Bonobús metropolitano

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo volvo sobre o transporte metropolitano na área de Vigo.

Erraría o alcalde Abel Caballero se suprimise o bonobús a aqueles usuarios de Vitrasa que non están empadronados en Vigo. Presentada co celofán do viguismo corresponsable (“os vigueses non imos pagar o transporte dos veciños doutros concellos”) e coa intención de aumentar o censo para superar a difícil barreira dos 300.000 habitantes, é probable que a medida sintonice co sentimento dunha parte da cidadanía, á que nestes momentos de crise e de ensanchamento da fenda social se lle está solicitando importantes esforzos fiscais por parte dos gobernos de Feijoo e Rajoy.

Porén, superado o impacto desta primeira lectura, non parece que a posta en vigor dunha medida, que diferenza aos usuarios do transporte público entre vigueses e non vigueses, sexa unha boa idea. En primeiro lugar por que no eido do simbólico estragaría o capital de lexitimidade acumulado dende décadas polo concello de Vigo como líder indiscutible, como cidade en bisbarra, acolledora, aberta e cosmopolita, como territorio urbano de referencia laboral, sanitaria, administrativa, comercial e de servizos de lecer e cultura para unha ampla área metropolitana de medio millón de persoas. En segundo, porque introduciría un criterio de inequidade no acceso dos cidadáns a determinados servizos públicos.

Un veciño das Catro Pontes de Chapela, barrio onde viven dez mil persoas, por onde pasa a liña C3 de Vitrasa, non tería dereito a contar coa tarxeta de transporte urbano, mais si podería acceder a un billete subvencionado polo concello de Vigo para viaxar en avión de Peinador a Tenerife. O mesmo lle acontecería a un traballador do sector naval das factorías de Beiramar ou de Ríos que se desprazase en barco dende Cangas onde ten o seu fogar. É ben difícil entender que se subvencionen viaxes en avión con carácter xeral e non se faga con traxectos de transporte público de usuarios de concellos metropolitanos que acuden diariamente ao seu posto de traballo na cidade central.

Ademais, o novo sistema obrigaría a personalizar todas as tarxetas en vigor, cos custes que isto supoñería. Como todo parece indicar que os aforros económicos obtidos non compensarían o carácter disuasorio da medida para o emprego do transporte colectivo, o que conlevaría unha nova rebaixa do número de viaxeiros de Vitrasa (no pasado ano volveu quedar por debaixo dos vinte e dous millóns de viaxeiros anuais), a probable redución dos itinerarios das liñas de Vitrasa que chegan aos límites doutros concellos (Chapela, Saiáns, Zamáns, Puxeiros?). Non é difícil prever que se producirían novos problemas de tráfico, estacionamento e maior contaminación. En definitiva, unha medida que supoñería aforros discutibles e pouco axudaría a mellorar a mobilidade interna.

Tras esta remota posibilidade, na que identificamos apenas un aceno de retórica electoralista da alcaldía viguesa, agóchase a imposibilidade do concello de Vigo de acordar coa Xunta de Galicia e co resto dos concellos da Mancomunidade de Vigo a incorporación da área de Vigo ao Plan de Transporte Metropolitano. É inadmisible que a nosa área metropolitana sexa a única que non se incorporou a un plan concibido para mellorar a mobilidade e accesibilidade na contorna das áreas metropolitanas de Galicia por medio dun billete único de transporte público colectivo, que sirva como alternativa eficiente e atractiva ao emprego do vehículo privado. Un plan que funciona de forma satisfactoria dende hai tres anos na Coruña, Santiago e Ferrol, ao que se incorporou Lugo hai case dous anos e no que Ourense está en proceso de integración nunha primeira fase dende 2012. O que supón que a veciñanza de todas estas áreas metropolitanas galegas goza de descontos (sufragados cos fondos da Xunta de Galicia e dos concellos) cada vez que paga con estas tarxetas laranxas (que non teñen carácter nominativo) pola utilización das liñas de transporte urbanas ou metropolitanas.

Sabemos que foron e son dificultades de interlocución política e dun inxustificable bloqueo institucional as que impediron até agora a incorporación da área de Vigo a este sistema que permite a creación dun “bonobús metropolitano” no que os usuarios pagan polo número de saltos que realizan e no que están bonificados os transbordos e a recorrencia (un desconto a maiores do 15 %, se realizan máis de 40 viaxes mensuais). Os primeiros responsables do concello de Vigo e da Xunta de Galicia, Abel Caballero e Alberto Núñez Feijoo, teñen a obriga de chegar a un acordo para poñer en marcha un sistema que beneficiaría a case medio millón de usuarios potenciais do transporte público. Mentres, a veciñanza metropolitana viguesa, a da cidade de Vigo e a dos concellos metropolitanos, continuará discriminada inxustamente con respecto a outras áreas urbanas do país.

Cíes, patrimonio da humanidade

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo comento a iniciativa de Abel Caballero de solicitar a declaración por parte da UNESCO do arquipélgo de Cíes como patrimonio da humanidade.

A proposta do alcalde Abel Caballero de iniciar este mes de xaneiro os trámites para que as illas Cíes sexan declaradas “patrimonio da humanidade” pola Unesco merece todos os parabéns e apoio unánime dos grupos municipais e da veciñanza da área metropolitana. Unha iniciativa estratéxica liderada polo concello de Vigo cuxa aprobación sabemos levará o seu tempo, como mínimo tres anos, e requirirá un proxecto técnico sen fisuras, un amplo apoio social e consenso político para defender a candidatura diante das diversas institucións españolas e instancias internacionais. Un proxecto que deberá ser compartido primeiro por toda a corporación viguesa, despois por cada unha das outras da súa área metropolitana, e máis tarde pola Xunta de Galicia e polo Ministerio de Cultura. Un camiño difícil no que a candidatura metropolitana viguesa competirá en Galicia coas da Ribeira Sacra, Os Ancares, a rota norte do Camiño de Santiago e o Ferrol da Ilustración, aspirantes a este recoñecemento que este organismo das Nacións Unidas outorga a aqueles lugares que acrediten unha importancia natural ou cultural excepcional para a herdanza da humanidade. En Galicia só contan con este recoñecemento a cidade de Santiago (dende 1985), o camiño francés de Santiago (1993), a muralla de Lugo (2000) e a torre de Hércules (2009).

