Campo do Fragoso CCXVIII

/en , , , , , /por

TEMPOS DIFÍCILES

Tras catro derrotas consecutivas e apenas un punto de quince posibles, o Celta de Miguel Cardoso esvara no abismo do descenso. A súa impotencia anímica e escasas alternativas de xogo diante dun Valencia moi necesitado agoira unha segunda volta dramática. Tras seis tempadas nas que o club de Carlos Mouriño semellaba atopar estabilidade nas posicións medias da táboa de Primeira, mesmo aspirando a participar nas competicións europeas, a noite do pasado sábado volveron ao Campo do Fragoso os fantasmas do último descenso (2006/2007).

Un proceso de descomposición deportiva que lembramos comezou a manifestarse tamén cunha xeira de derrotas consecutivas no comezo do inverno polas que o daquela flamante propietario recibiu no palco os primeiros apupos. Recordamos como aquel Celta do valente Fernando Vázquez, liderado por Borja Oubiña e Gustavo López, foi quedando sen fol anímico e sen recursos de xogo, azos que tampouco puido achegar o simpático Hristo Stoichkov, recibido en Balaídos cando faltaban apenas dez partidos coma un heroe, mais que só puido acompañar ao Celta na súa peregrinaxe cara Segunda, un inferno onde loitaría despois (non o esquezamos) durante cinco tempadas.

E como sucedera hai unha década, na que o guión previsto para a tempada mudou radicalmente co comezo da segunda volta, este Celta de Cardoso parece estar pouco preparado para padecer os rigores anímicos da loita tremenda que supón evitar o descenso, onde cada partido debe afrontarse a cara de can, como unha auténtica final. Dificultade superior nesta ocasión, onde a igualdade na táboa de marcas, na que as diferenzas entre as posicións europeas e de descenso son de apenas tres vitorias, sitúa a salvación por riba dos corenta puntos. E aí, a partir de agora, en acadar eses corenta e poucos puntos está o obxectivo dun Celta obrigado a modificar decontado e con a maior determinación a súa folla de rota.

Mudanzas urxentes que pasan pola incorporación de reforzos en posicións claves e pola recuperación do estado de ánimo e do compromiso dun vestiario, no que os ventos non foron de todo propicios. Tarefas que obrigan a actuar con afouteza tanto á propiedade do club, á dirección deportiva, ao cadro técnico como ao núcleo duro do cadro de xogadores (por utilizar un eufemismo) para liderar a remontada, sen esquecer o apoio nestes tempos difíciles dos seareiros celestes, dispostos outra vez máis a termar dun soño celeste inacabable.

Xaora, non está todo perdido. O sábado á noite o Celta notou moito as baixas de Aspas, Costas e Okay, tres pezas esenciais no esquema do adestrador de Trofa, cuxa reincorporación nas vindeiras semanas pode contribuír a conectar máis voltaxe ás tres liñas dun equipo que durante a primeira parte diante do Valencia xa foi máis ordenado e soubo protexer mellor as súas costas que nas debacles recentes co Athletic e co Raio. Mais non abondará co regreso de Iago, que con certeza achegará na lameira o liderado que o sábado tanto botamos en falta, orientando o xogo de Brais, Boufal e Maxi Gómez, que semellan algo perdidiños sen a luz da estrela de Moaña.

Sen embargo, o Celta precisa de maior rigor táctico na xestión dos tempos de partido, sexa mediante os trocos ou de variantes ocasionais, algo que tanto Mohamed como (polo momento) Cardoso non souberon proporcionar, quizais polo coñecemento escaso da competición española. Como cómpre reforzar nesta xaneira o cadro de xogadores cun par de valores contrastados, xa que a política de formación de «promesas» internacionais para ser traspasadas por millonadas (eis o caso lamentable de Emre Mor, unha das fichaxes máis caras da historia do club, ou de Jensen, outra figura aínda inédita), pode ser atractiva para o propietario, pero nefasta a medio e longo prazo para o futuro do equipo.

