Novidades – Páxina 37

Onte 1241: «Antípodas» de Xosé Vázquez Pintor

20 de Febreiro de 2015/en Autores, Celta de Vigo, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Na libraría Maraxe de Cangas do noso admirado Lito acompañamos onte a Xosé Vazquez Pintor na presentación de Antípodas, a súa novela máis poética de derrotas e resistencias. Confesou Pintor que a novela escribiuna mentres estaba baixo mínimos, cando padecía as secuelas dun infarto severo. «Nese medo agarreime ao que podía esquecer, a todas aquelas baiuras que me podían salvar a vida». Definiu Antípodas como «unha resonancia magnética en tempo de acordar», consciente de que «a casa non é para os contramedos senón para a rosa, un lugar onde soñar.» «Esta foi a miña terapia, fuxindo da despedida». Xustificou despois a brevidade dos capítulos, «para que a lucería fose amiga onde nos ver, eu precisaba desabafar, botar fóra con urxencia.» Insistiu na «importancia de deixarnos bicar pola lingua, quizais porque teña tendencia ao feminino», así como de enriquecernos coas palabras da tribo, «co seu significado e a súa expresión artística». Antes de ler tres dos capítulos, fixo un chamamento ás novas xeracións para que bebesen na fonte da lingua popular e a transmitisen aos seus fillos.

Onte 1233: «Escarlatina» na lista de honra do IBBY

12 de Febreiro de 2015/en Autores, Beizóns, Clubs_lectura, Gastronomía, Literatura infantil e xuvenil, Narrativa, Novidades, Onte, Premios, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Recibimos con satisfacción a noticia da elección de Escarlatina. A cociñeira defunta de Ledicia Costas para formar parte da Lista de Honra do IBBY do bienio 2015-2016. Recoñécese outra vez un deses textos literarios, que ademais de merecer o premio Merlín 2014 de literatura infantil e o Fervenzas ao mellor libro infantil do ano, está recibindo unha acollida calorosa entre os lectores e lectoras novos, xa que en cinco meses van xa tres edicións e varias ducias de encontros en bibliotecas escolares do país. Xaora, este fulgor de Escarlatina é o propio dunha novela nacida con vontade de clásico infantil contemporáneo, sexa pola orixinalidade da súa proposta temática e estrutura narrativa, onde a cociña e o inframundo teñen grande protagonismo, como pola súa sutileza para abordar a relación da rapazada coa morte e co auténtico valor da vida. Aledámonos do éxito de Ledicia Costas, unha das narradoras máis destacadas e máis versátiles da Xeración da Esperanza, que na primavera publicara en Xerais Narrativa Un animal chamado Néboa. Ogallá teña azos e medios para viaxar en agosto de 2016 a Auckland, nas antípodas, para recoller o diploma do IBBY. Beizóns!!!

Onte 1226: «A antesala luminosa» de Antonio Tizón

5 de Febreiro de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Gran presentación a do serán (moi frío) de onte na cidade vella coruñesa. O magnífico salón de Portas Ártabras quedou pequeno para acoller ao máis do cento de persoas que acudiron á estrea de Antonio Tizón coa súa primeira novela, A antesala luminosa. A lexicógrafa e profesora Rosalía Cotelo García, o xornalista Cándido Barral Alvarellos e o psiquiatra Juan Carlos Diaz del Valle fixeron tres lecturas distintas r otixinais dunha novela que todos os tres definiron como apaixonante e de lectura engaiolante dun tirón.

