Campo do Fragoso CXXXVI

/en , , , , /por

OUBIÑADA

Foi a de onte unha tarde dunha grande oubiñada, tanto polo gol decisivo do capitán celeste coma polo seu extraordinario partido no que sostivo ao Celta fronte ao mellor equipo do mundo. Poucas veces celebramos tanto un gol do grande Borja Oubiña, insignia do Celta desta década, como esta marabillosa cabezada, caíndo en chapa preto da área pequena. Un gol memorable, fermoso, que permite aos nosos continuar con maior pulo na pelexa pola permanencia. E non foi doado acadar este empate, que soubo a gloria, fronte a este Barça construído arredor dun Messi obsesionado por golear en Vigo e acadar outra das súas marcas.

Abel Resino adiantou a defensa, afastou aos seus laterais das bandas e con Insa e Pranjic construíu un trivote no medio do campo baixo o control de Borja. Este debuxo táctico permitiulle xuntar as liñas e reducir os espazos arredor de Messi, o que supuxo ademais reducir o tempo de posesión do Barcelona. Resultou un acerto, sobre todo polas posibilidades que tiveron Orellana e Augusto para chegar a área de Pinto, mais tamén un grande risco no terreo defensivo, xa que facilitou uns amplísimos corredores polos que Tello e Alexis intentaron buscarlle as costas aos nosos laterais Jony e Roberto Lago, aos que lles tocou a peor parte.

O partido foi tan igualado coma xusto resultou o marcador final. Foi de tenteo o primeiro cuarto de hora, no que o Barça xa procurou a entrada dos seus extremos. O Celta respondeulle coa velocidade dun Orellana motivadísimo e coa vontade diesel de Augusto, a quen lle foi anulado un gol no minuto doce. A posesión pasou ao Barcelona, mais o Celta non perdeu nin a súa intensidade nin a súa orde nin a súa paciencia, procurando atopar a mínima oportunidade para quebrar a cintura de Piqué. Cando os nosos aínda se recuperaban da primeira xenialidade de Messi, apareceu unha ocasión de ouro para eles. Park foi derrubado na área de Pinto, tras outra combinación de Orellana e Augusto. Un penalti non sinalado, que sería “compensado”, sete minutos despois, preto da media hora de xogo, cando o árbitro non quixo ver unha falta semellante de Roberto Lago sobre Messi.

Durante o treito final da primeira parte o xogo estaba moi vivo en ambas as dúas áreas. Oubiña xutou moi duro sobre Pinto, aproveitando na área un erro colosal de Piqué. Respondeu Messi cun servizo sobre Tello que a promesa guindou a Marcador. O Celta quería, e puido. No minuto 37, volveuno intentar Orellana. Entrou na área, caneou a dous defensas e deixou que fose Insa quen marcase o primeiro tanto dun biqueirazo. Decontado respondeu Messi cun saque de falta maxistral, desviado in extremis por Varas. Mais, un minuto despois sería Tello quen igualaría o marcador, cando por fin, despois de moito intentalo, pillou as costas de Jony.

Tras a reanudación o Barcelona recuncou na súa estratexia de entrada polas bandas. Nunha destas tiradas, Messi fabricou o gol que precisaba o seu historial. Abriu moi profundo sobre Tello, que despois de superar ao seu defensor centrou para que o astro arxentino marcase a pracer. Faltando menos de vinte minutos o encontro diante de tan poderoso rival semellaba perdido. Porén, o Celta de Resino non se rendeu. A entrada do medio centro gabonés Madinda foi decisiva. Das súas biqueiras naceu a incrible igualada. Un balón gañado polo canteirán permitiu o centro de Orellana que viu como quedara só Oubiña na área pequena. Non fallou o gran capitán. Foi un partido inesquecible para a nosa memoria como afeccionados. Poderemos contar que vimos marcar a Lionel Messi o seu primeiro gol en Balaídos, no mesmo encontro no que Borja Oubiña respondeu cunha gran cabezada para a historia do celtismo.

Vídeo de Gol tv.

