Campo do Fragoso CCXXXI

A DESTEMPO

Despois da gran vitoria no estadio da Cerámica, que nos permitiu enxergar o horizonte da esperanza, quedei un pouco chafado polo debut do novo adestrador Óscar García en Balaídos. Diante dun Valladolid pechado con chave nas catro cancelas, o Celta tardou máis dunha hora en entender o argumento do partido e cando decidiu abrilas non tivo tempo abondo para bater a portaría de Masip, o mellor con diferenza dos pucelanos. Unha pequena decepción que deixa ao Celta en posicións de descenso e, o que é máis preocupante, non muda aínda a anemia goleadora no Campo do Fragoso onde nos oito partidos xogados do que vai de tempada apenas conseguiu catro goles e dúas vitorias, cifras do peor primeiro cuarto de liga que lembramos nestas dúas últimas décadas.

Porén, como sucedera na visita a Vilarreal, os de Óscar García amosaron máis fortaleza ca noutrora para afrontar unha durísima batalla centrocampista, onde emerxeu a potencia eléctrica de Pape Cheikh, un diamante da canteira nosa aínda por puír, o mellor celeste no serán do venres, capaz de soster ao equipo nos seus peores momentos de desidia e de empurralo cando os ventos foron máis propicios. Unha confrontación a cara de can na medula da lameira, onde Sergio González despregou a boa parte dos seus efectivos, dispostos a arriscar en ataque o mínimo posible e a pechar por todos os medios ao seu alcance as liñas de pase sobre Aspas e Santi Mina, dianteiros nosos que, a pesar de ter nas súas biqueiras claras oportunidades, ofreceron unha actuación só discreta, por baixo do seu mellor nivel.

A pesar de outorgar o control do partido aos de Pucela durante a primeira hora, o que adoitaba acontecer tamén nos tempos de Escribá, como as dificultades dos centrais para sacar a bóla xogada e outras enleadas en espazos de perigo, o Celta debeu marcar en varias ocasións. Puido facelo Iago Aspas en dúas recuperacións, nuns dous poucos duelos individuais perdidos polos visitantes, nas que conduciu en velocidade dende case o medio do campo até encarar só a Masip. Mágoa que ao Merlín de Moaña non contase coa faísca de xenialidade amosada a pasada semana en Vilarreal, onde marcou outro dos seus goles inesquecibles. Como puido golear, tamén en dúas ocasións, Pione Sisto, o venres o máis brillante dos dianteiros celestes, consolidando a súa recuperación respecto a súa incomprensible anomia sufrida na etapa de Escribá. Unha boa noticia do internacional dinamarqués, que colabora unha barbaridade na banda esquerda co lateral Lucas Olaza, outro xogador chamado a ser clave no esquema de Óscar García, tanto pola responsabilidade que asume a balón parado, en saques de falta e de recanto, como pola súa facilidade para chegar a liña de fondo e centrar con biqueira de seda.

Xaora, foi esperanzador que o novo adestrador lese o partido de forma crítica, o que poucas veces sucedía con Escribá, e pasada unha hora non tivese medo a mudar a decoración do once de gala de arriba a abaixo. Fíxoo, primeiro, cando deu entrada na lameira a Fran Beltrán, que acendeu o piloto vermello da intensidade, que até entón só utilizaba Pape, e mellorou a condución atacante dun Lobotka que nunca entendeu de que ía este partido. Afondouna, a seguir, cando incorporou a Rafinha, que conseguiu en dúas xogadas entre liñas que aos visitantes comezasen a tremerlle as pernas. Mudanza de carpín que se produciu nos minutos eléctricos finais dos que dispuxo Touro Fernández, que superou por cao aos defensas que se lle puxeron por diante. Vinte minutos heroicos, que chegaron a destempo, mais nos que se xerou fútbol abondo para gañar o partido, fose nunha cabezada de Aspas ou despois no xute de Santi Mina do minuto final, que quedou lixeiramente desviado do pau longo, tras unha deixada letal do Touro.

Un empurrón de xogo de intención gañadora, ao que lle faltaron un par de minutos, que demostra que no vestiario hai vimbios suficientes para intentar a remontada na táboa clasificatoria, por difícil que pareza. Comentábamo no vitrasa de regreso un veterano celtista: «nesta liga tan igualada marcar un gol custa unha millonada, gañar un partido un potosí». Agardemos que Óscar García atope a chave do tesouro.

Un nadal para o galego

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a propór que os responsables municipais de Vigo recuperen o uso do galego como a súa lingua preferente:

Entre a apoteose da inauguración da iluminación de Nadal do sábado, non me pasou desapercibida a utilización das linguas que fixo nas súas intervencións Abel Caballero. Non me sorprendeu nin o emprego in extenso dun inglés fluído, lingua oral adquirida nos seus anos de mestrado e doutoramento nas universidades de Essex e Cambridge, nin tampouco a ausencia do galego, lingua que tampouco estaba presente no texto “VIGO, onde vive o Nadal” do espazo para as fotos e autorretratos da praza da farola, anunciado polo alcalde o día anterior. Ausencia da nosa lingua propia en intervencións institucionais, seguidas por milleiros de persoas nas rúas viguesas e nas redes sociais, que sabemos é intencionada para o rexedor vigués, hoxe xa unha figura de éxito en España, recoñecida na comunicación viral e no humor televisivo.