Foi durante o mandato do alcalde Carlos G. Príncipe, cando no marco dos debates do plan estratéxico se valorou a posibilidade de solicitar a declaración da ría de Vigo como “patrimonio da humanidade”. Por ventura, despois de que padecese durante dúas décadas problemas de saneamento, que supuxeron unha sanción económica da Unión Europea, e en 2002 a agresión do chapapote do “Prestige”, aquela idea xenérica de procurar o recoñecemento patrimonial da nosa ría concrétase agora sobre a que é a súa primeira alfaia, Cíes, o arquipélago conformado polas illas de Monteagudo, Faro e San Martiño, que dende o ano 2002 forma parte do Parque Nacional Marítimo Terrestre das Illas Atlánticas.

Para os redactores da proposta non han faltar razóns para defender o argumentario da candidatura de Cíes como “patrimonio da humanidade”, dende os seus valores medioambientais e paisaxísticos excepcionais (da que son unha boa mostra as extraordinarias fotografías de Ricardo Grobas reunidas no seu libro máis recente “Illas atlánticas de Galicia”), pasando polos seus vestixios históricos castrexos, o patrimonio subacuático (até sete pecios) agochado nas súas augas, a tradición mítica e lendaria (das chamadas “illas dos deuses”) e a memoria de ducias de naufraxios, até a súa magnífica integración nun entorno metropolitano urbano de medio millón de persoas. Nos cantís de Cíes nidifica a colonia máis importante do mundo de gueivota patiamarela, así como outras aves mariñas en perigo como o cormorán, o arao, a gueivota cincenta ou o paíño. Os botánicos levan catalogadas alí máis de seiscentas especies diferentes, algunhas tan recentes como o “pé de paxaro”, outras únicas coma a “camariña” ou en perigo de extinción como a “herba de namorar” presentes nas dunas da praia de Rodas (a que foi cualificada polo londiniense “The Guardian” en 2007 como “unha das mellores praias do mundo”). Como tamén son moi singulares os seus hábitats acuáticos e a fauna de vertebrados mariños, coa presenza de golfiños, arroaces, marsopas e tartarugas.

A declaración de Cíes como “patrimonio da humanidade” tería indubidable transcendencia económica, sobre todo para a promoción turística internacional da nosa área metropolitana e para a inclusión do noso porto nas rotas atlánticas de cruceiros, mais tamén para contribuír ao reforzamento da protección e preservación do ameazado ecosistema do arquipélago. Porén, para acadar tan importante obxectivo non abonda con artellar unha estratexia de mercadotecnia cultural. Requírese, ademais, unha actuación política decidida no saneamento integral da ría, para o que será imprescindible a posta en marcha da depuradora do Lagares nos prazos previstos, así como o respecto estrito das directrices do Parque Nacional no que atinxe a redución do impacto humano sobre as illas, se fose mester restrinxindo o fondeo de embarcacións e reducindo o actual aforo de visitantes e campistas. Como sería moi interesante integrar no proxecto o programa científico do Campus do Mar, as actividades de promoción das embarcacións tradicionais e da cultura marítima galega (onde o porto de Bouzas xa é un foco privilexiado), a organización de eventos deportivos náuticos, a realización de actividades para estudantes, ou a incorporación da figura de Jules Verne como pioneiro divulgador internacional das illas e ría viguesas. O proxecto Cíes pode converterse no aglutinante cívico e social que precisamos.

O Vigo de Coppini

/en , , , , , /por

Dedico o artigo de semana en Faro de Vigo a lembrar a Germán Coppini e a aquel Vigo da efervescencia cultural da Movida dos oitenta.

Impresionoume a noticia do pasamento de Germán Coppini, un santanderino, que recalou na súa mocidade en Vigo, mais que quedará unido para sempre coa nosa cidade como un dos fundadores de Siniestro Total e de Golpes Bajos, os dous grupos senlleiros da “Movida” de comezos dos oitenta. Coppini formou parte dunha xeración de mozos e mozas vigueses que enxergamos o futuro nas rúas daquel Vigo revolcado da primeira reconversión naval de Ascón e do inicio do descafeinado proceso autonómico galego. Un Vigo gobernado por Manoel Soto, un alcalde que nunca contou con maioría absoluta, cuxa icona urbanística foi o Escalestri nunca utilizado, que cruzaba a rúa Urzaiz, o anfiteatro preferido para numerosas manifestacións cívicas, políticas e sindicais. Un tempo de mudanzas e grandes esperanzas, cuxa memoria reconstruímos axudados polas fotografías de Cameselle e Vitín de las Heras e pola magnífica crónica que Emilio Alonso fixo no seu libro “Vigo a 80 revolucións por minuto” (Xerais 2011).

Coppini foi o primeiro cantante de Siniestro Total. Xunto a Miguel Costas, Alberto Torrado e Julián Hernández formou parte daquela formación inicial que o 27 de decembro de 1982 participou no Nadal Rock do cine Salesianos. Pouco antes, no mes de outubro, Coppini participara na gravación do primeiro elepé, “¿Cuándo se come aquí?”, quince cancións  nas que o grupo punk vigués acuñou o seu ADN, letras de acedume desapiadada sobre bases de máxima simplicidade musical. Fora Modesto Román, que coñecía a Germán do seu paso polo colexio Nebrija, quen no Cerne da Deboura, o pub onde traballaba, puxo en contacto a Coppini, daquela cantante de Coco y los del 1.500, con Costas e Hernández. Naquel momento de fulgor creativo outros locais vigueses (Sachtmo, Catro a Catro, Luada, Kremlin, El Manco) foron facilitadores tamén doutros encontros artísticos.

Na primavera de 1983, Coppini formou un dúo con Teo Cardalda, que bautizaron como Golpes Bajos, ao que logo se uniron Pablo Novoa e Luis García. Foi neste grupo de tan curta vida coma éxito fulgurante onde Germán comezou a desenvolver con plenitude o seu concepto artesán da música elegante, que co paso do tempo o definiu como un incómodo resistente. Na ollada, nas letras de cancións memorables (“No mires a los ojos de la gente”, “Cena recalentada”…) e, sobre todo, na súa voz identifícase un aceno de tristeza reflexiva, unha alerta inconformista para permancer sempre á espreita, nese territorio tan difícil de construír entre a melancolía e a memoria.

