2015 – Páxina 12

Onte 1455: Catalás 27S

28 de Setembro de 2015/en Goberno Rajoy, Onte, Política/por bretemas

Despois de chegar da asemblea da Iniciativa pola Unión, na que demos outro pasiño más no proceso tan esperanzoso coma complexo de formación dunha candidatura unitaria galega, seguimos os resultados das eleccións catalás e as súas interesadas interpretacións nos medios madrileños. Non hai dúbida que as opcións polo dereito a decidir (Junts, CUP e CatSiqueesPot) obtiveron clara maioría popular (56,71 % dos votos) e que as independentistas (Junts e CUP) gañaron as eleccións por clara maioría absoluta de escanos, mais non de votos, razón pola o mandato que recibiron é insuficiente para unha proclamación unilateral de independencia e deberán continuar alentando o proces. O incremento moi importante do voto a Ciutadans, xa a primeira forza unionista, a costa da desfeita do Partido Popular, agóiralle a Rajoy grandes dificultades nas Xerais de decembro. A capacidade de resistencia do PSC na área metropolitana de Barcelona freou as posibilidades de sorpasso de CatSiqueesPot, fórmula á que o talisman de Podemos non reforzou como era previsible. Xaora, este resultado axustado, que dificultará a Artur Mas a formación de goberno, servirá tanto para a continuidade do proceso soberanista como para a renegociación do estatus de Catalunya no marco dunha reforma constitucional, á que non será allea a máis que previsible presión dos socios europeos. Nese contexto, o resultado das Xerais será decisivo para darlle unha saída a este bloqueo, onde Galicia debería contar coa súa voz soberana.

Onte 1454: Triste Día Europeo das Linguas en Galicia

27 de Setembro de 2015/en Educación, Efemérides, Goberno Feijoo, Lingua, Onte, Política, Xustiza/por bretemas

Coincidiu a celebración onte do Día Europeo das linguas coa notificación recibida na Real Academia Galega na que o Tribunal Constitucional comunica que inadmite o seu recurso de amparo sobre o recurso de casación relativo á sentenza do Tribuna Superior de Xustiza de Galicia sobre o Decreto 79/2010 para o plurilingüismo no ensino non universitario. Un texto de apenas un par de liñas que sen expresar motivación xurídica ningunha liquida o recurso da Academia e deixa sen dereitos lingüísticos aos picariños galegofalantes escolarizados en castelán.

Unha decisión do Constitucional, na que non é moi difícil identificar intencionalidade política, que como sinalou o secretario da RAG deixa en papel mollado a Carta Europea das Linguas Rexionais e MInoritarias, que obriga ao estado español a garantir unha oferta educativa suficiente en cada unha das linguas cooficiais nos niveis educativos non universitarios. Non hai dúbida de que a Academia Galega debe continuar a súa batalla xurídica e recorrer ás instancias xudiciais europeas o Decreto para o plurilingüismo sexa por vulnerar o texto da Carta Europea como por excluír o uso do galego en materias científicas como as Matemáticas ou a Física e Química, como por fomentar os prexuízos sobre o noso idioma.

Neste contexto magooume que nunhas declaracións radiofónicas recentes de Alberto Nuñez Feijoo a Jiménez Losantos, primeiro responsable político do Decreto 79/2010, recoñecese sen arroibarse que a Xunta considera vinculante a polémica consulta ás familias, a pesar de que fose anulada por unha sentenza do TSXG. Para o presidente da Xunta «se a maioría dos pais queren que os seus nenos empecen a ler e a escribir en castelán, empezan a escribir e a ler en castelán a totalidade da aula». U-los dereitos, entón, dos picariños galegofalantes recoñecidos pola Carta Europea das Linguas? U-lo cumprimento do establecido sobre a consulta ás familias na sentenza do TSXG sobre o Decreto para o plurilingüismo? Xaora, con este criterio da Administración educativa galega, do que fachendea Feijoo, estáse erradicando o galego destas aulas de Educación Infantil e do primeiro curso de Primaria, mais tamén o seu seu emprego como lingua de instalación coloquial destes picariños.