Unha escolla lingüística pouco satisfactoria co establecido pola vixente Ordenanza de Normalización Lingüística (ONL), aprobada por unanimidade da corporación, o 8 de novembro de 1988, que establece no seu artigo I.1 que «o galego, como lingua propia de Galicia é o idioma oficial do concello de Vigo», e no artigo XI que «os cargos do concello expresaranse normalmente en galego nos actos públicos celebrados en Galicia, sempre que a intervención sexa por razón do propio cargo». Sen esquecer o establecido no artigo X referido ás publicacións editadas polo concello e ás campañas de divulgación e publicidade, que se «realizarán en lingua galega».

Nun acto institucional multitudinario, onde se fixo publicidade dun produto de ficción infantil dunha poderosa empresa audiovisual estadounidense, interpreto a ausencia de uso do galego como expresión dos prexuízos lingüísticos do actual equipo de goberno, o que menos utiliza a lingua nosa dende o primeiro mandato democrático. Prexuízos que xa fixeran explícitos no anterior, cando en 2016 a maioría socialista modificou só cos seus votos o «Regulamento do Pleno» de xeito que nos seus debates se utilizase tamén o castelán, quizais pretendendo xustificar así o comportamento dalgúns dos seus membros que nunca empregan o galego. Prexuízos, como grosas lentes de confusión, que reducen o emprego ritual do galego aos eidos da cultura ou a algúns espazos do periurbano, tratando de diferenciarse ou distanciarse así das opcións políticas nacionalistas.

Este desinterese actual polo cambio das actitudes e pola desaparición dos «complexos lingüísticos presentes na nosa sociedade», razóns nas que se baseou a aprobación da citada Ordenanza de 1988, sendo alcalde Manuel Soto, amósase nos propios orzamentos municipais para o vindeiro ano, nos que se destinan arredor de 250.000 euros para o programa de Normalización Lingüística, dun orzamento total de 267 millóns de euros, o que facendo contas supón que de cada cen euros gastados polo concello de Vigo apenas 9 céntimos van dirixidos ao futuro do galego. Unha cantidade pequena, máis aínda cando sabemos do estado de saúde tan precaria do galego en Vigo, que segundo a enquisa máis recente do IGI apenas utiliza de forma a habitual o 15,20 % da veciñanza, a porcentaxe máis baixa das cidades galegas.

Unha situación preocupante, que sen menoscabo da necesidade de incrementar a achega orzamentaria para reforzar as iniciativas e  as actividades do Servizo Municipal de Normalización Lingüística, obriga a recuperar a estratexia compartida, semellante a que levou hai trinta anos a aprobación da ONL, para o seu fomento por parte de todas as forzas políticas e colectivos sociais e cívicos, hoxe presentes no Consello Social da Lingua. Unha estratexia onde os responsables políticos asumen que a súa actitude xenerosa no emprego preferente do galego nas súas intervencións públicas contribúe a desfacer prexuízos e a crear novos referentes de uso en contextos diversos. Unha actitude proactiva, que non custa cartos, máis que ten un valor extraordinario para preservar o patrimonio máis valioso de toda a veciñanza e para preservar e proxectar a lingua galega nas novas xeracións.

No actual entorno plurilingüe, o galego debería recuperar o seu carácter de lingua referencial para os responsables municipais, sen menoscabo da utilización do castelán, do inglés e do portugués, unha das linguas máis habituais das persoas que nos visitan nos días de Nadal. Como tamén é de xustiza que no marco desta desproporcionada apoteose de contaminación luminosa, nora, mercadiños en xardíns históricos e outras trangalladas propias dunha cidade convertida en parque temático, que o concello de Vigo contribúa en igual medida a preservar a memoria do nadal tradicional galego, a súa música, gastronomía e folclore, que corren o risco de quedar enterradas na irrelevancia da «reserva galeguista».

O banco dos contos

O meu artigo semanal en Faro de Vigo, que chega ao número 1.000, está dedicado ao Banco dos contos do Campo de Granada:

Con motivo da presentación do meu libro, «Vigo, puro milagre» (Xerais 2019), no que escolmo setenta e cinco artigos de «Campo de Granada», que despois de vinte anos de publicación semanal ininterrompida nas xenerosas páxinas de «Faro de Vigo» chegan con este de hoxe ao número 1.000, preguntáronme en varias ocasións sobre a orixe do topónimo utilizado como epígrafe destas crónicas. E como explico no adral do libro, escollín o sintagma «Campo de Granada» por ser ese o nome que dende o século XIX recibe o espazo existente entre o barrio alto do Vigo vello e o pé do monte do Castro, onde dende 1976 está instalada a casa do concello de Vigo e a praza entre as avenidas de Venezuela e das Camelias.

