Onte 1259: Luís Mera

Triste, moi triste, foi a nova do pasamento de Luís Mera, fundador de CC.OO en Ferrol, secretario do Club de Prensa de Ferrol durante moitos anos, editor entregado e paciente que mimou a revista de pensamento Ferrol Análisis, impulsor do Ateneo Ferrolán e de tantas actividades culturais e cívicas realizadas en Ferrol nas últimas catro décadas. Coñecímolo hai vinte anos, cando organizamos en Ferrol (1994) os premios Xerais no edificio do Hospital da Caridade. Como asesor cultural do concello foi un anfitrión xeneroso, acolledor e agarimeiro onde os houbese, capaz de solucionar todas as dificultades. Dende entón. non perdemos o contacto e en cada unha das nosas visitas a súa discreción e bo criterio sempre nos guiaron nunha cidade onde por ventura foi benquerido e admirado. Melómano teimoso, Luís Mera gustaba da música, mais tamén da lectura, da reflexión serena e do pensamento crítico. Home de acordos e afectos, lembrarémolo sempre con admiración e saudade.

Onte 1258: 0 % reitoras

científicasCon motivo do día internacional da muller publicáronse moitos textos. Entre eles, rescatei unha reportaxe que Eduardo Rolland publicou o pasado ano en GCiencia sobre a situación da muller nas universidades galegas que sei non perdeu actualidade. E abofé que os datos son contundentes. A pesar de que as mulleres son o 54 % do alumnado e o 63 % das persoas graduadas nas nosas universidades, as catedráticas representan apenas o 14 % e as profesoras titulares o 35 % dos cadros docentes, mentres as limpadoras son o 100 %. Como non deixa de ser significativo que as mulleres representen apena so 20 % nas spin-off das universidades españolas. Ademais, o feito que de que aínda non houbese unha reitora en ningunha das tres universidades galegas expresa que na nosa contorna universitaria persiste unha profunda desigualdade. Outrosí sucede no eido directivo das empresas, onde a presenza das mulleres continúa sendo moi baixa. A procura da igualdade real no mundo do traballo, tanto salarial como de responsabilidades, continúa sendo unha causa pola que todas as persoas debemos continuar loitando.

Onte 1257: Cantares no Miñor

cantares_no_miñor_07-03-2015Memorable serán o de onte no Auditorio Rosalía de Castro de Vigo, onde se celebrou Cantares no Miñor, o cuarto encontro de Coros Tradicionais organizado por Cantares do Brión. A homenaxe ao Real Coro Toxo e Froles de Ferrol, con motivo do seu centenario, así como a interpretación dalgúns dos temas do disco Arruídos e a estrea dunha peciña teatral dos organizadores, artellaron un concerto excelente onde houbo algúns momentos artísticos sublimes (eis as interpretación de «Ferrolada» ou «Has de cantar«) ) e outros moi emocionantes, como o do discurso de Xosé García Crego, presidente de Cantares do Brión.

cantares_minor_prensa

Xaora, ao longo das máis de dúas horas de concerto, tanto durante a interpretación do repertorio clásico de Toxos coma no máis renovador de Cantares, percibimos a recuperación do espírito expansivo e agarimeiro daquel primeiro galeguismo das Irmandades da Fala, que estas agrupacións mantiveron contra vento e marea durante un século. Unha fórmula asociativa e artística baseada na exaltación da música coral de raíz, na fachenda por vestir o traxe tradicional con enxebreza, no emprego e defensa da lingua galega e dos símbolos nacionais, himno e bandeira.

Dende a súa creación hai seis anos Cantares do Brión asumiu esta fórmula tradicional sen renunciar á anovación do repertorio coral, sobre todo incorporando creacións contemporáneas, esforzo ao que non son alleos os afáns do seu director Pablo Rial Salgueiro como o do resto dos compositores do grupo miñorano. Un traballo o de Cantares que está reilusionando e contaxiando, como puidemos comprobar onte nas intervencións dos membros de Toxos, a todo o movemento dos coros tradicionais galegos. Todo un fito que para a música tradicional galega que merece ser xa recoñecido. Tras a interpretación do Himno Galego coas dúas agrupacións sobre o escenario, saímos emocionados e contentos coma cucos tras máis de dúas horas de auténtica música de noso. Parabéns aos organizadores.

