Listado de la etiqueta: celso_emilio_ferreiro

Onte 1033: Kid Reigosa

Carlos-Reigosa-Kid-Salvaxe-memorias_TINIMA20140711_0754_5

Acompañei onte a Carlos Reigosa na presentación en Compostela de Kid Salvaxe, o seu primeiro libro de poemas. O escritor da Pastoriza comezou confesando que con dezasete ou dezaoito anos, cando chegou a Madrid, ía ao ximnasio do Palacio de Deportes onte tiña compañeiros como os boxeadores José Legrá e Velázquez. «Eu nunca pelexei, xa que sei que non tendo fame o boxeo non ten sentido. Porén, para min as imaxes máis poéticas da vida son as boxísticas. Todos os días temos que nos enfrontar con algún rival. O boxeador comeza o combate coa cara limpa e acaba como a vida, coas marcas dos golpes. Iso foi o que representou Miguelanxo Prado de marabilla na imaxe da cuberta do libro».

Continuou Reigosa dicindo que «son un prosista, un narrador, non son poeta, a pesar de que fixen poemas en galego toda a vida, aínda que até agora nunca fixera nada por publicalos». »Este Kid Salvaxe está condicionado pola morte do meu pai, razón polas que os poemas están cargados de pasado, creo que hai textos de gran vitalidade, máis cargados todos de memoria». «Son consciente que vivín aqueles tempos nos que a poesía estaba cargada de futuro, con voces como as de Celaya, Ferreiro ou Blas de Otero, poetas aos que coñecín en Madrid». «Como sei, tamén, que a poesía ten algo de confesional. Son consciente que Os outros disparos de Billy, aqueles aforismo escritos como poemas en prosa, estaban cargados de futuros, onde estaba moi presente a música de Bob Dylan».

A seguir dixo Reigosa que «Kid Salvaxe ten unha unidade, a que lle proporciona a idea de que vida non está ben feita. Isto é mellorable». «Sei que Kid Salvaxe mantén un fío con Oxford, amén, a miña primeira novela, onde se propoñía cambiar todo e se sabía como facelo. No entanto, sendo o autor e o mundo o mesmo, en Kid Salvaxe hai un entusiasmo distinto, outra ollada». Antes de ler uns cantos poemas do libro, resumiu Reigosa: «creo que os poemas teñen unha harmonía das visións desconcertadas, froito dun estado de ánimo consecuencia da experiencia persoal». Na quenda de preguntas, Carlos Reigosa lembrou as bágoas de Celso Emilio Ferreiro despois de escoitar recitar o seus poemas ao xornalista cordobés Felipe Mellizo.

Onte 1019: Memorias de Sabino Torres

cronicas-dun-tempo-escondido-pontevedra-1930-1960Coincidindo co seu noventa aniversario, o pontevedrés Sabino Torres publica Crónicas dun tempo escondido. Pontevedra 1930-1960 (Galaxia 2014), as súas memorias como editor e poeta. Coa súa elegancia característica, inserida na retórica clásica, onde que nunca falta o humor e o detalle preciso, o director de Hipocampo Amigo e actual decano dos editores galegos en activo, reconstrúe en trescentas páxinas a historia social e cultural de tres décadas da posguerra, cando a imprenta Torres do seu pai foi o centro da dinamización xornalística e literaria de Pontevedra. Neste tour de force coa memoria Sabino concédelle particular importancia as tertulias literarias daquel tempo miserento dos «luns sen postre», celebradas nos cafés Savoy, Moderno ou Urquín, máis tarde no Carabela, onde impartían doutrina xentes como Ramón Peña, Emilio Canda, Celso Emilio Ferreiro, Emilio Álvarez Negreira, Manuel Cuña Novás, Rafael Alonso, Laxeiro, entre outros moitos escritores e pintores citados.

