O futuro dos libros dixitais

Inevitablemente, o artigo da semana (misteriosamente non aparece este domingo na web de Faro) reflexiona sobre o futuro dos libros dixitais.

O libro dixital centrou esta semana o noso debate cultural. A celebración dun simposio, organizado pola Asociación Galega de Editores, sobre o presente e o futuro do libro dixital, e a publicación por Xerais e Galaxia dos seus primeiros títulos para dispositivos portables de tinta dixital (os popularmente coñecidos coma “e-books”) anuncian a chegada dos libros dixitais. Dúas boas noticias para a cultura galega que amosa a súa vontade de participar sen complexos no debate cultural contemporáneo e o seu interese por non perder o tren destes tempos.

Tras máis de cinco séculos de estabilidade do modelo de comunicación cultural, baseado na imprenta gutemberiana, lectores, autores e editores estamos convidados a participar das mudanzas provocadas pola irrupción do novo tipo de lectura urdido sobre as pantallas de diversos dispositivos tecnolóxicos (ordenadores, teléfonos móbiles, axendas electrónicas, videoconsolas ou libros de tinta electrónica). Iso suporá que os libros impresos teñen os días contados? Velaí o debate arredor do futuro dos libros dixitais.

Adianto que son dos que cre na irreversibilidade da mudanza do paradigma do libro e que máis cedo ca tarde, non son adiviño, as utilidades dixitais da lectura sobre pantallas triunfarán tamén no mundo da comunicación cultural. A razón do seu éxito residirá nas formidables potencialidades atesouradas pola prosa electrónica, que permite por medio dun clic enriquecer o contido dun texto enlazándoo con outros externos (o fenómeno coñecido como “intertextualidade”) ou con imaxes e sons interactúando con el (a chamada “multimodalidade” tan característica da internet 2.0, onde xunto aos textos aparecen fotos, vídeos ou arquivos musicais). Noutras palabras, esta nova forma de ler e escribir sobre pantallas (o que chamamos “literacidade electrónica”) permitirá novas e mellores posibilidades de creación e de acceso ao coñecemento e á información.

Esa literacidade, presente nos blogs, nas edicións dixitais dos xornais coma nos espazos das exitosas redes sociais como Facebook, Tuenti ou Twitter, vai calando coma poalla nos hábitos do lector ou lectora contemporáneo, seguramente con maior facilidade na xeración dos nosos fillos (os chamados “nativos dixitais”) ca na nosa (a “dos emigrantes dixitais”) que precisamos dun maior esforzo para incorporarnos ao emprego destas utilidades. Razón pola que é probable que os lectores adoito de pantallas –sometidos á perigosa diabete informativa provocada por textualidade (o que require un lector máis crítico e mellor formado)– non teñan prexuízos ningúns para incorporarse como usuarios ás diversas modalidades nas que se presentan (polo momento) os libros electrónicos: como “e-books”, como obxectos educativos proxectados en encerados dixitais, como servizos de consulta en liña, como audiolibros ou como textos multimedia.

Porén, creo que, polo momento, non vai desaparecer de maneira ningunha a publicación de libros impresos. Máis aínda, fronte aos que agoiran a morte inminente do libro gutemberiano, nos vindeiros anos as edicións impresas e electrónicas convivirán no mercado e nos hábitos dos lectores, procurando cada unda delas os seus espazos de especialización. No entanto, na edición literaria ou de lecer dificilmente triunfarán os actuais “e-books” se non mellora a usabilidade dos dispositivos de lectura portables (ollo!, poden ser os móbiles de nova xeración), achegan “extras” multimodais atractivas e se artella unha cadea de valor que, fixando un prezo asequible por descarga ou subscrición, respecte o lexítimo dereito de autoría. E neste contexto de competencia, os libros literarios impresos máis fermosos e máis coidados serán os que máis posibilidades contarán de obter o apoio dos lectores, eis un reto para os editores que aposten continuar con este formato analóxico.

No entanto, se non se supera a actual identificación do dixital co gratuito (para unha boa parte dos usuarios de Internet todo o contido que alí aparece debe ser de balde, esquecendo o pagamento que realizan polo servizo de acceso ou polos caros consumibles das impresoras), non haberá posibilidade de reconstruír unha cadea de valor intersectorial para a edición profesional dos libros dixitais. Unha cadea que, respectando o protagonismo do autor, contemple as funcións de editores (centrados sobre o tratamento do contido) e libreiros (especializados na promoción do produto), profesionais sobre os que se asentou o noble oficio da edición dende que naceu na sociedade romana. Todo o sector do libro, como o da comunicación cultural no seu conxunto, está obrigado a iniciar esta mudanza de rumbo, na que convivirán libros impresos e dixitais e nas que haberá que responder a moitas preguntas e despexar moitas incerteza.