Onte 1256: «Antípodas» e a reinvidicación do idioma

antipodas_pontevedra_06-03-2015

XG00211201Cun impresionante alalá a cantora Begoña Lorenzo abriu a presentación de Antípodas de Xosé Vázquez Pintor que onte organizou o Ateneo de Pontevedra. Un serán musical e literario fermoso e emotivo no que as persoas participantes reivindicaron o valor da memoria e da palabra de noso como fulcrais na actividade literaria. O escritor Xaime Toxo, presidente do Ateneo, situou «a trama, o argumento e o urdime de Antípodas entre o territorio da conciencia de existir da realidade e o da consciencia». «As preguntas que formula o protagonista sobre o que aconteceu ou sobre o que foi soñado expresan a metáfora das antípodas.» «Na novela de Pintor fanse as preguntas principais sobre a xeografía dun país que desaparece, sobre os grandes cambios que está sufrindo.» Para Toxo toda a novela ten unha textura poética e telúrica, que conduce ao lector polas derivas da derrota. «Antípodas está escrita cun tempo tan medido coma o que nos provoca o chimpo do arroaz, cun léxico mariñeiro impresionante que conforma unha patela de escamas prateadas.» Rematou Toxo a súa intervención subliñando que «Antípodas sitúa as angurias de toda unha sociedade que fala unha lingua que aínda está viva.» Na súa intervención Pintor reivindicou a oralidade, a riqueza da lingua, coma unha herdanza de toda a comunidade galega. «O idioma de Antípodas non é meu, somos todos, é o de cada unha das nosas tribos.» Antes de ler varios capítulos da obra, o autor d’ Os vellos oficios salientou a súa esperanza co futuro do idioma, convencido de que «somos xente humilde de nós, tardamos de botarnos de fóra.»

Onte 1255: Un plan para o libro

Deuse a coñecer onte o Observatorio da libraría 2014, a panorámica que as Confederacións de Libreiros (CEGAL) elaboran sobre a situación das librarías independentes. O descenso das vendas nun 18 % nos últimos tres anos e a diminución do número de librarías constituen apenas dous síntomas da crise profunda dun sector que sabemos vai moito máis alá dos efectos provocados pola devaluación interna e pola baixa das vendas do comercio minorista. A crise da libraría cultural é hoxe a do conxunto do sector do libro provocada tanto pola hibridación da edición como pola perda de valor (e prestixio social) do libro en particular e da cultura en xeral. As librarías independentes precisan un plan de medidas urxentes, que debería formar parte dun plan estratéxico para o conxunto do sector do libro. Un plan para o libro asumido polos diversos gremios da edición, da libraría e da distribución, mais tamén polos diversos poderes públicos, que non poden eludir a súa responsibilidade sobre a cultura. Sen esta estratexia compartida que facilite a incorporación da lectura na axenda pública, temo que o futuro do sector do libro, xa a curto prazo, sexa máis que incerto.

Onte 1254: «Dende o conflito» en Lila de Lilith

B_RpbLCWsAAYYa5
Montse Dopico e María Reimóndez mantiveron no serán de onte unha moi interesante conversa na libraría Lila de Lilith arredor de Dende o conflito, a novela gañadora do Premio Xerais 2014. Comezou Dopico lembrando a súa participación no xurado que outorgou este Xerais e cualificou despois Dende o conflito como «a mellor novela das publicadas por Reimóndez, tanto pola forma na que está escrita como estruturada». «Nesta novela hai un discurso feminista tan claro e tan explícito como debe ser o discurso feminista.» Salientou que a cerna da novela radicaba na loita da protagonista «por ser o que quere ser», «unha loita dunha persoa consigo mesma», «mais tamén na crítica aos esquemas coloniais e eurocéntricos utilizados no xornalismo de guerra.» Montse Dopico definíu Dende o conflito como unha «novela política, máis necesaria que nunca, xa que fala do público e do privado». »A mediación é un acto político e temos que ser conscientes diso e non reproducir a mentalidade patriarcal que non queremos reproducir. Temos que ser conscientes de cal é o noso papel, de que lado estamos.» Rematou Montse Dopico dicindo que Dende o conflito conecta con todas as novelas anteriores de Reimóndez, protagonizadas por mulleres que teñen unha identidade disidente.»

XG00214901Dopico abriu a conversa preguntando sobre a relación de Saínza Combarro con outros personaxes da narrativa de Reimóndez. Para a autora «é un personaxe de ficción baseado na experiencia de varias xornalistas de guerras». «Hai unha imaxe heroica do correspondente moi extendida, a do home branco que ven contar as guerras. Quixen superala. Accedin á relevancia de obras de xornalistas como Sofía Casanova e comprobei que a súa prosa era distinta, xa que o era tamén a súa conciencia de posición dada a subverter as condicións políticas.» Insistiu María Reimóndez na idea de que «a escrita debe ser unha forma de incomodar, xa que é unha forma de coñecemento. Ou incomodámonos nós ou seguiremos reproducindo os patróns de comportamento colonial. Defendo a incomodidade como forma unha forma de vida, ben o sei como tradutora que son que traducir é unha forma de incomodarme.»

