantes) da súa infancia. Páxinas extraordinarias, evocadoras daquela Galicia rural dos difíciles anos corenta, escritas coa emoción da lembranza da avoa Isolina e do avó Daniel, «que afinou a miña natureza de narradora e me induciu a aprezar as comidas que tiña diante». Como tamén son emocionantes as referencias á celebración das festas de nadal e do cocido familiar, o polbo e bacallao preparado ao xeito da illa de Arousa, «ambos os dous pratos bañados en aceite, con allo, pementón dóce e a melancolía da familia». Orixe galega, da que fachendea Nélida nestas páxinas coma parte da súa ascendencia inequivocamente europea, á que a axudou a encamiñarse «a Homero, a Cervantes, a Dante, a Shakespeare», a amar a «Velázquez e a Vermeer», a oír dende pequena na radio, mentres facía os seus deberes na casa de Botafogo, a «Mozart, Beethoven, Wagner e Verdi», «un caleidoscopio que aínda hoxe propicia o meu tránsito polas artes», xa que «levaba comigo esta entidade chamada Europa». «O meu pai falábame do continente da outra banda do mar. Facíame crer que decontado me levaría a coñecer Borela, a aldea que describía con vehemencia, mentres cuestionaba en alta voz a razón de ter sido expulsado das súas fronteiras».

Nun libro con numerosas frases memorables a subliñar, entre outras, quedo con estas:

«Non estamos preparados para a vida e somos imperfectos para a ficción.»

«Admito que a vida está feita de treguas, ás veces difíciles, ás veces asombrosas.»

«Cada día aprendo a amar. A familia, os amigos, a lingua, as instancias da vida e da arte.»

«Quen dorme de máis corre o risco de expulsar a corrente de sangue da poesía.»

«A vocación do amor é amar a quen está cerca.»

«Cada día aprendo a perder as pequenas utopías e os ideais indómitos.»

«A literatura, tras a morte do autor, deixa atrás como legado os bosquexos de esceas vividas.»

«Aprendo a amar. Unha arte difícil, ningunha norma me orienta.»

«Fachéndome dun oficio que fixa no papel as emocións propensas a perderse. E que, para tal fin, vai á caza do ouro, da corteza de pan.»

«Aínda que a arte non fose síntese do mundo, era áncora e compás.»

Actualización (18:00): Acabo de saber polo facebook da Libraría Paz que o vindeiro martes, 12 de novembro, Nélida Piñón estará ás 20:00 horas na Casá das Campás de Pontevedra presentando a edición en castelán do libro publicada por Alfaguara. O acto será presentado por Salomé Álvarez Blanco e organizado pola Asociación Cultural e Medioambiental Canon de Pau de Cotobade.

Onte 787: «Historia de Galicia» en Andel

/en , , , , , , , , , /por

Na primeira presentación na nova e comodísima libraría Andel de Vigo (merecidos parabéns para Xaime e Concha Nogueira), xuntáronse máis de medio cento de persoas para escoitar a intervención de Anselmo López Carreira arredor da súa recente Historia de Galicia.

Comezou Anselmo López Carreira definindo a súa obra como «un traballo sintético, un compendio, un resume sobre historia de Galicia», «unha obra cunha clara vontade divulgativa e un enfoque interdisciplinar». Tras repasar os precedentes máis recentes deste tipo de historias xerais, desenvolveu as dúas trabes iniciais da obra. En primeiro lugar, a introdución dun capital dedicado á Xeografía («O país»), xa que «esta disciplina pode determinar a Historia, condiciona a forma de relacionárense as sociedades humanas co medio, onde nace a nación», máis aínda cando «a xeografía explica a historia do noso mapa político». En segundo, o capítulo dedicado á Historiografía. A este respecto salientou «a puntualidade coa que Galicia chega a ter historia», «a historias de Galicia de Vicetto, Murguía e López Ferreiro, aínda que este a presente como Compostelana, coinciden coas doutros estados nación». Porén, «esa dimensión historiográfica non avanzou coma a fixo a catalá, houbo períodos de paralización e outros de recuperación, como o que supuxo a Xeración Nós».