Xaora, foron do meu maior interese os capítulos dedicados á édición, nos que se relata a experiencia da revista Finisterre e do semanario Ciudad, como da colección poética Benito Soto, un capítulo extraordinario polo que Sabino Torres pasará con letras douradas á historia da edición en lingua galega. Mágoa que non profundice en aspectos máis técnicos de edición e, sobre todo, nas razóns que fixeran naufragar un proxecto, aparentemente exitoso, que tiña o proxecto de ampliarse na narrativa e no ensaio, xusto cando nacía a editorial Galaxia. Memorias dun editor galego de lectura engaiolante que merecen atención. Beizóns, mestre!!!

Onte 1003: Subversivos

Dobarro_Pillado_e-Alonso_Montero_Ferrol_11-06-2014

Na presentación de onte na Feira do Libro de Ferrol da quinta de edición do Pedro Petouto todos os tres discursos centráronse sobre o carácter «subversivo» do libro de Xesus Alonso Montero e a súa actualidade. O primeiro en sinalalo foi Xosé María Dobarro cando realizou unha nota sobre o subtítulo da obra, «Traballos e cavilacións dun mestre subversivo»: «Daquela [referíndose a comezos dos setenta] estabamos orgullosos de ser subversivos, hoxe pasou a moda, a pesar de que hai razóns abondas para a subversión. Hoxe subversivos ten que haber aínda que non empreguemos a palabra». «Hoxe é un bo momento para reclamar a subversión e a nosa condición de subversivos. Este Pedro Petouto non é unha reliquia do pasado, é un texto necesario para os cidadáns deste país sen queren enfrontarse á realidade so seu país», rematou.

Abondou nesta referencia Rafael Pillado que comezou o seu discurso dicindo que «”subversivo” era a palabra coa que o franquismo se refería a nós durante moitos anos». Lembrou despois que «Xesús foi dos primeiros intelectuaiis que acudiu a Ferrol naqueles momentos [referíase ao 72] en solidariedade cos traballadores, coas nacentes Comisións Obreiras e cos membros do Partido Comunista, para iluminarnos coa súa palabra de Pedro Petouto». Referiuse despois á adicatoria do libro, na que aparece citado. «Son o único dos catro que hoxe vive, Aneiros, Amor Deus e Rioboo morreron por mor das condicións de traballo de Bazán, onde o amianto inundaba os talleres, un material do que descoñeciamos o seu carácter contaminante e canceríxeno. Foi a nota negra». Relatou con moita emoción a primeira noticia que tivo de Pedro Petouto: «Foi na cárcel de Carabanchel. O libro fóra presentado en Madrid, na Galería Sargadelos, coincidindo coa visita das nosas compañeiras que viñeran en autobús dende Ferrol. Elas ensináronnos o libriño vermello na cárcel. Daquela eu tiña 24 anos de petición fiscal e as nosas mulleres querían animarnos. Na presentación atopáranse con Xesús e Celso Emilio Ferreiro, un acto que rematou coa interpretación dunha pandeirada. aquilo foi unha expresión de apoio que recibimos como auga de maio». Rematou Pillado dicindo que «Pedro Petouto é a expresión dun percorrido histórico do noso pobo, onde tanta xente se sacrificou para abriros ollos. Pedro Petouto é unha homenaxe a toda a xente comprometida. Un recordatorio de que precisamos moitos activistas que contribúan a conformar unha maioría social capaz de derrotar a aqueles que teñen posta a bota enriba nosa».

Xesús Alonso Montero recoñeceu que «subversivo» é unha palabra que se emprega pouco agora. «O subversivo é o que quere darlle a volta á tortilla, como pretendía Rafael Pillado, subvertir. Pedro Petouto é tamén un mestre subversivo». Corrixiu Xesús o relato de Rafael Pillado precisando que a presentación na Galería Sargadelos de Madrid fora do primeiro volume da poesía completa de Celso Emilio Ferreiro publicada por Akal. Referiuse entón a Ramón Acal, o editor comunista, «un gran músico de orella, que tivo cheiro editorial, capaz de publicar nos anos setenta as completas de Marx, Lenin e as obras selectas de Gramsci». Lembrou que en Akal coñecera a Alberto Méndez, o autor de Los girasoles ciegos. Alonso Montero rematou gabando a figura humana e política de Julio Aneiros: «se non houbera persoas coma el non merecería apenas vivir».