Triste celebración do Día Europeo das Linguas en Galicia, cando o retroceso do uso do galego no sistema educativo está sendo promovido polo goberno do propio país. Triste e indignante.

Onte 1453: «Muros de aire» de An Alfaya no Café Badía

26 de Setembro de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Inauguramos onte a tempada literaria de presentacións en Vigo no Café Badía dos Caños. Case un cento de persoas ateigaron o tan acolledor espazo dos nosos amigos Menchu e Marcos Calveiro para participar na estrea de Muros de aire, a novela máis recente de An Alfaya. Un excelente serán literario a cuxo inicio lembramos con gratitude a figura de Manuel Rodríguez Alonso.

Comezou a súa intervención o crítico Ramón Nicolás cualificando Muros de aire como «novela suxestiva, ben construída, comprometida e solvente tecnicamente», salientando a predilección da autora «por non dar as costas a aspectos como a dor, a soidade, a perda ou a morte, como nesta tan valiosa entrega.» «Muros de aire nucléase arredor do concepto de dor, a traves do suicidio, un tema presente na historia literaria en texto senlleiros como en Madame Bovary, mais escasamente abordado na literatura galega e nunca coa fondura co que nesta novela o fai An Alfaya.»

Nicolás continuou sinalando que esta é «unha novela moi traballada, documentada, moi coidada nos aspectos construtivos, na que se combinan as descricións e paisaxes dialogais cunha analepse continua que explica os acontecementos do presente.» Detívose despois Ramón na análise da ambientación dunha obra, que «afonda na dor e no sufrimento, onde o tema do suicido ten centralidade, razón pola que non é unha novela amable», para deterse despois na análise dos personaxes. Rematou expresando que «esta é unha novela para enfrontarnos aos demos de cadaquén, poñéndonos diante dos ollos cousas que se nos agochan.»

An Alfaya comezou citando unha frase de Agustín Fernández Paz nunha twiitter entrevista recente para confesar que ela tamén «quere contar parte das súas obsesións persoais». «Eu cuestiónome constantemente as miñas dores e teimas que disfrazo nas miñas novelas e contos. Todos os temas poden ser contados a calquera lector de calquera idade.Conto apenas o que sei ofrecer.» «Muros de aire responde as dúas das miñas obsesións. A primeira, a da dualidade entre bondade e maldade, esa obsesión de facer dano, esa tendencia perversa presente nalgunhas persoas. A segunda, a da contradición entre o instinto de conservación e un certo instinto autodestrutivo, o desexo de fuxir ou escapar. Estas dúas dualidades foron as que quixen contar na novela. Mais non hai ningún interese a levar ao lector a ningún outro sitio. Só pretendín envolvelo nese mosaico, nesa rede, nesa arañeira que vai conducindo a abordar o aspecto emocional, as atmosferas emocionais da novela. Quixen que o ambiente fose pechado, os espazos herméticos, sempre de interiores.»

Campo do Fragoso CLXVII

25 de Setembro de 2015/en Artigos Faro de Vigo, Campo do Fragoso, Celta de Vigo, Fútbol/por bretemas

INESQUECIBLE, MEMORABLE, HISTÓRICO

Inesquecible, memorable, histórico non son cualificativos desmesurados para o sucedido en Balaídos o mércores. O Celta esmagou ao Barcelona nun partido extraordinario, quizais un dos máis completos da última década, que nos fixo lembrar a ledicia vivida nalgunha daquelas noites europeas como as da Juventus, Benfica, Slovan de Praga, Liverpool ou Ajax, marcantes para unha xeración de celtistas. Sei que os novos seareiros celestes, por ventura cada vez máis numerosos e activos, dificilmente esquecerán este 4-1 diante do Barça tricampión de Luis Enrique, un encontro que como sinalou Eduardo Berizzo “honra o fútbol” e o esforzo e o xenio dos seus futbolistas. Un serán de entusiasmo e emoción expresadas de forma respectuosa que, ademais, ilustrou a consolidación do proxecto de club de Carlos Mouriño e o regreso do Celta ao espazo temperado de Primeira, que ocupou durante varios lustros de entre séculos.