No entanto, hai tempo suficiente para reorientar esta deriva negativa. O magnífico estado de forma de Rubén Blanco, auténtico heroe diante do Valencia, capaz de evitar unha goleira de escandalo, convida ao optimismo. Como tamén a madurez deportiva do núcleo de canteiráns, que conforman case a metade das aliñacións, aseguran o compromiso até o derradeiro minuto coa causa celeste. Hoxe aínda é posible abordar estes tempos díficiles e evitar o descenso, pero para iso cómpre que todas as instancias do club e do celtismo actúen en man común. Agardemos conseguilo.

Hipertextos 15: «Olores perdidos» de Mercedes Peón

/en , , , , /por

Alberto Castaño creou esta magnífica peza para «Olores perdidos», un tema que forma parte de Déixaas, o último álbum de Mercedes Peón, no que colaboraron con ela Mónica de Nut  e Ana Fernández.  Outra marabilla do obradoiro da nosa admirada Mercedes Peón que neste seu quinto proxecto convertiu a maquinaria pesada dos estaleiros en instrumento musical. Outro traballo excepcional dunha creadora sempre disposta a romper moldes conectando as músicas da nosa tradición coas das vangardas creativas contemporáneas. Mercedes Peón é unha figura referencial da cultura galega do século XXI que por ventura comeza a ser recoñecida. Recomendo moito Déixaas (onde Mercedes incluíu tamén o tema «MK» no que colabora María Reimóndez) e estes «Olores perdidos».

Onte 2009: «Antonio Fraguas. O bo mestre, o mestre bo»

/en , , , , , , , , , , , /por

Lin onte dunha sentada a biografía que Héctor Cajaraville preparou de Antonio Fraguas, a figura homenaxeada nas Letras Galegas 2019, que publica Xerais en Merlín. Un retrato biográfico concibido para que os estudantes descubran a figura poliédrica deste galeguista (mestre, historiador, xeógrafo, antropólogo…), primeiro director do Museo do Pobo Galego. Rigorosa na documentación e amena na construción do relato, sobre todo grazas aos textos intercalados en primeira persoa, que achegan a proximidade da voz agarimosa de don Antonio. Acerta de cheo Cajaraville, un mestre da escrita clara e exacta, salientando o caracter de activista de don Antonio, comprometido con todas as causas da lingua e cultura nosas. Máis aínda cando se trata dunha figura que a pesar de contar con trescentas referencias bibliográficas, non ten obra de ficción, o que podería constituír unha dificultade.

Esta é unha biografía referencial que moito axudará ao coñecemento nas escolas e institutos deste bo mestre, mestre bo (un título moi acaído). Recoméndoa moi vivamente e parabenizo ao meu admirado Héctor Cajaraville.

Hipertextos 014: Campo de Granada

/en , , , , , , , /por

Desde que hai vinte anos comecei a colaboración semanal en Faro de Vigo, baixo a etiqueta de «Campo de Granada» (van alá case un milleiro de pezas), levo xuntando fotos do que foi o campo da feira vigués, ao pé do Castro (monte Feroso). A foto do mitin agrarista foi unha das primeiras que me desvelaron o carácter emblemático deste espazo do Vigo en bisbarra, aínda que sempre me impresionou esta foto datada en 1925 na que é posible identificar a muralla completa do Castelo de San Sebastián, tomada (probablemente) antes do comezo dun desfile militar do Rexemento de Infantería Murcia nº 37. Como moi significativo é a foto recuperada por Pedro Feijoo do Arquivo Pacheco onde aparece o Mercado do Paseo de Granada, onde identificamos o comezo da rúa de Abeleira Menéndez, pretiño do Banco dos Contos. Cremos que aínda existen máis fotos deste espazo comunitario onde a finais do século XIX se formaban os desfiles do Entroido que finalizaban na Alameda. Seguiremos na esculca.