Un espazo localizado polo arquitecto Xaime Garrido no seu plano do Vigo amurallado de arredores da metade do século XIX, a súa extraordinaria obra póstuma, arredor do Paseo de Granada, rúa aínda existente, trazada dende a Porta do Pracer, que dividía o territorio existente ao pé do castelo de San Sebastián e os seus baluartes do Socorro e San Ramón, hoxe desaparecidos. Un paseo en liña recta que remataba á dereita no Campo de Granada de Arriba, que conducía ao arrabalde da Falperra, delimitado pola rúa de Santiago e pola fonte nova do Romil ou da Falperra, é á esquerda ao Campo de Granada de Abaixo, un espazo moito máis amplo, de considerable arborado noble delimitado pola rúa Pracer de Afora.

Explanada que recibiu o nome de Campo de Granada por ser alí onde practicaba unha gornición militar dese nome, onde se celebraron moitos desfiles e concentracións populares. Un espazo primixenio de civilidade, no que se organizaron concertos, actos políticos (como aquel famoso mitin agrarista no que interveu Basilio Álvarez), e outras concentracións, como a formación de comitivas do Entroido que finalizaban no ensanche da Alameda, como relata Xosé María Álvarez Blázquez nalgunhas das entradas do seu libro «A cidade e os días» (Monterrey 1960, Xerais 2008). Campo de Granada, que é tamén o campo vigués da feira, como testemuñan as fotos de Pacheco, onde acudían as mulleres das parroquias do Val do Fragoso a vender os seus produtos de horta e os tratantes de gando a pechar os seus acordos. Campo de Granada onde estaba «o banco dos contos», unha longa bancada de pedra, onde se di que os tratantes e feirantas contaban os cartos, ao pé do fielato, lugar onde se pagaban arbitrios municipais á saída da cidade. Banco dos contos ou das contas por ventura recuperado cos perpiaños instalados no inicio da rúa Abeleira Menéndez, como testemuña dunha cidade hibridada entre as terras vizosas do Val do Fragoso e as brétemas frecuentes do anfiteatro da ría.

Campo de Granada que xa se pode identificar na fotografía máis antiga coñecida de Vigo, tirada en 1867, probablemente por un fotógrafo inglés (Felipe Prósperi Cortechi non chegaría a Vigo até 1870). Foto onde ao pé da muralla da Nosa Señora do Castro aparece unha chairiña arborada onde conflúen a dobre hélice do ADN vigués, o suco do Vigo vello desenvolto a partir da primixenia cidade portuaria das praias do Berbés e do Areal, e o suco das agras vizosas das parroquias do Fragoso. Unha hibridación urbana moi afortunada sobre un territorio privilexiado no que se foi despregando unha cidade portuaria atlántica granítica de carácter policéntrico, o famoso «Vigo en bisbarra», ao que se refería xa Otero Pedrayo na súa «Guía de Galicia» (Espasa Calpe, 1926), volcán do dinamismo industrial, demográfico, educativo e cultural que, a pesar de non contar con outra institución ca local, a fixo cifra e líder da Galicia contemporánea ao longo do século XX.

Desbotada a viabilidade do proxecto de Rafael Moneo, anunciado en 2009, que suporía o derrube dos edificios actuais do concello e da Xerencia de Urbanismo, a reforma máis humilde da Praza do Rei para unila co Castro anunciada polo alcalde Abel Caballero é unha oportunidade única para recuperar o primixenio Campo de Granada e conectar directamente como noutrora o Vigo vello coa aba do Castro. Unha reforma que debería ser capaz de crear unha pequena zona de arborado ao pé da casa do concello, ao tempo que integrar a nova praza na recuperación da muralla de San Sebastián, onde existe xa unha interesante zona verde, e na rehabilitación dos silos da Panificadora e os edificios anexos onde, despois de corenta anos de vergonzoso deterioro, a Zona Franca anuncia a creación dun Centro Gastronómico e outros usos socio-comunitarios en convenio co concello. Proxectos urbanísticos, ambos os dous de transcendencia histórica, que merecerían a súa exposición pública para así poder ser enriquecidos polas suxestións da cidadanía, o que sen dúbida axudaría a recuperar por fin o conxunto do Campo de Granada, un espazo tan emblemático coma hoxe degradado do noso centro urbano.

Onte 2047: «Vigo, puro milagre», presentación na EMAO

Comparto algunhas fotos da presentación de Vigo, puro milagre o pasado venres na EMAO. A miña gratitude a Rafael Ojea, Fran Alonso e ao cento de amizades que me arrouparon co seu afecto e co seu tempo nunha xornada para min inesquecible. Beizón.

Darnos o futuro

Dedico o artigo semanal en Faro de Vigo á celebración da XLIIª edición dos Premios da Crítica de Galicia:

O sábado de reflexión quedou marcado na axenda do Vigo cultural polas celebracións de magostos populares e polo acto no que se deron a coñecer o ditame dos Premios da Crítica de Galicia, iniciativa que se leva desenvolvendo en Vigo de forma ininterrompida dende o 17 de maio de 1978. Trescentas persoas enchemos o Auditorio do Centro Social Afundación para celebrar a continuidade desta cita anual –hoxe a máis veterana da cultura galega–, unha plataforma privada, plural, interxeracional e independente, encabeza polo editor Bieito Ledo e polo pintor Antón Pulido, que asume como o seu principal obxectivo o de tomar o pulso ao estado da creación cultural e das industrias culturais inseridas na tradición e memoria galegas.