Nunca foi doado explicar para os medios madrileños nin o éxito acadado por ST e GB en toda España nin as razóns da efervescencia cultural que se vivía nunha cidade industrial sometida aos rigores da reconversión. Mais aquel Vigo de Coppini, o Vigo da “Movida”, unha cidade que non contaba nin sequera con universidade de seu, facilitou o estourido da creación e a industria cultural en case todas as disciplinas. Non é doado resumilas.

Os Premios da Crítica Galicia, promovidos por un grupo plural de galeguistas do Círculo Ourensán Vigués, consolidáronse dende entón como referente da produción cultural en galego. Na música culta emerxeu a figura do compositor Enrique X. Macías, a programación das Xuventudes Musicais de Manuel Álvarez ou a creación municipal do Laboratorio de Música Electrónica e do Obradoiro de Instrumentos Tradicionais da Universidade Popular. As actividades interdisciplinares do grupo de Comunicación Poética Rompente, creado por Romón, Reixa e Avendaño, trouxeron a vangarda e a renovación á poesía galega. Outrosí sucedeu coa aparición dunha nova xeración de poetas e narradores (Manuel Forcadela, Ramiro Fonte, Román Raña, Xela Arias, Xosé Ramón Pena, Alfonso e Xosé María Álvarez Cáccamo…) que comezaron a publicar ao abeiro de novas editoras literarias viguesas como Xerais, Ir Indo, Cumio… O mesmo sucedeu no teatro, coa aparición de grupos como Máscara 17 ou Artello. Nas artes plásticas consolidouse a xeración Atlántica, na que participaron pintores vigueses como Lamas, Patiño, Monroy, Mantecón, Huete ou o escultor e ilustrador Xosé Guillermo, o deseñador da instalación dos aforcados da praza da Constitución cando se celebrou “Madrid se escribe con V de Vigo”. Sen esquecer que foi daquela cando naceu a Fotobienal (1984), promovida por Suárez Canal e Manuel Sendón, cando Reixa estreou as súas primeiras videocreacións, cando Radiocadena española en Vigo emitía o programa “A trincheira” de Emilio Alonso, cando se publicaba a revista “Tintimán” ou “Pharo the Bego”, un suplemento cultural de “Faro de Vigo”. Ou cando a rúa López de Neira foi a “rúa da moda”, onde tiña as súas tendas María Moreira, Gene Cabaleiro…

Aquel Vigo inquedo e inconformista de Coppini e da Movida ben merece hoxe unha lembranza.

Illa soidade

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a non esquecer ás persoas que viven en soidade a noiteboa.

Xa perdín a conta do tempo que un home maior, calculo que terá arredor dos oitenta anos, leva vivindo diante dun escaparate dun comercio da rúa Urzaiz, situado na parada de Vitrasa das casas de Benito Sanjurjo, esoutra marabilla proxectada por Pacewicz. Hai case dous invernos publiquei unha breve anotación no meu blog dando a nova da súa presenza as vinte e catro horas do día ao pé do adro dunha tenda de toallas e roupa de casa. O comercio pechou, como tantos outros do centro, arrasados pola baixada das vendas desta crise interminable, mais o velliño solitario continúa alí, sentado polo día sobre dúas bolsas grandes, onde garda todas as súas pertenzas, que lle serven de único tallo, deitado pola noite, envurullado nas mantas, protexéndose do frío, dos ballóns, da barafunda do tráfico e do algareo constante da avenida.

Ao longo destes dous anos, abráiame velo estricarse ás mañás diante da media ducia de persoas que ao seu carón agardamos o vitrasa que nos leve a cadanseu chollo e afán. Cada mes parece máis fraco e consumido pola súa reclusión nun espazo aberto de seis metros cadrados. Camiña moi amodiño, apenas uns poucos metros para baleirar no sumidoiro a botella plástica dos seus ouriños. En contadas ocasións vin que falase con algún transeúnte ou que conte con persoas amigas. Sei que só a visita algunhas mañás dun rapaz, que o acompaña a asearse e tomar un café quente, é capaz de sacalo durante uns minutos do seu recuncho, onde non posúe nin a intimidade nin o calor do fogar máis humilde.

Cando regreso á noitiña, comprobo que o noso home continúa sentado con dignidade no seu tallo, protexendo as súas costas no escaparate, envurullado entre os seus farrapos, escoitando os noticiarios, as tertulias e os partidos de fútbol no seu transistor, o único fío que semella mantelo unido coa comunidade do seu tempo. Alleo aos ires e vires de milleiros de persoas, que cada día pasan diante do seu fogar improvisado, este home sen nome de Urzaiz procura a súa única distracción, non sei se tamén algún consolo, en seguir os debates políticos sobre a contía dos recortes, sobre as investigacións dos casos de corrupción, sobre o fracaso das que foron as nosas empresas principais ou en participar dese interminable relato de vitorias e derrotas celestes no que depositamos as nosas esperanzas máis efémeras. Un paradoxo moi chamativo de quen decidiu colocarse por vontade propia á marxe, nos espazos de exclusión social e familiar, aqueles non contabilizados en estatística ningunha, dunha sociedade que corre a velocidade de vertixe cara a unha maior desigualdade (e por tanto, a unha maior pobreza), como a unha maior exclusión das persoas diferentes (e por conseguinte, a unha maior soidade).
Fose para mitigar as longas noites do chuviñento inverno, fose para aliviar os días longos do verán non é doado comprender como os servizos sociais non conseguiron convencer aínda a esta persoa para que abandone a súa posición de anacoreta urbano. Ignoro cales son as razóns que o levaron a vivir na rúa. Ignoro se mantén relacións coa súa familia e se dispón, como é previsible, dalgunha pensión para afrontar os seus gastos. Ignoro as causas polas que non acude aos servizos do albergue municipal da rúa Marqués de Valterra. Como ignoro por que o exitoso programa de coidadores do Casco Vello non se amplía a outros barrios. O único certo é que mergullada no rebumbio urbano, na actividade comercial do día ou na movida da noite, a súa soidade é pavorosa e inhumana.