Abordaron despois o debate sobre o que denominou Montse como «falso discurso da igualdade». Para María «o espazo do privado segue sendo o máis político. Os maiores conflitos son os que a protagonista establece consigo mesma, pola súa posición de provocar incomodidade. Os conflitos que mantén coas súa familia ou nas súas relacións persoais ou profesionais.» «A protagonista vai sufrindo unha evolución na maneira de entenderse ou de entender o xornalismo, de desfacer as xerarquías de quen ten o poder para contar. Son esas persoas occidentais as que teñen que contar o que sucede noutros países? Mais aínda cando en todos os países existen xornalistas e activistas que están escribindo sobre eses temas.» «Saínza pon en dúbida a idea de conflito. Ela quere unha vida para vivila. Quere seguir aí para contalo.»

B_RtSobWkAAQqcY

Na fase final da conversa Dopico e Reimóndez falaron da escrita da experiencia. «Non hai que evitar falar dende a experiencia. Resultaríame moi difícil escribir do que non coñezo, provócame inseguridade» confesou María, para engadir despois que «en moitas ocasións, dende unha posición patriarcal, conceptualízase a experiencia como non coñecemento.» «Reivindico a escrita da experiencia como unha forma de facer literatura. Estamos sendo recibidas por un sistema literario que aínda non o fai con normalidade, aínda hai unha forma de violencia para recibir a escrita das mulleres.»

Onte 1253: Chegou «Funambulistas»

XG00199601Onte comezaron a chegar ás mesas de novidades das librarías os primeiros exemplares de Funambulistas, o primeiro libro de narrativa de Mercedes Leobalde. Como membro do xurado que lle outorgou o Premio Ánxel Fole 2014, convocado polo concello de Lugo, xunto a Marica Campo e Olga Novo, vivín o entusiasmo que a todos os tres nos provocou a lectura dun orixinal escrito con prosa esencial, depuradísima, coa intención de representar a fraxilidade contemporánea. Vinte e cinco relatos, a maior parte deles moi breves, apenas dúas ou tres páxinas, unhas veces vinculados, outras independentes, protagonizados por personaxes que viven ao límite, na corda frouxa, á intemperie, ao abeiro do inagardado ou fortuíto. Un libro sobre a vulnerabilidade e a carencia como síntomas do noso tempo de precariedade, onde por fortuna, a autora enxerga aínda unha raiola de esperanza contida. Aventuro que Funambulistas será un dos libros dos que falaremos con frecuencia esta tempada.

Noite e de día

No artigo da semana en Faro de Vigo critico a axuda que a Xunta de Galicia outorgou a Universal para a edición do vídeo «Noche y de día» do cantor Enrique Iglesias.

maxresdefaultOs 302.500 euros que a Xunta de Galicia destinou para subvencionar a produción do videoclip da canción “Noche y de día” de Enrique Iglesias expresan, ademais da inusual xenerosidade do goberno de Feijoo con algúns proxectos musicais foráneos, a ausencia dunha estratexia de promoción turística de Galicia nos mercados internacionais. Moitos cartos para que nos 45 segundos iniciais dunha peza de catro minutos aparecesen once paisaxes emblemáticas do noso país, entre as que están a praia de Augasantas de Ribadeo (popularizada como “praia das Catedrais”), o faro de cabo Home, a ponte de Rande, a ponte do Milenio de Ourense, a muralla de Lugo, o canón do Sil, a praza do Obradoiro e, sobre todo, unha secuencia de 15 segundos da Cidade de Cultura no monte Gaiás. Eis toda a presenza das paisaxes emblemáticas de Galicia, onde faltan as illas Cíes, a Ría de Arousa e o Camiño de Santiago, tres dos principais alicientes da nosa oferta turística internacional, apenas un limiar en off para que o fillo de Julio Iglesias e Isabel Preysler comezase despois a súa festa rave de bailes sensuais no interior do mosteiro de Carboeiro, o que semella tampouco chistou moito ao bispado de Lugo que denunciou o seu contido e o xeito no que foi gravado nun espazo da súa propiedade.

Xaora, moitos cartos, 6.000 euros por cada segundo con presenza de Galicia, xustificados polo beneficiario como “unha axuda a Galicia en tempos de crise” e por Feijóo e Rueda case coma unha ganga xa que ambos os dous declararon que a peza audiovisual (non sei se polas cadeiradas sensuais dos seus protagonistas) funcionará coma un imán que atraerá a Galicia a milleiros de futuros visitantes. Mais neste tempo de precariedade para todas as industrias culturais, é inevitable comparar estes 302.500 euros cobrados do tesouro galego pola produción de Enrique Iglesias coas partidas destinadas á promoción da cultura galega polo austero goberno de Feijóo. E coas cifras publicadas no “Diario Oficial de Galicia” diante as comparacións renxen moito, moito.