Para Anselmo a novidade principal da súa historia foi «cambiar a posición desde a que se observa a historia do propio país». «A historia de Galicia até agora estivo feita dende fóra de Galicia. Trátase de facer a historia de Galicia dende Galicia». Investir este procedemento é esencial para a nación, xa que «a nación é un produto histórico, produto dun proceso de acontecementos e da convivencia durante séculos». «Ofrecer unha historia de Galicia vista dende nós, na que a nación galega sexa a protagonista da historia, esa foi a miña intención».

Debullou despois os aspectos que consideraba máis destacados da obra. En primeiro lugar, o debate arredor do celtismo, onde existen posicións moi antagónicas. En segundo, o do reino medieval, «non esquezamos que Galicia foi reino até 1833, o primeiro reino de Europa occidental, o mesmo o primeiro reino que acuñou moeda». En terceiro, o proceso de vertebración da nación, unha secuencia que identifica na Irmandade, que continúa coa Ilustración e coa revolución Industrial, protagonizada en Galicia por cataláns». Por último, o libro dedica a súa atención á historia do nacionalismo nas súas diferentes etapas, á Sublevación de 1936 e á Restauración postfranquista. Rematou a súa intervención López Carreira advertindo que nas páxinas finais da obra acéndese unha alarma, «estamos nun momento de perigo, o país como tal pode desaparecer».

Onte 786: Na Casa del lector

/en , , , , /por

Non me decepcionou a Casa del Lector na visitiña que fixen aproveitando unha viaxe de traballo a Madrid. Gustoume a intervención urbanística e cultural do Matadero Madrid, un modelo que podería ser emulado para a recuperación do espazo da Panificadora de Vigo. Gustoume a arquitectura interior da institución dirixida polo galego César Antonio Molina, sobre todo no arranxo dos espazos para a lectura (onde non apareza o nome de biblioteca). É, sobre todo, gustoume a exposición «La Villa de los Papiros», un auténtico luxo sobre esta biblioteca da Antiguidade clásica, sepultada no ano 79 pola erupción do Vesubio, a única daquel tempo que chegou aos nosos días, Unha exposoción na que se percibe a pegada da filosofía epicúrea e o tránsito entre o rolo de papiro ao códice de pergameo que viviu a sociedade romana do primeiro século da nosa era. A peza principal da exposición é o fresco de Terencio Neo e a súa muller, unha das imaxes pompeianas mais famosas e tamén unha das iconas da historia da lectura. Unha ilustración que resume o que era o mundo dos libros e da lectura privada no século primeiro. Reparemos en que ambos os dous personaxes teñen nas súas mans os dous formatos de libro máis comúns no mundo antigo: o rolo de papiro e a taboíña de cera. Como significativo tamén é o feito que a moza terme dun stilus, un útil de escritura; mentres que no papiro do que se cre maxistrado novo pendure un titulus, a etiqueta na que se adoitaban escribir as primerias palabras da obra. Unha exposición interesantísima sobre a lectura na antiguidade, que axuda a entender as mudanzas da lectura do noso tempo. Paga a pena unha vista devagariño á Casa del Lector. Vilveremos.

Onte 785: «O raposo e a mestra»

/en , , , , /por

Foi onte para o prelo O raposo e a mestra, o conto infantil de Manuel Rivas ilustrado por Jacobo Fernández Serrano. Para nós remata así este ano de edición en tempos de tránsito, no que o noso equipo intentou ofrecer un catálogo de boas lecturas para os públicos cos que conta a edición en galego.

O raposo e a mestra é unha alegato a prol da diversidade, da imaxinación, da canción popular, das linguas… É tamén unha homenaxe ao Pindo, o noso olimpo celta queimado, mais tamén ao papel esencial das mestras (e de todos os educadores) na formación das nosas conciencias e do noso alento por coñecer. Un libro algareiro para cantar e contar, ilustrado coma un cómic polo grande Jacobo. Presentarase o sábado 30 de novembro no Culturgal coa participación de Manolo Rivas e de Cé Orquestra Pantasma.