Onte 569: «La verdad sobre Marie»

/en , , , , /por

A atención de urxencia dun infarto, o embarque dun purasangue no aeroporto de Narita e un incendio forestal na illa de Elba, tres situacións límite (tamén tres escenarios) nas que se mesturan angustia e medo, permítenlle a Jean-Philippe Toussaint ofrecer unha sorprendente novela sobre o amor. O autor de novelas como La televisión ou La cámara fotográfica volve rendernos na pulsión dun fluxo textual onde se combinan a narración trepidante e detalladísima (de indubidable beleza formal) de acontecementos extraordinarios coa creación de sentimentos, emocións e reflexións complexas en personaxes en aparencia comúns. La verdad sobre Marie é unha novela moi fermosa, escrita con prosa elegante e arquitectura perfecta (senllas marcas autorais), que achega unha meditación sobre o amor, a medio camiño entre o desexo erótico, a sensualidade sinestésica e a identificación emocional dos amantes. Un cóctel de trago longo, ao comezo amargo e cun final quizais moito máis dóce do agardado. Membro destacado (xunto a Jean Echenoz) da chamada «nouvelle école de Minuit», Toussaint é deses novelistas aos que seguimos dos que podemos agardar aínda certas doses de sorpresa, sexa pola innovación formal ou temática, xeralmente unha nova ollada sobre o devir do cotián. Os seus editores preséntano como «líder involutario dun fantasmagórico nouveau nouveau roman». Tendo como referente a literatura galega, non dubidaría en encadralo dentro da corrente evidencialista xerada por Cid Cabido.

Onte 568: «Noite e brétema» de Alain Resnais

/en , , , , , /por

Esta película documental (32 minutos) do bretón Alain Resnais sobre a deportación e exterminio nos campos nazi é proxectada decote nas clases de Troisième (curso equivalente a 4º de ESO) dos collèges franceses para ilustrar o tema da Segunda Guerra Mundial e o nazismo.

Realizada en 1955, en plena guerra fría, a partir de material de arquivo, esta alfaia do primeiro Resnais (filmada catro anos antes da súa primeira longametraxe, Hiroshima mon amour), constituíu dende entón un muro contra o esquecemento e un alerta dos riscos da banalización do racismo e de calquera forma de totalitarismo. O monólogo poético de Jean Cayrol, supervivente de Mauthausen, locutado por Michel Bouquet, achégalle ao filme grande dramatismo, desvelando (dende o propio título) o veo de silencio que sobre estas atrocidades foron tecendo as autoridades alemás.

As imaxes son brutais, inesquecibles, mostra da faciana máis nefasta da condición humana. As secuencias finais, nas que se citan os famosos «nove millóns de mortos» (unha cifra estimada hoxe entre os cinco e os seis millóns de vítimas do exterminio), apelan á responsabilidade colectiva, non só da sociedade alemá, tamén do conxunto da humanidade con respecto ás atrocidades nazis. «Quen é responsable?» é a pregunta que fai Resnais nesta peza memorable. «A guerra adormece cun ollo sempre aberto. Quen de nós vixía desde ese estraño outeiro para advertir da chegada de novos verdugos?» é outra pregunta fulcral coa que remata este chamamento á cidadanía a construír a memoria e a manterse á espreita fronte calquera forma de totalitarismo. Noite e brétema non perdeu interese. Constitúe un excelente recurso didáctico e de formación cidadá.

Onte 567: «El último que apague la luz»

/en , , , , , , , , , /por

Durante a xornada de debate sobre o futuro da cultura impresa realizáronse numerosoas referencias ao libro recente de Lluis Bassets, director adxunto de El País. Tras varios días lendo e traballando sobre este ensaio de título aparentemente pesimista non podo máis que recomendalo moi vivamente. El último que apague la luz é unha reflexión descarnada sobre a extinción do xornalismo, tal como o coñecimos durante os dous últimos séculos, baixo o seu formato impreso e un próspero modelo de negocio baseado na venda periódica de exemplares e de publicidade. Mais tamén é unha reflexión radical sobre a crise actual (económica, política e social) que o autor considera «a fin dunha época».

Crise disruptiva provocada pola mudanza de paradigma comunicacional, o tránsito entre a utilización do texto e o hipertexto, mais tamén a mudanza entre o vello modelo da noticia e do peche e o novo da continuidade do fluxo informativo e a conexión permanente e multisoporte do lectorado. Unha crise tamén de mediación orixinada pola perda de confianza dos cidadáns (os lectores) cos seus dirixentes, tanto os políticos coma os non electos (entre os que se atopan os periodistas). Para o autor un efecto perverso da colusión entre o periodismo e o poder (caracterizada polas declaración pública fóra de rexistro, off the record), que durante os anos da burbulla informativa (as dúas décadas pasadas) «viviron en espazos excesivamente próximos». Unha crise moi profunda da democracia representativa, dun «mundo de ninguén», onde a «decadencia da prensa é parte da decadencia occidental».