Semellaba moi difícil repetir a asombrosa primeira media hora de Sevilla, incluído o gol do “fútbol dell´arte” de Nolito. Pois os de Berizzo foron capaces de superala mantendo, coas imprescindibles modulacións, aquel nivel de xogo de salón durante os noventa minutos. Como tamén recuncou na táboa de marcas o sanluqueño con outro “golito” de fasquía artística
, idéntica categoría dos tantos de Iago Aspas e do de Guidetti, todos moi fermosos. Xogo e efectividade xerada dende o encerado de Berizzo que, dende o asubío inicial, gañou a partida táctica á do seu predecesor Luis Enrique.

O adestrador arxentino atopou a chave do partido na presión asfixiante e permanente do seu equipo dende a liña de tres cuartos, impedindo así a saída cómoda do balón do rival. O Totto sabía que as posibilidades do seu conxunto o obrigaban a defender en campo contrario, dificultando as pelotas que Iniesta, Busquets ou Sergi Roberto puidesen achegar ao temible tridente atacante, o MSN formado por Messi, Suárez e Neymar. Para conseguilo adiantou a Augusto e Wass sobre a liña do medio campo, moi reforzados no pivote por Radoja, ao tempo que os extremos atacantes e defensivos disputaban duelos individuais con cadansúas parellas. Berizzo acertou de cheo. Os actuais campións nunca conseguiron unha saída fluída do balón, confundidos caeron no envurullamento ou nos erros dos seus defensas, que facilitaron os goles galegos. E nas ocasións que chegaron, os do MSN atopáronse coa anticipación de Sergi, Jonny ou Hugo Mallo, que amargaron á tríade de millonarias figuriñas.

Porén foi o tridente marabilla, esa NAO ventureira formada por Nolito, Aspas e Orellana, a que toleou aos Piqué, Alves e Stegen nun serán que lembrarán como un pesadelo. O gol de Nolito naceu da biqueira dun Mallo pletórico, capaz de bailar con Neymar e achegar dúas grandes asistencias. O de Marín mudou de xogo á esquerda e o noso internacional inventou dende o seu recuncho preferido unha parábola perfecta á cruceta dereita. Outro gol para o recordo. O segundo naceu á media hora de xogo, cando Aspas aproveitou unha perda de Piqué no medio do campo. O xenio de Moaña conduciu en solitario e finalizou cun chapeu moi delicado sobre o porteiro alemán. Foi coa táboa de marcas tan adversa, cando o Barcelona por fin procurou a implicación do seu tridente. Neses minutos difíciles para os nosos apareceu salvador o porteiro Sergio Álvarez que parou balóns envelenados de Messi e Neymar.

Tras a reanudación, as figuras do Barça volveron intentalo. Messi enviou unha bóla ao pao, cando o perigo axexaba nas luvas dun Neymar implicado. Porén, os célticos souberon atopar unha fendiña no asedio meduliano. Aspas conduciu en solitario unha contra moi longa, superando ao porteiro cunha biqueiriña dóce pegada ao pao esquerdo. O partido quedaba feito, a pesar de que faltaba máis de media hora. Como sucedera en Sevilla o Celta soubo sufrir nos seus momentos de cansazo. O gol de Neymar foi tan inevitable coma merecido. Mais coa entrada na lameira de Guidetti o Celta recuperou electricidade e prendeu a luz da rianxeira co seu gol serodio. O partido, entón, esmoreceu devagariño entre os cánticos da bancada. Un serán marabilloso de fútbol. Inesquecible o vivido en Balaídos.