A mesma cidade

No artigo da semana en Faro de Vigo, con motivo do ascenso do Deportivo, propoño recuperar a cooperación e a irmandade entre Vigo e A Coruña.

Desque hai corenta anos fun estudar bacharelato á universidade laboral considero A Coruña como a miña segunda patria, a cidade onde abrín os ollos a case todo, dende o galeguismo até os principios republicáns que impregnan o seu espírito liberal. Razón pola que dende comezos dos oitenta levei sempre moi mal ese enfrontamento pailán entre A Coruña e Vigo –protagonizado por tipos como Paco Vázquez, Lendoiro e “Leri”– dúas cidades portuarias atlánticas que comparten idéntico ADN e semellantes angueiras. Mágoa que unha rivalidade futbolística centenaria, anterior á fundación do Celta, protagonizada hoxe por unha rapazada pouco reflexiva e algunhas veces cunhas cervexas de máis, malogre a cooperación de dúas cidades que artellan as rexións urbanas da Galicia atlántica.

Ten razón o escritor coruñés Xurxo Souto, A Coruña e Vigo son a mesma cidade, dúas áreas metropolitanas unidas polo mesmo océano. O Berbés e o Muro son os dous portos pesqueiros de arribada e partida das embarcacións nosas que debuxan o ronsel da súa derrota no mar céltico. En ambas as dúas estacións marítimas producíronse os adeuses que abriron os camiños de alén mar da diáspora galega. As dúas cidades contan cun alma popular e obreira presente nos seus barrios. Que diferenzas substancias hai entre Coia e Navia con Elviña e o Barrio das flores? Entre a Casabranca viguesa e a Falperra coruñesa? Entre a Travesía de Vigo e Monte Alto? Entre Travesas e a Gaiteira? Entre o Calvario e os Mallos? Entre Bouzas e Labañou? Entre o Casco Vello olívico e a Cidade Vella cascarilleira? Entre Saiáns e o Portiño? Entre Matamá e Bens? En cada un destes barrios viven fillos e netos daqueles obreiros que chegaron das aldeas de Ourense ou de Lugo para darlles vida á industria e aos servizos de ambas as dúas cidades. En todos eles fálase unha lingua semellante (con cadanseu sotaque) e os problemas e as carencias non son moi distintos. Vigo e A Coruña posúen identidade de seu, aínda que son moitas máis as súas afinidades ca diferenzas.

A Coruña e Vigo eran a mesma cidade para o pintor Urbano Lugrís, que fixo de ambas as dúas a súa patria; naceu e viviu a maior parte da súa vida na primeira, para el “Percalinópolys”, e morreu un domingo de noiteboa de 1973 no hospital municipal da segunda, a que chamaba retranqueiramente “Xouba city”. O autor do cuarto do vello mariñeiro evidenciou nas súas cámaras e murais que vigueses e coruñeses respiramos idéntico arrecendo do pedramol mesturado coa maruxía da galerna. Esa atmosfera euforizante contaxiou nos anos oitenta a movida cultural viguesa e coruñesa, que mantiñan diálogo aberto en publicacións como “Tintimán” e “La naval”, entre os músicos de Siniestro Total e os de Radio Oceano, entre pintores como Antón Patiño e Cabanas, escritoras como Xela Arias e Luisa Villalta… Diálogo cultural continuado nos noventa, co movemento Bravú, musical e literario, de orixe inequivocamente cascarilleira, mais cuxo nome, segundo o xornalista vigués Antonio Ojea, puido nacer na ría de Vigo, xa que “bravú” é unha mestura da palabra “bravío” e aquel perfume Tabú, o que preferían a maioría das traballadoras da conserva da factoría Massó de Cangas.

