Listado de la etiqueta: o_último_día_de_terranova

Lume

Onte pechou Lume despois de 48 anos como referente de libraría cultural independente e galeguista na Coruña. Aberta en decembro de 1975 como libraría e aula de cultura, pouco despois da morte do ditador, por unha sociedade de opositores, Lume marcou a toda unha xeración de lectores e lectoras que teceron unha comunidade de afectos e complicidades animada por Dolores Porto «Lola», primeiro empregada e desde 1988 copropietaria con Luis Martínez. Como editor de Xerais tiven a fortuna de participar alí en ducias de presentacións, nas que sempre era recibido por un escaparate precioso arredor do libro e da autoría protagonista do serán, un xeito creativo de Lola para fender a invisibilidade á que o libro galego estaba (e continúa estando, por desgraza) sometido. Imposible esquecer días felices e memorables entre os libros e a cartelaría dos anos da Reforma Política tan característica de Lume, como as presentacións d’ Os libros arden mal (Xerais 2006) de Manuel Rivas ou d’ A nena do abrigo de astracán (Xerais 2017) de Xabier P. Docampo, na que agarimado polas súas amizades, tamén as da tertulia dos sábados de dúas décadas na propia libraría, presentaba orgulloso a súa derradeira novela coa que homenaxeaba a súa xeración. Parafraseando o que Agustín Fernández Paz escribiu para as bibliotecas, cando desaparece unha libraría desaparece unha luz. Librarías como Lume, hábitat natural do libro literario, son tamén espazos públicos para o libro e a lectura, e como tales celmes de convivencia. As librarías como Lume son zonas a defender como espazos de liberdade e fontes inesgotables de coñecemento e horizontes de esperanza. Cando pecha unha libraría pérdese un espazo cidadán, habitado por libros e por almas, tamén un territorio da memoria de cada cidade. Non esquezo a voz de Manuel Rivas quebrada pola emoción lendo en Lume páxinas memorables d’ O último día de Terranova (Xerais 2015) protagonizadas por Fontana o seu libreiro: «En que país estamos? Vostede non pode  pechar unha libraría!»

Publicado en Nós diario: 18/09/2024

Onte 1662: Sobre a Feira do Libro de Compostela

Feira_libro_Santiago_2016_02

Volvín onte á Feira do Libro de Santiago para acompañar a Carmen Blanco Ramos na presentaciónO volframio en Varilongo. Un serán literario interesante iniciado co obradoiro infantil “Horta con Arte” ao que seguiu a presentación do libro-filme Manuel María: Eu son fala e terra desta miña terra de Margarita Ledo Andión, publicado por Numax-Apiario. O máis chocante do caso é que xusto á mesma hora celebrábase na Rúa do Vilar o acto de entrega dos Premios da Crítica de poesía e narrativa en galego outorgados a María do Cebreiro polo poemario O deserto, publicado por Apiario, e a Manuel Rivas pola novela O último día de Terranova, incluída no catálogo de Xerais. Sufrín a decepción de non poder participar en dous actos a un tempo. Non sería posible incluír no programa da Feira do Libro un acto literario tan relevante como esta entrega dos galardóns da Asociación Galega da Crítica?

Como tamén semella incomprensible que coincidindo coa celebración da FILBA, na que Compostela é cidade convidada e onde acudiu unha ampla delegación galega, tanto política como cultural, esta edición da feira da Alameda non conte cun apoio máis decidido do concello de Santiago. Moitas veces queixámonos do escaso atractivo da programación das feiras do libro de Galicia e da necesidade de refundar este proxecto (xa cunha historia de catro décadas) entre todo o sector do libro. Quizais sexa o momento de deixar de laiarse de forma rotineira e poñerse a refacer este proxecto estratéxico entre todo o sector do libro e da lectura. O futuro das feiras do libro en Galicia é un reto para o sector da libraría, mais tamén da edición, da creación, da crítica, da biblioteca e dos poderes públicos, tanto da Xunta de Galicia como das administracións locais, deputacións e concellos, que non poden renunciar a súa responsabilidade de contribuír a facer visible o libro no espazo público.

Onte 1652: Ledicia e melancolía no día do libro

CguwsDdWYAABzxH

A pesar de que o Día do Libro en Galicia non entrou aínda a formar parte da axenda pública, o de onte foi bastante cumprido para nós. Ao mediodía, de camiño á nosa libraría, atopamos aos membros do equipo do goberno vigués e do seu partido lendo textos literarios nas escaleiras do Marco. Caballero elixiu un fragmento de Macbeth, que leu primeiro traducido en castelán e logo na versión orixinal. O concelleiro de Cultura leu un anaco do Quixote, como tamén o fixo o primeiro teniente alcalde. A concelleira de normalización lingüistica escolleu a Celso Emilio Ferreiro e a de Servizo Sociais a Rosalía de Castro. A concelleira de Educación e o deputado Abel Losada escolleron poemas de Manuel María, a quen se homenaxeaba na Casa Galega da Cultura cunha lectura popular da súa obra. Xa en Librouro fixemos unha boa cola para pagar nun sábado moito máis animado do que é costume. Alí souben dos Premios da Crítica para o O último día de Terranova de Manuel Rivas en narrativa e para O deserto de María do Cebreiro en poesía, sen dúbida dous grandes libros literarios.

