Onte 469: Radio na libraría

Na xornada pontevedresa de promoción d’ As voces baixas, gustei moito da conversa que a xornalista de Onda Cero Susana Pedreira mantivo con Manuel Rivas na libraría Cronopios. O reducido espazo da libraría abríuse dende o fermoso escaparate á rúa onde varias ducias de persoas seguían con moito interese a conversa arredor dun libro. Esta experiencia da radio na libraría, que Onda Cero de Pontevedra e a Cronopios veñen promovendo con éxito dende o pasado mes de maio, merece ser emulada, mais aínda cando, coma nesta caso, é apoiada por un clube de lectores. A visibilidade do libro nos espazos cidadáns é fulcral para recuperar a presenza da lectura na axenda pública que utilizan os medios e as administracións. Parabéns a Susana Pedreira, Onda Cero e Cronopios.

A conversa (case unha hora) será emitida hoxe e logo subida á rede. Recoméndoa.

Onte 467: Antón Patiño fala das “voces baixas” de Rivas

Manuel Rivas estivo toda a tarde en Librouro, a veterana libraría viguesa creada por Antón Patiño, o libreiro da memoria de ferro. Despois de asinar exemplares, realizou unha lectura de dous capítulos d’ As voces baixas, que foi precedida por unha intensa intervención do pintor e ensaísta Antón Patiño (fillo).

Patiño comezou definindo As voces baixas como un “libro histórico. Un libro que ten a intensidade das mellores obras de Manuel Rivas, un libro que ten tamén algo único, xa que non tivo que separarse do espazo familiar. Ten algo novo, xa que apreixa un relato que non lle é alleo a súa experiencia”. “Manuel Rivas ofrece un álbum familiar, onde a memoria ten dimensión comunitaria, transpersoal. O autor botou man dese lugar máxico, ese paraíso esquecido de Monte Alto e logo desa casa prendida no ceo de Elviña. Aquí as imaxes son relampos na néboa do esquecemento. Cada palabra está imantada, reververa sobre o silencio, ten o ADN libertario e republican dos libros de Rivas”.

Continuou Patiño dicindo que “o libro está atravesado polo loito dos seres queridos, mais tamén polo humor. A figura do pai, retranqueiro, como un pensador presocrático. A nai, unha muller que non puido ter o luxo de estar enferma. Seres loitadores moi apegados á natureza.” Despois salientou “a paciencia coa que o escritor agardou pola palabra precisa para representar este mundo”, así como “que lle parecía imposible pensar este libro sen lembrar ao fotógrafo Virxilio Vieitez. As voces baixas é un documento antropolóxico de nós, da Galicia daquel ano 57, no que naceu Manuel Rivas, o mesmo ano no que Manuel Ferrol realizou na Estación Marítima da Coruña, un día concreto, a súa famosa fotografía da Emigración”.

Patiño referíuse despois á presenza da melancolía no libro, “a señardade é unha lente de aumento, unha lupa, que no eido emocional queda representada por unha bágoa vidrosa. Non podemos separar esta literatura do corpo, das emocións, dos cronotopos. Estamos atravesados por relatos. As voces baixas comeza de forma maxistral co primeiro medo, literatura expresionista da nova obxectividade, dunha nova realidade, semellante á pintura de Maruja Mallo ou Urbano Lugrís. O libro treme dende a primeira páxina, constitúe unha chamada decisiva da gran literatura, que marca o ton de todo o relato. Aparece o estrañamento, o inhóspito, a prensenza do totalitario”. “Neste libro está isto e moitas cousas máis. A memoria colectiva. A aldea urbana, aldea oceánica, anfibia. O libro é unha auténtica caixa de sorpresas, onde hai un importante inventario de perdas. Como está moi pigmentado de pintura e da presenza de animais. Estilisticamente hai unha economía expresiva comparable á de Rulfo, Beckett, Cunqueiro ou o mellor Castelao narrador. Non hai dúbida que Manuel Rivas é un escritor de liña clara, o que o vincula a Tintín”.

Rematou Antón Patiño dicindo: “As voces baixas é un libro onde todo ten un recendo táctil, matérico. Unha marabilla”. “Manuel Rivas é un escritor postvangardista. Leva anos constituíndo a comunidade do pobo da noite, onde gravitan voces e sombras protectoras, que debuxan unha cartografía simbólica. Aquí, nestas voces baixas atópanse moitas das claves de toda a obra de Rivas”, foron as súas últimas palabras.

Hoxe Rivas estará en Ourense e mañá en Pontevedra, onde asinará exemplares e realizará novas lecturas d’ As voces baixas.