Como sucede nas páxinas de “Illa soidade” (2010), a magnífica novela na que a escritora viguesa An Alfaya aborda o mundo dos chamados “sen teito” (esmoleiros e vagabundos), non sabemos que futuro enxerga este solitario, máis alá de ser unha “illa deshabitada que vai conformando arquipélagos de soidade”. Outrosí sucede cos varios centos de persoas sen fogar que viven noutros barrios vigueses ou cos grupos que ocupan polo día a praza da Princesa ou os bancos do parque de Torrecedeira, persoas que arrastran o seu desarraigo provocado polas súas problemáticas dependencias do alcohol, das drogas ou da doenza mental. Presenzas que nos interpelan en tempos de desfeita social, no que máis de 650.000 persoas están en Galicia no limiar da pobreza, ao tempo que se reducen todos os programas públicos de dependencia e de integración social.

Coma reclamou a cadea humana, formada hai dez días por centos de persoas convocadas polas comunidades parroquiais de Coia, debemos librar unha batalla frontal contra as doenzas sociais provocadas pola crise, a soidade, a pobreza e a exclusión. Cómpre esixir unha resposta inmediata ás situacións de emerxencia social e reclamar aos poderes públicos que non poden renunciar ao seu papel na procura dunha sociedade que respecta os dereitos básicos de todas as persoas.

O Vigo de Cameselle

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao libro antolóxico do fotógrafo Guillermo Cameselle, que será presentado o mércores 18 de decembro, ás 20:00 horas no Club Faro de Vigo.

Coincidindo co primeiro aniversario do pasamento de Guillermo Cameselle, Xerais acaba de publicar un libro antolóxico do seu traballo como fotoxornalista de “Faro de Vigo”. Fermosamente prologada por Ceferino de Blas, mestre de xornalistas e responsable de Faro nas últimas décadas, a obra recompila en 440 páxinas arredor de 800 fotografías, escolmadas entre máis de 30.000, que conforman unha impresionante e emocionante crónica gráfica de Vigo e da súa área metropolitana dende 1975 a 2005, un período histórico decisivo no que a nosa abella da ribeira, coincidindo coa restauración monárquica e co inicio do período autonómico, sufriu unha durísima reconversión industrial e mudou case completamente a pel do seu tecido urbano.

Fillo de Cameselle, o famoso responsable do mantemento do estadio de Balaídos, Guillermo iniciou a súa profesión como fotógrafo da man de Manuel Novoa e Manuel García Castro “Magar” que con apenas vinte e poucos anos o introduciron como colaborador da axencia EFE e da delegación de TVE en Vigo. A partir de 1974, Cameselle entrou a formar parte do cadro de fotógrafos do decano, no que desenvolvería toda a súa traxectoria profesional e onde se forxou como un dos grandes do fotoxornalismo galego. Profesional de actitude sempre xenerosa, cun pulso vital impregnado dun pesimismo responsable, que ben coñecían os seus compañeiros de redacción, decontado foi adquirindo un estilo característico nas súas fotos identificables por unha composición coidada, atenta á xeometría e ao respecto das regras da dimensión áurea. Máis alá da rotina do disparo sobre o inmediato, obrigada polas urxencias do xornal, Cameselle esforzouse en ofrecer un traballo rotundo, baseado nunha ollada conmovedora sobre a realidade, non exenta do humor e dunha ironía moi sutil que ás veces chegaba aos límites do esperpento. A presenza de detalles case imperceptibles, nos que semellaba só el reparaba (o seu toque xenial), achegaban a cada unha das súas fotos un sorprendente engadido de orixinalidade e elegancia.

Cameselle foi modelo dun fotoxornalista afouto capaz de recoller a aceleración dun instante e de comprometerse cos afáns da cidadanía. Nas súas fotos atopamos o celme do Vigo rebelde e revolcado da reconversión naval dos oitenta, da que foi o seu cronista gráfico máis destacado, e das loitas obreiras e sociais no anfiteatro cívico de Urzaiz. No libro antolóxico aparecen fotos da protesta dos obreiros de Ascón no estadio de Balaídos en abril de 1978, das súas accións contundentes na mesma ponte de Rande ou de cando o 8 de xaneiro de 1985 ocuparon o catamarán e o conduciron a porto seguro. Fotos de forza extraordinaria coma as da reportaxe sobre a loita das mariscadoras da praia do Castelete, polas que recibiu en 1990 o primeiro premio “Galicia y el mar”, ou as da batalla que en decembro de 2002 os mariñeiros da ría libraron en Cíes contra o chapapote do “Prestige”. Fotos estremecedoras dos campamentos xitanos do Vigo dos oitenta, ou das mulleres sen teito, abrigadas nos escaparates de Príncipe. Exemplos de dignidade dun fotógrafo humilde e discretísimo, merecedor en 2005 do Premio Galicia de Xornalismo por este seu inquebrantable compromiso cívico cunha información profundamente humana, afastada de calquera tinte de amarelismo oportunista.

Namorado do mar, a ría de Vigo é a paisaxe protagonista dalgunha das súas fotos máis fermosas, dende aquelas da arquitectura móbil dos transatlánticos aparecendo entre o noso sky line, pasando por outras nas que expresa a potencia das guindastres dos estaleiros e a euforizante maruxía da lonxa do Berbés, até aqueloutras da beleza liviá das embarcacións da vela deportiva e das esforzadas traíñas. Fotógrafo primeiro dunha cidade polideportiva con vocación de sede olímpica, destaca o traballo de seguimento que fixo do incrible eurocelta de entre séculos, con fotos inesquecibles para a memoria celeste. Outro tanto acontece coas súas pezas dos concertos do Vigo da movida ou das festas populares (curros, entroidos, romaxes, procesións, paparotas e outros desfiles) nos que Cameselle deitou a súa ollada máis dionisíaca e divertida.  Mais foi no retrato outro xénero onde tamén Guillermo amosou a súa xenerosidade, tanto cando fotografou aos políticos e aos famosos con piedade e (nalgunhas ocasións) con retranca, coma cando o fixo co agarimo e coa tenrura que para el merecían os anónimos, os picariños e os vellos, os primeiros heroes das súas fotos.