Onte 2008: Fervenzas Literarias 2018

/en , , , , , , , , , , , , /por

Coñecimos onte os resultados dos mellores libros do 2018 de Fervenzas literarias, a primeira revista dixital literaria e galego. Ábrese así, como ven sucedendo de forma ininterrumpida dende 2007, a xeira de recoñecementos literarios a obra editada no ano anterior, que continuará até a primavera, consolidando unha tradición que moito nos aprace. Unha colleita anual, tanto de libros editados nos diversos xéneros e modalidades como de recoñecemento ás diversas instancias de mediación do noso sistema editorial, creada a partir das votacións de máis de medio millar de persoas, que convirte aos «Fervenzas» en referentes de popularidade, ao tempo que abre unha tendencia de influencia (inevitable) nas escollas posteriores.

Como editor que fun de Xerais non podo estar máis satisfeito e orgulloso pola colleita excepcional de Xerais en 2018, que obtén 7  dos «mellores libros do ano» (de 11 posibles), ademais de moitos outros finalistas, ademais da distinción como «a mellor editorial», o resultado máis destacado na historia destes premios, expresión tamén da excelencia e do rigor do traballo do cadro de profesionais que dirixe Fran Alonso. Como tamén é sempre para min unha honra que «Culturgal» fose considerado «o mellor acontecido de 2018», como sucedeu xa noutras ocasións anteriores, outra proba máis da consolidación desta feira das industrias culturais coa que continúo, como no caso de Xerais, tan afectivamente unido.

Esta colleita dos Fervenzas amosa que 2018, por ventura, foi o ano das escritoras, que ocupan boa parte das posicións máis destacadas, na maioría das modalidades, sendo moi significativo o premio acadado polo colectivo A Sega como «mellor espazo na rede». Xaora estes Fervenzas tamén expresan a diversificación do sector editorial galego no que se consolidan proxectos xeralistas como os de Urco e proxectos de edición especializada como Apiario, Hugin e Munin ou Chan da pólvora.

En todo caso, todas as persoas e entidades premiadas, como todas as finalistas, merecen os nosos parabéns, xa que todas elas están construíndo espazos de excelencia para unha edición en galega que, outro ano máis continúa á intemperie, sostida apenas polo esforzo das profesionais do sector do libro e da lectura e polo apoio dos seus públicos. A fantasía do libro galego continúa. Beizóns!

Onte 2007: Adolfo Domínguez presentou «Juan Griego» no Club Faro de Vigo

/en , , , , , , /por

Resultoume onte moi grato acompañar a Adolfo Domínguez na presentación no Club Faro de Vigo da súa novela Juan Griego (Defausta, 2018). Unha hora de conversa literaria sobre unha novela concibida como un poema épico de máis de setecentas páxinas, un auténtico everest literario para o goce e a reflexión dun lectorado esixente. Publicada hai décadas en castelán por Mondadori e en galego por Galaxia, tras unha reescrita e ampliación moi considerables, Domínguez ofrece agora unha novela formalmente aínda máis arriscada na que se mesturen xéneros e temáticas ben diversas, para afirmar con rotundidade a veracidade do relato científico como o propio do noso tempo. Creo que non esaxerou o poeta Luis García Montero cando a cualificou de «monumento literario» nin  Susana Pietro Mori, a editora de Defausta como a «oportunidade de ler un clásico antes que se convirta en clásico». Unha novela con vontade de pervivir. Interesante.

Santo Amaro navegante

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo do Faro de Vigo desta semana a Santo Amaro, a quen hoxe celebramos en Matamá:

Celébrase hoxe en Matamá a romaría de San Amaro coa que se inicia o ciclo anual de festas da bisbarra. Comezada no torreiro esta fin de semana co festival folc, no que participaron catro grupos tradicionais (Setecuncas, Os tabáns de Freixo, Algarabía e Pelepau), abrirá a festa o pasarrúas da Charanga Vai de Baile para dar paso á misa e á procesión do santo curador dos eivados por reumas e doenzas das articulacións. Unha festa na que como é tradición non faltarán nin os postos de artesanía nin os furanchos onde ao mediodía se homenaxeará como se debe ao cocido, o prato que mellor axuda a mitigar o rigor do termómetro destes días de xaneira.

