Listado de la etiqueta: sant_jordi

Sant Jordi

/en , , , , , , , /por

Os datos do Sant Jordi continúan sendo espectaculares. Tras o baixón da pandemia, segundo os datos de GfK, a consultora que audita semanalmente a venda de libros en España, a facturación do 17 ao 23 de abril de 2023 foi en Catalunya de 23,7 millóns de euros e 1,45 millóns de exemplares, dun catálogo de 80.600 títulos, dos que case dez millóns de euros (40 %) corresponden a libros en catalán (apenas o 18 % do catálogo), o que expresa unha envexable diversidade lectora e unha posición forte da edición catalá. Vendas realizadas nun 71 % na rede de librarías, para a que esta semana supón un terzo da súa facturación anual (máis aínda para as pequenas), concentrándose nun 44 % nas novidades lanzadas no ano, supoñendo os títulos de ficción o 37 %, non ficción 30 % e infantil e xuvenil o 26 %. Cifras ás que se engade a venda de máis de 5 millóns de rosas, segundo o gremio de floristas, nunha xornada de exaltación da lectura, o amor e a identidade catalá, celebrada dende 1929 (coincidindo coa Exposición Universal de Barcelona) e declarada pola Unesco en 1995 como día mundial do libro e dos dereitos de autor. Transformada hoxe en semana das letras e da lectura, con grande presencia nos centros escolares, veciñais e culturais, o Sant Jordi é unha institución cultural consolidada, á que dende Galicia ollamos con envexa, pola impresionante capacidade mobilizadora interxeracional da fórmula «libro e rosa» (factúrase en catalán nunha semana o que o libro galego en todo un ano)  como pola atención que os medios proporcionan a súa programación. Estratexia de éxito que en Galicia a Federación de Librarías, apoiada polo resto de subsectores do libro e da lectura, podería volver a ensaiar saíndo con entusiasmo a rúa o 17 de maio ou o 23 de febreiro, con fórmulas de sedución propias como a do «libro e flor (de toxo ou caravel…)» ou a miña preferida, «libro e molete de pan» (en colaboración coa Federación de Panadarías de Galicia (FEGAPAN), como xa se fai na Praza dos libros de Carballo.

Publicado en Nós diario: 24/04/2024

Todas somos lectoras

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reflexionar sobre 0 23 de abril tamén como día da lectura:

A celebración do 23 de abril, día mundial do libro e do dereito de autoría, efeméride creada pola Unesco en 1995 coincidindo co día de San Xurxo, facilita a reflexión sobre o poder dos libros e o valor da lectura como competencia clave para a formación individual e o desenvolvemento comunitario que toda a cidadanía sen excepción debe adquirir e utilizar ao longo da vida. Unha efeméride cívica e escolar que, máis alá da mobilización comercial do sector da edición e a libraría presentando as súas novidades de primavera, actividade que por desgraza en Galicia é cada ano máis cativa e discreta, constitúe un motivo para celebrar a importancia social da lectura e do seu fomento entre as crianzas e a mocidade nos centros escolares e bibliotecas públicas, así como a promoción da creación literaria como a súa expresión artística, a visibilización nos medios e redes sociais dos autores e autoras como os seus protagonistas, e a presenza do libro impreso e electrónico no espazo público, sexa analóxico como dixital.

Semella que tras os días de confinamento e anos de pandemia medrou en España o número de lectoras habituais no seu tempo de lecer. Canto menos iso expresan as cifras do barómetro de hábitos de lectura e compra de libros máis recente (Federación de Gremios de Editores de España, marzo 2022): o 64,40 % das persoas maiores de 14 anos, 61,90% en Galicia, en ambos os dous casos dous puntos por riba que en 2019, ano anterior á Covid-19. Porcentaxe claramente maior no caso das mulleres, que chega ao 69,40 %, o que consolida o fenómeno da feminización do hábito lector ao longo da década. Cifras esperanzadoras tamén na compra de libros impresos, actividade que realizan o 52,30 % das consultadas, sobre todo en librarías e cadeas de librarías (55,40 %) que, coa excepción comprensible da baixa de asistencia a bibliotecas públicas (25,30 %), expresarían unha repunta do hábito de lectura de libros na pandemia. Un crecemento que tamén se produce nas crianzas, tanto entre as de 10 a 14 anos, cun 77,50 % de lectoras, como as de 6 a 9 anos, cun 83,70 %, que dedicarían en ambos treitos, tanto o dos que aprenden a ler como os que aprenden lendo, máis de tres horas semanais á lectura.