Onte 1452: Manuel Rodríguez Alonso

25 de Setembro de 2015/en Autores, Beizóns, Cultura, Dicionarios, In memoriam, Lingua, Xerais/por bretemas

Faleceu Manuel Rodríguez Alonso, un obreiro das Letras Galegas do noso tempo. Un cancro fulminouno en apenas mes e medio. Foise coa mesma discreción coa que traballou arreo como profesor de instituto e da UNED, como lingüista, como editor, como crítico e, sobre todo, como lector privilexiado da literatura galega actual. Tremenda perda para a crítica literaria galega dunha das súas figuras máis destacadas que desde o seu blog Bouvard e Pécuchet –nome que é unha homenaxe á obra póstuma de Flaubert– atendeu con independencia, rigor e constancia encomiables toda a produción literaria recente, con atención preferente á contribucion dos textos na formación do lector e lectora literario. Non esquecerei os nosos contactos destes dous útimos meses con motivo da súa participación no xurado de Creación Literaria dos Premios da Crítica Galicia 2015, do que de forma xenerosa aceptara formar parte. Manuel Rodríguez Alonso deixa a súa importante obra crítica e ensaística, mais tamén outra non menos relevante, a lexicográfica, como un dos dicionaristas que foi máis destacados da lingua galega. A súa valoración do silencioso traballo editorial, como concienzudo editor de textos que foi, a súa preocupación pola corrección e a calidade da lingua literaria galega marcaron tendencia na crítica galega, transformándose en expresión de autoestima e rigor para o noso sistema literario. Lembrarei a Manolo con gratitude e admiración. Beizón.

Onte 1451: «B» de Bárcenas

24 de Setembro de 2015/en Cine, Críticas, Goberno Rajoy, Novidades, Onte, Vídeos, Xustiza/por bretemas

B é a dramatización da declaración literal de Luis Barcenas diante do xuíz Ruf da Audiencia Nacional o 15 de xullo de 2013. Unha adaptación cinematográfica da obra teatral Ruz-Bárcenas de Jordi Casanovas, situada na fronteira entre o documental e a ficción. Película política, con inequívoca vocación de intervención, B desvela o financiamento ilegal do Partido Popular, dende os mecanismos de control da súa caixa B até os sobres en negro que recibían mensualmente os seus dirixentes. A interpretación extraordinaria de Pedro Casablanc no papel do tesoureiro mantén o interese dramático do interrogatorio até chegar a removernos na butaca pola indignación provocada polo relatado. Grazas ao cine podemos saber o que se nos agocha, entender en que consiste a corrupción e como funcionan os seus mecanismos. A distribución tan limitada da película, apenas 16 copias, demostra a incomodidade da película coa que debuta David Ilundain para os actuais responsables do PP.

Onte 1450: Astérix. O papiro do César

23 de Setembro de 2015/en Cómic, Galerías de fotos, Imaxes, Literatura infantil e xuvenil, Onte, Promoción do libro, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Coñecéronse onte as dúas primeiras viñetas de Astérix. O papiro do César, a trixésima sexta aventura desta serie memorable de banda deseñada, que estará dispoñible nas librarías de todo o mundo a partir do vindeiro 22 de outubro. A novidade de onte foi a presentación dun novo personaxe, Bonus Promocionus, un malvado asesor de Xulio César que teimará por destruír a aldea gala. Esta entrega, que toma como referencia un dos episodios d’ A Guerra das Galias, o libro escrito por Xulio César, tras Astérix e os pictos, é o segundo dos preparados por Jean-Yves Ferri como guionista e Didier Conrad como debuxante. Participar como coeditor deste grande lanzamento obriga a respectar confidencialidade sobre os contidos. Por fortuna, os seguidores da serie poden facerse unha idea nos vídeos gravados polos seus creadores.

Ano Internacional da Luz

22 de Setembro de 2015/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Ciencia, Historia, Medio_Ambiente/por bretemas

No artigo da semana no Faro de Vigo, a partir dun xantar co doutor Tomás Camacho, reflexiono sobre a celebración de 2015 como Ano Internacional da Luz.