Vigo e A Coruña son a mesma cidade como aparece no videoclip gravado para o celebrar o regreso dos Diplomáticos de Monte Alto, o poema de Celso Emilio Ferreiro “Deitado fronte ao mar”. Unha cidade onde se fusionan o balcón do paseo do Orzán co do paseo de Afonso, desde os que se enxerga idéntico horizonte; unha cidade onde a porta do Sol e a rúa do Príncipe continúa nos Cantóns. A mesma cidade popular, entusiasta, inconformista, alegre e orgullosa de formar parte do proxecto de Galicia.

Vigo e A Coruña, viradas de costas dende o inicio do período autonómico, merecen reatoparse no marco dun novo proxecto territorial de Galicia para o século XXI. Ambos os dous concellos deben cooperar no desenvolvemento das áreas metropolitanas e do novo mapa urbano do país, exixindo que isto constitúa unha prioridade na axenda autonómica. Como ambos os dous deben manter a firmeza institucional necesaria para que a prioridade principal da actuación do Ministerio de Fomento en Galicia sexa a finalización do eixo atlántico ferroviario que unirá as dúas cidades de forma permanente en pouco máis dunha hora, o que constituirá un feito case revolucionario para o recoñecemento mutuo de ambas as dúas veciñanzas.

O ascenso do Deportivo, outra proeza do mestre Fernando Vázquez, permitirá que a vindeira tempada gocemos de dous derbis, datas que deberían ser sinaladas nos calendarios como de irmanamento de ambas as dúas cidades e cidadanías, como de encontro eficaz entre as súas corporacións, deixando a rivalidade deportiva estritamente dentro dos estadios, onde eu agardo que o Celta continúe liderando o fútbol galego.

Onte 973: Duelo de Penélopes

diaz_castro_12-05-2014

Felicísimo foi o acto de onte no Club Faro de Vigo no que homenaxeamos a Xosé María Díaz Castro. Todas as intervencións foron moi brillantes e amosaron a relevancia do autor de Nimbos. Armando Requeixo, o biógrafo e estudoso do escritor de Guitiriz, presentouno como figura poliédrica, poeta durante sesenta anos e tradutor destacadísimo. Luís González Tosar, amigo e editor do poeta durante a derradeira década da súa vida, realizou o retrato humano. Contou con moita finura como Xosé María namorou por carta de María Teresa, a súa madriña de guerra, que sería a súa dona. Relatou a súa amizade con Charles Lessner, o afillado de Karl Marx, que sería en Vilagarcía, cando traballaba no colexio León XIII, o seu profesor de inglés e alemán. E lembrou Tosar con saudade e emoción aqueles días felices compartidos, nos que o poeta colaborou coa revista Dorna.

Pechou as intervencións Xosé Luís Méndez Ferrín abordando a relación de Díaz Castro con Vigo, «a capital editorial e cultural de Galicia do século XX e do comezo do XXI». Lembrou o papel esencial do poeta berciano Ramón González Alegre, director da revista Alba de Vigo, quen non seu libro Poesía gallega contemporánea, publicado en 1953 por Hugín, deu a primeira noticia do poeta Xosé María Díaz Castro. «Daquela ingnorábase en Vigo que Díaz Castro publicara en 1946 o opúsculo Nascida dun soño na imprenta e librería Celta de Vilagarcía». Continuou Ferrín recordando o decisivo que fora a publicación en 1956 da Escolma da poesía galega. IV Os contemporáneos, preparada por Paco del Riego, onde se recolleron textos de poetas inéditos como Díaz Castro. «Alí aparece o núcleo duro dos poemas diazcastrianos, dende a pérola negra, «Penélope», mais tamen outra «Penélope» a de Álvaro Cunqueiro. Unha sostense a carón da outra, a iso é o que chamamos “duelo de Penélopes”». «Daquela había sede de Díaz Castro. Un clamor para que publicase un libro en galego, cando en Galaxia había repulsión para a publicación de poesía. Así naceu a serie Sanlés, onde non aparece o carimbo de Galaxia, dirixida por Del Riego e Celso Emilio». Citou Ferrín as críticas entusiastas que recibira Nimbos, a pesar que Carballo Calero cualificara a Díaz Castro apenas como «poeta legible». Rematou Ferrín afirmando que «teñen razón aqueles que consideran que o canon da poesía galega do século XX está formando por Xosé María Díaz Castro, Aquilino Iglesia Alvariño, Álvaro Cunqueiro e Celso Emilio Ferreiro».