Datos que por ventura convidarían a un certo optimismo, nun entorno tan escasamente esperanzoso como o actual, xa que a revolución silenciosa da lectura é das poucas capaces de mudar a nosa forma de vivir e de interactuar no mundo. Alex Quigley, investigador en formación lectora e autor de Todos somos lectores (Plataforma editorial, 2022), salienta que «vivimos nunha época na que o acto de ler está mudando a máis velocidade ca nunca na súa curta historia de cinco mil anos». A hibridación da comunicación textual, na que lemos de forma xa habitual sobre soportes impresos e pantallas hipertextuais, está modificando tanto os nosos comportamentos e preferencias lectoras como a propia aprendizaxe da lectura, unha competencia que actualizamos decontino, mais tamén un proceso arduo e complexo, un desafío para a aprendizaxe para o que Quigley estima cada lectora precisa dedicarlle dous mil días da súa vida, o tempo necesario da infancia á adolescencia para adquirir na escola e no instituto esta destreza mestra, a máis grande e importante das invencións da humanidade. Eis o reto principal (e complexo) da escola actual, a de formar lectoras híbridas e críticas a un tempo, lectoras estratéxicas, capaces de enfrontarse con éxito a todo tipo de textos e soportes, dende os informativos aos propiamente literarios.

A lectura hoxe é fráxil e máis importante ca nunca o foi. O acto de ler –ao que a escritora Eva Mejuto e a ilustradora Bea Gregores acaban de dedicar un fermoso álbum, Cando leo (Xerais 2022)– forma unha parte fundamental do tecido da nosa vida. Cando lemos non existen portas nin fronteiras, cando lemos sabemos que hai alguén que nos fala, como sempre lembraba o mestre Agustín Fernández Paz, citando a Guy Montag, o bombeiro de Fahreint 451 (Xerais, 2000), a distopía de Ray Bradbury que aos activistas da lectura nos continúa emocionando. Mais non podemos esquecer que a lectura para todas non é tan natural como podemos supoñer como tampouco obviar a existencia de fendas lectoras que están comprometendo o éxito dun de cada catro escolares. Pechar esas fendas lectoras na aula e proxectar a lectura máis alá das portas dos centros educativos como actividade transversal son dous retos esenciais para emprazar a lectura na súa dimensión comunitaria, que deben asumir tanto a administración educativa como o resto das administracións públicas nos seus plans de lectura. Non o esquezamos: todas as persoas somos lectoras ao longo das diferentes etapas da vida, unha condición indispensable para exercer cidadanía. Velaí o sentido de celebrar o 23 de abril, tamén como día da lectura.

Un día para a lectura

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao día do libro:

Celebramos este 23 de abril, día mundial do libro e do dereito de autor, nas datas máis decisivas da campaña das eleccións xerais. Unha oportunidade excelente, máis alá das imaxes publicitarias das candidaturas cos libros e coas rosas, para reflexionar sobre as políticas públicas sobre o libro e a lectura. Como tamén o é para reparar nas mudanzas profundas do concepto de lectura, que no seu sentido máis amplo constitúe o procedemento mediante o que interpretamos todo o que nos rodea.

No entorno da comunicación contemporánea, onde se presentan xuntos os textos e os hipertextos, enriquecidos cos enlaces da web e das utilidades multimodais (audios e vídeos), como os usuarios mesturan o emprego dos soportes impresos (libros, xornais e revistas) co acceso ás pantallas dixitais dos máis diversos formatos (teléfonos, tablets, computadoras até os propios televisores), a lectura é a ferramenta coa que descodificar todo este mundo híbrido, a chave imprescindible para poder alí entender e participar. A lectura, un dos hábitos máis diferenciais da nosa condición humana, resulta máis necesaria ca nunca. A lectura non pode ser considerada como unha afección dunha minoría da poboación, á que lle gusta gozar da arte literaria en tempo de lecer. No novo paradigma da comunicación dixital, a lectura é unha competencia imprescindible da cidadanía, sendo a alfabetización dixital e a educocomunicación interxeracional unha responsabilidade ineludible dos poderes públicos. Un enfoque novidoso que comeza a agromar nalgúns programas do 28-A, mais que non apareceu, a pesar da súa importancia, entre as medidas que centran os debates electorais.