Comezou a profesora Rosalía Cotelo sinalando que A antesala luminosa «é unha novela que desborda xéneros e expectativas, como a luz desborda unha estancia ou o líquido desborda un vaso. Nese desbordamento non hai desmesura, senón a promesa dunha riqueza temática e literaria que invita a seguir lendo.» Referiuse despois ao seu carácter non de novela negra senón de «novela mulata», tal como a define o autor, «porque é unha mestura de novela negra (polo que ten de crime e investigación, de nocturnidade, corrupción e desexo) con outra narrativa , outros temas e outras tramas que voan lonxe e voan alto, moito máis preto da luz que da negrura. É mulata tamén porque mestura a realidade coa ficción, e a autobiografía co imaxinado. Eu engadiría que ademais a novela é mulata porque enraíza forte na realidade, e, na realidade, as cousas non son negras nin brancas.» Insistiu Cotelo na importancia do número 2 na novela: «A bifurcación, a bipolaridade, o desdobramento e, en esencia, o número dous, son columna vertebradora desta obra. Hai dúas tramas, primeiro paralelas e logo converxentes, que estruturan a novela. Co inspector Sánchez comeza o libro, e con el seguimos as pegadas de Gustavo Gallego, e a trama máis negra (que non a máis escura) da novela, a que é (ou semella) puramente detectivesca.» «Hai entón, nesta novela, dúas novelas dentro dunha, e unha delas só ten capítulos pares. Hai dous narradores, un en primeira persoa, no máis clásico estilo da novela negra, e outro, omnisciente, multiselectivo, que tende a multiplicarse. Hai tamén dous cadáveres calcinados na praia do Matadoiro a mañá despois de San Xoán, que é como comeza o libro; e hai dous Gustavos, un, Gustavo Gallego, o protagonista, e outro, o antagonista que descubrimos cara o final da novela, Gustavo Fernández-Santos, un deus que se volveu demo. O número dous articula a historia en oposición ademais ao un, é dicir, á idea de individuo e da súa soidade, nunha novela na que a loucura se define como “unha especie de soidade absoluta”.»

O xornalista Cándido Barral confesou que «esta novela cóllete dende o primeiro tirón», definíndoa despois como «xenerosa e prolixa en personaxes, distintos e antagónicos, capaces de ir encaixando nun mosaico no que todo ten sentido». «Esta novela é un gran traballo de marquetería no que se entende o perfil e a sombra de cada un dos personaxes». Antes de ler dúas páxinas da novela, insistiu no seu carácter de «novela da Transición, que axuda a entender aquel arume da España dos setenta e moitos e oitentas e poucos, lugubre e con esperanza.»

O psiquiatra Juan Carlos Díaz del Valle gabou ao autor por escribir a novela en galego «nun momento no que é preciso apoiar o noso idioma» e confesou que lera a novela dunha única sentada. Sinalou que «está moi ben tratado o trastorno bipolar que padece o protagonista Gustavo Gallego». «O trastorno bipolar é unha alteración do estado de ánimo no que se alternan fases de euforia con outras de depresión e inferno. É unha doenza crónica da que non sabemos a causa. Sabemos que existe un factor xenético importante, mais que interactúa con outros ambientais». «Só “Negra sombra” de Rosalía de Castro aborda literariamente tan ben a depresión como o fai nesta novela Antonio Tizón».

Pechou a presentación Antonio Tizón que tras agradecer as intervencións referiuse ao libro Estrictamente bipolar de Darian Leader. Referiuse ao título, a antesala luminosa, que é a do amor, a da loucura e a da morte. Lembrou ao crítico cinematográfico Ángel Fernández Santos que definiu a loucura «como escura disolución da memomoria na morte». Rematou Tizón as súas palabras confesando que se daría por satisfetio se «este libro axudase a entender o trastorno bipolar e as persoas que o padecen.»

No blog de Xerais pode lerse o texto completo da intervención de Rosalía Cotelo.

Onte 1222: «Still Alice»

1 de Febreiro de 2015/en Cine, Críticas, Novidades, Onte, Vídeos/por bretemas

Still Alice non é so unha exhibición interpretativa de Julianne Moore, que pode levala a obter un Óscar. É, tamén, unha peza didáctica sobre a doenza do Alzheimer e unha reflexión sobre o valor das palabras coma fonte do autorrelato que sostén a nosa identidade. Somos se lembramos, e o facemos se contamos con palabras que funcionen coma chaves, inclusores de imaxes e afectos. As palabras que se van esvaecendo até borrarse na cabeciña desa inqueda profesora de Lingüística de Columbia son as mesmas que cando faltan danan a súa capacidade de interacción co entorno profesional e familiar até deixala inane. Alice sostense apenas sobre os aloumiños da súa filla máis nova, coa que antes mantiña diferenzas, aínda que nunca rompera a comunicación. Still Alice non é unha película de temática novidosa nin sequera de narración orixinal. Porén, resulta eficaz para interrogarnos sobre a nosa fraxilidade. á que vivimos alleos, deambulando nos nosos afáns. Eis o impacto que produce a interpretación de Moore capaz de remoer ao espectador na comodidade da súa butaca.