Cun formato renovado da cerimonia de ditame, os Premios da Crítica de Galicia foron convocados nesta cuadraxésima segunda edición baixo un verso punxente de Manuel Álvarez Torneiro, poeta coruñés esencial, falecido no pasado mes de outubro: «Teñamos o valor de darnos o futuro». Esperanza que reclamou na súa intervención Bieito Ledo, fundador e presidente da asociación organizadora, cando cualificou o século XXI «como unha época de esplendor na nosa historia», e cando desexou aos participantes na tradición galeguista que «o canto da rola aloumiñe todos os soños que o noso pobo leva no seu peito e que aínda están por vir». Teimosa referencia á construción dun futuro compartido en igualdade presente nas palabras da xornalista viguesa Noelia Otero, magnífica condutora dunha cerimonia que resultou moi dinámica, así como nas do alcalde de Vigo Abel Caballero, que como ven sendo tradición nos últimos nove anos pecharon o acto.

Quizais grazas á atmosfera de harmonía e improvisación jazzística elegante creada polas melodías dos tres temas do Cuarteto Caramuxo, xa outra tradición moderna no decurso destes premios, como a entrega das estatuíñas de Martín Códax, o cantor do mar de Vigo, deseñadas por Isaac Díaz Pardo en Sargadelos, todas as intervencións das persoas premiadas foron tan serenas como emocionantes. Palabras que dunha ou doutra forma reclamaron visibilidade para a excelencia do traballo de creación e dinamización nas diversas modalidades das artes, como tamén nos eidos da investigación científica, tecnolóxica e social desenvolvida en Galicia e con particular atención a lingua galega.

Particular importancia tivo na cerimonia a expresión do empoderamento das mulleres, gañadoras de catro das modalidades: a escritora viguesa Moncha Fuentes en Creación Literaria, pola súa novela O mar que nos leva (Xerais 2018), a escultora noiesa Soledad Penalta en Artes Plásticas, a coreógrafa ourensá Rut Balbís, promotora da compañía Pisando Ovos en Artes Escénicas e a chef Lucía Freitas, do Restaurante A Tafona de Santiago, en Cultura Gastronómica. Catro mulleres de diversas xeracións que reclamaron, dende expresións diversas, a igualdade e a feminización efectiva en cada un dos seus ámbitos do traballo cultural. Empoderamento da muller que por ventura constitúe outro dos sinais de identidade destes premios, sobre todo dende as edicións máis recentes, nas que a asociación organizadora asumiu o principio de paridade na composición de cada un dos xurados como das súas secretarías.

Outra das novidades máis salientables desta edición foi a aposta polo recoñecemento a un proxecto tecnolóxico no ámbito da modalidade de Investigación: o Satélite Lume-1, o (cuarto) nanosatélite da Universidade de Vigo destinado á detección e monitorización de incendios forestais, lanzado ao espazo o 27 de decembro de 2018 no foguete ruso Soyuz. Un proxecto de innovación tecnolóxica dun amplo equipo de enxeñeiros da universidade viguesa, liderado polo profesor Fernando Aguado Agelet, procedentes das escolas de Enxeñaría de Telecomunicacións, de Enxeñaría Industrial e de Enxeñaría Informática (campus de Ourense). Unha achega da investigación galega de impacto internacional que combina a loita contra a praga dos incendios coa creación dunha incipiente industria aeroespacial localizada na área metropolitana de Vigo e, como salientou o xurado, «pon a Galicia no espazo».

Comparando o listado de gañadoras destes Premios da Crítica de Galicia de 2019 coa aquela primeira e heroica de 1978, é inevitable inferir que o noso país deu un salto de xigante cara un futuro de maior igualdade e proxección en todos os eidos da cultura e investigación. Porén, enganaríamos de raíz se perdemos a memoria e o tesouro da nosa lingua, cuxo futuro continúa hoxe máis ameazado ca nunca, pola perda de transmisión interxeracional. Como tampouco podemos perder a confianza nas propias posibilidades nosas nin na estratexia de facelo en man común, coas achegas xenerosas e compartidas de todos e todas.

Pahiño, o pichichi lector

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a lembrar a Pahiño, aquel mítico dianteiro de Navia lector de Tolstoi e Dostoievski:

Na entrevista que o humorista David Broncano fixo a Iago Aspas en «La Resistencia» apareceron dous nomes de canteiráns celestes míticos: a do pichichi Manuel Fernández Fernández «Pahiño» e a do defensa Joaquín Fernández Santomé «Quinocho». O nome do dianteiro de San Paio de Navia esvarou entre as brincadeiras cando o humorista comentou a estatística dos mellores goleadores da historia celeste, na que o Merlín de Moaña co seu cento de goles en primeira (polo momento, 122) xa superou a Pahiño, o único celeste que até agora acadou o premio Pichichi, con 23 tantos, naquela tempada de 1947-48 na o Celta adestrado por Ricardo Zamora acadara a final de Copa e o cuarto posto na Liga, a súa mellor clasificación en primeira división, que só repetiría na 2002-03 da man do fútbol de salón de Mostovoi e compañía. Un comentario que levou despois a Iago a lembrar a Quinocho, asasinado nas oficinas do club en Balaídos a tarde do 20 de outubro de 1988, cando como xerente de club estaba preparando o desprazamento a Atocha. Quinocho foi apuñalado no corazón cando quixo arrepoñerse con afouteza a un dos dous ladróns. Un tráxico acontecemento que conmocionou hai tres décadas a cidade marcando un fito de afouteza no celtismo.

