Onte 322: Os silencios de don Julio no Congreso dos Deputados

A comparecencia de don Julio Gayoso produciume indignación. Quen mandou na caixa durante seis décadas, quen decidía sobre todo o que alí sucedía, quen forzou a modificación da Lei de Caixas para manterse na presidencia da entidade presentouse diante dos deputados como un xubilado sen poderes executivos ningúns que nada podía aclarar sobre o proceso de fusión nin sobre as razóns e condicións da emisión das participacións preferentes nin sequera sobre as xubilacións millonarias dos seus directivos. Un exercicio de incrible hipocresía que suscitou a repulsa unánime de todos os grupos parlamentarios. Con todo, ten moita miga o comentario de don Julio sobre o seu descoñecemento do contido da auditoria due dilligence, encargada pola Xunta a KPMG, que «avalou» as condicións da fusión. Tras ese comentario, aparentemente inocente, como tras o realizado pola exministra Salgado na súa comparencencia da tarde, aumentan as dúbidas sobre o sucedido, razón pola que é imprescindible que o Parlamento Galego abra dunha vez unha investigación a tumba aberta sobre o proceso de fusión das caixas. A cidadanía ten dereito a coñecer cal era a situación de solvencia de cada unha das entidades antes da fusión, cal foi o papel da Xunta de Galicia e do Banco de España, como a posición dos membros de ambos os dous consellos de administración neste proceso. A tomadura de pelo de don Julio forma parte dunha trama de silencio que debe ser desvelada. Dificilmente os responsables de Novagalicia Banco poderán recuperar a credibilidade coa súa clientela (o seu principal activo) sen solucionar tanto o engano das preferentes como sen que se poña en claro este confuso proceso de fusión.

Máis desigualdade, máis centralismo

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre o carácter dos recortes do Goberno de Mariano Rajoy.

Mariano Rajoy acudiu o pasado mércores ao Congreso dos Deputados para anunciar o contrario do programa ao que se comprometeu coa cidadanía o pasado outono durante a campaña electoral e polo que obtivo unha ampla maioría para gobernar. Desta volta, obrigado polas 35 condicións impostas no memorando de axuda á banca española, en oito meses de lexislatura xa consumiu as poucas promesas que lle quedaban por traizoar. Subiu os tipos superiores de IVE, modificou o réxime dalgúns servizos e decretou unha (incrible) amnistía fiscal para os grandes defraudadores, prexudicando as rendas medias e baixas de traballadores, autónomos e pequenos empresarios. Arruinou máis aos funcionarios, quitándolles a paga de Nadal, aumentándolles a carga de traballo e tomándoos coma reféns para o escarnio público. Empobreceu máis aos parados, reducindo as súas prestacións, deixándoos sen esperanza ningunha, ao abeiro da inesgotable solidariedade familiar. Retallazos que se engaden aos realizados na primavera nos servizos públicos de educación e sanidade (incluído o aumento do copagamento farmacéutico) xustificados sempre polo mantra da “herdanza recibida” e pola “necesidade de saír da crise”.

Non fai falta ser Krugman para comprender que as medidas do Goberno de Rajoy, ante a súa imposibilidade de devaluar a moeda, supoñen a fase máis brutal do proceso de devaluación interna de salarios e rendas da economía española. Unha xeira “reformadora” iniciada no mes de maio de 2010, cando Zapatero tirou a toalla presionado polos mercados de débeda soberana, cando a prima de risco estaba preto dos 300 puntos. Proceso consolidado de forma irreversible en agosto de 2011, coa reforma exprés do artigo 135 da Constitución –“consensuada” por PSOE e PP e “solicitada” pola carta dos responsables do Banco Central Europeo ao presidente do Goberno, sen dúbida “inspirada” por Angela Merkel e Nicolas Sarkozy– que establece a prioridade da estabilidade presupostaria a calquera outro obxectivo das administracións públicas. A efectos prácticos, dende hai dous anos, o Reino de España está dunha ou doutra forma intervido, cedendo parte da súa soberanía ao que vaian dispoñendo as autoridades da famosa “troica” (UE, BCE, FMI) no marco da grave crise do euro e do proxecto de unión monetaria.