Onte 1209: «O como é o que conta», artigos de Pepe Barro

19 de Xaneiro de 2015/en Cultura, Deseño, Edición, Editores, Ensaio, Libro, Novidades, Onte, Selección_Galega, Tipografía, Xerais, Xornalismo/por bretemas

Aproveitei as horas de lectura de onte para mergullarme nas páxinas d’ O como é o que conta, unha colectánea de trinta artigos sobre o deseño, a cultura e a imaxe da cultura do noso admirado Pepe Barro. Unha edición moi reducida, apenas cen exemplares, que Pepe preparou o pasado nadal para agarimar as súas amizades, probablemente, coa intención de poñer en valor o deseño gráfico nestes tempos de crise, confusión e tanto tira para diante. Eis a importancia do título, O como é o que conta, que salienta o valor engadido e o carácter de actividade creativa e artística do deseño. Particular interese teñen no libro varias achegas á historia do deseño gráfico do libro galego e a recuperación do texto de «Quid», un artigo precioso no que Xosé Luís Méndez Ferrín defende que «a comunicación visual convertiuse nun factor de primeira importancia na vida moderna».

Pepe Barro pertence ao grupo fundacional do deseño gráfico galego contemporáneo, aquel que chantou as súas raíces sobre a tradición de Castelao e Luís Seoane, logo desenvolvida en Sargadelos por Isaac Díaz Pardo. Barro leva catro décadas ofrecendo os seus servizos, a súa investigación e a súa reflexión á comunicación gráfica galega. Comezou en 1977 preparando o deseño do semanario A Nosa Terra. Consolidou o seu traballo como membros dos ateliers que mantivo primeiro como BC&D (Pepe Barro, Chichi Campos e Xosé Díaz) e despois como Grupo Revisión Deseño (Pepe Barro, Xosé Díaz, Xosé Salgado e Lía Santana), onde desenvolveu moitos dos proxectos gráficos de Xerais ou traballos tan emblemáticos como os das caixas de ovos de Pazo Vilane até a camisola da selección galega de fútbol.

A edición galega actual ten unha débeda de recoñecemento co traballo que Barro e os socios dos seus ateliers fixeron para a modernización do libro galego como produto gráfico. Un labor que compartiron con outros deseñadores gráficos do seu tempo como Francisco Mantecón, Manuel Janeiro, Uqui Permiu, Francisco Vizoso, Fausto Isorna, Miguel Vigo ou Doñate. Grazas a todos eles no libro galego tamén o como é o que conta.

Onte 1208: «Boyhood», indagación sobre o cine e o tempo

18 de Xaneiro de 2015/en Cine, Críticas, Educación, Memoria, Novidades, Onte, Premios, Recurso_didáctico, Vídeos/por bretemas

Quedei hipnotizado con Boyhood, case tres horas de cine inesquecible, capaz de reinventar o que entendemos por esta expresión contemporánea das belas artes. O tempo como tema, a infancia e a adolescencia como argumento, a familia e a educación como marcos e o work in progress como fórmula de escrita dun guión aberto ao diálogo co seu tempo alicerzan este proxecto narrativo tan singular como memorable. Doce anos tardou Richard Linklater en seguir o nobelo de Mason, dende os inicios da escola primaria até abandonar os tempos da incerteza, ao que non foi alleo o compromiso co proxecto do cadro de actores, tanto dos rapaces como dos seus pais, aos que vemos medrar e envellecer na pantalla mentres dan vida a cadanseu personaxe. Unha historia humilde, sinxela, sen mortes nin perdas, sobre a conquista do cotián, na que se desmitifica a infancia como territorio do perdido, esquecido ou soñado.

En Boyhood o tempo non é memoria nin nostalxia nin sequera saudade. O tempo é apenas a materia prima da vida, fugaz, mutante, esvaradía coma area da praia do Vao entre as nosas mans. O tempo é aquí apenas o espazo de construción da identidade, a do relato que nos define. A vida en si mesma é o grande e único acontecemento que merece ser celebrado. A vida concibida como momentos ganduxados no relato autoconstruído por cada persoa, mais tamén como indagación permanente sobre cales son os límites da verdade e da mentira.

Esta indagación aparece na conversa dos pequenos co pai no coche cando repasan os momentos da semana que merecen ser contados. Secasí, regresa no cuarto escuro do instituto, onde Mason e o seu profesor de arte esculcan os límites do futuro. Cadora na despedida do apartamento da nai, a escena máis conmovedora da metraxe, onde ela con apenas corenta anos lamenta a finitude e o propio sentido da súa vida. E na conversa derradeira enxergando o horizonte do canón, onde Linklater deita, por fin, despois de 160 minutos un aceno lixeiramente optimista. Cine que indaga no tempo. Tempo que reinventa o cine.