Esta homenaxe espontánea de Aspas a dous dos mitos da historia celeste inseriuse na liña das crónicas vibrantes, que cada domingo Ramón Allegue, o gardarredes celeste coñecido como o «Tigre de Padrón», publica nas páxinas de «Faro de Vigo». Máis alá do seu interese literario, destaca nesta engaiolante historia de «Padrón» o nivel de detalle co que reconstrúe a traxectoria do Celta como unha ansia permanente, onde cómpre valorar case sempre máis a intención e o esforzo cos trofeos traídos para Vigo. Velaí o relato da tempada do vinte e cinco aniversario celeste, na que acompañaban a Pahiño xogadores da talla de Miguel Muñoz, Yayo, Hermidita, Aretio ou Roig, que por merecementos no campo de xogo debeu ser pechada co primeiro gran trofeo, o de Copa. Unha ansia que, porén, despois de catro partidos agónicos de semifinal contra o Español, rematou cunha derrota co Sevilla, tras un partido igualado no que foi decisiva a lesión de Simón, o gardarredes celeste, obrigado a abandonar a lameira conmocionado, tras unha arriscada saída aos pés de Juanito Arza, o dianteiro andaluz que despois adestraría ao propio Celta. Unha final heroica, na que tamén sería expulsado Pahiño, na que o Celta, en palabras de Padrón, foi «vencido polas circunstancias», o que dende entón semella se repetiría moitas outras veces.

Tras tan extraordinaria tempada do 47-48, o Real Madrid fichou por pouco máis dun millón de pesetas a Pahiño e Miguel Muñoz, as dúas estrelas nosas, que axiña se converteron tamén en figuras do novo Chamartin. Pahiño repetiría como pichichi na 51-52 sendo referencia no ataque madridista até a chegada de Alfredo Di Estéfano, o que o obrigou a fichar no ano 1953 polo Deportivo da Coruña, onde o vigués tamén triunfaría como goleador xunto a canteiráns como Arsenio Iglesias, Luís Suárez ou o porteiro Luís Acuña «Xanetas». Non se sabe con certeza se o alcuño Pahiño se debeu a que este era o segundo apelido do seu pai (Paíno) ou se fai referencia a que xa de rapaz gustaba ir a xogar co balón á praia coma se fose un paíño, a ave mariña máis pequena das Cíes, que sabemos cría no illote Boeiro, da que Manuel Rivas escribiu que era «a derradeira conexión que os mariñeiros sinten coa terra cando se enfrontan co océano». Teña o seu nome unha ou outra orixe, Pahiño foi un extraordinario dianteiro na lameira, bo no remate de cabeza e de punteira, entre os dez mellores da liga de todos os tempos, admirado por todas as afeccións onde xogou, o que non lle impediu ser rebelde e afouto fóra dos estadios. Así o despedía de forma moi emocionante nestas páxinas de «Faro de Vigo» o xornalista Armando Álvarez para quen a historia de Pahiño é a dunha «rebeldía constante  contra os defensas agresivos, as directivas escravistas e a abafante vixilancia á que foi sometido polas autoridades franquistas».

Xaora, quizais o que mellor retrata o carácter rebelde de Pahiño foi a súa condición de lector, formado por don Emilio Crespo, o mestre republicano da escola da súa parroquia. Na década dos corenta e cincuenta, o nove de Navia non desaproveitaba as viaxes para ler aos narradores rusos como Tolstoi e Dostoievski ou a escritores como Hemingway ou o noso Ramón Cabanillas, o que era considerado polos seus compañeiros como unha sospeitosa rareza. Un comportamento que lle supuxo críticas severas dos medios franquistas, como as súas conviccións de esquerda e antifascistas, era considerado «un rojo», impediron que fose convocado pola selección para participar no Mundial de 1950 no Brasil. Grazas a Iago Aspas por lembrar a Pahiño, o pichichi lector.

