Onte 465: Cota de mercado do libro galego

Dediquei a tarde a estudar os datos do informe de Comercio Interior do Libro en Galicia 2011, que presentamos esta mañá xunto ao Secretario Xeral de Cultura. Tempo haberá para comentar devagariño os datos dun traballo que ofrece unha radiografía bastante fiable do estado do sector da edición en Galicia e en galego no último lustro. Con todo, adianto apenas dúas cifras que me pareceron moi significativas: as vendas do libro editado polos editores galegos supuxeron en 2011 o 16,1% do mercado galego (27,16 millóns de euros); mentres que para o libro en galego foron do 13,1% (21,43 millóns de euros). Eis as dúas cotas do noso mercado. Dá moito que pensar.

Onte 464: Vixencia dos blogs

A piques de finalizar o oitavo ano blogueando en galego de forma ininterrompida, continúo crendo que os blogs son a cerna da identidade dixital dos que participamos no procomún da rede. A irrupción da vertixe das redes sociais, informativas e profesionais semella que os foi colocando nun segundo plano, o que quizais provocou perda de audiencia e atractivo, mesmo a pesar de ser o soporte que utiliza de xeito máis xenuíno as utilidades do hipertexto. Porén, fronte a fraxilidade de Facebook e a inmediatez de Twitter, os blogs continúan sendo a referencia da memoria da rede, xa que en cadanseu arquivo gardan todo o traballo hipertextual do seu autor ou autora, unha utilidade aínda non substituída por ningún outro soporte. Ademais, os blogs son neste momento unha ferramenta didáctica e profesional imprescindible para compartir o traballo dixital. Razóns polas que para min é unha grande ledicia saber da incorporación recente á rede de blogs en galego de persoas tan amigas e tan admiradas como Agustín Fernández Paz ou Mercedes Queixas. Cadanseus blogs constitúen senllas alfaias valiosísimas para o hipertexto en lingua galega. Convido a visitalas decote. Benvidas e longa travesía!

Onte 463: En Vilalba con Agustín

A Casa da Cultura de Vilalba quedou pequena para acoller ao centenar longo de persoas que participaron na presentación d’ O rastro que deixamos e do nomeamento de Agustín Fernández Paz como socio de honra do Instituto de Estudos Chairegos. Tras a fermosa e completa semblanza que do autor realizou Manuel Castro Santasmariñas, Isabel Soto, a editora do libro, conversou con Agustín sobre os temas principais dun libro construído sobre  dúas trabes, a memoria da infancia, e polo tanto a memoria da Vilalba dos anos cincuenta do século pasado, e a reflexión sobre o oficio de escritor. Un libro no que como editor sei que está o Agustín máis xenuíno, máis próximo e entrañable. Nestas páxinas d’ O rastro que deixamos está o ADN do fillo de Antoania e Antonio, o que fixo das Fontiñas o centro do mundo.

Como xa fixera na presentación de Vigo,  Agustín salientou que para todas as persoas «a infancia é esencial xa que é cando descubrimos o mundo», para expresar despois a importancia que tivo para el As Fontñas, o seu barrio, como Vilalba, a súa vila, os seus primeiros círculos concéntricos, lembrando que «todo lugar, toda vila é Macondo se se sabe contar». «A memoria, felizmente, é traidora, non é un rexistro fotográfico. Hais cousas que se esquecen e outras que se deforman. Como hai outras se sempre se lembran. Este é para min o caso da señora Xenerosa «A capadora» que viña quentarse á cociña da miña avoa. Contaba contos de medo que para min continúan sendo excepcionais. Outrosí sucede co cesto de Beti cheo de tebeos. Son fíos de memoria cos que un escrtior constrúe o o seu mundo. Neses fermentos están os fíos da vida que logo utiliza na súa obra». Logo relatou como descubrira a lectura da man do seu pai. «Meu pai e toda a súa familia lían moito. O tío Se tiña un baúl cheo de novelas, un feito que recollín en varias das miñas ficcións. Meu pai tiña unha biblioteca, dous andeis de libros, onde me aprendeu o devezo de ler. Son escritor grazas ao meu pai que me meteu este devezo de ler, que logo, anos máis tarde, me levou ao de escribir». Foi emocionante o relato de Agustín de como coñeceu ao escritor Álvaro Cunqueiro. «Foi na carpintaría familiar encargando unhas caixas para uns capóns que comprara para enviar a Néstor Luján e outros comellóns de Barcelona. “Este señor é don Álvaro Cunqueiro”, dixérame meu pai. Grazas aos libros de Cunqueiro, que o señor Crende prestáballe ao meu pai, descubrín que había libros en galego». Outras cuestións abordadas na conversa con Isabel Soto foron as referidas o oficio de mestre de Agustín, como membro dunha xeración de ensinantes «que quixemos facer unha escola democrática e íntegra», así como os seus inicios no oficio de escribir. Despois, a conversa estendeuse ao público, rematando o acto co nomeamento de Agustín como socio de honra do IECHA e cunha longuísima sesión de asinaturas. Un serán para a memoria dos que alí estabamos.