Un San Amaro, moi revitalizado nos últimos anos polas asociacións veciñais e culturais de Matamá, que abre a rolda única de xoldras viguesas do frío, que anuncian a luz e a fin da invernía, cuxas próximas citas serán as Candelas en Castrelos, o día do casamento dos paxariños, onde non faltará o autosacramental mudo e a solta de pombas, e o San Brais en Bembrive, o santo que cura as catarreiras. Romarías que coinciden co inicio do abrollar das mimosas e do medrar dos días («Polo San Brais máis día verás») e anuncian tamén os excesos do Entroido que este ano se adía até a primeira fin de semana de marzo.

Xaora, máis alá da exaltación da cultura tan viguesa como a da furanchada, o caso de Santo Amaro merece atención, como me alerta nunha carta marabillosa o escritor Xurxo Souto, xa que son varias as circunstancias singulares do caso do santo galego, confundido tantas veces co San Mauro, o italiano do libro e do caxato, primeiro discípulo de San Bieito, celebrado tamén o 15 de xaneiro. Por que o San Amaro polo que avogamos en Vigo, como tamén noutras freguesías galegas (Arra en Sanxenxo, As Regadas en Beade ou no propio concello ourensán de San Amaro) ou portuguesas dos distritos de Coímbra e Viseu, e mesmo en Ponta Delgada na illa de Madeira, como en varias parroquias das Illas Canarias, non é outro que Amaro o abade e navegante, que segundo a tradición viaxou sufrindo os maiores perigos polo océano até a illa do Paraíso.

Unha viaxe de lenda recollida en 1925 por Uxío Carré Aldao no artigo, «A lenda de San Amaro o Pelegrino», publicado no número 19 da revista «Nós» e traballo premiado na festa da lingua galega de Santiago do ano anterior, vencellando o seu periplo co realizado por outras figuras relixiosas da cultura atlántica como o irlándés San Brandán (ou San Barandán) O Navegante, que no século VI puido ter chegado ás illas de Terranova, sendo considerado por algúns como o primeiro dos europeos en chegar ás Américas. Recreada ao seu xeito por Ramón Cabanillas no seu libriño «O bendito San Amaro», dez poemas que foron aparecendo no diario vigués «Galicia» dende xaneiro de 1925, acompañados cada un deles por debuxos de Castelao, a lenda do santo galego navegante, recollida por Uxío Carré na freguesía de Figueiroa no concello de Abegondo, retrata a coraxe de quen «nin os ventos máis desatados nin as máis desfeitas e violentas tempestades fixeron minguar o seu ánimo».

Afouteza que –segundo relata Carré– o levou ás portas do paraíso onde petou forte co seu caxato de toxo coa pretensión de penetrar, «sequera fose por breves momentos» naquela paraxe, ao que se negou o patriarca Henoch facéndolle saber que «a súa demanda non podía ser atendida pois endexamais home en carne mortal podería entrar onde moran os xustos e benaventurados». Razón pola que o piadoso peregrino solicitou que canto menos lle fose permitido «ollar algún tempo a través do asexadoiro, para se gozar da contemplación das delicias celestiais», ao que accedeu o patriarca durante un tempo moi curto. Eis o valor do peregrino galego que navegou até a illa do Paraíso e regresou para contalo, feito que agrandou a súa fama e obrigou a igrexa católica a identificalo con algún dos seus santos. Unha lenda que para Uxío Carré de non vir dos celtas, como a de San Brandán, tería a súa orixe na antigüidade grega que nos fala por boca de Homero e de Herodoto, que xa sabían que as illas dos Benaventurados se achaban nas misteriosas rexións de Occidente.