Campo do Fragoso CCXXX

DEPRIMENTE

Fiel ao seu libriño, Fran Escribá non modificou apenas a súa proposta de xogo fronte a un Xetafe de Bordalás que acudiu á mina de Balaídos co propósito de roubar os tres puntos. E abofé que para acadalo só tivo que superar os vinte minutos iniciais nos que semellaba que a entrada de Toro Fernández facía ao equipo un pouco máis intenso e ofensivo. Foi un espellismo, xa que o Celta sen variacións tácticas, despois dun mes de derrotas, volveu as súas trasnadas habituais, ofrecendo un xogo deprimente, perdendo todas as pelexas que os disciplinados visitantes propoñían, amosando unha severa incapacidade para chegar á área rival e intentar xutar ou rematar a portaría. Conseguiuno por vez primeira Lobotka, cando no minuto 17, tras roubar na saída de balón do Xetafe xutou en carreira e Soria despexou a córner con moitos apuros. Intentouno pouco despois Iago Aspas cun saque directo dende a frontal, mais quedou lixeiramente desviado do pao dereito, amosando que esta tempada aínda non conseguiu destapar o frasco das súas xenialidades salvadoras.

Dúas oportunidades celestes estragadas que animaron aos de Bordalás a presionar sobre a saída do Celta e a envurullar o xogo con faltas e múltiples interrupcións teatrais. Estratexia que lles daría un magnífico froito no 37’ cando Araújo enviou de forma defectuosa un pase horizontal sobre Aidoo, que o internacional ghanés non foi capaz de controlar, o que permitiu que fose interceptado por Kenedy, que progresou pola banda en velocidade, sen que tampouco Mallo puidese detelo, para finalmente xutar sobre o pau longo, e bater a Rubén. Un agasallo de noite de Samaín decisivo que fundiu ao Celta e arruinou o pouco xogo ofensivo do seu comezo prometedor. Tras o intervalo, e os primeiros apupos da bancada, non mudou nin o escenario nin a actitude deprimida dos celestes. Certo é que Hugo Mallo e Brais Méndez tentaron algunha parede pola banda dereita, como tamén o é que o noso capitán foi onte o xogador máis perigoso para o gardarredes visitante.

Sen embargo, o momento máis determinante do partido foi cando no 64’ Escriba decidiu retirar da lameira a Denís Suárez para darlle entrada a Pione Sisto. Un troco disparatado, que fundía na desolación ao rapaz de Salceda, amosando a escasa capacidade empática de Escribá con algúns dos seus xogadores, ao tempo que introducía unha nota de humor macabro nas evolucións extravagantes de quen no seu día chegou a ser un dos xogadores celestes máis desequilibrantes e admirados pola bancada. Un troco sintomático, tamén, no que identificamos as máis que probables tensións internas dun vestiario destrozado e desconcertado tanto pola evolución dunha tempada moi distinta á soñada pola operación de reencontro de canteiráns como polas escasas variantes que o adestrador introduce ao longo de cada encontro.

Como veu sucedendo en derrotas anteriores, neste Celta de Escribá xa nin sequera existe a posibilidade da remontada heroica nin un dispendio de afouteza imprevisto. Os de Bordalás botaron man do frasco da paciencia e deixaron correr o reloxo ao tempo que este Celta dos apoucadiños devalaba cara ao burato negro das posicións de descenso. Actitude deprimente semellante a dos afeccionados que no remate apuparon a Escribá e aos celestes de forma máis rutineira ca verdadeiramente anoxada.

Tras esta triste derrota e a probable substitución do adestrador, o Celta comeza xa no mes de novembro a difícil liga dunha salvación que xa se puxo moi cara na táboa clasificatoria. E non debemos confiarnos nin na lámpada do Mago de Moaña, que polo visto estes dous meses perdeu un pouco do seu fulgor, nin nas inxeccións periódicas de afouteza provocadas polos recibimentos dos seareiros, xa que os milagres (por definición) non se producen todos os anos e por esta vía xa se salvou o Celta a tempada anterior. Como tamén errariamos se pensamos que coa mudanza do equipo técnico xa está resolto o problema da ausencia de xogo ofensivo, que ben sabemos obedece tamén a baixa forma alarmante dalgúns dos considerados xogadores indiscutibles. En momentos difíciles coma este, o sentidiño aconsella recuperar os conceptos básicos da gramática do fútbol celeste: afouteza, canteira, unión e confianza nas propias posibilidades do equipo, que por ventura son moitas máis das despregadas dende o inicio de tempada.

Estrela Rosalía

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á iniciativa da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío de solicitar o nome Rosalía para a estrela HD149143:

Recibimos con entusiasmo a noticia, achegada pola Agrupación Astronómica Coruñesa Ío, da aceptación por parte da Sociedad Española de Astronomía da súa candidatura «Rosalía e Río Sar» para darlle nome ao sistema exoplanetario designado para España pola Unión Astronómica Internacional (IAU), dentro do seu programa «NameExoWorlds», a estrela HD149143 e o seu planeta HD149143b. Unha designación que se producira entre unha ducia de propostas –entre as que está, tamén, a de «Breogán e Ith», presentada polo Observatorio da UAM– en base aos votos recollidos por cada unha delas até o 12 de novembro na web: www.nombraexoplanetas.es. Nomeamento que como parte da celebración do seu centenario realizará a IAU a mediados do mes de decembro, conxuntamente cos nomes das estrelas e planetas doutros países, escollidos todos por medio da participación cidadá.