A pasada semana coincidín nun xantar co doutor Tomás Camacho García, o director médico do Laboratorio Lema e Bandín da rúa Lepanto. Toxicólogo clínico, colaborador da NASA no estudo das repercusión de tóxicos sobre os astronautas, Camacho é un dos científicos vigueses de prestixio internacional (e por ventura hai uns cantos na nosa cidade). A súa colección de microscopios, máis de duascentas pezas, representativas das diversas tipoloxías da historia deste aparello, iniciada hai quince anos nunha estancia na Universidade de Harvard, é unha das máis valiosas e recoñecidas do mundo. Nese xantar inesquecible, quedamos engaiolados cos seus relatos científicos, narrados coa facilidade e a sinxeleza dos sabios, sobre as causas dalgúns accidentes aéreos, a orixe do erro humano, a síndrome da quenda de noite, as razóns do envellecemento ou a estremecedora afouteza dos astronautas que se propoñen como pioneiros para as primeiras viaxes a Marte. Porén, o que nos rendeu foi o relato con tintes novelescos da rocambolesca adquisición en ebay do seu último (e máis importante) microscopio.

Unha peza do século XVII, que apareceu enterrada nas lameiras das canles de Delf, a cidade holandesa onde naceu o pintor Veermer. Un microscopio de trescentos aumentos do tamaño dun maimiño que pertenceu a Antonni van Leeuwenhoek, lembrado como o inventor e fabricante deste microscopio excepcional que permitiu observar por vez primeira os espermatozoides, abrindo así a microbioloxía. Unha peza orixinal, de incalculable valor, unha das nove existentes no mundo, que nos últimos meses foi solicitada para ser exposta en diversos lugares do mundo, mais que polo momento non tivo acomodo en ningún dos museos vigueses nin galegos.

O microscopio de Leeuwenhoek e o Libro da Óptica publicado en 1015, hai xusto mil anos polo basorí Alhacén, representan dous fitos senlleiros na historia da óptica, a disciplina que se desenvolveu desde que o científico musulmán acreditou que a luz procedía do Sol e os obxectos apenas a reflectían. Xaora, un exemplar do libro do basorí e o microscopio do holandés propiedade de Camacho son as dúas pezas principais da exposición aberta na sede central da UNESCO en París para celebrar o Ano Internacional da Luz e das Tecnoloxías baseadas na Luz.

Declarada polas Nacións Unidas na súa 68ª Asemblea Anual, esta efeméride pretende salientar ao longo deste ano 2015 o papel fundamental da luz e das súas tecnoloxías en todas as actividade humanas, sexan económicas, científicas, educativas como artísticas. Na luz está a orixe da vida, a principal fonte de enerxía do planeta, e nas súas aplicacións científicas nos eidos da enerxía, a enxeñaría, a arquitectura ou a medicina algúns dos inventos que revolucionaron a sociedade nos últimos dez séculos.

Na luz está tamén a fascinación compartida polos seres humanos por fenómenos como a aparición do arco da vella ou a observación dos abrentes e solpores que por repetidos cada día non semellan menos sorprendentes. Na luz está o ADN das belas artes, dende a pintura á escultura, con especial incidencia nas artes contemporáneas como a fotografía, o cine, a vídeocreación. Como dende a invención do láser e o desenvolvemento da fotónica, as novas tecnoloxías asociadas coa luz facilitan a fabricación de novas fontes de luz eficientes, a súa utilización como instrumentos científicos, melloran as comunicacións por medio de redes ópticas e as utilidades en disciplinas como a biomedicina, sexa na imaxe diagnóstica como na propia cirurxía.