O libro dixital en Galicia

Mañá intervirei no VI Simposio «O libro e a lectura» dedicado ao presente e futuro do libro dixital. Os organizadores pedíronme unha achega sobre «O libro dixital en Galicia». Na miña intervención (o texto completo pódese baixar aquí en pdf, nove folios) pretendo tratar catro grandes cuestións que no meu entender permitirán achegarnos á situación actual do libro dixital en Galicia e enxergar algunhas das liñas de futuro:

A primeira parte do concepto de literacidade electrónica coa intención de explicar a mudanza do actual paradigma da comunicación cultural e, polo tanto, da lectura (a que denomino lectura XXI ou 2.0), da edición, do libro e do papel que nos corresponde (se é que nos corresponde algún) aos editores. Temas que sei foron abordados onte por os ponentes que me precederon, mais que eu como un dos poucos editores en exercicio debo tamén de enunciar ao meu xeito.

A segunda pretende citar algúns dos precedentes do libro literario dixital en galego, que é tanto como dicir en Galicia, ao longo da última década, así como algunhas experiencias que se foron ensaiando na nosa edición dixital até chegar aos primeiros e-books literarios que editoras como Xerais presentan estes días. Noutras palabras faremos unha achega a unha historia (ou prehistoria) do libro dixital.

A terceira ten por obxecto analizar as tendencias que debuxan os datos dispoñibles ou que podemos estimar sobre a edición dixital en Galicia, comparándoas coas que coñecemos para a edición analóxica.

A cuarta pretende repasar a nosa situación no que atinxe aos tipos de edición dixital que estamos abordando xa na actualidade os editores galegos: a dos obxectos dixitais educativos; a dos e-books ou libros electrónicos; a dos produtos lexicográficos e outros contidos «on line»; a das experiencias dixitais multimedia; a dos audiolibros e a da impresión dixital baixo demanda ou de baixas tiradas.

Xa adianto que en moitos casos expresarei máis preguntas e dúbidas que afirmacións e certezas. Vivir esta mudanza no paradigma do libro dende dentro, constitúe para todos os editores, tamén para os editores galegos, unha moi boa oportunidade para medrar como profesionais. Sen menoscabo da discreción precisa para o desenvolvemento de cada proxecto editorial, este é un momento no que é imprescindible que compartamos experiencias, ideas e, me atrevería a dicir, mesmo grandes proxectos de sector.

Foto: Anxo Iglesias, «Luces», El País Galicia.

Os primeiros e-books de Xerais

Hoxe demos un pasiño pequeno, que non teño dúbida inicia un camiño longo para o libro galego do futuro. Sen grandilocuencia, con humildade e rigor, coma corresponde ao estilo de traballo do equipo de profesionais de Xerais.

«O libro dixital: presente e futuro»

Este ano o tradicional Simposio sobre o libro e a lectura, que se celebrará os xoves e venres vindeiros,  xirará sobre o presente e futuro do libro dixital. Énchenos de fachenda que este encontro profesional, organizado pola Asociación Galega de Editores,  iniciado hai cinco anos, se consolidase como unha cita de referencia para tomarlle cada ano o pulso aos temas principais do sector do libro en Galicia.

Ademais, o  programa desta edición (pode baixarse en pdf), alóngase cun curso para editores sobre o mesmo tema, impartido polo noso admirado Javier Celaya.

Agradezo aos organizadores o convite que me fixeron para intervir o venres a primeira hora de mañá para falar sobre «O libro dixital en Galicia». Dentro das escasas posibilidades da nosa axenda nestas semanas xa de campaña de nadal, daremos conta dos contidos dos debates e intervencións que, con certeza, serán seguidos con maior atención en diversos blogs de lectura e libros.

Campo do Fragoso LXXXIV

BENDITA VITORIA!