Con todo, a cerna do ensaio non está tanto no relato do proceso disruptivo e as súas dolorosas consecuencias (o peche dos xornais en papel e a ausencia dun modelo de negocio dixital alternativo), coma no seu esforzo por ofrecer un horizonte posible de xornalismo dixital de fluxo continuo que emprega tanto as utilidades multimodais do hipertexto como as posibilidades conversacionais das redes informativas e sociais. O libro de Bassets é unha defensa do bo xornalismo do futuro, da reinvención dun oficio, froito da mestizaxe entre a cultura analóxica e a dixital, mais tamén da achega do «mix xeracional» dos profesionais, onde os veteranos deben «facer pedagoxía do xornalismo». Bassets acredita nas posibilidades do xornalismo hipertextual («hai que ser dixitais até as cachas»), concibido coma un xénero narrativo e unha actividade de coñecemento. Reivindica a vixencia dos valores do xornalismo clásico (acuñados por Kovach e Rosenstiel) como os que deben continuar guiando o xornalismo futuro: 1 A súa primeira obriga é a verdade. 2 A súa primeira lealtade son os cidadáns. 3 A súa esencia é a verificación. 4 O carácter dos seus profesionais é a independencia. 5 A súa función é a de ser vixiantes independentes do poder. 6 Os seus espazos son foros para a crítica e o compromiso público. 7 O seu compromiso é transformar o importante en interesante e oportuno. 8 As noticias deben ser seguidas de forma exhaustiva e proporcionada. 9 Os xornalistas teñen dereito a seguir os ditados da súa conciencia. En definitiva, por díficil que semelle en tempos de incerteza, Lluís Bassets enxerga un camiño a percorrer: «adentrémonos, pois, ao que substituirá ao xornalismo do futuro no ciberespazo coa vella moral dos bos reporteiros e a súa exixencia dunha férrea disciplina de verificación».

Gostei do carácter antidogmático deste libro que axuda a comprender o proceso de tránsito que vivimos e a desmontar algúns dos seus prexuízos e medos. Paga a pena arriscarse na súa engaiolante lectura.

Onte 566: As contas do Gaiás

/en , , , /por

A cerna da deboura do Gaiás está agora en coñecer canto lle vai custar ao pobo galego indemnizar a Copasa, Acciona e OHL, as construtoras adxudicatarias das obras paralizadas de forma definitiva. Ben sería que para afrontar este transo coa maior transparencia, o Goberno Galego presentase en sede parlamentaria, onde foi aprobado o aborto do proxecto, as contas todas do Gaiás dende o inicio do proxecto, pasando polas súas diferentes reformulacións, até o proxecto do seu peche e usos futuros. Algo semella non cadrar. Feijoo fala de 287 millóns investidos nos catro edificios finalizados, mentres outras fontes falan xa de 400 millóns. Tampouco cadran os 170 millóns de euros que Feijoo di se aforrarían co peche do proxecto, mentres que as obras adxudicadas (Teatro e Centro de Arte), en 2005 cando Feijoo formaba parte do último Goberno Fraga, o foron por 112 millóns. O PSdeG-PSOE cifra en 18 millóns de euros a indeminización ás construtoras, mentres o pintoresco alcalde de Santiago rivaliza co presidente da Xunta afirmando que non acredita nesta teoría do punto e final de Gaiás. Sexan estas cifras ou calquera outras, o do Gaiás é o grande fracaso cultural do Partido Popular de Galicia, un capricho de Fraga que nos vai saír por un ollo da cara. Con todo o que está caíndo, con todo o que se está sabendo sobre as prácticas daquel período, as contas do Gaiás merecen unha investigación no Parlamento Galego de gran calado. Que menos!

Entrevista en «Diario de Pontevedra»

/en , , , , , , /por

Quedei moi agradecido a María Varela por esta entrevista que publicou o pasado domingo en Diario de Pontevedra. Desculpas polo autobombo.

Onte 565: O fracaso de Gaiás

/en , , , , /por

Acertou Alberto Núñez Feijjo cando de forma inesperada mandou aos deputados do Grupo Popular apoiar a moción do BNG solicitando á Xunta a paralización definitiva das obras pendentes do complexo da Cidade da Cultura no monte Gaiás. Tras catorce anos, o Partido Popular de Galicia esperta daquel soño megalómano de Manuel Fraga e Xesús Pérez Varela, que até hoxe custou ao pobo galego máis de catrocentos millóns de euros. Pendentes aínda as edificacións máis custosas do proxecto e carente dun proxecto cultural atractivo para o xa construído, a paralización definitiva do proxecto é a decisión máis racional en termos económicos e a máis razoable para a a política cultural do país.