Texto da presentación (pdf).

Onte 964: A Gala das Letras 2014

2014050409034973880A Gala das Letras, na que se entregaron en Pontevedra os Premios AELG 2014, deixounos algúns momentos para conservar. O fermoso e firme discurso literario de Cesáreo Sánchez Iglesias, felizmente recuperado, foi a maior ledicia do serán. As palabras de Xabier DoCampo, cando recolleu o premio ao libro infantil e xuvenil, agradecendo o traballo e o compromiso coa lingua de todos os creadores. A defensa do xornalismo e do xornalismo en lingua galega feita por Carme Vidal, premiada como mellor traxectoria do xornalismo cultural. A reivindicación de maior atención para a edición de textos dramáticos, expresada por Roi Vidal e Avelino González, un chamamento a considerar polos editores. O discurso de Bernardo Atxaga (unha fachenda volver abrazalo) alertando sobre a importancia e fortaleza do pequeno, relatando con ironía a entrevista que lle fixo a Ferrín en Vigo durante unha noite, a súa admiración polos debuxos de Castelao, a súa gratitude a Celso Emilio Ferreiro e, sobre todo, a súa insistencia no valor da lingua, xa que «cando un perde a lingua queda nunha posición subordinada». Como o peche emocionante de Xabier Blanco, o noso admirado Gaiteiro de Moaña, xustamente recoñecido como mestre da memoria, que nos deixou un sabor dóce e un chisco saudoso. Parabéns aos responsables da organización da AELG, por tan magnífico e rigoroso traballo. Beizóns para Antía, Mercedes e Cesáreo.

Recomendo a excelente crónica a de Sermos Galiza.

Onte 962: María Soliña, icona da crise

GCTendencias_30-04-2014
Foi un gran acerto que na presentación do novo GCTendencias (moitos parabéns e azos) no Abastos 2.0 se presentasen unha nova cervexa artesá das adegas Menduíña, María Soliña, e a última novela de Pemón Bouzas, A voz do vento, na que se afonda no personaxe histórico de María Soliño, un dos mitos galegos universalizado nun poema de Longa noite de pedra.

XG00224201Gustei dese diálogo entre a cultura gastronómica e a literaria, desta volta vencellada por un personaxe que representa a loita pola dignidade da muller, de todas as mulleres, nun tempo de fanatismo relixioso e profunda crise moral. Ese foi o marco da moi fermosa intervención na que Pemón Bouzas presentou a figura de María Soliño no marco histórico e social da crise que en Cangas, até entón a vila máis puxante da ría, provocou a invasión turca de 1617. «Aquela sociedade que comerciaba cos arrieiros de Castela e cuxo galeóns comunicaban decote con Porto, viu como a cobiza, os abusos de poder e o fanatismo arrasaban co seu espírito emprendedor». Non e moi difícil traer á actualidade aquela catástrofe e proceso de profunda mudanza social, relatada nas páxinas d’ A voz do vento, e relacionala coas corruptelas e outras barbaridades morais que se veñen producindo ao fío da crise de devaluación interna e dos seus abusos.

Quen lle ía dicir ao bo de Celso Emilio Ferreiro que aquela María Soliña que cantou hai cincuenta anos sería a icona de dignidade de persoas preferentistas, desafiuzadas e milleiros de desempregadas e empobrecidas por esta crise do século XXI?

Onte 960: Tobaruela e os heterónimos

BmZ59IzIMAA2g2_

Presentamos no serán de onte na Feira do Libro de Compostela Vapor, a novela coa que Pere Tobaruela desvela o seu heterónimo feminino de Lea Tobery. Un xogo literario, iniciado coa publicación da novela Resurrección, de quen a presentadora, a escritora Ledicia Costas, definiu con ironía como «un mentireiro divertido, que gusta de engaiolar ao público, un ousado e un farsante, que xoga coa literatura para seducir aos seus lectores e lectoras».