Ninguén pode dubidar que a luz afecta as nosas vidas. Tamén cando o abuso da súa presenza nocturna se transforma en contaminación luminosa, que impacta de forma negativa sobre o medio ambiente e impide a contemplación do ceo nocturno estrelado, que debe ser considerado como un dos dereitos da humanidade. Contaminación luminosa que constitúe aínda un asunto non valorado como merece polos poderes públicos, sexa polos seus efectos sobre a saúde das persoas, ao desaxustar o reloxo biolóxico e inhibir a secreción de melatonina, que regula importantes función vitais; pola alteración que provoca na migración das aves ou na vida dos insectos; como polo despilfarro enerxético antiecolóxico (tamén económico) que para os concellos supón esta sobreiluminación nocturna.

O emprego máis racional e austero da luz artificial e o combate da contaminación luminosa, como sucede nos países nórdicos, é un asunto que con rigor e espírito construtivo debería ser incorporado na nosa axenda pública. A iniciativa da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío para que o Parlamento de Galicia aprobe unha declaración institucional en defensa do ceo nocturno constitúe un fito que non debe pasar desapercibido na celebración deste Ano Internacional da Luz.

Onte 1449: Carmen Balcells

22 de Setembro de 2015/en Autores, Axentes_literarios, Beizóns, Cultura, In memoriam, Onte/por bretemas

Todos os medios choran o pasamento de Carmen Balcells, a axente literaria que dende os anos setenta modernizou a edición literaria en España. Mais alá da súa relación maternal cos seus autores e autoras, unha nómina extraordinaria que vai moito máis alá do chamado »boom latinoamericano», Balcells deixa como grande herdanza o seu modelo de segmentación dos dereitos de autoría que rematou cos contratos vitalicios en todos os territorios, aquela práctica paternalista coa que os editores ataban sine die a autores e obras.

Esta segmentación da contratación permitiu a profesionalización dos autores e autoras máis destacados e, a pesar do proceso de concentración editorial qeu se deu na fin de século, maior competencia no ámbito literario. Balcells liberou aos autores da escravitude, dixo Montalbán, «para construírlles a condición de escritores libres no mercado libre». Ademais, a superaxente catalá asumiu que a exixencia literaria e o rigor na edición non eran incompatibles co éxito comercial que procuraba para a xente da súa casa. Un modelo de traballo de intermediación que constituiu un aliciente para que os editores, que querían exercer como tales, se puxesen a ler e a dialogar cos autores. No seu pasamento, aconsello reler este retrato que lle fixo Manuel Vázquez Montalbán en 2000 con motivo da concesión da medalla de ouro das Belas Artes. Beizón, dona Carme!

Onte 1448: O galego Gómez Noya

21 de Setembro de 2015/en Beizóns, Deporte, Lingua, Onte, Xornalismo/por bretemas

Javier Gómez Noya proclamouse onte en Chicago campión do mundo de triatlón, converténdose cos seus cinco campionatos no mellor deportista de todos os tempos nesta durísima disciplina. Como era previsible, a maioría das informacións publicadas en medios madrileños, dende ABC ao Público, baseadas na nota de EFE, salientaron o carácter «español» do deportista, substituíndo a súa condición de «galego» pola de ter «nacido hace 32 años en Basilea (Suíza), pero instalado desde bebé en Ferrol (Coruña)». Un revirado eufemismo que non pode ocultar que Xavier é fillo de emigrantes galegos na Suíza.

Por ventura, La Voz de Galicia non agocha a condición de galego do noso heroe, mentres que Faro de Vigo salienta o seu carácter de «ferrolano, pero pontevedrés de adopción», xa que na cidade do Lérez é onde adestra. En todo caso, estas referencias dalgúns medios foráneos, coa excepción decorosa do diario Marca, expresan os estereotipos prexuizosos existentes sobre a condición de «galego«, asociada decote a noticias negativas, mais que sen embargo é agochada cando a nosa xente protagoniza éxitos deportivos ou culturais. Todo un paradoxo que merecería un estudo detallado. No entanto, ningunha das informacións cuestiona a proeza do pentacampión, un dos mellores deportistas da historia, tan orgulloso do seu país e da súa lingua. Parabéns, moitos, Xabi!!!