Decontado subiremos a gravación completa da intervención de Fernández Paz.

Onte 462: Xerais en Kindle

No proceso de tránsito entre os modelos de edición analóxica á edición dixital onte superamos outro fito: a publicación dos primeiros e-books no formato para Kindle de Amazon. Iniciamos así en Xerais un catálogo literario electrónico, creado en formato e-pub, que será distribuido en diversas librarías dixitais (polo momento en Amazón, axiña en Apple e Todoebbook) no que incluiremos de forma sistemática as novidades de Narrativa, Poesía e Ensaio, ao tempo que iremos recuperando algúns títulos agotados en formato impreso. Apenas outro pasiño neste proceso de profunda mudanza da que o libro galego non vai quedar á marxe.

Onte 461: O lume que alampea

Ao mediodía de onte milleiros de estudantes galegos de todo o país recitaron a Celso Emilio Ferreiro, unha das iniciativas máis intensas deste inesquecible ano en lembranza do poeta da esperanza. Á noite vivimos a vitoria colosal e moi traballada do Celta diante do Real Madrid, un deses milagres da providencia laica que amosan o valor do fútbol como grande teatro do mundo. A intelixencia táctica, o traballo compartido, o esforzo ilimitado dos humildes galegos dobregaron devagariño á sombra fachendosa do xigante madrileño, que non exento de fortuna conseguíu in extremis o seu gadoupazo. Porén, o resultado non conformou á caverna que ouvea indignada contra “eses paletos nacionalistas”, que se deberan ter rendido antes de iniciar o partido. As palabras do noso Celso continúan vixentes: “mais o lume que alampea xamais o veredes morto”.

Onte 460: Fútbol é fútbol

Celebramos a primeira presentación dun libro nas magníficas instalacións do espazo cultural d’ A Nave de Vidán. O xornalista Xosé Hermida e o seleccionador galego Fernando Vázquez conversaron con Jacobo Buceta sobre os contidos dun libro que radiografía o mundo do fútbol e dos seus protagonistas. Hermida comezou a súa intervención salientando que “hoxe no mundo do fútbol quen leva un libro no sobrazo xa non é sospeitoso”. Comentou logo que “era raro que non se publicase máis libros sobre fútbol, xa que é un deporte onde hai sempre relato, drama. Albert Camus, que foi porteiro, foi quen dixo que todo o que sei con maior certeza sobre a moral e as obrigas dos seres humanos débollo ao fútbol”. Hermida definíu o libro de Buceta como “un animalario sobre todo tipo de persoas que pululan no fútbol, clasificadas por arquetipos. É un libro moi divertido, non só polas anécdotas, tamén polo seu estilo, inzado de metáforas moi enxeñosas, polo ton lixeiro que ten a boa prosa. É unha obra que pode empezarse por calquera sitio, por cada un dos capítulos”. Para Hermida Fútbol es fútbol deita unha mirada desmitificadora sobre o fútbol actual, grazas ao seu ton distanciado, desmitificador e agarimoso cos seus protagonistas, sen caer no ton épico de batalla tan frecuente no fútbol. É moi de agradecer que o libro estea escrito dende unha mirada distanciada, dende Galicia, evitando o espectáculo grotesco e cansino da eterna liorta entre o Real Madrid e o Barcelona, unha comedia protagonizada sempre por persoas interpostas”. Rematou Xosé Hermida insistindo en que “calquera que siga o fútbol con asiduidade, non fai falta ser un forofo, vaille gustar este libro cheo de humor e de historias profundamente humanas. Como lembrou Camus, o fútbol é un marco onde aprendemos como son os homes e como se comportan”. Para Fernando Vázquez “o libro é Jacobo en estado puro, con esa distancia que o caracteriza sempre como xornalista”. “É un monólogo cómico de fútbol. Un libro sobre o comportamento das xentes relacionadas co fútbol. Para min é un libro de humor”. Por último, na súa intervención Jacobo Buceta relatou algunhas das anécdotas máis divertidas e emblemáticas que contén o libro, para logo dar paso a un longo coloquio co público que se alongou case unha hora. Intenso e magnífico serán compostelán de literatura futbolística.

