Listado de la etiqueta: sopa_de_libros

35 % LIX

Ás portas da celebración do Día Internacional do Libro Infantil e Xuvenil (2 de abril) cómpre salientar que a LIX é o primeiro piar da edición en galego, xa que en 2021 supuxo o 35 % da facturación do sector (5,8 millóns de euros), o 36 % dos títulos publicados en galego polas editoras da AGE (278) e o 33 % do catálogo dispoñible en galego nas librarías (5.466 títulos). Cifras que amosan un crecemento sostido e continuidade da súa dependencia da rede de distribución escolar. Consolidación á que non foi allea a diversificación e excelencia dun catálogo que ofrece tanto álbums e libros ilustrados de xéneros, temáticas e formatos diversos, como lecturas de ficción nas clásicas coleccións graduadas das editoras xeralistas (Merlín, Sopa de libros, Árbore, Meiga Moira, Oqueleo, Fóra de Xogo, Costa Oeste…), recomendadas nos centros escolares e apoiadas pola presenza de autores e autoras ou espectáculos de mediación. Oferta alentada dende hai anos por editoras con vontade de especializarse en LIX, como Kalandraka e OQO, fenómeno emulado nos últimos pola aparición de novas editoras ou selos con semellante vontade, como Bulubú, Triqueta verde, Patas de peixe, Cuarto de inverno, Aira editorial ou Verdemar, entre outras. Anovación que detectamos tamén no catálogo de autorías e de obras premiadas nos concursos para textos inéditos, como na ampliación do interese da maior parte das editoras polo libro de non ficción e polo cómic e banda deseñada. Xaora, a chave do sector infantil e xuvenil galego continúan estando na súa capacidade para ofrecer lecturas valiosas e atractivas en galego que contribúan dende as primeiras idades á formación dun lectorado que en contadas ocasións a emprega de forma habitual. Con todo, o futuro da nosa LIX pasa por unha atención preferente ao lectorado neofalante como á formación do lectorado literario adolescente, tarefas nas que editoras, autorías e instancias mediadoras (bibliotecarias e profesorado) deben compartir unha estratexia entusiasta.

Publicado en Nós diario: 29/03/2023

Onte 2078: «A tartaruga Amodovou» de Paula Carballeira e Ana Seixas

A tartaruga Amodovou (Oqueleo 2019), texto de Paula Carballeira e ilustracións de Ana Seixas, amosa que é posible ofrecer dende as coleccións de lecturas graduadas grandes títulos da categoría dos chamados «imprescindibles» para a formación lectora. Ese foi o vieiro principal que percorreu a LIX Galega dende hai tres décadas, mais que a actual idade de ouro do álbum ilustrado non debería minusvalorar de forma ningunha. Por ventura nos catálogos de Merlín e Sopa de Libros de Xerais, de Árbore de Galaxia ou do Barco de Vapor de SM atopamos varias ducias deses títulos de sempre, que non perderon interese. Semella que esa pretende ser tamén a estratexia pola que apostou Santillana coa creación do selo ou colección Oqueleo promovido por dúas das nosas grandes editoras, Ana Guerra e Irene Penas, no que xa atopamos títulos tan excelentes e recoñecidos como este de Carballeira e Seixas, Premio Gala do Libro galego 2020 ao mellor libro infantil, ou como O xeito das froitas de María Reimóndez, que esta semana recibiu o Premio Frei Martín Sarmiento ao mellor libro para 3º e 4º de Primaria.

Enguedelloume o texto de Paula Carballeira sobre esta tartaruga que vai devagariño, o que non lle impide ter a intención de percorrer o mundo enteiro para gardar a memoria das paisaxes, dos sons e das súas palabras. Un relato oral de animais, como a Carballeira e a DoCampo máis lles prestaba, concibido para ser contado no escenario e recreado de forma visual no formato libro. Velaí o papel das ilustracións de Ana Seixas concibidas coma se de iconas xeométricas de cor se tratasen, o que facilita e enriquece a lectura do que para que para algúns lectores pode ser un dos primeiros libros que conquisten de forma autónoma.

Amodovou, sempre devagariño, de moza escapará de paxaros tolos como pardais, pegas, merlos e bubelas, e cruzarase despois con moitos outros animais e algún ser humano, mais nunca perderá o seu propio ritmo, a súa forma de estar no mundo ao longo da súa vida longa. Un conto breve de toda unha vida, do nacemento á vellez desta tartaruga que viaxa por terra, mar e aire. Construído como unha fabula contemporánea, aborda o valor das cousas importantes: a amizade, a vontade de sermos e superarmos, mesmo cando temos que recuar un chisco para reemprender o camiño; o interese por acometer aprendizaxes novas e compartilas con outras persoas; o valor da solidariedade e da unión nos momentos decisivos para camiñar nun mundo sen espiñas e fronteiras.