Onte 784: Culturgal 2013

/en , , , , /por

Presentouse onte en Pontevedra o Culturgal 2013, o da corresponsabilidade, a palabra que na presentación utilizou en varias ocasións Xosé Aldea, o coordinador desta feira das industrias culturais de Galicia. Un Culturgal que baixou o seu orzamento de forma moi significativa até os 130.000 euros e sufriu unha importante redución do patrocinio da Xunta de Galicia nun 55% con respecto á edición de 2012. Un novo escenario económico que obrigou á asociación Culturgal a repensar o modelo de xestión e a procurar o financiamento privado a cargo dos expositores, provedores e do propio público. Os organizadores solicitan a corresponsabilidade do público, ben sexa por medio dunha entrada voluntaria, que acreditará a quen a pague coma un micropatrocinador, ou polo pagamento de entrada em cinco dos espectáculos teatrais e musiciais (entre eles o concerto de Kepa Junquera e os seus amigos galegos, o prato forte do programa).

Nos tres días deste sexto Culturgal participarán 70 expositores (unha cifra superior a do pasado ano) e organizaranse 125 actividades dirixidas a públicos diversos en cinco espazos diferentes. Alongouse o horario, sen interrupción de 11 da mañá ás 9 da noite; reforzouse o servizo de hostelaría (xantar a 10,00 euros) e solictouse a participación do público para outorgar un premio á mellor iniciativa cultural. A celebración do primeiro encontro de clubs de lectura, a presentación de novidades educativas dixitais, o lanzamento da revista Luzes, a celebración de 20 anos de Bravú, as conversas de salón que Teresa Cuíñas, Montse Dopico e Camilo Franco manterán con Pedro Feijoo, Diego Ameixeiras, Rosa Aneiros, Luis Rei Núñez, as presentacións de Vento e chuvia de Manuel Gago e Manel Cráneo, e d’ O raposo e a mestra de Manuel Rivas e Jacobo Fernández Serrano son algunhas das actividades nas que participaremos.

Desde a primeira edición, concibimos Culturgal como unha grande proxecto de país, como unha cita anual imprescindible dos profesionais das industriais culturais de Galicia. Mais tamén como cita na que os públicos tivesen o maior protagonismo e a posibilidade de atoparse cos artistas e coñecer as principais novidades do ano. Un espírito anovado e profundizado neste Cultugal 2013. Anotade nas vosas axendas, 29 e 30 de novembro, e domingo 1 de decembro, Culturgal en Pontevedra.

Eu quero galego

/en , , /por

Encantoume esta peza titulada «Verbas» de Andrea Maseda Prado, participante no concurso de curtas sociolóxicas da UDC. Unha peza para compartir.

Onte 783: «Cartas de inverno», o booktrailer

/en , , , , , , /por

Hai libros que traen un pan dentro das súas páxinas. A novela Cartas de inverno de Agustín Fernández Paz é un deles. Aínda lembro cando lin o orixinal dunha sentada na mesa do meu despacho, o que é ben difícil. Quedara entusiasmado, sen alento. Coma recordo a sorprendente reclamación que recibimos dos propietarios dunha casa semellante á que aparecía na portada da primeira edición, un feito que nos fixo reflexionar sobre as fronteiras pouco definidas existentes entre a ficción e a realidade. Desque foi publicada, a comezos da primavera de 1995, cando a colección Fóra de Xogo estaba no seu limiar, esta novela de Agustín non cesou de contar co apoio do lectorado. Nestes días superamos os 90.000 exemplares vendidos e as trinta edicións (a cifra máis elevada da historia da editorial). O pasado ano, Antonio Seijas publico unha magnífica novela gráfica (tamén moi ben recibida) e ágora acabamos de publicar a edición da novela en epub. Foi traducida a media ducia de linguas e en todas triunfou, sobre todo en catalán. Para celebrar semellante proeza, onte subimos un booktrailer que preparou David Rodríguez. Cartas de inverno é un libro de medo que atrae coma o imán ao ferro. Si señor. Todos os parabéns para Agustín!