Joaquín Rodríguez, unha das voces máis autorizadas en España sobre os futuros do libro, escribía estes días que se algo poden facer as administracións públicas no terreo do libro é crear condicións para que medre e se consolide o número de lectores e lectoras competentes. E para conseguilo deben activar os recursos principais dos que dispoñen, o sistema educativo e os medios de comunicación públicos. Os poderes públicos deben colocar a lectura e a escritura, tanto impresa como dixital, na cerna do currículo tanto de educación primaria como de secundaria, así como deben introducir o fomento da lectura na axenda pública, sobre todo a utilizado polos medios de comunicación, á altura doutras expresións da vida saudable como o fomento do deporte, como se ven facendo no Reino Unido e o seu programa de clubes de lectura que mobiliza a milleiros de lectoras.

Experiencias de éxito de colocar a lectura no centro da actividade educativa obrigatoria existen no noso entorno, como a estratexia nacional de lectura de Finlandia, que atende de forma especial ás contornas familiares desfavorecidas con escaso contacto coa lectura e cos libros. Como tamén podería emularse o modelo de «Ler. Plano Nacional de Leitura» desenvolto en Portugal, que asume a lectura como unha prioridade política dos poderes públicos para toda unha década (2017-2027). Un plano de lectura transversal e coordinado, no que participan varios ministerios, xunto ás cámaras municipais e entidades privadas, cuxos obxectivos primeiros son favorecer a integración social por medio da lectura, a inclusión de persoas con necesidades específicas e o desenvolvemento articulado dunha cultura científica, literaria e artística. Un plano de lectura modélico que pon no centro o papel das bibliotecas públicas, das bibliotecas escolares e dos centros de ciencia viva, recoñecido como a chave da tan admirada e recente revolución educativa portuguesa.

Xaora neste día do libro en plena campaña electoral non se pode esquecer o compromiso da administración do estado co mundo da libraría, que vive os seus momentos máis difíciles, tras a diminución significativa da compra de libros, que non remonta dende a crise de 2009, e as mudanzas de hábitos do propio lectorado no novo entorno da lectura hibridada e da incorporación da edición ás industrias do lecer. As nosas librarías precisan dun plan de intervención urxente, como o que Macron artellou en Francia dotando de 15 millóns de euros para investir en mellora da infraestrutura libreira. Como é imprescindible a recuperación do programa de «Librarías con Selo de Calidade», que debería implicar, como sucede en Francia e Alemaña, contraprestacións fiscais e axudas directas para aquelas librarías que ofrecen en mellores condicións o libro ao seu lectorado.

Este 23 de abril, que volve encher as ramblas de libros e rosas (que envexa desoutro éxito da sociedade civil catalá e a súa mobilización lectora anual), é unha oportunidade magnífica para que os partidos presenten as súas propostas arredor da lectura, que non pode continuar fóra da nosa axenda pública.

 

Onte 1652: Ledicia e melancolía no día do libro

/en , , , , , , , /por

CguwsDdWYAABzxH

A pesar de que o Día do Libro en Galicia non entrou aínda a formar parte da axenda pública, o de onte foi bastante cumprido para nós. Ao mediodía, de camiño á nosa libraría, atopamos aos membros do equipo do goberno vigués e do seu partido lendo textos literarios nas escaleiras do Marco. Caballero elixiu un fragmento de Macbeth, que leu primeiro traducido en castelán e logo na versión orixinal. O concelleiro de Cultura leu un anaco do Quixote, como tamén o fixo o primeiro teniente alcalde. A concelleira de normalización lingüistica escolleu a Celso Emilio Ferreiro e a de Servizo Sociais a Rosalía de Castro. A concelleira de Educación e o deputado Abel Losada escolleron poemas de Manuel María, a quen se homenaxeaba na Casa Galega da Cultura cunha lectura popular da súa obra. Xa en Librouro fixemos unha boa cola para pagar nun sábado moito máis animado do que é costume. Alí souben dos Premios da Crítica para o O último día de Terranova de Manuel Rivas en narrativa e para O deserto de María do Cebreiro en poesía, sen dúbida dous grandes libros literarios.

CguzPWKW4AAZaMqDespois de xantar collemos o tren para a Coruña onde presentamos na FNAC Tártarus, a novela de Antonio Manuel Fraga que publicamos en Fóra de Xogo. Alí coñecimos que o Losada Diéguez de creación fora para Un animal chamado Néboa, o libro de relatos sobre a guerra de Ledicia Costas, que horas antes coñecera que o 10 de xuño recibirá o premio concedido pola Consellaría de Educación como a autora máis lida nos Clubs de Lectura das Bibliotecas Escolares. Un día do libro emocionante e inesquecible para Ledicia Costas, que viviu en Buenos Aires, xunto a outros autores e autoras que representan a nosa literatura na FILBA.