O grande traballo en “Faro de Vigo” de Guillermo Cameselle obrigaba a ofrecer este primeiro libro antolóxico, que cremos contribuirá á construción da memoria do vivido por varias xeracións de vigueses. Mais merece tamén unha gran exposición na Casa das Artes como homenaxe e recoñecemento cidadán a súa proeza.

A kermesse de Antón Pulido

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao meu admirado amigo o pintor Antón Pulido.

Tras anos de dedicación xenerosa á docencia e á xestión cultural, despois de presentar os seus cadros con grande éxito en galerías e feiras de Taipei, Beijing, Shangai, Seúl e Roma, o pintor Antón Pulido ofrece baixo o título “Kermesse” unha grande exposición nas salas do Sexto Edificio do Museo de Pontevedra. O artista de Chaos de Amoeiro reuniu corenta lenzos inéditos de produción recente, aos que engadiu unha coidadísima escolma de pezas da súa traxectoria anterior, coa intención de presentar a súa esencia pictórica actual. Unha mostra memorable, magnífica, coidada ao detalle, que coincide coa madurez creativa e artística dun ser humano xigante, de xenerosidade e bondade desbordada, afincado en Vigo dende hai case tres décadas, que conta por milleiros os seus amigos e admiradores. Unha exposición emocionante para o espectador que percorre as magníficas instalacións do museo provincial abraiado pola sinfonía de cor rotunda e polo relato visual, unha exaltación gozosa da enerxía da vida, non exenta das doses de dramatismo e tristeza que lle son propias ao tempo que vivimos.

“Kermesse” –un termo flamenco que fai referencia a “festa popular”, que poderiamos traducir en galego como “danza”, “boureo”, “bourela” ou mesmo “festiña”– tamén é o título escollido por Pulido para trinta dos seus cadros, aos que non diferenza máis que por un número de serie. Dende unha abstración que o artista foi decantando ao longo dunha década, cada unha destas kermesses representa, en tempos de desacougo e soidade, a ledicia da vida e a vontade de sermos en comunidade. Cada kermesse é un xesto visual transformado en emoción, esa actitude de acollida xenerosa e de escoita paciente que destila a presenza de Pulido alí onde se atope. Cada kermesse é, tamén, un latexar cromático, caracterizado polo xogo de texturas e pola dominancia das cores vermellas e negras, representando ambas as dúas facianas da festa popular, a da cara e a da máscara,  a do profano e a do sagrado, a do eros e a do tanatos. Cada kermesse é, como sinala o profesor Antón Castro, coordinador da exposición, “un modelo de representar a vida e a arte, conciliando o equilibrio entre a natureza e o home, vertebrando os seus estados de ánimo nas atmosferas festivas e non festivas”. Cada kermesse é máis ca un cadro, é tamén un convite de tradición epicúrea a abandonar calquera tipo de conformismo ou fatalismo paralizantes e atreverse a explorar o sentido positivo da vida, non exento de riscos, coma Pulido propón nese impresionante prato de “Percebes” (2008), un cadro onde podemos identificar a orixe desta serie última de abstración poética tan depurada.

Non esquece Pulido na exposición pontevedresa ofrecer unha escolma moi breve da súa pintura máis expresionista, sobre todo a que caracterizou a súa produción dende os anos noventa, protagonizada pola representación da figura humana, fose nos seus extraordinarios retratos e autorretratos, nas representacións realistas dos labores e faenas populares, coma nesoutros camiñantes e músicos solitarios á beira do abismo ou esas inquedantes mulleres núas deitadas na praia. Pezas moi contundentes nas que a cor continúa sendo esencial na composición e no xesto. Na mostra destacan “Abismo” (1990), “Noite azul” (1992), “Soño II” (1993), “Músico” (2008) e “Durmindo nas ondas” (2008), óleos que conteñen nos seus límites un relato mudo, cadros que se ofrecen coma un espazo para a experiencia activa do espectador que a partir de detalles cromáticos pode imaxinar vidas, descubrir misterios e ensaiar melodías.

A música é outro elemento moi presente na biografía de Antón Pulido, dende os primeiros anos de formación en Ourense e nos que aprendeu as harmonías do canto gregoriano, que se incorpora á toda a súa obra pictórica. Non só pola presenza decote de músicos nos seus cadros, dacabalo da serie de abismos, camiñantes e soidades, coma pola asunción da experiencia rítmica no desenvolvemento do xesto gráfico e pola utilización das formas musicais na escolla da súa paleta cromática. Música e pintura na encrucillada creativa do artista, espazo e pentagrama coma territorios de creación, experimentación e investigación sonora e plástica. Un prodixio de creación sinestésica e polifónica que sabemos está ao alcance de moi poucos.

Antón Pulido é o pintor do vento, é o músico da cor cálida, é o poeta da abstración emotiva, é o narrador da realidade no abismo, un artista total e apaixonado que procura a beleza até a gorida onde se atopa. Visitar “Kermesse” é unha magnífica oportunidade para gozar e descubrir a obra dun dos máis importantes e orixinais pintores galegos de entre séculos. Recomendo moi vivamente visitar esta exposición, unha das mellores que se teñen celebrado en Galicia durante a última década. Beizón, Antón!

Un país en ruínas

/en , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo amplio a miña reflexión sobre a sentenza do Prestige e a miña visión da actual situación crítica para o futuro do país.

Non é doado asumir a sentenza do “Prestige”. A diferenza do que sucedeu tras outras mareas negras –como as do “Exxon Valdez” en Alasca (1989) ou a do “Erika” na costa bretoa (1999), nas que as petroleiras despois das sentenzas pagaron unha parte dos danos, 500 millóns de dólares na primeira e 192 millóns de euros na segunda– na costa galega non existiu delito ambiental ningún nin se coñecen cales foron as orixes dunha catástrofe que provocou danos valorados pola fiscalía en máis de catro mil millóns de euros. A sentenza da Audiencia Provincial da Coruña exime de responsabilidade penal o goberno español e avala a súa decisión de afastar o barco da costa, aquela orde enérxica do ministro Álvarez Cascos de “mandar o barco ao quinto pino”.

