Onte 1478: Tres novelas curativas

As diversas entrevistas con Manuel Seixas publicadas estes días con motivo das presentacións de Interferencias amosan o valor curativo da literatura tanto para os escritores como para os lectores. Tras o combate durísimo e doloroso na longa noite de pedra da doenza psicolóxica, Seixas volveu a vida digna cunha novela na que, como sinala Montse Dopico, abrollan os temas do maltrato e do amor como procura, presentes nas súas novelas anteriores, publicadas hai máis de quince anos. Idéntico valor ten Muros de aire de An Alfaya, novela potente e moi valiosa, na que se explora a cuestión do suicidio como vía de fuxida que procuran persoas que sofren a dor da vida e a doenza mental. Outrosí sucede con A antesala luminosa, a novela de Antonio Tizón protagonizada por un personaxe que padece o trastorno bipolar, que racha prexuízos e cuxas presentacións convertéronse nos últimos meses en auténticos foros sobre esta doenza crónica. Tres novelas curativas, necesarias, literariamente arrriscadas nas súas estruturas, comprometidas coa ficción como indagación da condición humana e dos espazos agochados da dor na sociedade.

Onte 1477: Evitar o fracaso

desuniónNon lle deamos moitas reviravoltas, polo que limos estes días o 20 de decembro non haberá candidatura unitaria galega nin despois grupo parlamentario soberano que nos represente. Só un milagre da providencia laica in extremis, que espero se produza nas próximas horas, podería evitar esta decepción, esta desilusión tan fonda e dolorosa. Un fracaso colectivo en toda regra, do que dunha ou doutra maneira todos, dende a cidadanía até as organizacións políticas e sociais, seríamos responsables.

As persoas independentes que acreditamos neste soño durante os tres últimos meses fracasamos propoñendo un imposible. Fomos unhas inxenuas que non entendimos que despois do éxito das Mareas nas municipais de maio as direccións de AGE e Podemos asumiron un compromiso de comparencia conxunta para as seguintes convocatorias, Xerais e Galegas. Non entendimos que as cúpulas desas organizacións cando falaban retoricamente de «unidade popular» non querían outros acordos ca non fosen os acadados entre elas. Explícase así que as alcaldías de Santiago e A Coruña non participasen na manifestación do 25 de xullo a prol da unidade ou que os membros destas forzas políticas fosen tan pouco entusiastas neste esforzo colectivo.

As angueiras e ilusións de numerosas persoas de procedencias políticas e ideolóxicas ben distintas, que promovemos o Banquete de Conxo 2.0 e a Iniciativa pola Unión, reclamando unha candidatura unitaria galega sen exclusións quedaron en auga de castañas. Xaora, o proceso de converxencia entre as plataformas cidadás, IPU e ECPMG, como a convocatoria do foro de partidos, foron finalmente vítimas do choque de dúas estratexias do seitarismo florentino, esa doenza crónica que dende hai catro décadas padecen a esquerda e o nacionalismo galego. Tras a ruptura, o sucedido foi apenas teatralización e xestión comunicativa pre-electoral da imposibilidade dun acordo unitario.

U-la orixe de tan decisivo fracaso? Faltou máis xente que exixise a unidade e condicionase aos partidos. Faltou intelixencia colectiva para enxergar o futuro dun país en declive, case ao borde do abismo. Faltou xenerosidade por parte de liderados emblemáticos para asumir no proceso un papel facilitador. Faltou transparencia nos (escasos) contactos institucionais entre os partidos. Faltou afouteza no BNG para acudir ao foro da Marea Galega e denunciar alí as exclusións inxustificable doutras forzas. Mesmo faltou humildade, agarimo e o emprego de sintagmas de afecto e simpatía, actitudes, comportamentos e palabras tan necesarios en xentes que procuran acordos sinceros.

De confirmarse, este fracaso sería outra oportunidade perdida para a reconstrución do proxecto de Galicia como suxeito político. Mais se quedase algunha mínima posibilidade de reconducir o proceso de diálogo, por cativa que fose, habería que apostar por intentala. Se non fose posible, agardo que polo menos unha nova xeración da cidadanía galega, máis cedo ca tarde, substitúa ás persoas e ás organizacións que de forma tan desintelixente impediron un acordo posible e necesario para que todos os partidos nacionalistas e non nacionalistas comparecesen nunha única lista galega. Insisto, non renunciemos á esperanza.