Onte 459: Mural de Conde Corbal

No edificio principal da Autoridade Portuaria de Vilagarcía, onde celebramos onte a excelente presentación do libro de Jacobo Buceta, coñecimos un interesante mural de Xosé Conde Corbal no que aparecen algunhas das figuras da literatura galega. Nesta peza en branco e negro, estimo que dun tamaño de dous por seis metros, aparecen retratados co trazo potente, vital e característico dun dos membros máis destacados da xeración dos «artistiñas» dende Rosalía, Castelao, Manuel Antonio, Valle, Cabanillas a Ferreiro ou Ferro Couselo. Unha peza valiosa que forma parte do pequeno e coidado museo da Autoridade Portuaria vilagarcián. Arquivo estas fotos apresuradas feitas co móbil deste recurso didáctico.

Onte 458: Celta inofensivo

Apenas un fallo de Túñez, que non chegou por pouquichiño a un centro dende a esquerda de Ibai, abondou para que Aduriz marcase a pracer e o Atlethic gañase ao Celta na súa visita á Catedral. A pesar de que na segunda parte controlou todo o xogo, na práctica o Celta amosouse inofensivo, romo diante da portaría de Gorka, consolidando a súa sona de equipo simpático polo seu xogo académico («boas sensacións» chámaas Paco Herrera), acollido con agarimo na maior parte dos estadios, mais ao que non é tan difícil superar. Onte nin a mobilidade de Aspas nin o posicionamento xerárquico de Oubiña abondaron para nivelar un partido no que os bilbaínos se conformaron, durante unha hora, por defender a súa mínima vantaxe. Tras un terzo do campionato, os equipos galegos ocupan na táboa posicións de moito perigo, amosando ambos os dous unha preocupante endeblez competitiva, sobre todo fóra da casa. A este Celta tan inofensivo viríalle como anel contar cun émulo de Falcao.

Onte 457: Keep Calm and Speak Catalan

Esta campaña a prol da Som Escola está inspirada naqueloutra («Keep Calm and Carry On») que en 1939 o goberno británico deseñou para elevar a moral cidadá en caso dunha invasión alemá, que non chegou a producirse. Máis alá da brincadeira que supón, esta iniciativa (como a de «Gústame o galego») amosan a importancia de utilizar medios publicitarios potentes e orixinais na defensa das nosas linguas e identidades fronte a onda recentralizadora do goberno Rajoy. A imaxinación, a retranca e a ironía son poderosas ferramentas de resistencia cívica pácífica fronte o españolismo conservador que pretende derrubar os consensos forxados nas tres últimas décadas arredor do estatus das nosas linguas. «Keep Calm and Speak Galician», acuñamos nós.

Onte 456: Acougo

Tras varias semanas de actos e viaxes seguidas, aproveito a tarde enteira para acougar na casa e ler devagariño. Hai varios orixinais que agardan dende hai tempo. Ler, anotar, acoutar, consultar, corrixir, valorar, escribir son tarefas indispensables para preparar o diálogo cos autores dos manuscritos. É o momento decisivo no que o editor se compromete coa obra ou no que decide non incorporala ao seu catálogo, decisións ambas as dúas non exentas de risco. Aínda que para algúns semelle inverosímil, esta lectura reflexiva continúa sendo a primeira, principal e máis gozosa actividade do oficio do editor.