Tras unha década de instrucción no xulgado de Corcubión, a xustiza asume o que xa anticipara Ana Botella, “a culpa foi do barco”; mais, iso si, sen establecer responsabilidade ningunha dos seus propietarios. O que supón que non existirá posibilidade de reclamación ningunha por parte daqueles vinte mil mariñeiros e mariscadoras, que apañaron coas súas mans o noxento chapapote, nin das confrarías ás que pertencían nin sequera das administracións públicas, que asumiron os gastos da loita contra o piche e a recuperación dos espazos naturais danados, como o Parque Nacional das Illas Atlánticas.

Esta sentenza enfronta á cidadanía ao espello da indignidade, da incompetencia e da mentira, aquelas que hai once anos mobilizaron a milleiros de persoas tras a pancarta da civilidade de Nunca Máis. Aqueloutro espello de solidariedade que atraeu a máis de 120.000 voluntarios, chegados de todas as comunidades, que durante meses limparon con xenerosidade desbordada praias e cantís. Tras esta sentenza sabemos para a nosa desgraza que aquí non pasou nada. Botouse terra sobre a memoria do “Prestige” e da mobilización cidadán de Nunca Máis, o que hoxe enche de satisfacción á prensa gobernamental da capital e a algúns políticos do Partido Popular protagonistas daqueles días, como Arsenio Fernández de Mesa, entón delegado do Goberno en Galicia, que aventurou que “o destino do fuel no fondo do mar é converterse en lastro”, ou de Enrique López Veiga, o conselleiro de Pesca, que aqueles días prometeu que “a Xunta vai dar ás catro mil familias afectadas o turrón, e se logo pode vir o mazapán por parte do Goberno e da UE, mellor”.

A inxusta sentenza do “Prestige” chove sobre mollado nun país en ruínas, onde cada vez son maiores as razóns para o desacougo. Milleiros dos seus graduados emigran, asumindo que terán moi escasas posibilidades de regresar a traballar na súa terra, mentres as cifras de desemprego xa se achegan a taxa do 25 %. O sector da industria naval leva máis dun ano sen cortar chapa, agardando polos floteis de Pemex, que esta semana volveron adiarse. Tras unha desastrosa xestión empresarial, Pescanova loita por evitar desaparecer, mentres o banco das caixas galegas, a última institución financeira de noso, agarda a venda da súa suculenta cota do mercado antes do Nadal. Non corre mellor fortuna o sector enerxético, onde Galicia a pesar de ser unha potencia produtora, non tira apenas réditos fiscais. Non corre mellor fortuna o eido agrogandeiro, cun sector do leite en crise permanente de viabilidade e un sector forestal sometido aos intereses das políticas do lume. Coma tampouco convida ao optimismo a precaria situación dos servizos da educación pública, a aposta raquítica pola investigación e innovación nin o escaso interese da Xunta de Galicia polo futuro da lingua e da cultura propias.

No último lustro, economicamente Galicia non levantou cabeza nin acometeu ningún dos seus desafíos estruturais. A sangría demográfica intensificouse, o país continúa envellecendo, mentres mantén unha das taxas de nacemento máis baixas de Occidente. No entorno da crise e das políticas de consolidación fiscal (os recortes) adiouse sine die a reforma territorial e administrativa, que obrigaría a posta en marcha de comarcas e áreas metropolitanas e a reconsiderar o papel das deputacións. Tampouco se intentou mellorar o financiamento autonómico, a todas luces insuficiente para un país que sofre unha fenda territorial entre as provincias atlánticas e as do interior e unha importante dispersión da poboación rural.

Diante dunha situación económica tan precaria, diante dun aumento da desigualdade social tan acelerado, a cidadanía galega non pode continuar agochada no conformismo, allea ao devir da súa historia nun momento decisivo. Cómpre recuperar a intención de sermos para reconstruír un país en ruínas. Por moito que nos incomode a sentenza do “Prestige” ou a desaparición do noso sector financeiro, non é este o momento para a desolación e o desánimo. Galicia debe reaccionar.

A foto é de Guillermo Cameselle.

O conflito da biblioteca nodal

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a situación bibliotecaria en Vigo.

Vigo xa non é aquel concello que hai menos dunha década aparecía sempre como exemplo do severo desinterese das administracións públicas polas bibliotecas e polo fomento da lectura. Grazas ás melloras introducidas na Biblioteca Central, bautizada este ano como Juan Compañel (en homenaxe ao editor de “Cantares gallegos”), e á inauguración da Biblioteca Xosé Neira Vilas do Calvario, ambas as dúas de titularidade municipal, rompeuse a inercia da indixencia bibliotecaria viguesa.

A inauguración o 9 de setembro de 2011 da Biblioteca Pública Municipal do Calvario, construída ao abeiro do Plan E de Zapatero, xermolo do que debería ser a rede de bibliotecas públicas municipais, supuxo un punto de non retorno para reconciliar a Vigo coa que se considera de forma unánime como a primeira institución cultural de cada comunidade local. O éxito desta acolledora biblioteca, tanto a nivel de socios (sete mil en 2012 e subindo ao longo do actual) e usuarios (máis de cento vinte mil anuais) como de actividades de fomento da lectura e de alfabetización informacional para un público interxeracional, amosan o papel esencial que a biblioteca pública desenvolve como animadora das comunidades de barrio. Éxito ao que se uniu hai un par de meses a súa aposta pioneira e innovadora polo préstamo de libro electrónico, o eBookVigo, unha plataforma tecnolóxica que o concello pon a disposición de todos os cidadáns vigueses usuarios desta biblioteca para facilitar o seu acceso á lectura en formato electrónico.

Porén, esta importante contribución non pode agochar a incapacidade dos tres últimos gobernos municipais vigueses para ofrecer un espazo no que o Ministerio de Educación e Cultura constrúa a Biblioteca Pública do Estado que a cidade precisa coma auga de maio. Unha construción prevista en varios Orzamentos Xerais do Estado mais para a que nunca se chegou a atopar o espazo municipal axeitado, tras barallarse o seu emprazamento na Escola de Artes e Oficios, nunha das plantas baleiras do Auditorio Mar de Vigo e xa máis recentemente no compromiso verbal de Abel Caballero de facelo no edificio da Panificadora, que semella quedou en auga de castañas. Como tampouco foi capaz o concello de atopar mellor ubicación que os sotos da casa do concello para o Arquivo Municipal de Vigo, do que foi derradeiro arquiveiro José G. Posada-Curros, unhas dependencias insuficientes para unha institución que debería estar ao servizo do persoal investigador como do conxunto da cidadanía.