Presentados coa suavidade que permite o eufemismo de “reformas”, todos sabemos, incluídos o propio Rajoy e o conformista Rubalcaba (triste papel o do secretario xeral do PSOE ao longo da lexislatura), que estes recortes non contribuirán a saír da crise, nin a reducir as taxas brutais de paro nin a incentivar a actividade dos emprendedores e investigadores, pola contra supoñerán maior sufrimento para os sectores máis febles e desprotexidos da sociedade. O obxectivo destoutro retallazo é asegurar (non sabemos por canto tempo) a supervivencia dun sistema financeiro quebrado pola burbulla inmobiliaria e polo “capitalismo de amiguetes” practicado polos responsables dalgunhas caixas de aforros durante décadas.

Non comparto as análises dos que afirman que estas medidas devaluadoras son inevitables. Enténdoas como parte dunha estratexia conservadora ultraliberal dirixida a diminuír (quizais a eliminar) o papel do estado como compensador de desigualdades sociais (a clave da chamada “sociedade do benestar”) e a conseguir unha recentralización do estado, avalada pola necesidade de “enmagrecer” as administracións e facelas “máis eficaces”. Dúas aspiracións da dereita española, ao longo da restauración juancarlina. Só dende esa idea conservadora poden entenderse os aplausos entusiastas do grupo popular a Rajoy, tras anunciar no Congreso esta debacle social. Só con esa intencionalidade pode comprenderse a actitude prepotente do ministro Montoro identificando de forma indiscriminada ás Comunidades Autónomas coa “relaxación” orzamentaria ou a patética apelación da ministra Báñez da confrontación franquista entre a  “maioría silenciosa de españois de boa vontade” con “algúns que se resisten ao cambio”.

O Goberno Rajoy abriu un negrísimo panorama. Coas súas medidas avanzamos cara un empobrecemento acentuado da sociedade e un aumento da desigualdade, feitos gravísimos para a convivencia. Mais tamén cara unha perigosa xeira recentralizadora, xa que se as Comunidades Autónomas non contan con recursos suficientes tampouco poderán ofrecer os servizos de Educación, Sanidade e Dependencia, que supoñen o 80% dos seus orzamentos. Sen resolver esta tensión, o modelo constitucional do estado das autonomías faríase inviable, abrindo paso á centralización e á posibilidade real de segregación dalgunha comunidade no marco da Europa sen fronteiras. Quizais nesa contradición radique a cerna da crise española actual.