No centro do mundo

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío da aparición do libro Futbol es fútbol de Jacobo Buceta e da vitoria do Celta fronte ao Madrid, a criticar o relato centralista e reaccionario promovido pola caverna madrileña sobre as competicións de fútbol profesional.

Na presentación de “Fútbol es fútbol” (Xerais 2012) en Santiago de Compostela, Fernando Vázquez gabou o extraordinario humor co que está escrito o libro de Jacobo Buceta, ademais de insistir en que lle parecía insostible a actual estrutura dunha competición baseada na confrontación entre dous clubes, que reciben a maior parte dos cartos e atención das televisións, considerando ao resto dos equipos como meros comparsas ou figurantes. O seleccionador galego de fútbol –non esquezamos, tamén o adestrador do Celta que gañou dúas tempadas seguidas no Bernabeu– expresaba coa súa sutileza que era posible outra ollada do fútbol profesional en España, sen necesidade de centrar o foco na liorta entre madridistas e culés, semellante a desmitificadora que realiza no seu libro Jacobo Buceta.

No mesmo acto de presentación, o xornalista Xosé Hermida iniciou a súa intervención lembrando as palabras de Albert Camus, o escritor francés que xogara de porteiro, “todo o que sei con maior certeza sobre a moral e as obrigas dos seres humanos débollo ao fútbol”. Hermida enxalzou despois o divertido “das historias deste animalario de xentes que pululan polo fútbol actual, clasificadas por arquetipos”, ademais de agradecer que o libro estivese escrito dende Galicia, “evitando o espectáculo grotesco e cansino da eterna liorta entre Real Madrid e Barcelona, unha comedia interpretada sempre por persoas interpostas”.  Vázquez, Hermida e Buceta insistiron, pois, na necesidade dunha nova ollada distanciada do relato centralista, máis equilibrada e orixinal, sobre o mundo do fútbol español, xa que hai moita vida e ilusións máis alá dese eixo Madrid-Barcelona.

Vinte e catro horas despois da magnífica presentación compostelá, o colosal partido de copa do Celta en Balaídos demostrou sobre a lameira o acertado das palabras dos tres oradores. Os de Herrera gañaron con claridade meridiana un partido no que foron moi superiores tanto na utilización das estratexias do xogo coma na intensidade da súa posta en práctica. Conducidos polo rigor excepcional no manexo dos tempos do seu capitán Borja Oubiña, os celestes foron capaces de reducir a arrogancia das figuriñas madridistas até transformalas en monecos caprichosos incapaces de entender o que lles estaba sucedendo. Os celestes reescribiron coas súas biqueiras o argumento de David contra Goliat, un dos relatos fundacionais da humanidade, o do asalto á fortaleza por parte de heroes humildes. Un argumento seguido en Balaídos con tanta verosimilitude, ao que nin sequera lle faltou o imprescindible elemento da fatalidade que supuxo o gol merengue nos minutos finais, un feito que deixa o castelo madridista menos ameazado e obrigará a un maior esforzo dos nosos no novo Chamartín.

Porén, semellante proeza futbolística galega foi considerada por algún medio da caverna mediática madrileña como unha manifestación “de paletismo de ardor nacionalista do Celta de Vigo, que nunca se repite contra o Barça, que é outro tipo de independentismo”, ademais da “típica patada ao destino desta nación sometida aos rexionalismos que á levaron á ruína, en plena época da globalización”. Semellantes barbaridades evidencian que para persoas como o seu autor, o xornalista Julián Ruiz, esta traballadísima vitoria celeste non ten cabida posible no seu relato único, onde equipos e afeccións “tan simpáticas” coma a celeste están apenas para baixar os brazos, deixarse golear, facer o corredor aos campións brancos e aplaudir abraiadas e “agradecidas” as carreiras e caneos de Cristiano e outras figuras fichadas pola “xenerosidade ilimitada” de Florentino. Un noxento relato reaccionario e fanático que oculta o brutal endebedamento do clube dos seus amores (tamén coa Facenda Pública), mais tamén os continuos privilexios horarios e “outras axudas” recibidas ao longo das competicións. Un relato deportivo centralista que admite modulacións aparentemente menos ferintes, como a da transmisión deste partido en Canal +, onde os locutores descoñecían os nomes dos nosos xogadores e confundían os dos estadios e cidades galegas, expresión simbólica de que para eles máis alá da capital todo semella terra conquistada.