A coidada construción do heterónimo de Lea Tobery obrigou a Tobaruela a dotalo tanto de personalidade (unha xove escritora estadounidense casada cun axente literario, contadora de fenómenos paranormais e lectora letraferida) como de singularidade literaria e estilística, especializándoa en novelas xuvenís románticas, relatos onde se poñen en xogo moitas emocións, viaxes cara a fronteira existente entre o real e o irreal. O propio Tobaruela confesou na presentación que quixo que a farsa fose auténtica e que, como fixera Fernando Pessoa cos seus heterónominos, cando escribía como Lea Tobery pretendía afastarse estilisticamente o máis posible de cando escribía como Pere Tobaruela en novelas como Poñente ou O códice do Santo Lugar.

Na actualidade dous dos casos máis salientables de utilización do xogo do heterónimo literario son o do escritor irlándés John Banville, que asina as súas novelas de xénero negro como Benjamin Black, e o do arxelino Mohammed Moulessehoul, que despois de publicar seis novelas co seu nome real decidiu refuxirase no heterónimo feminino Yasmina Khadra (xazmín verde). Na literatura galega son ben coñecidos os heterónimos de Ferrín (Dosinda Areses, Heriberto Bens), Paco del Riego (Salvador de Lorenzana) ou Celso Emilio Ferreiro (Arístides Silveira), por só citar algúns.

Onte 659: Defender a libraría

 

Na fin de semana en London, entre outras cousas, chamoume a atención a campaña de Waterstones en defensa do papel da libraría e da profesionalidade dos seus libreiros. Nun país no que practicamente desapareceron xa os kioscos de prensa de papel (os xornais e suplementos de calidade véndense coma as revistas nas librarías ou nos supermercados) e as súas noutrora grandes cadeas de tendas de música están a piques de botar o cadeado e reorientar dixitalmente a súa actividade, as cadeas de librarías tentan poñer en valor o seu papel de promotores da lectura e defensores do bo criterio literario. Reparei que xunto ás novidades e grandes lanzamentos, presentes tanto nos escaparates coma nos mellores lugares do interior, nas tendas de Waterstones hai un espazo moi preferente (tamén nos escaparates) para »os grandes libros de sempre» (para eles »longsellers»), dende os de Roal Dahl, entre os infantís e xuvenís, aos clásicos modernos de Bradbury, Orwell, Tolkien ou Woolf. Unha iniciativa que aquí poderiamos emular para defender a libraría cultural e para tentar que Blanco Amor, Celso Emilio Ferreiro ou Méndez Ferrín recuperasen nas nosas librarías o espazo que merecen.

Onte 582: «Unha vez», poema de Celso Emilio musicado por Enrique X. Macías

Recibín na caixa de correos un envío de Luís Ferreiro que me deixou abraiado: a composición «Poema de Requiem» que Enrique X. Macías realizou, entre o nadal de 1977 e o mes de xaneiro de 1978, sobre o poema «Unha vez» de Celso Emilio Ferreiro. Polo que puiden comprobar na primeira ollada, Macías envioulle a partitura a Celso, con quen mantiña relación de «admiración e amizade», e dende entón quedou nos arquivos do poeta. A peza para voz de soprano, banda magnética, dous magnetofóns, dous percusionistas e piano nunca se chegou a interpretar e (até o que eu sei) nunca foi incluída no catálogo do músico autodidacta vigués, moi atento sempre a mantelo vivo e actualizado. Emocionoume ver nas páxinas da partitura a caligrafía característica de Enrique, un dos creadores máis decisivos da miña xeración. Agradezo moito a Luís Ferreiro semellante galano que nos permite lembrar con saudades a un amigo inesquecible.

Aquí pode baixarse en pdf a partitura da man do seu compositor.