Como sucede na autoficción literaria contemporánea, Linklater cunha elegancia e sinxeleza extraordinarias cuestiona os límites de ficción e realidade, sendo a súa narración a que dende as marxes, sen intención ningunha de retrato sociolóxico, ofrece sentido ao relato das vidas comúns, sen acontecementos extraordinarios, desta familia de Texas de comezos do século XXI. Boyhood é unha película sobre as vidas de infancia, como o libro de Manuel Rivas; mais tamén sobre o papel da familia e da educación na procura da autonomía, esa conquista da liberdade da que falaba Paulo Freire.

Mención á parte merece a marabillosa banda sonora, que require unha análise devagariño. No entanto, quedo con «Hero», unha balada de Family of the year, utilizado nunha das escenas máis memorables da película. Poucas veces recomendo máis vivamente acudir o cine e deixarse levar (sen prexuízos) por unha candidata (con aparencia indie) aos Óscar 2015.

Onte 1207: A colleita 2014 de Fervenzas Literarias

17 de Xaneiro de 2015/en Autores, Blogs, Blogs_e_libros, Cómic, Culturgal, Ensaio, Literatura infantil e xuvenil, Narrativa, Novidades, Onte, Poesía, Promoción do libro, Recurso_didáctico, Traducións, Xerais/por bretemas

Como ven sucedendo dende hai oito anos, os de Fervenzas Literarias son os primeiros premios que recoñecen os mellores libros do ano anterior. Na edición de 2014, cuxos resultados foron chiados ao longo de toda a xornada de onte, foron máis de cincocentas as enquisas recibidas que expresaron as súas preferencias e gustos literarios sobre vinte categorías da nosa produción editorial literaria. Merece o noso maior recoñecemento a gran diversidade da spropostas escollidas nas diversas categorías, proba do excelente momento da nosa creación literaria como do esforozo do sector editorial galego de ocmunicar cos seus públicos.

Polo que a nós atinxe non podemos máis que expresar a nosa satisfacción polo elevado número das publicacións de Xerais presentes nas diversas categorías. Xaora, é inevitable salientar que algunhas delas merecesen a consideración do «mellor do ano», no caso d’ A viaxe de Gagarin de Agustín Fernández Paz no eido da narrativa, da Historia da Literatura Galega II de Xosé Ramón Pena como libro de ensaio e investigación, e de Escarlatina, a cociñeira defunta de Ledicia Costas, ilustrado por Víctor Rivas, como mellor libro infantil e mellor portada do libro infantil. Como tamén moito agradecemos o premio para Culturgal como «mellor acontecido no 2014» e a continuidade do interese dos lectores e lectoras por estas Brétemas, a pesar de non ser un blog estritamente literario.

Unha excelente colleita a destas Fervenzas Literarias de 2014. Os nosos parabéns aos seus organizadores e a todos os autores, tradutores, ilustradores, editores recoñecidos.

Onte 1203: Astromántica Cartoneira

13 de Xaneiro de 2015/en Cultura, Edición, Editores, Novidades, Onte, Vigo/por bretemas

Interesoume moito a nova que lin onte en La Voz de Galicia sobre o proxecto editorial de Astromántica Cartoneira, promovido pola profesora Carmen Luna da Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo. A edición de 75 exemplares d’ As grandes alamedas, onde se recollen as derradeiras palabras que o presidente Salvador Allende pronunciou na radio o 11 de setembro de 1973, é o primeiro título deste proxecto de edición no que se empregan como soporte materias impresos reciclados, personalizando cada un dos ejemplares. Iniciada na Arxentina en 2001 por Eloísa Cartonera coa intención de darlle unha utilización cultural ao cartón, a edición cartoneira é un movemento que pretende tamén o fomento da lectura por medio da edición de libros baratos, a recuperación do concepto de edición artesá completando todo o proceso, dende a creación textual até a encadernación, e o acceso ao libro en igualdade de toda a cidadanía. En definitiva, vincular reciclaxe, arte e lectura.Parabéns ás editoras de Astromántica Cartoneira.