Oubiña, Mallo, Aspas, Bermejo, Sergio, Krohn Delhi, Bustos e o resto de heroes celestes demostraron o mércores o seu protagonismo, evidenciaron que o Celta non é comparsa de ninguén e que Balaídos volveu ser o centro do mundo onde competir con dignidade cos rivais mais difíciles. Abondou confíar nas propias posibilidades e dosificar con intelixencia o esforzo que requiríu activalas. Como o apoio entusiasta que os xogadores recibiron demostra que o Celta é un patrimonio afectivo e identitario de todos e todas, por riba de calquera diferenza, sexa política ou xeracional, ou a pesar de calquera distancia física ou virtual. Ala Celta!

Onte 464: Vixencia dos blogs

A piques de finalizar o oitavo ano blogueando en galego de forma ininterrompida, continúo crendo que os blogs son a cerna da identidade dixital dos que participamos no procomún da rede. A irrupción da vertixe das redes sociais, informativas e profesionais semella que os foi colocando nun segundo plano, o que quizais provocou perda de audiencia e atractivo, mesmo a pesar de ser o soporte que utiliza de xeito máis xenuíno as utilidades do hipertexto. Porén, fronte a fraxilidade de Facebook e a inmediatez de Twitter, os blogs continúan sendo a referencia da memoria da rede, xa que en cadanseu arquivo gardan todo o traballo hipertextual do seu autor ou autora, unha utilidade aínda non substituída por ningún outro soporte. Ademais, os blogs son neste momento unha ferramenta didáctica e profesional imprescindible para compartir o traballo dixital. Razóns polas que para min é unha grande ledicia saber da incorporación recente á rede de blogs en galego de persoas tan amigas e tan admiradas como Agustín Fernández Paz ou Mercedes Queixas. Cadanseus blogs constitúen senllas alfaias valiosísimas para o hipertexto en lingua galega. Convido a visitalas decote. Benvidas e longa travesía!

Onte 463: En Vilalba con Agustín

A Casa da Cultura de Vilalba quedou pequena para acoller ao centenar longo de persoas que participaron na presentación d’ O rastro que deixamos e do nomeamento de Agustín Fernández Paz como socio de honra do Instituto de Estudos Chairegos. Tras a fermosa e completa semblanza que do autor realizou Manuel Castro Santasmariñas, Isabel Soto, a editora do libro, conversou con Agustín sobre os temas principais dun libro construído sobre  dúas trabes, a memoria da infancia, e polo tanto a memoria da Vilalba dos anos cincuenta do século pasado, e a reflexión sobre o oficio de escritor. Un libro no que como editor sei que está o Agustín máis xenuíno, máis próximo e entrañable. Nestas páxinas d’ O rastro que deixamos está o ADN do fillo de Antoania e Antonio, o que fixo das Fontiñas o centro do mundo.

Como xa fixera na presentación de Vigo,  Agustín salientou que para todas as persoas «a infancia é esencial xa que é cando descubrimos o mundo», para expresar despois a importancia que tivo para el As Fontñas, o seu barrio, como Vilalba, a súa vila, os seus primeiros círculos concéntricos, lembrando que «todo lugar, toda vila é Macondo se se sabe contar». «A memoria, felizmente, é traidora, non é un rexistro fotográfico. Hais cousas que se esquecen e outras que se deforman. Como hai outras se sempre se lembran. Este é para min o caso da señora Xenerosa «A capadora» que viña quentarse á cociña da miña avoa. Contaba contos de medo que para min continúan sendo excepcionais. Outrosí sucede co cesto de Beti cheo de tebeos. Son fíos de memoria cos que un escrtior constrúe o o seu mundo. Neses fermentos están os fíos da vida que logo utiliza na súa obra». Logo relatou como descubrira a lectura da man do seu pai. «Meu pai e toda a súa familia lían moito. O tío Se tiña un baúl cheo de novelas, un feito que recollín en varias das miñas ficcións. Meu pai tiña unha biblioteca, dous andeis de libros, onde me aprendeu o devezo de ler. Son escritor grazas ao meu pai que me meteu este devezo de ler, que logo, anos máis tarde, me levou ao de escribir». Foi emocionante o relato de Agustín de como coñeceu ao escritor Álvaro Cunqueiro. «Foi na carpintaría familiar encargando unhas caixas para uns capóns que comprara para enviar a Néstor Luján e outros comellóns de Barcelona. “Este señor é don Álvaro Cunqueiro”, dixérame meu pai. Grazas aos libros de Cunqueiro, que o señor Crende prestáballe ao meu pai, descubrín que había libros en galego». Outras cuestións abordadas na conversa con Isabel Soto foron as referidas o oficio de mestre de Agustín, como membro dunha xeración de ensinantes «que quixemos facer unha escola democrática e íntegra», así como os seus inicios no oficio de escribir. Despois, a conversa estendeuse ao público, rematando o acto co nomeamento de Agustín como socio de honra do IECHA e cunha longuísima sesión de asinaturas. Un serán para a memoria dos que alí estabamos.