CguzPWKW4AAZaMqDespois de xantar collemos o tren para a Coruña onde presentamos na FNAC Tártarus, a novela de Antonio Manuel Fraga que publicamos en Fóra de Xogo. Alí coñecimos que o Losada Diéguez de creación fora para Un animal chamado Néboa, o libro de relatos sobre a guerra de Ledicia Costas, que horas antes coñecera que o 10 de xuño recibirá o premio concedido pola Consellaría de Educación como a autora máis lida nos Clubs de Lectura das Bibliotecas Escolares. Un día do libro emocionante e inesquecible para Ledicia Costas, que viviu en Buenos Aires, xunto a outros autores e autoras que representan a nosa literatura na FILBA.

Ao longo do día chegaron mensaxes do San Jordi, onde asinaron exemplares Diego Ameixeiras e Pedro Feijoo. Souben que Pedro asinou unha das súas morenas ao arcebispo de Barcelona, o que sen dúbida,constituirá un fito na súa carreira literaria. Xaora, nesta extraordinaria festa dos libros barcelonesa a participación do libro galego foi inferior a outras edicións, o que debería obrigarnos a reflexionar ao conxunto do sector do libro en Galicia, incapaz de compartir unha estratexia potente de visibilización no seu mercado interior nin da súa proxección no exterior. Ledicia e melancolía para outro día do libro.

A marabillosa ilustración é dun mural de David Pintor no Porto.

Onte 1573: Rivas no Ateneo de Pontevedra

CaZKiggXEAEYvFEManuel Rivas deu a benvida ao máis do cento de persoas participantes onte na presentación no Ateneo de Pontevedra d’ O último día de Terranova lendo «A perpetuidade da aldraxe perfecta», o manifesto que publicará nos próximos días no número 26 da revista Luzes. O que Rivas denominou «a aldraxe perfecta» e «a aldraxe das aldraxes», a extensión da concesión de ENCE durante os vindeiros sesenta anos aprobada polo goberno en funcións, chama á mobilización de todas aquelas persoas non adscritas ao partido conformista. Foi, despois, a activista Carme Durán, quen presentou a Manuel Rivas e quen recomendou moi vivamente a lectura d’ O ultimo día de Terranova. Comezou saientando Rivas que «a novela comeza nun intre de apocalipse do que os protagonistas non foron informados, un día de derrota na súa vida, de afundimento». Continuou sinalando que, porén, «nesa derrota da linguaxe e da vida, aparecía a pulsión do desexo, un puxilato con Tánatos, que permite enfrontarse coa realidade». «O último día de Terranova naceu da necesidade de establecer unha simetría, un xeito de adestramento, de autodefensa,»

«A literatura ordena, permite deseñar un mapa onde pousar os principios de realidade, mais tamén é capaz de desequilibrar e cuestionar.» «Na novela existe unha psicoxeografía de espazos interiores, historias de idas e voltas sobre un un espazo de refuxio, que tamén é de asedio.» Reflexionou despois Rivas sobre o que foi aquí a serie negra: «Como sucede coa serie negra en España as chamadas “historias da Guerra” son a nosa verdadeira serie negra. Mais aínda cando a maior organización criminal, durante décadas, foi en España o estado. Na novela está isto presente co caso da poliomelite que demostrou que a ditadura, un estado corrupto, afectou tamén sobre os corpos. Como sinala Vicenzo Fontana, o libreiro narrador da novela, “o meu corpo é un manifesto”.» «Na novela fálase moito dos corpos, hai varios personaxes que son substitutos, que nos mergullan nunha realidade inquedante.»

«O gran drama no que sucumbe Terranova é que a realidade intelixente abanea e, pola contra, camiñamos cara a distopía, cara aqueles tempos difíciles dos que falaba Dickens, onde todo se medía polas cifras, onde todo o que non se pode vender obtendo beneficio non merece existir.» «Fronte a isto, na novela prodúcese unha rebelión das palabras que se converten en imaxes de desexo.»  «Como tamén un encontro entre a cultura popular e a cultura literaria, entre iguais. Hai un fío con libros anteriores, sobre todo con Os libros arden mal, ambos os dous historias dramáticas da cultura. Como lembra Walter Benjamin a racionalidade da cultura ten no seu envés a barbarie.»