Neste contexto entre o esforzo e a precariedade desenvólvese o conflito actual entre o concello de Vigo e a Consellaría de Cultura e Educación sobre a dotación económica da Biblioteca Central de Vigo, que como antes sinalamos ten titularidade municipal, mais forma parte da rede de bibliotecas nodais de Galicia xunto ao resto das bibliotecas do estado (as das catro capitais de provincia e máis a Ánxel Casal de Santiago), sostidas integramente polos fondos propios e transferidos xestionados pola Xunta de Galicia. A ameaza do alcalde de non incluír nos orzamentos municipais de 2014 a partida de 350.000 euros destinados á Biblioteca Juan Compañel (lembremos que é unha institución de titularidade municipal, non autonómica) é unha torpeza incomprensible, explicable pola súa obsesiva estratexia de agudizar a contradición cos membros do Partido Popular e denunciar a falta de investimentos dos gobernos conservadores coa primeira cidade de Galicia. Mais aínda cando o funcionamento desta biblioteca e a súa integración na rede nodal, que se fixo tras a súa ubicación no edificio Ferro do Casco Vello, se rexe por un convenio entre o concello e a Xunta que, en todo caso, debería ser denunciado, se algunha das dúas partes o considera necesario. Apostaría que estamos diante dun conflito estritamente político, outro episodio máis desa interminable lea mediática entre o alcalde e a delegada da Xunta.

Todos os poderes públicos teñen unha responsabilidade coas bibliotecas públicas e o fomento da lectura á que, a pesar das políticas de consolidación fiscal, non poden renunciar de xeito ningún. O concello de Vigo debe continuar a súa aposta polo desenvolvemento da rede de bibliotecas de barrio (sobre todo en Navia, Bouzas e Teis) e dignificando as instalacións do Arquivo Municipal.  Como tamén é a súa obriga atopar un espazo para que o Goberno constrúa decontado a Biblioteca Pública do Estado, imprescindible para a nosa área metropolitana, chamada a integrarse na rede nodal da Xunta de Galicia. Como a Consellaría de Cultura ten a obriga de dotar de fondos e apoiar as actividades de todas as bibliotecas públicas e especializadas (como a Penzol ou a da EMAO) existentes en Vigo, tamén a capital editorial de Galicia e sexta cidade española na produción de libros.

O futuro do estadio

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo abordo a situación do estadio de Balaídos o seu incerto futuro.

Os espectadores do partido da pasada semana, ademais da magoarse coa derrota in extremis do Celta, pillaron unha boa molleira, xa que chovía a cachón tanto fóra coma nas bancadas de Balaídos. A bategada puxo en evidencia o estado deplorable do estadio. As cubertas de Tribuna, Gol e Río amparaban apenas a metade do aforo, xa moi minguado; a da grada de Río, furada coma o aspersor dunha regadeira, metía auga a mares que corría en fervenza polos ocos das escaleiras. Por non falar da anécdota do apagón e das enormes pucharcas nos accesos e saídas que aconsellan acudir ao estadio do Fragoso con botas de sete leguas. E por riba, os andamios instalados para reparar algunhas deficiencias exteriores da grada de Marcador amosan que Balaídos envellece, dende hai máis dunha década sofre unha deterioración para a que, a pesar das denuncias e queixas dos usuarios, non se lle está poñendo todo o remedio que precisa.

Máis alá da épica celeste, a historia do estadio foi a das súas diversas reformas. Hai case noventa anos, case tantos coma ten o Celta, foi a iniciativa privada quen promoveu, por medio dunha sociedade de capital popular, “Stadium Balaídos S.A.”, a construción dun terreo de xogo á beira do Lagares onde estaba asentada unha fábrica de tellas do país, a “Tejera de Balaídos”. O arquitecto Jenaro de la Fuente Álvarez foi quen preparou o proxecto dun gran estadio de forma ovalada e pista de atletismo, á altura dos máis modernos daquela, con capacidade para 22.000 persoas sentadas e coas localidades numeradas. Mágoa, que aquel cobizoso proxecto quedase fanado por falta de recursos económicos. O monumental peche exterior de granito, deseñado polo arquitecto do edificio da Aurora Polar, foi substituído por un muro de cemento na grada de Preferencia e por un valado de madeira nas localidades populares. Balaídos inaugurouse con esa humilde fasquía o 30 de decembro de 1928, sendo alcalde Gregorio Espiño, cun partido ás tres da tarde entre o Celta e o Real Unión de Irún, correspondendo ao extremo celeste Graciliano a honra de ser o primeiro en meter un gol na lameira do Fragoso. Abríase así a historia do estadio, que como podemos ler na magnífica historia do Celta de Fernando Gallego (Faro de Vigo, 2013),  Manuel Castro “Handicap” consideraba como “un orgullo para toda Galicia”; un froito do “noso modo de ser, calcado na deportividade británica da alma galega dos vigueses, que non permitía que un praza de touros se erguese nestes eidos antes ca un stadium”.

Nos anos de posguerra, sendo alcalde Suárez-Llanos, en 1946 o Celta comprou o estadio cunha subvención do concello, o que permitiu que pasase a ser de facto propiedade municipal. Daquela o arquitecto Fernando Molins e o enxeñeiro Elixio Prieto fixeron o proxecto para a construción dunha grada cuberta con viseira de cemento en Río e para dotar a Marcador dunha grada de cemento. Obras que unha vez concluídas proseguiron coa modernización da grada de Gol. Despois, en 1969, o alcalde Rafael J. Portanet comprometeu a completa modernización de Balaídos. Foi ao longo da tempada 1970/71, coincidindo coa primeira clasificación europea da historia celeste, cando se construíron por fases as actuais gradas cubertas de Tribuna, Marcador e Gol. Anovación do estadio que se completaría unha década despois, sendo alcalde Manuel Soto, nas tempadas dos ascensos das segundas de Milorad Pavic e antes da celebración do Mundial 82, coa construción da actual grada de Río sobre o Lagares, rematando de vez coas inundacións que durante décadas cada inverno fixeron de Balaídos un temible estadio “acuático”.