Onte 307: Devaluación interna

Como editor quedei aliviado, xa que só subiu o tipo de IVE do libro electrónico descargable. Como cidadán desolado diante doutro machadazo ao papel do estado como compensador de desigualdades. Outra fase nese proceso de devaluación interna de salarios e rendas (así como de perda de soberanía popular e de centralización do estado), iniciado no mes de maio de 2010 cando Zapatero tirou a toalla presionado polos mercados de débeda. Unha decisión que lle custou a carreira política ao presidente leonés e colocou ao partido socialista nos brazos dun conformismo que dende entón pode conducilo a súa irrelevancia. Onte, Mariano Rajoy, obrigado polas condicións impostas polo memorando de axuda á banca española, consumiu as poucas promesas que lle quedaban por traizoar: subiu os tipos superiores de IVE, prexudicando as rendas medias e baixas; arruinou aínda máis aos funcionarios, aos que escolleu como os seus primeiros reféns; empobreceu máis aos parados, deixándoos ao pairo da caridade, xa sen esperanza ningunha… Por moito que se esforcen en agochalo os medios conservadores, por moi entusiastas que fosen os aplausos (irresponsables) dos membros do seu grupo parlamentario, este machadazo vaille custar caro a Rajoy e ao seu partido, como lle sucedeu a todos os gobernos que avalaron medidas deste tipo. Como tamén pagará Rubalcaba o seu vergonzoso conformismo destilado nunha intervención decepcionante nun momento tan decisivo. Paradoxicamente, unha situación tan dramática abre posibilidades nas marxes de ambos os dous partidos conformistas. UPyD (que medo!) podería aproveitar o desencanto máis conservador e xacobino. Esquerda Unida e os nacionalistas galegos poderían ter nesta coxuntura unha oportunidade de ouro para recuperar credibilidade e apoios. Magoadamente, a situación imítase cada vez máis á grega, no que atinxe ao acentuado empobrecemento da sociedade e ao aumento da desigualdade entre os seus membros; imítase na profundización da recesión da actividade económica; no incremento das taxas de paro, xa moi por riba do 25%, todos os tres efectos deste procesos de devaluación interna presentado por Rajoy co eufemismo do «programa de reformas». Imítase, tamén, a inevitable recomposición dun escenario político cada vez máis líquido, onde se poden producir combinacións, até agora, case inimaxinables. Se a todo isto engadimos, a conflitividade social, cada vez máis dificilmente controlable, Feijoo ten moi complicado decidir cando lle convén convocar as autonómicas.

Onte 306: A subida do IVE e o libro

Na primeira reunión da nova directiva da Asociación Galega de Editores, na que aprobamos o programa de actividades para segundo semestre do ano, agoiramos as maiores dificultades para o mercado do libro galego diante da inevitable subida do actual IVE superreducido do 4%, que o venres aprobará o Consello de Ministros. Tanto sexa un 8% para o libro impreso (o que semella máis probable), como un 18% ou 21% para o electrónico, este incremento arrefriará aínda máis a compra de libros, un mercado que vive en Galicia o momento máis crítico das últimas dúas décadas. Non deixa de ser un sarcasmo que a reivindicación dos editores europeos na última década fose a de acadar un IVE cero, por tratarse o libro dun ben cultural; como tamén o foi, mentres isto non se acadase, loitar pola rebaixa do que grava o libro dixital descargable (tal como aprobou en Francia e Luxemburgo) até deixalo no mesmo tipo ca o analóxico. Agora, nun país como Galicia cuns baixos índices de lectura, esta subida do IVE, ao inicio da campaña escolar, pode supoñer a catástrofe definitiva para o sector editorial e a manifestación do maior desprezo pola cultura. Como tuiteou onte o mestre Xabier Docampo «sen libros, sen cultura, non se sae da crise».

A encrucillada de NGB

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a encrucillada de Novagalicia Banco. Creo que o Parlamento Galego debe  investigar decontado o que sucedeu no proceso de fusión das caixas e propoñer as mellores solucións para os intereses xerais de Galicia.

Unha cantidade importante do rescate de 62.000 millóns de euros que o reino de España solicitará aos fondos europeos para sanear o sector bancario irá destinada ás entidades nacionalizadas, entre as que se atopa Novagalicia Banco. Efectivamente, o banco nacido da fusión das dúas caixas galegas, tras recibir do FROB máis de dous mil millóns de euros, que situaron a participación pública no 90,3% do seu capital, recibirá agora unha nova inxección por determinar, entre os sete e os dez mil millóns, para sanear de vez os seus “activos tóxicos inmobiliarios”, a maior parte deles situados fóra de Galicia. Unha nova recapitalización pública que debería despexar de forma definitiva as dúbidas existentes sobre o futuro dunha entidade que, a pesar da súa crise e inevitable deterioro recente da súa imaxe, mantén unha (elevada) cota do 40% do mercado bancario galego.