Onte 1200: «Galicia canta»

10 de Xaneiro de 2015/en Autores, Cultura, Música, Novidades, Onte, Poesía, Recurso_didáctico/por bretemas

Comentei onte con Luís Ferreiro, director da Fundación Celso Emilio Ferreiro, o éxito da reedición de Galicia canta, considerado o primeiro long-play da música galega. Unha valiosa peza de coleccionista, recuperada no pasado mes de decembro pola Fundación CEF nunha edición non venal moi reducida.

Un disco na que o poeta de Celanova tivo moito que ver tanto na creación dalgunhas pezas como no seu proceso de edición e mesmo de distribución. Celso Emilio acuñou en Caracas en 1970 a idea de facer para a Galicia emigrante unha antoloxía dos intérpretes dalgúns dos integrantes da «canción galega moderna», a maior parte deles de Voces Ceibes, que comezaban a editar os seus singles e EPs en Edigsa e Xistral. Xustifícao nun textiño de presentación do disco, asinado como Arístides Silveira (un dos seus heterónimos), no que se diferencian os seis temas do lado A, no que se recuperaron as gravacións de Xavier (del Valle), Benedicto, (Xerardo) Moscoso, Guillermo (Rojo), Miro (Casabella) e Xoán Rubia, daqueloutra media ducia do lado B, gravada en Caracas por Xulio Formoso. O propio Celso Emilio tocou o pandeiro na «Pandeirada ao Che» de Xulio Formoso, ademais de ser autor de tres dos poemas do disco, «Romance incompleto» de Xavier e «Pola longa lonxanía» e «O dedo na chaga» de Formoso. Como tamén sabemos que Celso Emilio se ocupou de argallar a carátula do vinilo, recuperando ilustracións de Luís Seoane, e a súa distribución baixo o selo Pobovox (do que Galicia canta foi o seu único título). Contoume onte Luís Ferreiro que o disco fora distribuído entre as comunidades emigrantes de Caracas, Buenos Aires e Montevideo, e que algúns exemplares foran enviados a Galicia.

Sei que particular interese musical teñen hoxe os seis temas de Xulio Formoso, daquela universitario galego residente en Caracas, que musicou poemas do propio Ferreiro e dos poetas emigrantes irmáns Farruco e Ignacio Sesto Novás. Como sei que non se debe esquecer que dúas das súas cancións foron versionadas por intérpretes actuais, «Cholo peruán», incluído en 1978 por Pilocha no seu primeiro disco, e a xa citada «Pandeirada ao Che» por Luar na Lubre en 2005 no seu disco Saudade.

A recuperación deste long play alboral, realizada con grande fidelidade e respecto ao orixinal por Luís Ferreiro e o equipo de Ouvirmos de Xosé Aldea, constitúe un fito para a memoria da música galega das últimas cinco décadas, tanto pola singularidade desta antoloxía como polo feito da destacada participación do poeta Celso Emilio Ferreiro naqueles difíciles anos da emigración venezolana. Escribiu Arístides Silveira na presentación do disco que «esta é unha canción [referíndose á galega] que está á altura deste momento histórico, e a súa presenza deixará, sen dúbida, unha profunda pegada na cultura de Galicia.» Non se equivocou unha miga Celso Emilio, non. Galicia canta é unha pequena alfaia que conservaremos coma ouro en pano na nosa discoteca galega. Parabéns á Fundación CEF pola recuperación, especialmente a Luís Ferreiro e Xosé Aldea que a fixeron realidade.

Onte 1196: Rosalía en Londres

6 de Xaneiro de 2015/en Autores, Lingua, Música, Novidades, Onte, Poesía, Traducións/por bretemas

O tradutor e editor Jonathan Dunne deunos onte unha noticia excelente para a literatura e cultura galegas: o vindeiro 15 de xaneiro o extraordinario coro BBC Singers e o xove guitarrista escocés Sean Shibe, dirixidos por Paul Brough, estrearán no seu concerto no St Paul’s Knightsbridge a composición que Daniel Saleeb preparou sobre o poema «Has de cantar» de Rosalía de Castro. Segundo Dunne, a primeira sección do poema será interpretaada en inglés, na tradución de Erin Moure de Cantares Gallegos, editada por Small Stations, a segunda en galego, tirada da edición de 1872. Con esta composición de música coral do poema en inglés da meniña gaiteira, unha das alfaias rosalianas, a literatura e a lingua galega abren outra xaneliña na súa difícil proxección e coñecemento no Reino Unido. Un fermoso agasallo musical para a noite de reis.