5000

bretemas_1000Estas brétemas acadan con esta anotación o seu número 5.000, unha cifra redonda na que paga a pena deterse despois de case once anos blogueando con continuidade en galego. Cando cheguei a anotación 1.000 fixen unha anotación sobre os temas, as razóns, as textualidades e as prácticas nas que acreditaba daquela, hai nove anos. Reléndoas, volvo subscribilas, mesmo a pesar de que coa chegada das redes informativas e sociais os blogs perderon público e participantes, xa que a conversa e as comunidades de lectores e lectoras mudou a esoutros espazos.

Ao longo desta década os blogs en galego mudaron. Moitos daquela comunidade do blogomillo desapareceron, sobre todo aqueles que utilizaban a escrita en primeira persoa, xenuína do seu carácter de bitácora, impregnada de vontade de estilo e experimentación hipertextual. Mais outros pioneiros como O Capítulo Cero do meu admirado Manuel Gago continúan coa súa teima entusiasta, investigando espazos hipertextuais e sorprendendo cada día, demostrando que a escrita blog está máis viva ca nunca. Outros especializaron o seu contido nalgún eido da nosa creación cultural, fose o da crítica literaria, o do cinema, o da gastronomía ou o das tecnoloxías dixitais. E, por ventura, naceron moitos outros, sobre todo de iniciativas colectivas e educativas, fosen con carácter didáctico, político ou de intervención social. Con todo, a pesar de semellante diversidade e competencia de Facebook, Twitter e outras redes máis especializadas, os blogs continúan conformando a cerna da identidde dixital dos seus autores e autoras, tanto polo extraordinario valor do seu arquivo (unha utilidade da que carecen as anotacións e debates en FB, tan efémeras), como pola posibilidade de etiquetar e clasificar o contido, contribuíndo a enriquecer a rede semántica en galego.

Ao longo destas 5.000 anotacións fomos introducindo algúnhas innovacións tematicas, como a atención específica ao cinema, que dialogan cada semana coas crónicas futboleiras, os artigos políticos e as novidades e crónicas de presentacións e actos literarios. En todas elas aposto pola brevidade e pola precisión hipertextual das anotacións, que procuro non excedan as 150 palabras, acompañadas dunha imaxe ou vídeo significativo.

Máis dunha vez valorei abandonar a escrita do blog, xa que eran moitas e poderosas as razóns para facelo, dende a falta de tempo para esta escritura diaria como pola melancolía provocada pola crítica situación de conformismo político e cultural que sufrimos en Galicia. Porén, sempre atopei razóns e folgos para continuar un treito máis e facelo coa humildade e a teimosía do primeiro día. Brétemas pretende informar e opinar, sen dogmatismos nin sectarismos (comportamentos que aborrezo), coa intención de construír coñecemento e aprendizaxe dunha forma compartida e en lingua galega. Grazas, moitas, ás persoas que se achegan cada día a este espazo que pretende incitar a albiscar no neboeiro. Seguimos.

Onte 1476: Orellana, «O Poeta»

VILLARREAL - CELTAOutra vitoria memorable do Celta que acada o coliderado, agardando o sábado a recibir en Balaídos ao Madrid. Xaora, este xa é o mellor inicio da liga en primeira división que lembramos. Incrible. Gozar e non pechar os ollos ao consultar a táboa clasificatoria. Outra vitoria na que foi decisivo o xenial Fabián Orellana. «O Poeta» marcou un golazo na primeira parte, cando aseñoraban os amarelos, e cando o partido remataba en empate enviou unha metáfora sobre a cruceta da porta rival que aproveitou Nolito para levar a Vigo os tres puntos. Dous momentos poéticos, decisivos, de Orellana que esta tempada asumiu a dirección do departamento artístico do Celta, onde traballan os seus socios Aspas e Nolito, que decote son os que levan os parabéns da bancada. O internacional chileno está decidido a apostar sempre pola figura máis fermosa, o verso máis inesquecible para o seareiro. Incrible. Gozar e non pechar os ollos con este xogo da serpe do cadro de Berizzo, que tanto lembra a aquel Celta europeo de fin de século.