Decontado subiremos a gravación completa da intervención de Fernández Paz.

Onte 462: Xerais en Kindle

No proceso de tránsito entre os modelos de edición analóxica á edición dixital onte superamos outro fito: a publicación dos primeiros e-books no formato para Kindle de Amazon. Iniciamos así en Xerais un catálogo literario electrónico, creado en formato e-pub, que será distribuido en diversas librarías dixitais (polo momento en Amazón, axiña en Apple e Todoebbook) no que incluiremos de forma sistemática as novidades de Narrativa, Poesía e Ensaio, ao tempo que iremos recuperando algúns títulos agotados en formato impreso. Apenas outro pasiño neste proceso de profunda mudanza da que o libro galego non vai quedar á marxe.

Onte 460: Fútbol é fútbol

Celebramos a primeira presentación dun libro nas magníficas instalacións do espazo cultural d’ A Nave de Vidán. O xornalista Xosé Hermida e o seleccionador galego Fernando Vázquez conversaron con Jacobo Buceta sobre os contidos dun libro que radiografía o mundo do fútbol e dos seus protagonistas. Hermida comezou a súa intervención salientando que “hoxe no mundo do fútbol quen leva un libro no sobrazo xa non é sospeitoso”. Comentou logo que “era raro que non se publicase máis libros sobre fútbol, xa que é un deporte onde hai sempre relato, drama. Albert Camus, que foi porteiro, foi quen dixo que todo o que sei con maior certeza sobre a moral e as obrigas dos seres humanos débollo ao fútbol”. Hermida definíu o libro de Buceta como “un animalario sobre todo tipo de persoas que pululan no fútbol, clasificadas por arquetipos. É un libro moi divertido, non só polas anécdotas, tamén polo seu estilo, inzado de metáforas moi enxeñosas, polo ton lixeiro que ten a boa prosa. É unha obra que pode empezarse por calquera sitio, por cada un dos capítulos”. Para Hermida Fútbol es fútbol deita unha mirada desmitificadora sobre o fútbol actual, grazas ao seu ton distanciado, desmitificador e agarimoso cos seus protagonistas, sen caer no ton épico de batalla tan frecuente no fútbol. É moi de agradecer que o libro estea escrito dende unha mirada distanciada, dende Galicia, evitando o espectáculo grotesco e cansino da eterna liorta entre o Real Madrid e o Barcelona, unha comedia protagonizada sempre por persoas interpostas”. Rematou Xosé Hermida insistindo en que “calquera que siga o fútbol con asiduidade, non fai falta ser un forofo, vaille gustar este libro cheo de humor e de historias profundamente humanas. Como lembrou Camus, o fútbol é un marco onde aprendemos como son os homes e como se comportan”. Para Fernando Vázquez “o libro é Jacobo en estado puro, con esa distancia que o caracteriza sempre como xornalista”. “É un monólogo cómico de fútbol. Un libro sobre o comportamento das xentes relacionadas co fútbol. Para min é un libro de humor”. Por último, na súa intervención Jacobo Buceta relatou algunhas das anécdotas máis divertidas e emblemáticas que contén o libro, para logo dar paso a un longo coloquio co público que se alongou case unha hora. Intenso e magnífico serán compostelán de literatura futbolística.

Onte 453; «Eu, pel», sobre a sensibilidade

Excelente foi a presentación de Eu, pel, a primeira novela de Teresa González Costa, na Galería Besada do Gove. O que fóran as antigas instalacións da Imprenta Besada, contiguas á veterana libraría mequeira, acolleran a más de medio cento de persoas que arrouparon a estrea desta novela sobre a sensibilidade e as artes.

Tito Díaz comezou a súa intervención lembrando que coñeceu a Teresa cando era alumna do instituto, «xa daquela tiña claridade de ideas e capacidade de escritura». Despois desenvolveu as tres argumentacións polas que recomenda vivamente ler Eu, pel ao seu alumnado de ESO e Bacharelato. Primeiro, ten unha complexidade ao nivel deste lectorado, tanto polo léxico que utiliza como pola estrutura liñal da narración, doada de seguir. Segundo, contén unha serie de temas de referencia cos que se poden sentir identificados os lectores e lectoras destas idades: o diferente tipo de relación dos protagonistas cos seus pais; o tratamento da amizade entre Niki e Yama, que chega até o amor; a abordaxe da responsabilidade e a confianza na realización dos traballos; ou o regreso á infancia, entre outros. E terceiro, a existencia dun elemento identificador, especialmenteencarnado en Niki, a protagonista, que representa os valores da sensibilidade, o compromiso e afouteza.