Neste enleado proceso da fusión e reestruturación das nosas caixas de aforro, no que tan decisivas foron as circunstancias persoais dos seus altos directivos e os intereses políticos de PP e PSOE, no que mesmo xa perdemos a continuidade e a fidelidade do relato do acontecido, semella que para o Banco de España chegou a hora da verdade. Resumindo moito os protocolos financeiros, a autoridade supervisora deberá escoller entre dúas grandes opcións: ou ben Novagalicia Banco continúa en solitario como banco público cunha participación privada minoritaria (como propón o plan do seu actual equipo directivo) ou ben será adquirido por un dos tres grandes bancos por medio dalgún procedemento de subasta (sexa pura ou en concorrencia competitiva con participación privada).

Sen menoscabo de cómo finalmente se resolva este proceso de capitalización –clave para o futuro da entidade, para o seu cadro de persoal cada vez máis minguado, como para o conxunto da economía galega nunha coxuntura de recesión e clave mesmo para a existencia de Galicia como feito político diferenciado–, Novagalicia Banco non pode continuar coa venda nos ollos e debe enfrontar a crise provocada pola venda de participacións preferentes, polas indemnizacións e pensións millonarias percibidas polos directivos de ambas as dúas caixas matrices, como polo futuro incerto da obra social e cultural do que foron as caixas. Tres cuestións esenciais para o futuro de NGB xa que dunha ou doutra maneira afectan a milleiros e milleiros dos seus clientes, perplexos e decepcionados diante da xestión dunha entidade na que confiaron, a maioría ao longo de toda a súa vida, tanto as súas nóminas e aforros como a compra dos seus produtos financeiros.

O engano no caso da venda de participacións preferentes por parte tanto de Caixanova como de Caixa Galicia (como doutras caixas) do que foron vítimas moitos milleiros dos seus clientes evidencia a opacidade (por utilizar un eufemismo piadoso) coa que durante a década da burbulla inmobiliaria e da economía de casino foron xestionadas estas entidades que utilizaron sen prexuízos este produto para aumentar o seu capital. Un problema que de non ser resolto decontado, ademais de arruinar a unha parte dos seus clientes (a maioría pequenos aforradores e xubilados), funcionaría coma un lastre sobre a credibilidade do novo equipo de xestores. Outrosí sucede coas indemnizacións e pensións millonarias ao persoal de alta dirección das vellas caixas que grazas á mobilización cidadá e sindical están sendo retidas e supervisadas polo Banco de España coa intención de valorar se foron aprobadas de acordo a dereito.

O caso do futuro de Novacaixagalicia, que ten na actualidade unha participación en NGB de só o 6,84% e xestiona a maior parte da Obra Social e Cultural, aínda é máis preocupante xa que a recapitalización do banco a deixaría na insignificancia ou no caso da subasta ao borde da súa desaparición. A reformulación decontado do seu estatus como “Fundación de carácter especial” como a renovación dos seus órganos de goberno, nos que aínda permanecen os xestores de toda a vida, semellan imprescindibles para manter polo menos a súa actividade nos servizos sociais de atención a maiores e persoas con dependencia, así como para conservar o seu valioso patrimonio inmobiliario e artístico.

Diante da encrucillada na que se atopan Novagalicia Banco e Novacaixagalicia, a cidadanía ten dereito a coñecer con todo detalle qué pasou ao longo deste proceso de reestruturación e qué pode suceder no futuro. Ningún lugar mellor que o Parlamento de Galicia, onde traballan os representantes do pobo galego, para investigalo, para esixir responsabilidades se as houbese e para propoñer as mellores solucións para os intereses de Galicia. Agardar para facelo á resolución do dilema, como propón o presidente da Xunta, coincidindo co remate da lexislatura, pode ser xa moi tarde.

 

Me sube la prima de riesgo

Non está de máis un pouco de humor para a fin de semana. Ben sabiamos que a xente de «Polonia» de TV3 é moi retranqueira, mais agora teñen a fortuna de que Mariano e o seu equipo de leais lles dean moito xogo cada semana. Esta versión da bilirrubina de Juan Luis Guerra é para non perdela.