Percibín n’ A tartaruga Amodovou o recendo dos contos clásicos para o primeiro lectorado autónomo, presente nalgúns dos primeiros títulos da colección Merlín de sete anos en diante, publicados hai case tres décadas, como Rata linda de Compostela (1994) de Bernardino Graña, Rimas con letra (1991) de Gloria Sánchez ou A cidade dos desexos (1989) de Agustín Fernández Paz, libros que tanto contrubuiron a refundar o conto literario galego para crianzas dende o piar da oralidade e do xogo rodariano. Paula Carballeira é unha mestra nesa angueira como demostra neste libro rotundo e fermoso que recomendo con entusiasmo (tamén ao lectorado das persoas maiores, como metáfora de vida longa e plenamente vivida).

Onte 2069: «O Chispas», o novo libro infantil de Manuel Rivas

Cando comecei as lecturas dos días de confinamento volvendo sobre O lapis do carpinteiro (1998), a traxedia curativa de Paco Comesaña e Chonchiña, que dúas décadas despois comprobei mantiña toda a viveza dun clásico, non imaxinaba que os remataría gozando coas páxinas d’ O Chispas, a entrega máis recente da ourivaría de Manuel Rivas. Velaí unha novela macanuda de ficción científica de Rivas protagonizada por O Chispas, un músico cósmico nacido en Estrelampo, onde mana a Fonte da Fala que foi secando sen que apenas ninguén o avisara. A historia engaiolante dunha estrela do firmamento do rock, o Chispas, a quen lle puxeron o sobrenome d’ O Tic do Demo, debido a que o seu primeiro éxito foi a canción «Somos o demo», nacida grazas a memoria manancial da Fonte da Fala. Éxito sorprendente polo que será convidado ao festival de Salvaterra, ao que acudirá na súa vella Montesa e coa guitarra Electra en bandoleira. Mais despois de actuar perderase na noite e aí comezara outra viaxe.

Tras os éxitos de Bala Perdida (1997, 2016) e O raposo e a mestra (2013), Manuel Rivas ofrece n’ O Chispas a súa aventura infantil máis audaz, imaxinativa e trangresora. Botando man dos recursos do xénero da ficción científica constrúe o universo de Mutandi, un planeta externo ao sistema solar, habitado polos craks, seres capaces de fabricar un círculo da realidade onde non hai estacións como na Terra, mais que tolean por imitar o que está de moda. Construída como unha ucronía, utilizando o procedemento narrativo dunha road movie e o recurso da música como enganche temático e visual, Rivas ofrece unha novela de poderoso carácter simbólico, elevada carga literaria e gran diversidade temática. Unha novela de ideas que propón ao lectorado enfrontarse ao conflito entre a liberdade persoal e creatividade e a escravitude do consumismo das modas efémeras.

Singular carga metafórica ten na novela a creación da figura da Fonte da Fala, un dos achádegos da obra que perdurará, como lugar de encontro entre a natureza e a cultura humana. En palabras do propio Rivas: «cando a fonte seca, cando a natureza é maltratada, tamén nós secamos. Cómpre coidar a vida das palabras como a vida nos espazos naturais». A fluencia de palabras, dicires, frases feitas, cancións é unha forma de preservar a natureza, como a conservación dos espazos naturais é un xeito de conservar a diversidade das linguas e o seu patrimonio léxico.

Destaca no libro o diálogo que a ilustradora, Sonia Díaz, a quen admiramos dende Sementes, aquel seu extraordinario primeiro álbum de hai tres anos, establece co texto de Rivas tanto na recreación dos espazos ucrónicos como na súa versatilidade na figuración de personaxes humanas, animais como seres extraterrestres. Un traballo espectacular que a confirma como unha das novas ilustradoras galegas máis orixinais e de traballo gráfico máis concienciudo.

Con esta edición d’ O Chispas, a veterana colección Sopa de Libros (superando os 75 títulos), gaña para o seu catálogo outro título con vontade de clásico do xénero. Como sucede cos máis grandes textos literarios infantís, este O Chispas de Rivas require dun lectorado (posiblemente a partir xa dos dez anos en diante) disposto a asumir a lectura como unha conquista individual e irrepetible. Este esforzo pagaralle moito a pena na súa construción como lector ou lectora literaria. Velaí o papel de títulos imprescindibles como O Chispas.