O recibido pola compañía Universal, a produtora do chamado rei do dance, equivale ao dobre da cantidade anual que a Asociación Galega das Industrias Culturais (AGADIC) dedica ás Axudas de Talento para a produción audiovisual galega (145.000 euros en 2014 para trece proxectos). Trescentos mil euros que supoñen un 30 % máis do que a Xunta de Galicia dedicará durante 2015 a apoiar a todos os festivais de música en Galicia (apenas 210.000 euros) e un 50% do destinados aos festivais de teatro (160.000 euros), ou un 70 % superior á cantidade destinada a apoiar a todos os medios de comunicación que publican en galego. E se os comparamos co destinado pola consellaría de Cultura e Educación ao fomento do libro e da lectura, son equivalentes á cantidade dedicada durante tres anos a apoiar o programa de tradución en galego, co que se pretende promover a publicación de obras da nosa literatura en diferentes linguas do mundo ou os fondos destinados durante dous anos a apoiar a celebración das feiras do libro de Galicia en máis dunha decena de localidades.

En definitiva, semella que a severidade orzamentaria utilizada polos gobernos de Feijóo coa produción e promoción da cultura en galego e co apoio ás súas industrias culturais (musical, audiovisual, dramática e editorial) transfórmase de súbito en desbordada xenerosidade cando se trata desta produción dance estadounidense de tan espida calidade artística coma dubidosa oportunidade para promover Galicia como destino turístico. E, non sexamos inxenuos, aquí reside a cerna da polémica da elevada axuda ao vídeo de Iglesias. No desafortunado aventurerismo que supuxo unir a estratexia da promoción turística de Galicia á imaxe dun cantor popular, sen dúbida unha das iconas da música latina, mais con nula capacidade para expresar un discurso singular sobre a cultura, lingua e identidade do noso país. Non é Enrique Iglesias o embaixador musical que precisamos no mundo.

Como fixera tan exitosamente Víctor Vázquez Portomeñe, cando no primeiro goberno Fraga (1990) puxo en marcha o Ano Xacobeo, unindo nun mesmo programa a promoción turística, cultural e institucional do noso país, hoxe Galicia precisa forxar un novo proxecto promocional. Unha estratexia que non dubido debe estar artellada sobre os Camiños de Santiago e a súa tradición cultural ibérica e europea, mais sen esquecer a súa apertura aos mercados da fachada atlántica, onde é imprescindible consolidar o turismo cultural de cruceiros e establecer vieiros coas comunidades da lusofonía. Un proxecto turístico no que a existencia dunha lingua e cultura propias, unha gastronomía de calidade, a conservación dun patrimonio cultural milenario e un patrimonio natural excepcional constitúen os principais reclamos.

Onte 1252: Centenario de «Vento mareiro»

Vento_MareiroO primeiro de marzo de 1915, segundo informa o colofón do libro, acabouse de imprimir na Habana Vento mareiro, o libro de Ramón Cabanillas que revolucionou a poesía galega do século XX enlazando coas voces do Rexurdimento. O noso admirado Ramiro Fonte, que preparou a edición publicada por Xerais na BLG hai vinte anos, definiu por este libro a Cabanillas como «o poeta agardado, o poeta necesario», xa que con Vento mareiro enlazou coa proeza de Rosalía, Curros e Pondal e iniciou a modernización radical da poesía galega do século XX. Un libro encrucilada onde están presentes todos os camiños que logo emprendería o autor Da terra asoballada, un libro fulcral para a literatura galega, mais tamén para Cambados, berce do poeta, vila mariñeira a quen Cabanillas dedicou estes versos en tipografía de ouro: «A ti meu Cambados, probe, fidalgo e / soñador; que ó cantareiro son dos pinales / e ó agarimo dos teus pazos lexendarios, / dormes deitado ó sol, á veira do mar.»

Onte 1251: CXTG Intersindical Ensino

CXTG_1986

Manuel Méndez de Moaña recuperou onte no seu muro de FB unha desas fotos que merecen ser conservadas no arquivo do blog. 45 persoas que hai trinta anos compartimos a candidatura da CXTG Intersindical da provincia de Pontevedra nas primeiras eleccións sindicais do ensino público. Toda unha xeración de ensinantes nacionalistas, hoxe felizmente xubilados na súa maior parte. Non puiden evitar a emoción que me provocou a presenza de Mª Victoria Moreno ou Vañentín Arias, ou a decepción de comprobar a escasa presenza de compañeiras, en profesión tan feminizada coma a nosa. Xaora, a pesar do paso do tempo, acredito que continuamos teimando nos ideais da escola galega.