Oitenta e cinco anos despois da súa inauguración e de tres décadas da súa derradeira reforma, máis alá da conxuntura deportiva do Celta (sempre na pelexa), a cidade precisa enfrontar o tabú de cal vai ser o futuro da súa primeira instalación deportiva e multiusos. Desbotada no marco económico actual (e no propio plan xeral) a alternativa de construción dun estadio nunha nova ubicación, malograda a posibilidade de remodelación integral proposta polo concelleiro do BNG Santiago Domínguez en 2009, ao fío da celebración dos mundiais de fútbol de 2018 e 2022, para os que Vigo preparou a súa candidatura coma sede, a curto prazo non existe outra alternativa que alongar a vida de Balaídos por medio dunha coidadosa operación de mantemento das súas instalacións interiores e de mellora dos seus servizos de acceso, aparcamento e transporte público. Unha “solución” que precisa unha maior dedicación orzamentaria do concello de Vigo, xa que o seu obxectivo é evitar tanto a ruína da estrutura como preservar a seguridade dos usuarios. Xa a medio e longo prazo, o futuro do estadio é unha ineludible cuestión política (e urbanística) que debe ser abordada no marco do plan estratéxico metropolitano.

As fotos son de Guillermo Cameselle.

Culturgal

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo recupero a traxectoria de Culturgal recoñecida co Premio da Crítica Galicia de Iniciativas Culturais.

Foi un éxito o xantar organizado o pasado sábado pola Fundación Premios da Crítica Galicia, liderada por Bieito Ledo e Antón Pulido, no que se deron a coñecer os galardóns correspondentes á produción cultural do ano 2012. Non defraudaron tampouco as escollas dos xurados das súas seis modalidades, tanto as candidaturas finalistas coma as gañadoras, que amosaron a excelencia da creación galega como o dinamismo acadado polas nosas industrias culturais. Xa a nivel persoal, especial emoción producíronme os premios que recibiron “Transmuta”, o poemario do chairego Xabier Cordal editado por Xerais, na modalidade de creación literaria, e Culturgal na de Iniciativas Culturais, un proxecto ao que me sinto moi vinculado dende o seu nacemento hai seis anos, que comparte o espírito inclusivo da fundación organizadora destes premios.

Non foi doado para Culturgal chegar a este o seu primeiro recoñecemento. Promovida pola Asociación Galega de Editores, naceu na semana das letras galegas de maio de 2007 no Pazo de Exposicións de Pontevedra como “Feira do libro e da industria cultural”. A semellanza da exitosa “Feira do libro e do disco en éuscaro” de Durango, con máis de corenta edicións de historia e milleiros de visitantes, Culturgal pretendía converterse nun grande escaparate anual das novidades do libro e do conxunto da produción cultural galega dirixidas a un público tanto familiar como profesional. O éxito do modelo feiral daquela primeira edición pontevedresa, dirixida polo editor Roberto Pérez Pardo, levou o ano seguinte a que fose a Consellaría de Cultura e Deporte de Ánxela Bugallo a que se ocupase durante a primeira fin de semana de decembro de 2008 da xestión e organización no Palexco da Coruña da que se bautizou como “Feira das Industrias Culturais de Galicia”. Foi este segundo Culturgal clave para a consolidación do modelo actual, non só polo seu éxito de público, senón tamén pola escolla dunhas datas fixas e pola definición da feira como un proxecto estratéxico da industria cultural en Galicia e en lingua galega.

Tras a crise de 2009, ano no que non se celebrou Culturgal, coincidindo coa chegada do PPdeG ao Goberno Galego, no verán de 2010 a iniciativa privada retomou o liderado do proxecto. Catro asociacións empresariais AGE (edición), AGAPHONO (música), AGEM (música) e Escena Galega (teatro), á que poucos meses despois se uniron EGANET (internet e novas tecnoloxías) e AGAPI (audiovisual) constituíron a Asociación Culturgal. Inicíabase así un proceso de intensa e estreita colaboración e cooperación intersectorial das diversas empresas da nosa industria cultural que baixo a presidencia do editor Xulio Amigo e a dirección do equipo técnico de Sergio Lago organizaría durante tres anos consecutivos a feira no Pazo de Exposicións de Pontevedra. Dende a edición de 2010, contando como principais patrocinadores coa Consellaría de Cultura por medio de AGADIC e co concello de Pontevedra, Culturgal alicerzou o seu exitoso modelo de Feira das Industrias Culturais sobre tres piares: a venda e presentación de novidades (libros, discos, espectáculos, iniciativas…), as actividades e espectáculos para públicos diversos (con especial atención ao familiar e infantil) e as xornadas técnicas dirixidas a profesionais dos diversos sectores dunha cultura en tránsito.

Porén, a pesar do moito camiño avanzado, Culturgal non ten certeza sobre o seu futuro. A actual diminución das vendas dos mercados minoristas da cultura, as elevadísimas taxas de paro, a deflacción salarial e a perda de poder adquisitivo, o incremento do IVE até o 21 % na maior parte dos produtos e servizos culturais (coa excepción do libro impreso) como os durísimos recortes dos poderes públicos nas partidas de Educación, Cultura e Normalización Lingüística son ameazas para unhas industrias que en Galicia ocupan a 11.200 persoas.

Secasí, Culturgal sufrirá na edición que se celebrará este outono (29 e 30 de novembro e 1 de decembro) unha redución dos patrocinios públicos até niveis inadmisibles que poden provocar o seu colapso. Porén, Culturgal é hoxe pola fraqueza do mercado cultural máis necesario ca nunca, razón pola que os diversos sectores empresariais participantes, a pesar da súa diversidade, asumen a estratexia do estorniño, a solidariedade dos chirlosmirlos que adoitan manobrar en bandos atraendo a ollada da veciñanza das cidades. Eis a estratexia da corresponsabilidade deseñada por Xosé Aldea, o director deste Culturgal 2013, que procura a colaboración intersectorial e o protagonismo dos públicos, a primeira razón de ser desta feira. O Premio da Crítica Galicia chega no momento oportuno para recoñecer o traballo feito, mais sobre todo para alertar sobre o futuro dun proxecto necesario en man común.