Onte 284: Prima de risco

O ascenso da prima de risco e do bono español a 10 anos até niveis de infarto amosa que as eleccións gregas foron apenas unha excusa dunha estratexia de engano masivo. A río revolto gañan os especuladores e as políticas de rescate baseadas en recurtes fiscais e axustes de emprego. O problema non é Grecia, é o futuro do euro e da propia Unión Europea no marco actual da globalización financeira. Alguén escoitou estes días aos políticos europeos algunha referencia, sequera nostálxica, a aqueles principios de cohesión territorial e social, solidariedade e cooepración que forxaron a utopía da Unión? Que foi dos alicerces da sociedade do benestar baseada nun pacto entre o capital e o traballo? U-lo futuro da economía produtiva, piar do emprego, arrombada pola economía financeira (especulativa), a única que semella interesar aos «mercados»?

Onte 283: Grecia

Cinco reflexións sobre o que sucedeu onte nas eleccións gregas. Primeira: no parlamento gañaron os partidarios do rescate, porén a esquerda obtivo máis votos populares; o que supón un país profundamente dividido no éido político. Segunda: a esquerda anticapitalista de Syrizas, que pasa do 4,6% en 2009 ao 26,56%, consolídase como líder da oposición cun programa que rexeita a austeridade como receita para saír da crise; semella que outra esquerda aínda é posible. Terceira: o PASOK fúndese, a pesar que probablemente entre a formar parte do goberno, debido a súa incapacidade para diferenciarse da dereita corrupta e ladroa; o que supón unha situación para a socialdemocracia moi difícil de recuperar (todo un aviso para o PSOE). Cuarta: os nazis fanse fortes non só nalgúns barrios de Atenas, onde amedrentan á cidadanía, senón tamén nas bancadas de Sintagma; o seu perigo non debe ser minusvalorado. Quinta: os resultados non aseguran unha mudanza nas políticas, xa que tras os resultados, o Eurogrupo emitiu un decepcionante comunicado; Merkel continuará impoñendo as súas receitas, en todo caso poderá negociar apenas a felxibilización do seu calendario. Baixará hoxe a prima de risco española?

Onte 282: Martín Codax

A visita á Bodega Martín Codax, que nos agasallou cun moi sabedeiro xantar para celebrar os 35 anos dos Premios da Critica Galicia, demostroume o excelente papel social e cultural desta empresa cooperativa dedicada á produción e comercial de viños. A diversificación e calidade dos seus produtos, a inequívoca modernización dos seus procesos, como a súa estratexia de comercialización internacional en cincuenta países, son compatibles co compromiso de continuar un xeneroso labor de patrocinio á cultura galega, un dos sinais de identidade da empresa dende a súa fundación. A renovada estratexia de utilización das súas extraordinarias instalacións para organizar actividades culturais (o ciclo de música galega deste verán será soberbio), a promoción de produtos culturais galegos ou as novas iniciativas como o Club de Poesía Martín Codax ou o apoio aos creadores residentes son fenómenos de transferencia social que merecen ser abeizoados.

Onte 277: Carteiros en folga

Os carteiros do meu barrio están en folga. Protestan pola redución de trece prazas do cadro de persoal da cartaría da Alameda. Apenas 39 persoas ocúpanse do reparto diario dunha zona onde viven 184.000 persoas, o que supón, nalgúns casos, até 1.400 envíos por xornada e traballador. Os carteiros non reivindican melloras salariais, senón o mantemento do cadro de persoal e  a cobertura de baixas e vacacións, para asegurar a calidade deste servizo público básico. Os recurtes das políticas públicas, a privatización dos servizos postais e a profunda mudanza dos procedementos de comunicación interpersoal (os telegramas desaparecen e as cartas persoais van por idéntico camiño) son factores que ameazan o futuro do correo público. No obstante, como reivindican os carteiros do meu barrio, a existencia dun servizo postal universal é unha condición imprescindible para asegurar a equidade entre todos os cidadáns e todos os territorios. Non é pouca cousa a que se dirime nesta folga!