Onte 1475: O Taxi de Panahi

Taxi_Teher_n-777627015-largeAsombra que unha película tan modesta como Taxi. Teherán de Jafar Panahi poida ter un resultado tan fascinante. Ao premiado director iraní, a quen o seu goberno nega a saída do país e a posibilidade de facer películas, abóndalle unha cámara colocada dentro dun taxi para filmar un falso documental no que representa parte da vida cotián dunha cidade luminosa e amordazada. O taxi conducido polo propio director transfórmase en espazo público onde diversas persoas falan sen ataduras. Taxi é unha película minimalista nos medios, construída sobre un guión livián, onde é difícil distinguir entre o ficticio e o real. Xaora, é moi poderosa na súa intencionalidade política, xa que se denuncia de forma sutil a represión do réxime, a falta de liberdade de expresión, a censura, a pena de morte ou a situación das mulleres. Panahi demostra que o imprescindible para facer unha película é contar cunha cámara e con talento e enxeño para filmala. A el sóbralle.

Onte 1474: Rabudo

A noticia do pasamento do xornalista vigués Nacho Mirás Fole é desas que deixa a un magoado. Durante varios anos loitou coma un campión contra o cancro dando unha lección excepcional de afouteza e talento literario en cada unha das anotacións do seu blog e do seu perfil de Twitter nas que relatou a súa dura experiencia. Admireino pola súa «La Cara B», a magnífica sección de entrevistas que publicou na última de La Voz de Galicia. Lembrareino, tamén, como un dos blogueiros galegos pioneiros da colleita de 2005, cando comezamos a explorar as posibilidades da escrita deste soporte dixital, Daquela no blog expresaba a súa predilección polo mundo da Vespa e das caravanas, relataba a súa experiencia xornalística ou gaiteira e mesmo chegou a montar aquel concurso «Hai roupa tendida», unha das primeiras iniciativas de interacción coa comunidade de lectores e lectoras. Xaora, deste fillo do Vigo popular quedará a marabilla da súa escrita última, textos nos que a pesar da presenza da dor agromaba a retranca e as metáforas coa precisión da alquitara que rezuma o bagazo. Rabudo será recordado co respecto que merecen os grandes.

Onte 1473: «Alice in a World of Wonderlands»

IMG_5444-1alice-2expoNo mes de xaneiro anunciabamos a celebración de diversas iniciativas con motivo do sequiscentenario da publicación de Alicia no país das marabillas de Lewis Carrol polo editor Macmillan. Agora celebramos a noticia da presenza da máis recente das edicións galegas, a ilustrada por Federico Fernández para a colección Xabaril de Ouro, na exposición aberta no The Grolier Club de Nova York até o 21 de novembro. Como tamén da participación de Teresa Barro na edición dos tres volumes (un milleiro de páxinas) do libro homónino da mostra, Alice in a World of Wonderlands, onde se recollen ensaios sobre a experiencia das tradutoras deste clásico. A presenza galega nesta celebración internacional merece ser destacada tanto polo seu carácter normalizador coma por realizarse sen contar co apoio da ningunha institución. Xaora, todos os parabéns para a incansable Teresa Barro, a tradutora galega, a quen debemos esta páxina de ouro da nosa lingua.

Onte 1472: Pedro Feijoo aposta pola comedia

XG00242501Pedro Feijoo volveu onte a Galicia para comezar o lanzamento de Morena, perigosa e románica. Publicada de forma simultánea en galego e castelán, nesta terceira novela, despois do éxito d’ Os fillos do mar e A memoria da chovia, Pedro arrisca introducindo un argumento a prol da comedia e do humor coa intención de dar outra resposta ás preguntas esenciais da súa narrativa: «Que é realmente a vida? Cales son as razóns que moven aos seres humanos a erguerse cada mañá?» Se nas novelas anteriores utilizara para respondelas algunhas convencións do xénero negro (sen recorrer nin a policías nin detectives) e da traxedia clásica (sen faltar nunca doses de humor e retranca), desta volta, sen perder as marcas da casa, aposta por seguir as leis da comedia, o xénero elegante por excelencia, con tradición máis teatral ca narrativa dende Aristófanes a Moliére, aínda que pouco frecuentado na literatura galega. Con este pinchacarneiro de xénero, Feijoo confírmase como auténtico narrador natural cun talento de moitos dobróns.