Custou ferro e fariña que tras seis partidos na casa o Celta de Eusebio obtivese onte fronte ao pechacancelas a súa primeira vitoria da tempada. Non abondaba coas boas sensacións amosadas polo equipo en empates obtidos en xornadas anteriores, nin tampouco as dúas claras vitorias de Copa, o Celta precisaba gañarlle hoxe ao Castellón fose polo civil ou polo militar para acougar un chisco na táboa clasificatoria, afianzar no banco ao seu adestrador e, sobre todo, para comezar a medrar no difícil terreo anímico da confianza dos seus seareiros. Bendita vitoria!, pois, tan traballada e axustada dun partido que resultou aburrido na primeira parte, cando os celestes se puxeron diante no marcador polos goles de Jordi e Michu, e pola contra moi entretido e emocionante na segunda, cando os visitantes acurtaron distancias grazas a un penalti raro, deses que na bancada todos preguntamos “quen o viu?”. Tras a desfeita de Irún, os celestes recuperaron a intensidade e conducidos pola biqueira experta de Trashorras, o auténtico Xavi galego, axiña comezaron a crear oportunidades diante dunha defensa visitante que abría máis posibilidades das previstas. O mestre de Rábade, coas súas costas ben cubertas polo discreto López Garay e pola nosa magnífica parella de centrais, unhas veces combinaba con Abalo e outras con Aspas procurando a entrada dos nosos dous habelenciosos polas bandas ou o desdobre dos nosos laterais tras as suas longas carreiras. Como sucedera en xornadas anteriores, os dianteiros non souberon aproveitar as oportunidades que creaba a combinatoria celeste, e desta volta a nulidade chamouse Arthuro, un suposto “goleador” de Florianápolis que apenas mellorou a ineficacia de Joselu nun par de detalles técnicos menores. Por ventura, foi cando o Castellón comezaba a afianzar os seus ataques e a forzar varios saques de recanto, cando un saque maxistral de falta de Trashorras (a nosa biqueira de ouro) dende a banda dereita foi rematado estupendamente de cabeza por Jordi. Un golazo! Tras o tanto, os nosos gañaron confianza e buscaron aumentar a diferenza, o que conseguiron no minuto do desconto grazas a un agasallo do central visitante moi ben aproveitado por Michu que non fallou cando compría empurrar. No descanso o partido con dous goles por diante semellaba moi doado. Porén, na reanudación, tras un primeiro cuarto de hora, onde os nosos puideron volver marcar nun par de xogadas ensaiadas de Trashorras, apareceu o dramatismo tras o dubidoso penalti sinalado a prol dos visitantes no minuto 16. A media hora final do partido foi longuísima, interminable para os celestes, sobre todo cando se lle remataron as forzas a Trashorras e comezamos a quedar á deriva. Entón, o balón correu dunha área a outra nun pasarrúas sen xeito ningún. Faltando dez minutos, tras un erro de Roberto Lago, un dos nosos valores menos asociativo, houbo unha boa oportunidade dun extremo visitante que provocou o habitual pánico na bancada. No obstante, a pesar deses minutos de inevitable sufrimento, a vitoria celeste foi clara e merecida. Onde estaría este Celta de Eusebio se contase cun dianteiro centro?

«Ramón Cabanillas 50»

No artigo da semana percorro as homenaxes que se lle tributan mañá, 9 de novembro, ao poeta Ramón Cabanillas con motivo do 50 cabodano do seu pasamento.

O Celta segundo equipo de Vilalba

Esta é unha proba contundente de que o sentimento celtista é un sentimento galego. O artigo de Xulio Xiz, que considera o Celta como o segundo equipo de Vilalba, pon o dedo na chaga sobre cal é a esencia do equipo da cruz de Santiago:

Hai equipos de fútbol que, polo que comentan os entendidos, non dan demasiadas satisfaccións ós siareiros, pero poden máis as cores ca os resultados. O Celta non é precisamente, nestes últimos tempos, un equipo punteiro que permita presumir públicamente da súa traxectoria, pero para eso están os afeccionados, que han de aguantar nos tempos difíciles, apoiando para que volvan os momentos de gloria, e logo poder disfrutar deles.

O «Celta actual» (chamo así o que preside Mouriño, desque prescindiu de Fernando Vázquez, para min o mellor adestrador galego da nosa historia recente) é un deses equipos do que termamos só os seareiros, un núcleo reducido de incondicionais con paciencia infinita que cremos estar por riba dos resultados.

Hoxe volveremos, con ánimos renovados e moito medo, intentar conseguir a primeira vitoria da tempada en Balaídos diante do colista. Somos realistas, non procuramos a gloria nestes tempos difíciles, apenas gañar un partido e coller acougo na táboa clasificatoria.

Lingua de liberdade, acto cívico, 14 de novembro

Galego Patrimonio da Humanidade convoca Lingua de liberdade, un acto cívico a prol da lingua galega o vindeiro sábado 14 de novembro, a partir das 12 horas, no Teatro Principal de Santiago de Compostela.

No acto, que estará conducido por Candido Pazó. intervirán representantes de colectivos sociais, os secretarios xerais de UXT, José Antonio Gómez, e CCOO, José Manuel Sánchez Aguión, ademais de Laura Sánchez Piñón, Pablo González  Mariñas, Henrique Monteagudo e Fermín Bouza.

Comunicado dos centros galegos de Suíza

Hoxe recibimos esta documentación en pdf dos centros galegos de Suíza protestando pola drástica redución de subvencións da Secretaría Xeral de Emigración. A unidade que expresan todas as asociacións é impresionante. Velaí a queixa da nosa Galicia emigrante.

«Setembro do 75»

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/FR4JxQ4WiuA" width="425" height="350" wmode="transparent" /]

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/llDtvwRv8gE" width="425" height="350" wmode="transparent" /]

A Asemblea Repúblicana de Vigo organizou mañá martes, 3 de novembro, ás 20:00 horas, no Auditorio do Centro Social Caixanova de Vigo a proxección da película Septiembre del 75 do realizador Adolfo Dufor. O filme, que ven de obter o Segundo Premio  na sección «Tiempo de Historia» do Festival de Cine de Valladolid , está dedicado á figura de Xosé Humberto Baena Alonso, vigués e militante do FRAP, asasinado polo franquismo en Hoyo de Manzanares logo dun xuízo sumarisimo que provocou a indignación de Europa enteira. No acto intervirán Flor Baena, irmá de Xosé Humberto, Adolfo Dufour, director e guionista do documental, e Alberto Estévez, voceiro de Amnistía Internacional en Galicia. Agradecemos difundades esta convocatoria entre as vosas amizades.