Ao longo do día chegaron mensaxes do San Jordi, onde asinaron exemplares Diego Ameixeiras e Pedro Feijoo. Souben que Pedro asinou unha das súas morenas ao arcebispo de Barcelona, o que sen dúbida,constituirá un fito na súa carreira literaria. Xaora, nesta extraordinaria festa dos libros barcelonesa a participación do libro galego foi inferior a outras edicións, o que debería obrigarnos a reflexionar ao conxunto do sector do libro en Galicia, incapaz de compartir unha estratexia potente de visibilización no seu mercado interior nin da súa proxección no exterior. Ledicia e melancolía para outro día do libro.

A marabillosa ilustración é dun mural de David Pintor no Porto.

Onte 1304: No Día de San Xurxo

/en , , , , , , , , , , , , , /por

Díadolibro20151A pesar da fraca celebración en Galicia do día de San Xurxo, «Día do libro, a lectura e os dereitos de autor», foi a de onte para min unha xornada intensa. Pola mañán soubemos da magnífica noticia do premio que a Consellaría de Educación e Cultura outorgou a Agustín Fernández Paz como autor máis lido na rede de bibliotecas escolares de Galicia. Un premio que recoñece o apoio que varias xeracións de lectores e lectoras proporcionan aos libros de Agustín que onte presentaba A neve interminable no Diario Cultural da Radio Galega.

Despois do xantar participei, xunto a Paz Castro de Kalandraka e Pilar Sampil de Galaxia, na mesa de editores do Congreso sobre novas temáticas da LIX organizado en Vigo por ANILIJ. Un encontro moi interesante no que dende unha persectiva académica se reflexiona sobre as obras infantís e xuvenís relacionadas coa morte, os conflitos armados, os naufraxios, o cambio climático, os desastres medioambientais e outros temas «candentes». Como é adoito neste tipo de foros, tras as nosas intervencións, dende o público formuláronse os temores sobre a excesiva escolarización ou enfoque moralizante dalgunhas destas propostas editoriais e sobre o papel dos editores na eleccións dos temas, o que para un participante «podería coutar a liberdade dos creadores». Como tamén se abordou, o que a min me pareceu moito máis interesante, a cuestión da «censura» ou da «imposición do politicamente correcto» que algúns editores poden tratar de impoñer a autores e tradutores para «acomodar» algúns libros á canle escolar.

11053116_10206170912298962_260184774071270281_n

Co tempo moi xusto, viaxei despois á Coruña para aocmpañar a Mercedes Leobalde na presentación de Funambulistas. O salón da FNAC quedou pequeno para tanta xente que acudiu a escoitar o diálogo entre a macedonia de relatos breves de Leobalde e as cancións de MJ Pérez, a nova cantora coruñesa. Unha hora de diálogo artístico que resultou memorable e intensa. Comezou Leobalde lendo «Os cogomelos da risa», un dos relatos que abordan a violencia contra as mulleres, e Pérez contestoulle con toda a enerxía de «Eu son a guerrilleira». Seguiu Mercedes con «Querida señora Francis«, peza coa que fixo escachar ao público ás gargalladas, á que MJ respondeu coa súa canción «Morder a lingua». Despois de que a narradora lese «Tatoos», o conto do centenario tatuado e despois abandonado, a cantora de Arzúa contestou co seu «Canto te soño e que pouco me queres», cuxo retrouso aprendeu decontado o público. O de Mercedes e MJ é un espectáculo que moito paga a pena repetir.

10659309_881597368565573_5043134385491886658_n

1908341_881596035232373_2049342254773432983_n

Outra boa noticia para o libro galego do día de San Xurxo foi a sua presenza nas paradas de Sant Jordi de Barcelona e Girona, grazas ao esforzo de voluntarios galeguistas residentes en Cataluña. Xaora, a saída do libro ao espazo público foi en Galicia aínda escasa e puntual. Un síntoma dunha febleza lectora que debemos superar.

Grazas a Pinto e Chinto e Davila que dedicaron onte as súas viñetas ao Día do Libro.

Máis lectura

/en , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío do Día Internacional do Libro e dos Dereitos de Autor, propoño a entrada da lectura na axenda pública.