Mágoa que unha decisión deste tipo non se adoptase hai sete anos, durante o goberno presidido po Emilio Pérez Touriño. Daquela todos quedamos anestesiados polo argumento, que semellaba irrefutable, da imposibilidade de abortar o proxecto a causa das «indemnizacións millonarias» previstas no prego de condicións dunhas obras «adxudicadas» cando o derradeiro goberno Fraga estaba en funcións. Ninguén pode negar hoxe que aquela falta de determinación e de afouteza de Emilio Pérez Touriño e Ánxela Bugallo, que supuxo a continuidade das obras de Gaiás, foi un erro monumental.

Como era previsible, moito máis cando estamos sufrindo os efectos da rigorosa dieta de devaluación interna, hoxe o proxecto da Cidade da Cultura sangra á cultura galega, tanto polos seus elevadisimos custes de mantemento (case catro millóns de euros en 2013, oito veces o que se inviste en compras de libros galegos para bibliotecas públicas) coma pola carencia dun plan de usos das súas instalacións e recursos, permanecendo de costas ás industrias culturais do país e ao traballo dos seus creadores. Sen esquecer que a pesar da súa beleza como peza escultórica (que quedará incompleta) e dos esforzos dos seus xestores de celebrar eventos mediáticos, por custosos que fosen, a Cidade da Cultura tamén fracasou como reclamo turístico. As pobrísimas cifras de visitantes son testemuñas dun fracaso sen paliativos que nin os seus defensores máis medualiano son capaces de negar. O Partido Popular de Galicia, responsable principal desta catástrofe económica e cultural, ten a responsabilidade tamén de xestionar agora a súa liquidación. Agoiro que tampouco vai ser doado facelo.

Publicado en Galicia confidencial.

Onte 564: Libro híbrido

/en , , , , , , , , /por

Javier Celaya repara no seu blog na experiencia deste libro híbrido, un libro impreso en papel que pode conectarse a unha pantalla mediante un cable USB. Este invento do deseñador polaco Waldek Wegrzyn, bautizado como «Elektrobiblioteka», ten unha tinta condutora que lle permite a conexión á web e a lectura dos contidos na pantalla dun ordenador. A pesar da súa aparente rixidez, este prototipo anuncia a aparición doutros produtos editoriais que asumen a hibridación. a coexistencia dos soportes e das utilidades de ambos os dous paradigmas da edición, como unha das posibilidades deste momento de tránsito. A experiencia de edición expandida, iniciada nun soporte impreso e continuada e ampliada noutro, ensaia a nosa humilde escala estes intentos de hibridación. As posibilidades de utilización da realidade aumentada e dos códigos QR poden tamén abrir posibilidades interesantes a este novo tipo de edición hibridada.

Día mundial do teatro

/en , , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío da celebración do día internacional do teatro, reflexiono sobre a precaria situación actual das artes escénicas.

O vindeiro mércores, 27 de marzo, celébrase o “día mundial do teatro”. Creada en 1961 polo Instituto Internacional do Teatro (ITI), durante esta xornada en milleiros de escenarios difúndese unha mensaxe na que se reflexiona sobre a importancia do teatro para a humanidade e o seu papel para a harmonía internacional e a súa achega ao diálogo entre pobos e culturas.

A mensaxe deste ano foi escrita polo italiano Darío Fo, premio nobel de literatura de 1997, que denuncia a situación actual do teatro na contorna da crise económica europea que estamos padecendo. Fo compáraa con aqueloutra crise sofrida polo teatro no século da Contrarreforma (XVII) cando se produciu un gran éxodo de actores de Commedia dell ‘Arte, despois de que en Roma se decretase o desmantelamento de todos os espazos teatrais, “acusados de ofender á cidade santa”. Darío Fo cre que, coma daquela, hoxe “o poder tomou unha decisión intolerante contra os comediantes expulsándoos do seu país”. “Actualmente, os actores e as compañías teñen dificultades para atopar escenarios públicos, teatros e espectadores, todo a causa da crise. Os dirixentes, polo tanto, xa non están preocupados por controlar a aqueles que os citan con ironía e sarcasmo, xa que non hai sitio para os actores, nin un público a quen dirixirse”. Remata a súa mensaxe o dramaturgo italiano salientando con moita retranca que a “única solución á crise reside na esperanza que se organice unha grande caza de bruxas contra nós [refírese aos comediantes] e sobre todo contra a xente nova que desexa aprender a arte do teatro”.