O sistema proposto para España está na constelación de Ofiúco, chamado tamén Serpentario, da que forman parte estrelas como Rasalhage e Cebalrai. A estrela HD149143 forma parte do catálogo Henry Draper de estrelas, compilado a comezos do século XX pola astrónoma Annie Jump Cannon e as súas colaboradoras do Observatorio de Harvard. É unha estrela anana amarela, semellante ao noso Sol, situada a 240 anos luz da Terra. A súa magnitude relativa é de 7,89, o cal permite que poida ser visible con prismáticos en ceos escuros. Pola súa banda o exoplaneta HD149143b foi descuberto en 2005 polo Observatorio da Alta Provenza coa técnica da espectroscopia Doppler. É un xigante gasoso, un pouco maior ca Xúpiter, moi próximo a súa estrela, que tarda só catro días en dar unha volta completa ao seu redor, sendo o que se coñece por un planeta de tipo xúpiter quente.

As persoas investigadoras e amantes da Astronomía permiten que cada día coñezamos mellor o Universo, nunha extraordinaria procura da Humanidade para explorar os centos de miles de millóns de estrelas. Esta causa incesante da ciencia e da tecnoloxía na esculca astronómica permitiu identificar en 1995 a presenza dun corpo que orbitaba a estrela Pegasi51, confirmando así a existencia de exoplanetas (na actualidade case catro mil), planetas que xiran arredor doutras estrelas. Unha descuberta imparable da comunidade astronómica internacional a que moito contribuíu o desenvolvemento das tecnoloxías de observación que permitiu, tras a invención do telescopio, a observación dos planetas Urano e Neptuno e que obrigou a que IAU aprobase a creación, non sen polémica, de novas categorías como a dos «planetas ananos» do sistema solar onde foron clasificados corpos como Ceres (descuberto en 1801), Plutón (1930) e os novos identificados polo telescopio Hubble da NASA no que vai de século XXI (2005): Eris, Makemake, bautizado co nome dunha deidade do pobo Rapa Nui e Haumea, designado como nome da deusa hawaiana da fertilidade.

O feito de que a estrela HD149143 recibise o nome de Rosalía suporía un recoñecemento universal para quen é a figura primeira da nación e da cultura galega. Anticipada ao seu tempo, convencida feminista, crítica con toda clase de inxustizas, entregada con paixón á reivindicación da paisaxe galega, cantora da terra e da natureza, Rosalía integrou na súa poesía o firmamento e os corpos celestes, nun tempo onde non existía a actual contaminación luminosa e todas as persoas convivían con naturalidade coa noite. Símbolo de soidade e tristeza, a noite será para a autora de Follas novas refuxio e compañía, ao tempo que a Lúa e as estrelas serán interlocutores dos seus sentimentos máis íntimos: «durmo alumada pola lámpada que ós probes lle luz dá».

Esta decisiva designación astronómica (na anterior, realizada en 2015, foi escollido como nome da estrela española, Cervantes, e como os seus exoplanetas Quijote, Sancho, Dulcinea e Rocinante), constitúe unha oportunidade formidable de proxección mundial para que a cultura galega coloque no firmamento os nomes de Rosalía e Río Sar, un dos territorios mais íntimos da nosa cantora, proposta que os membros da Agrupación Ío, a quen se debe tan acertada nominación, engaden os doutros topónimos asociados á vida e obra de Rosalía, como Laíño, Lestrobe, Bastavales, Conxo ou Iria, que serian utilizados no caso de que se descubrisen máis exoplanetas da estrela Rosalía.

Nestes días de Samaín e San Martiño, festa de cabazas, magostos e exaltación da noite, cómpre unha mobilización de toda a comunidade galega de Internet, con atención especial ás tan activas dos centros e bibliotecas escolares, para en man común pór no ceo a estrela Rosalía e o exoplaneta Río Sar: «colleume a noite, / noite brillante, / cunha luniña / feita de xaspes, / cas estreliñas / para guiarme, / que aquel camiño / solo elas saben.»

Os paneis informativos sobre a candidatura elaborado pola Agrupación Ío poden baixarse en pdf aquí.

Podes votar á candidatura Estrela Rosalía aquí.

 

Campo do Fragoso CCXXIX

O CELTA NA ENCRUCILLADA

Tras a derrota coa Real Sociedad un Celta moi deprimido enfronta a primeira encrucillada desta tempada a de continuar ou prescindir do seu actual adestrador. A táboa clasificatoria e moi teimuda e transcorrida xa unha curta parte da liga (dez partidos) a puntuación é de descenso e o xogo está moi por baixo das expectativas creadas tras a operación retorno dos canteiráns expatriados. Unha situación máis crítica que a superada por Escribá hai tres semanas cando cun xogo moi semellante e idéntica proposta táctica o Celta gañou ao Athletic Club, grazas ao primeiro (e único) gol de Iago Aspas. Unha derrota diante dunha Real, que soubo agardar a súa oportunidade, encaixada con certa indiferenza por unha afección moi fría, decepcionada e un chisco resignada, diante dun xogo tan plano e aburrido que (por algúns xestos captados na lameira) tampouco parece convencer por igual a todos os xogadores.