Teresa González Costa comezou a súa intervención lembrando que Tito Díaz proxectáralles no instituto The Wall, o que constituíra unha valentía que agora agradecía. A continuación leu un texto sobre a sensibilidade, para ela “o tema principal dun libro no que a pel é a grande protagonista”. “A pel únenos e sepáranos. A pel é unha folla sobre a que se escriben as caricias, as tatuaxes e tamén a dor. O Innominable, o personaxe da novela naceu cun mal de pel que trata de reparar ao longo de toda a historia. Cando neno atópase só no mundo converténdose en adulto tirano, procurando decote o contacto por medio de múltiples interfaces, sexan pantallas ou procedementos tecnolóxicos”. Teresa salientou a importancia na novela da expoliación das obras de arte, actividade á que se dedica á familia Vanien, como tamén do mito de Zeus, que quita a súa pel. “A miña novela está moi influída, ademais, polos contos clásicos nas súas versións orixinais, non edulcoradas. Como están presentes os mitos de Edipo e Narciso”. Para rematar, explicou que a reparación viña da man das artes, concebidas tanto como contemplación como exercicio. “Aí está o papel clave de Niki, a protagonista, unha persoa de sensiblidade extrema, que sinte e presinte”.

Onte 450: Ser libris no Culturgal


Nunha xornada memorable do Culturgal 2012, na que se bateron todas as marcas de afluencia de público, presentamos a campaña «SER LIBRIS» promovida pola Asociación Galega de Editores. Esta peza de 47 segundos, preparada polo equipo de Illa bufarda, é o eixo dunha iniciativa coa que os editores pretendemos contribuír a sensibilizar á cidadanía galega sobre as lecturas como agasallo de Nadal. Baseada no carácter transversal e interxeracional da lectura, a peza ofrécese ademais como un recurso con posibilidades de aproveitamento didáctico.

Onte 448: A novela grafica de “Cartas de inverno”

Na presentación en Ares da novela gráfica de Antonio Seijas, Agustín Fernández Paz explicou con todo detalle a intrahistoria de Cartas de inverno. «Foi un libro que me saíu con rara facilidade. Foi como se alguén mo fora ditando ao ouvido. Ríame só, porque notaba que me estaba saíndo. A orixe primeira daquel libro que escribín no piso de Rosalía en 1994 está aquí en Ares. Cando traballaba en Mugardos, eu paseaba moito por estes camiños. Un día sentado diante da igrexa de Lubre saíume a idea de que dos anuncios por palabras podían saír historias. De aí naceron os meus Contos por palabras. Mais a veta non estaba agotada. Anos despois, cando xa viviamos en Vigo, atopei no Faro de Vigo, nas páxinas de anuncios breves un que me impactou: “Vendo casa embrujada. Absténganse curiosos y bromistas”. Rescateino, sabía que alí había unha historia, a que logo sería Cartas de inverno».

“Hai catro anos, Toni Seijas díxome que quería facer un cómic da miña novela. Quedei encantado. Eu sigo mercando decote novela gráfica, a que Miguelanxo Prado di que é a arte do século XXI. Son consciente que unha cousa é crear un mundo só con palabras e outra facelo con palabras e imaxes. Tiña claro que Seijas ía realizar a súa visión, xa que na arte o máis importante é a súa ollada. Ademais, sabía que o traballo de Toni é inconfundible. Ten unha linguaxe propia, unha peculiar forma de empregar a dimensión pictórica das viñetas e a utilización narrativa da cor. Agora, coa novela editada, recoñezo nela a mlña historia e recoñezo o que é a obra de Seijas”.

“Da novela gráfica de Toni gústanme especialmente algunhas secuencias. Nun cómic é esencial a montaxe das viñetas dentro da páxina e os anos anacos que contan pero non contan, as chamadas elipses narrativas, o que se deixa de debuxar e está contado. Isto nestas Cartas de inverno de Seijas está moi ben conseguido, o que permite un avance da narración con naturalidade. Como está moi ben refletida a entorna da casa e o traballo dos interiores”. Rematou Agustín Fernández Paz lembrando que detrás do seu traballo como do de Antonio Seijas estaba Lovecraf.