En Galicia, o día mundial do teatro celebrarase o mércores na Coruña coa cerimonia de entrega da XVII edición dos premios María Casares, organizados pola Asociación de Actores e Actrices de Galicia, presidida polo vigués Antonio Durán “Morris”. Dentro desta gala está prevista a lectura do “Manifesto galego do día mundial do teatro”, preparado para esta ocasión polo escritor Cesáreo Sánchez Iglesias. Unha fermosísima peza literaria na que se defende o teatro como testemuña e “actor-activista” da realidade cultural e social de Galicia. “Só da mao do teatro somos capaces de nos soñar nos outros, ao nos reflectir nas súas personaxes”, escribiu o grande poeta do Irixo, para expresar como o teatro é unha arte enchoupada na alma de noso,  xa que “en todo teatro, tamén no teatro galego, está depositado o ser colectivo dunha cultura”. “Se facemos memoria dos últimos corenta anos, a biografía do teatro galego é a biografía da cultura galega. No devir do teatro galego está insculpida a biografía deste pobo de noso”, afirma o actual presidente da Asociación de Escritores en Lingua Galega, para despois salientar o exemplo ético da actriz Dan Thi Lhin que “coas ferramentas do teatro, alentou os soños dun futuro en liberdade para a súa terra. Esta lección ética é a que sempre ollei en vós, todas as xentes do teatro galego”.

Este día mundial do teatro celébrase cando a cultura galega homenaxea no 17 de maio a Roberto Vidal Bolaño, unha das figuras senlleiras da nosa literatura dramática, ademais de promotor da modernización e dignificación en Galicia das profesións vinculadas coa produción teatral. Mais tamén nun momento no que estes oficios viven os días máis difíciles para súa supervivencia. Os recortes enormes dos poderes públicos no eido cultural, con especial crueza por parte da Xunta de Galicia, puxeron a todo o sector das artes escénicas na quebra e a piques do seu desmantelamento. A Plataforma das Artes Escénicas leva denunciado os graves efectos do atraso nos pagamentos de AGADIC (por traballos xa realizados) e a desaparición na práctica dos programas de distribución de espectáculos e de axudas á produción. Outrosí sucede coa situación baixo mínimos do Centro Dramático Galego, até agora unha peza esencial para os profesionais do sector.

O teatro galego, cuxa contribución durante as catro últimas décadas foi esencial para a cultura galega, precisa un plan estratéxico urxente de dinamización, que asegure a súa continuidade. Con vontade política e sen necesidade dunha millonada existen alternativas para facelo viable. É posible optimizar a rede de salas para ampliar o número de funcións e espectadores. É posible introducir medidas de estímulo directo para o público, como as do bono cultura, ensaiadas con éxito noutras comunidades. É posible priorizar o apoio a este sector, onde hai un emprego importante, sobre a quimera de “relanzar” a programación da Cidade da Cultura, que como era previsible xa desangra os orzamentos públicos. Cómpre apostar polo teatro. Ten razón Cesáreo Sánchez Iglesias cando alerta: “Se mancan o corpo do teatro, férennos e doémonos. Dóese a sociedade toda e sentimos que nos están a intentar saquear o que de máis verdadeiro nos posúe”.

Onte 563: O sistema educativo finlandés

/en , , , , /por

Este documental dunha hora de duración, dirixido por Bob Compton e conducido por Tony Wagner, investigador de Harward, presenta de forma moi detallada as características do sistema educativo finlandés, considerado na actualidade como o mellor do mundo. Na peza explícanse ao público estadounidense algunhas das claves do seu éxito, dende o sistema de formación e selección do profesorado, pasando pola súa autonomía no desenvolvemento do currículum e a confianza das autoridades e da sociedade no seu traballo docente, até o carácter estritamente público do sistema e a gratuidade total dos seus servizos.

Ao longo de toda a peza, chama moito a atención como a consideración dos profesores como auténticos traballadores do coñecemento vertebra un sistema educativo en transformación e innovación permanente. Tras o fío de conversas e secuencias de clase (moi conseguidas) desenvólvense, polo menos, catro ideas de política educativa que identifiquei como esenciais. Primeira: a escola é un espazo que se ocupa das aprendizaxes, nin máis nin menos. Segunda: para conseguir éxito educativo (aprendizaxes e formación) é indispensable contar cos mellores e máis formados profesores e profesoras. Terceira: “en educación menos é máis”, unha forma sutil de expresar que un currículum básico reducido debe ser desenvolvido por cada centro escolar nun proceso baseado na autonomía e confianza no profesorado. Cuarta, todo este sistema alicérzase nun gran consenso político e social sobre a importancia da educación, o que lle outorga estabilidade e capacidade proxectiva.

Recomendo vivamente o documental, tanto ao profesorado coma as persoas interesadas en cuestións educativas e políticas. Máis alá de calquera tipo de perigosa mitificación, axuda a cuestionar algúns dos principios educativos que vimos utilizando. Non fai falta nin sequera facer comparacións obvias.