Non reparara até agora no feito de que Ray Bradbury e Isaac Díaz Pardo naceran ambos os dous o 22 de agosto de 1920 e morreran a comezos de 2012. Unha venturosa serendipia, como todas inesperada e fortuíta, froito de senllos centenarios lembrados en Twitter, que dende agora une a dúas das miñas figuras intelectuais máis admiradas, das que descoñecía tivesen vidas tan paralelas no tempo, aínda que permanecesen afastadas por nove mil quilómetros, a do estadounidense mestre da fantasía e da ficción científica desenvolta en California na meca da industria cinematográfica; a do editor do Castro e creador de Sargadelos entre Compostela e A Mariña. Traxectorias, porén, que representan en cadanseu ámbito algúns dos valores máis primixenios da modernidade e do activismo artístico humanista do século XX, como as guías da razón, da ciencia, da tecnoloxía, mais tamén das diversas artes e da memoria.
Admiración polo escritor de Waukegan que nos levou hai quince anos a publicar en galego no catálogo da colección Fóra de Xogo (Xerais) dúas das súas obras senlleiras, traducidas por María Magdalena Fernández Pérez: Crónicas marcianas (1950), a súa obra inicial, unha colección de relatos que conforma a crónica das seis primeiras viaxes dos habitantes da Terra, desde 1999 a 2026, para colonizar Marte; Fahrenheit 451 (1953), un dos clásicos da literatura do século XX, tamén o título da única obra que aparece na súa lápida, unha fantasía futurista dun tempo no que a lectura está prohibida e todos os libros son denunciados e destruídos, o que leva a un grupo secreto de activistas da lectura refuxiados nos bosques a memorizalos e gardalos nas súas cabezas como forma máis segura de conservación.
Edición en galego, á que non fora allea a recomendación do escritor Agustín Fernández Paz, ao que sempre lembraremos nas súas intervencións orais sobre a lectura recuperando as palabras de Montag, o capitán dos bombeiros incendiarios, protagonista de Fahrenheit 451: «Sinto que detrás de cada libro hai unha persoa que me fala». Irene Vallejo rescata en El infinito en un junco (Siruela 2019), obra extraordinaria (moi rcomendable) sobre a invención dos libros no mundo antigo, o Fahrenheit 451 de Bradbury, escrito como unha fábula distópica, para poñer énfase no valor dos libros como recipientes de memoria, sobre todo, nas Idades de Escuridade, no valor de cada un dos lectores e lectoras como portadores de íntimas bibliotecas clandestinas: «Cando a guerra termine, algún día, algún ano, os libros poderán ser reescritos. As persoas serán convocadas unha por unha, para que reciten o que saben…».
Valor da memoria que compartía Isaac Díaz Pardo cando como editor en lingua galega puxo en marcha en Ediciós do Castro (Sada, 1963) a colección «Documentos para a Historia Contemporánea de Galicia», a primeira trabe na construción da memoria republicana de Galicia en base as testemuñas e as memorias dos que padeceron os días de terror e as penalidades da ditadura. Teimosía por recordar e gardar o recordado que Isaac imprimiu a moitos outros dos seus proxectos, como nas series temáticas das súas cerámicas, símbolos que contribuíron a dar a coñecer que Galicia tiña unha historia de seu; como a Biblioteca do Exilio, onde pretendeu reunir un cento de obras escritas por autores españois exiliados; como aquela cronoloxía histórica de Galicia, que vimos como actualizaba día a día nas instalacións do Instituto Galego da Información (1977) en San Marcos, creado para publicar un xornal en galego; como nas salas do Museo Galego de Arte Contemporánea Carlos Maside do Castro de Samoedo (1970), fundado hai agora cincuenta anos, onde quen foi un dos xenios indiscutibles da pintura galega reuniu a máis importante colección artística do seu tempo.
Admiración polo creador de Sargadelos, a industria cultural galega máis relevante da
segunda metade do século XX, que en tantas conversas nos insistiu, e que comparto ao cen por cen, en que a primeira tarefa do editor, o que poderíamos facer extensible á de calquera outro empresario do sector cultural, é a de promover e a acompañar aos creadores da forma máis discreta e xenerosa posible, o que moitas veces nos obriga a «templar gaitas e limpar merdas». Que outra tarefa do creador de cultura é valorar o escaso para que sexa devecido polo seu público. E ben o poñía en práctica don Isaac que fixo posible a fantasía do día a día daquel Laboratorio de Formas (1963), utopía artística imaxinada polo seu amigo Luis Seoane, ou quen publicou varios milleiros de libros moi especializados ou quen te acollía na súa casa e na súa mesa sempre cos brazos abertos.
No centenario de Ray Bradbury e Isaac Díaz Pardo celebramos o mellor da cultura do século XX, o valor da memoria e das artes e das ciencias como chaves para crear o futuro.