Vigo é unha cidade onde se fixo presente o poder do santo navegante, non só pola devoción centenaria na parroquia de Matamá, como pola súa presenza de moi vello no propio rueiro. Eis o camiño de San Amaro, do que se conservan apenas uns metros na proximidade da rúa Hispanidade, que trazaba na aba do Castro unha longa paralela á Gran Vía dende o camiño dos Anxos en Travesas até o Couto (hoxe Praza de España). Como merece ser citado que moitos somos os vigueses fieis do Bar San Amaro, na rúa Rogelio Abalde, onde señora Carmen leva facendo dende hai seis décadas as mellores tortillas de patacas da cidade, cuxa teimosía merecería ser recoñecida, por manter a memoria dos sabores da nosa mellor cociña popular. Bo San Amaro, navegante!

Hipertextos 013: «Literaturas que non circulan»

/en , , , , , /por

España ten 46,5 millóns de habitantes, vinte dos cales per­tencen a comunidades autó­nomas nas que conviven dous –e até tres– sistemas lingüísticos. Así pois, practicamente a metade da poboación ten a posibilidade de ser bilingüe, mentres que a outra metade non só debe conformarse co castelán como única ferramenta de comunicación, senón que ademais vive de costas á realidade idiomática do Estado ao que pertence. No ámbito da literatura, este descoñecemento percíbese cunha claridade asombrosa, xa que existe unha enorme cantidade de escritores cataláns, vascos, galegos e asturianos dos que os seus compatriotas non saben absolutamente nada. Son, por así dicilo, os españois aos que os españois non len. E non o fan porque nin sequera saben da súa existencia.

Álvaro Colomer, «Literaturas que non circulan», La Vanguardia

Un artigo esencial para comprender a invisibilidade á que o sistema cultural español continúa sometendo ás literaturas galega, catalá, euskalduna e asturiana. Excelentes e moi clarificadoras as intervencións de María Reimóndez, Ledicia Costas, Mercedes Corbillón, Inma López Silva e Arantza Portabales, recabadas nunha reportaxe referencial.

Ilustración de Paco Leiro.

Hipertextos 012: Claudio López Lamadrid, a edición como paixón

/en , , , , , /por

Impactoume o pasamento de Claudio López Lamadrid, un editor literario da miña xeración, co que me identifiquei en moitas ocasións. Admirei sempre que traballase dende adolescente en todos os eidos da edición, dende o almacén á edición de mesa na que se fixa o texto, da que era un grande defensor. Imaxino as enormes dificultades que viviu como director literario do grupo Random House, ao que conseguiu consolidar como segundo grupo en castelán e como referente de edición xeralista de calidade.

Claudio foi capaz de dialogar cos creadores e creadoras («o editor traballa para o autor», era unha das súas frases preferidas), mais tamén cos públicos diversos, coas mediacións da crítica e da distribución libreira, ser admirado polos seus colegas e, o que resulta propio xa de malabaristas, manter a confianza no seu traballo dos propietarios dun dos primeiros grupos editoriais do mundo.

Aconsello ler devagariño esta longa entrevista de Rubén Díez con el en Jotdown na que expresa a súa concepción apaixonada dunha edición á medida das persoas: «Si los editores nos moviésemos por codicia, no estaríamos en el negocio de los libros». Con todos os abrazos, Claudio!

Onte 2006: Premios Xerais 2019

/en , , , , , , /por

Co inicio do ano a puntual convocatoria dos Premios Xerais abre o ano literario galego. Premios que chegan á trixésimo sexta edición na súa modalidade de novela, á trixésimo cuarta na de literatura infantil e á  undécima na de literatura xuvenil. Non hai apenas modificacións nas bases con respecto a edicións anteriores dunha convocatoria que pecha a admisión dos orixinais o 5 de abril de 2019 e dará a coñecer o ditame das obras gañadoras o 7 de xuño.