Achegámonos ao 23 de abril, Día Internacional do Libro e dos Dereitos de Autor, a efeméride creada polos editores e libreiros cataláns recoñecida pola UNESCO, que se convertiu en todas as comunidades na primeira festa do libro e da lectura. Sen chegar ás cifras espectaculares do Sant Jordi catalán, onde algúns editores e libreiros poden vender esa xornada na rúa entre o 20 e o 30% da súa facturación anual, o 23-A foi collendo tamén en Galicia a súa importancia comercial e singularidade cultural, iniciando para libreiros e editores galegos “o mes dos libros” que remata co Día das Letras Galegas, o 17 de maio.

Porén, a festa deste ano non será allea aos duros efectos que a crise económica está provocando sobre un consumo de libros que se reduce de forma significativa en España, seguindo a tendencia á baixa doutros produtos distribuídos polo comercio minorista. Un feito até agora case inédito no mercado editorial que demostra que o libro, a pesar de ser considerado formalmente, tamén coma un ben cultural, é un produto prescindible como calquera outro dos ofrecidos no mercado do lecer. Consolídanse, así, nestes tempos de crise dúas tendencias no actual mercado do libro que semellan de moi longo alcance. A primeira: o libro non forma parte do núcleo duro do consumo familiar, o que provoca unha menor frecuencia na visita ás librarías e unha redución da compra de libros, reducida nos máis dos casos ás prescricións establecidas polo sistema educativo. A segunda: as mudanzas da comunicación cultural dixital están disuadindo cada vez máis algunhas decisións de compra de libros impresos, frivolamente devaluados no seu valor engadido; aínda que en España tampouco se consolide un mercado dun libro electrónico que non acaba de arrincar.

Neste contexto de crise e de incerteza profundas para libreiros e editores, desenvólvese unha efeméride que outro ano máis debe poñer toda a súa énfase no esencial: a importancia da lectura como competencia cívica imprescindible para o exercicio da cidadanía democrática. Non cansaremos de insistir en que os índices de lectura e de compra de libros, revistas ou xornais amosan o grao de civilidade do que goza cada comunidade, ademais de constituír cifras claves para entender o seu nivel de benestar e desenvolvemento educativo. No marco do actual proceso de tránsito cara a comunicación dixital (informativa e cultural), é imprescindible que a lectura forme parte da axenda pública utilizada polas administracións e polos medios de comunicación. A lectura –concibida tanto como un camiño de aprendizaxe como de lecer, realización e crecemento persoal da cidadanía de todas as idades– e, sobre todo, o seu fomento deberían ser temas sobre o que os políticos debatesen decote como o fan sobre mobilidade urbana, medio ambiente ou urbanismo. Mesmo todas as candidaturas que participan nas vindeiras eleccións municipais deberían presentar o seu programa específico de lectura e bibliotecas, asumindo como unha das súas prioridades o compromiso de reducir no seu ámbito local esa fenda preocupante que amosan os nosos índices de lectura, aínda moi afastados daqueles dos nosos socios europeos, tanto en número de lectores, horas de lectura, número de bibliotecas ou compra pública e privada de libros.

Nesa liña de introducir a lectura na axenda pública local e de facer cidades e vilas lectoras insírense iniciativas como as promovidas por Espazo Lectura, a recoñecidísima e modélica asociación de fomento da lectura de Gondomar, que enviou a todas as forzas políticas que se presentan ás eleccións as súas propostas relacionadas co fomento da lectura, entre as que se inclúen a ampliación e mellora da Biblioteca Municipal, a creación dun novidoso Consello Municipal de Lectura, a instalación dun Museo do Conto ou a declaración do concello como primeira “Vila da Lectura de Galicia”.

Outrosí sucede, aínda que noutra dimensión institucional ben diferente, coa solicitude que este 23 de abril presentan as asociacións de editores de libros, revistas e xornais para a aplicación en todos os países membros da Unión Europea dun IVE cero para todas as publicacións (libros, xornais e revistas), tanto as impresas como as dixitais. Unha iniciativa de unificación fiscal para todos os soportes de lectura que pretende solucionar a situación fiscal discriminatoria que hoxe sofren os soportes dixitais –hoxe gravados en España co 18%, mentres que para os impresos repercútese o 4%–  ao tempo que favorecer o acceso dos lectores europeos a calquera tipo de produto de lectura, incentivados pola redución do seu prezo.

Dúas iniciativas para introducir na axenda pública deste Día do Libro que nun entorno de crise e mudanza continúa procurando o esencial: máis lectura e máis lectores de todas as idades.