Con Rafinha e Kevin lesionados na bancada, Escrivá sacou no equipo de gala a oito xogadores que pasaron pola Madroa, colocando por vez primeira a Pape Cheikh como pivote defensivo e recuperando a Brais para artellar con Mallo a banda dereita. Porén, iso apenas mudou o debuxo táctico ao que se aferra Escribá dende a súa chegada. Unha proposta que certo é, tanto en Balaídos coma fóra de casa, permite ao Celta competir polo control no campo propio, utilizando centos de pases curtos horizontais (velaí as enganosas estatísticas de posesión), mais que polo momento resulta insuficiente para xerar as superioridades imprescindibles para xutar a porta (sendo moi optimistas) unha media ducia de veces ao longo dos noventa minutos. Ese é o caderno de Escribá capaz de desfacer en seis meses toda a tradición de xogo atacante que con máis ou menos fortuna, con altos e baixos, desenvolveu o Celta dende o último ascenso, hai seis tempadas. Como tantos celtistas resulta doloroso recoñecer que esta tempada para a maior parte dos rivais que visitan Balaídos o Celta é un equipo previsible no seu xogo como tan asequible para roubarlle os tres puntos.

Non seríamos xustos se non recoñecésemos que a derrota de onte estivo moi condicionada pola expulsión no minuto 65 de Pape Cheikh, quen até entón conseguira secar a Odegaard e a toda a liña de creación txuri urdin. A pesar da entrada de Beltrán, que mellorou as prestacións defensivas de Denís (mágoa que o rapaz de Salceda aínda non atopase o seu sitio!), o Celta en inferioridade numérica non foi capaz de suxeitar ao noruegués que no 82 conseguiu pasar entre liñas ao sueco Isak, que acababa de entrar na lameira, para que este se anticipase a Aidoo e Sáenz, xutando coa perna esquerda soíño diante de Rubén. Gol inapelable que puido repetir pouco despois nunha acción semellante, mais nesta ocasión o noso Rubén rexeitou o seu xute, noutra das súas intervencións extraordinarias.

Unha derrota que puido ser evitada, se os de Escribá tivesen máis cobiza e máis acerto na definición durante a primeira parte na que Santi Mina dispuxo de até tres ocasións claras, tamén todo o saldo ofensivo celeste do partido. Mágoa que Santi non estivese fino cando no 34 encarou en carreira a Remiro, nin que un minuto despois cabezase preto do pao dereito un saque de recanto de Denís ou que no 41 enviase a cabezada moi alta tras un centro de Olaza dende a esquerda, finalizando a mellor xogada de Aspas (moi contrariado e nervioso) pola banda contraria.

A pesar de que aparentemente leva o control dos partidos, este Celta de Escribá apenas ataca, polo que non resulta estraño que marcase só cinco goles en dez encontros, a cifra máis baixa da categoría, só igualada polo Leganés e polo Espanyol. Como non se pode ocultar tampouco que ten un problema de identidade do seu xogo, atribuíble, probablemente, a unha incompatibilidade entre o esquema ao que se aferra con teimosía o técnico valenciano e o tipo de xogadores dos que dispón esta tempada. Un nobelo que non pode desenguedellarse máis alá desta semana decisiva na que xogará en Sevilla co Betis e en Balaídos co Xetafe. De como se resolvan estes dous partidos dependerá tanto o futuro de Escribá como os obxectivos do equipo nesta liga. O Celta chegou a primeira encrucillada e debe escoller cal vai ser a súa deriva.

Onte 2046: Antía Yáñez, Premio Agustín 2019

Viaxamos onte a Vilalba para participar, xunto a Rosa Aneiros e Xavier Senín, no xurado da terceira edición do Premio Agustín Fernández Paz de Narrativa Infantil e Xuvenil pola Igualdade, convocado polo IESCHA e o concello de Vilalba, coa colaboración de Xerais.

Entre as dez obras presentadas escollemos como gañadora por unanimidade a presentada como «Plan de rescate», que unha vez aberta a plica resultou ser da escritora mariñá Antía Yáñez Rodríguez. Unha novela infantil, narrada por unha rapaza de dez anos en cadeira de rodas e protagonizada por ela xunto aos seus  outros tres compañeiros e compañeiras da aula de PT, que asumen a responsabilidade de liberar ao alumnado e profesorado recluído no comedor do centro.

Chea de humor e ironía, así como construída con situacións de intriga logradas, esta aventura transformará unha escola primaria nun espazo para unha operación de rescate na que cada unha destas persoas con capacidades diversas contribuirá a un afán compartido. Cunha voz en primeira persoa crible e engaiolante, este texto moi orixinal e atrevido propón ao lectorado novo unha reflexión sobre a diferenza e a inclusión.

Magnífico, pois, este terceiro premio AFP, que se une aos que con anterioridade obtiveran as escritoras María Reimondez e Rosa Aneiros. Parabéns a Antía Yáñez, escritora formada como lectora cos libros do mestre Agustín, que sen dúbida, con Plan de rescate consolidará a súa excelente traxectoria.

Na fotografía, Tita Fernández Paz abre a plica da obra gañadora en presenza de Rosa Aneiros e Marisa Barreiro, presidenta do IESCHA.