Morena, perigosa e románica é unha comedia de intriga ao xeito de road movie. que comeza nas rúas viguesas polas que deambulan os membros da Banda Perigo e remata en territorio catalán, despois dunha esperpéntica aventura, chea de malentendidos, esforzos e xeniais trasacordos. Como require as convencións do xénero escollido, os protagonistas, xente disparatada, representan unha parte dos vicios e malestares do noso tempo, ofrecendo, como facía Molière nas súas pezas, unha galería que sirve de espello da cobiza, da rebeldía, do medo, do desexo, a envexa e doutras expresións de condición tan humana. E como comedia de espírito clásico que é nesta Morena nun moi traballado argumento non faltan nin os roubos nin as estafas nin as persecucións nin as burlas nin os enganos nin as paparotas conformando o que autor bautiza como «comedia dantesca». Pedro Feijoo merece o noso recoñecemento por esta afouteza de ofrecer, como fixera o seu (e noso) admirado Eduardo Mendoza, dende os territorios da comedia novos vieiros para explicar a complexidade da condición humana.

Onte 1471: «Ostrácia» de Teresa Moure

3b9434e5-0439-45b8-80ae-1fe4a6acf8e6Foi unha honra acompañar onte a Teresa Moure no lanzamento da súa Ostrácia na libraría Andel de Vigo. Ostrácia é unha novela na que Moure, despois de dez anos da publicación de Herba moura, condensa moitas das súas preocupacións de expresión libre, rebelde, feminista e militante. Ao fío do relato da relación de Inessa Armand e Lenine, ofrécese unha reflexión sobre as relacións entre amor e política, para as que a autora reclama entrega total, absoluta, case sen condicións, xa que só así poden transformar a realidade. Tras a peripecia biográfica de Inessa Armand, militante bolxevique, nai de seis fillos, xornalista, promotora de círculos feministas, auténtica muller árbore de folla perenne que sofre o desterro, o exilio e a soidade agóchase a presenza da araña e o lobo ártico; dous animais que expresan a sumisión e a liberdade, o conflito nunca resolto entre Lenine e Armand, entre a erótica e a política.

Ostrácia paga moito a pena como novela histórica, que reconstrúe con rigor documental e alento narrativo o complexo proceso de debate político interno e intervención social que levou ao partido bolxevique ao poder en outubro de 1917. Ostrácia merece tamén o interese do lectorado como coidadísimo farrapo literario no que a voz da narradora se vai ganduxando con textualidades diversas (cartas, entrevistas, poemas, ensaios politicos), facilitando así unha lectura alternativa á diacrónica, ao xeito de rayuela cortazariana. Mais e sobre todo, Ostrácia é unha obra moi valiosa pola súa indagación sobre as marxes, os límites e os territorios da exclusión voluntaria. Ostrácia é unha reivindicación da natureza salvaxe da auténtica política, mais tamén dunha nova amoroloxía, novo concepto acuñado pola nosa autora. Ostrácia e, pois, un territorio fértil para a liberdade e a disidencia. Recomendo moi vivamente estoutra gran novela de Teresa Moure.

Onte 1470: «A praia dos afogados»

caratula_grande1422Como sucedera coa estrea d’ A Esmorga foi onte unha beizón acudir aos Norte para ver nunha sala chea A praia dos afogados en versión orixinal en galego. A pesar de ser unha película sen apenas elipses nin omisións con respecto á novela homónima de Domingo Villar, conquistounos como golosina visual viguesa. A aparición na pantalla de espazos queridos, como o porto de Panxón e as dunas de Gaifar, tiraron do noso interese por esta narración policial con pingueiras etnográficas. Chamoume a atención o esforzo de Gerardo Herrero por facer presente a lingua galega, coa intención de arraizar a historia, aínda que isto facilitase a visualización do prexuízo da falsa amabilidade lingüística. Tamén é moi destacada a magnífica interpretación dos secundarios galegos, como Luis Zahera, Celia Freijeiro e Celso Parada. A pesar de que non é unha película das «memorables», é unha fachenda contar cunha adaptación desta factura tan digna dunha obra literaria galega.