Onte 1566: Rivas homenaxea a David Bowie na Biblioteca de Carballo

Biblioteca_Carballo_28-01-2016

Dos interesantísimos comentarios que Manuel Rivas fixo onte na lectura de fragmentos na Biblioteca de Carballo d’ O último día de Terranova chamáronme moito a atención os referidos á relación de Vicenzo Fontana, o libreiro de Terranova, tamén a voz da novela, co David Bowie. Advertiu Rivas que para el «na escrita todo ten unha relación e o aparentemente casual pode ser causalidade». «Durante a escrita da novela escoitei moito a Satie, mais de cando en vez aparecía o Bowie de “Starman“, creo que como unha manifestación da realidade intelixente.» «Vicenzo Fontana síntese un dobre de Bowie, identifícase co seu transformismo, coa súa capacidade de estar aquí e de fuxir, referénciase coas súas cancións, sobre todo con “Starman”. A novela publicouse cando Bowie estaba gravando o seu derradeiro disco. Mais por que aparece Bowie?» Confesou Manuel Rivas que a morte recente de Bowie fora para el como «un cruch», «igual que a escrita, un cros á mandibula, como sinalaba o escritor arxentino Roberto Alt. Para min a escrita dunha novela é un proceso de descuberta, unha loita contra a ignorancia, contra as propias convencións. A escrita da novela só é posible cando os personaxes comezan a contar cousas que o autor descoñece, compartindo a súa información.»

Onte 1562: A colleita de 2015 de Fervenzas Literarias

fervenzas_literarias_2015

Como xa é tradición dende hai nove anos, coñecimos onte o ditame dos premios Fervenzas Literarias aos mellores libros e iniciativas do ano 2015. Os Fervenzas son sempre os primeiros da xeira anual de premios a obra editada, ao tempo que teñen a singularidade de ser outorgados por votación de medio milleiro de internautas, que expresan as súas preferencias arredor de vinte categorías da creación editorial galega actual. Como editor non podo máis que abeizoar a continuidade e rigor desta iniciativa de Fervenzas literarias, como a calidade desta revista literaria dixital, auténtica pioneira no noso humilde sistema.

No que atinxe ao resultado desta colleira 2015, estamos moi satisfeitos pola importante presenza de títulos editados por Xerais nas diversas categorías, nalgúns caso sendo considerados como os «mellores do ano». Así sucedeu con A boca da terra de Manuel Rivas, mellor libro de poesía; Raclette de Santiago Cortegoso, mellor libro de teatro, Historia da literatura infantil e xuvenil galega do equipo coordinado por Blanca Roig, mellor libro de ensaio; Europa Express de Andrea Maceiras, mellor libro xuvenil; O papiro do César, mellor libro de LIX traducido (por Isabel Soto e Xavier Senín); O último día de Terranova, mellor capa de adultos e Lendo lendas, digo versos, mellor capa de LIX.

Como tamén moito nos aprace que Xerais sexa considerada outra edición máis como mellor editorial do ano,  Culturgal como «o mellor acontecido de 2015» e Brétemas, a pesar de non ser un blog estritamente literario, continúe sendo valorado. Merecen, ademais, os nosos parabéns Ledicia Costas como «autora do ano», Xosé Cobas como «ilustrador do ano» (ademais de autor das ilustracións das dúas mellores capas) e Armando Requeixo como crítico literario e responsable do mellor blog. Outro tanto a Antón Riveiro Coello, autor d’ Os elefantes de Sokurov, mellor libro de Narrativa; Maria Solar, autora d’ O meu pesadelo favorito, mellor libro infantil; Davila autor d’ O bichero, mellor álbum de banda deseñada, Laureano Araújo Cardalda, tradutor d´ A morte en Venecia de Thomas Mann, mellor libro traducido para o público adulto; Couceiro como mellor libraría e Praza como mellor medio de comunicación.

Abonda con repasar as obras e iniciativas recoñecidas como finalistas en cada unha das categorías para recoñecer a diversidade da oferta do sector editorial galego, a pesar de que non amanaisen os ventos da crise nin a inacción das políticas públicas de lectura. O 14 de maio, data na que se celebrará no Teatro Principal de Compostela A Gala das Letra, organizada conxuntamente pola AELG, AGE e Federación de Librarías de Galicia, coñeceremos un novo ditame sobre o publicado en galego o pasado ano. Xaora, as nosas beizóns aos responsables de Fervenzas e a todos os autores e autoras, ilustradores e ilustradores, tradutores e tradutoras e editoras recoñecidas.

Onte 1537: «O último día de Terranova» en Vigo

Rivas_Patiño_18-12-2015

XG00215001O pintor Antón Patiño e o escritor Manuel Rivas conversaron onte no Club Faro de Vigo arredor d’ O último día de Terranova. Antón, fillo de Antón Patiño Regueira, o fundador de Librouro, lembrou a presenza do seu pai na oficina da libraría «onde estaban os libros marxistas e os libros en galego, que chegaban ás veces mollados, moi protexidos, que viñan nos sotos dos transatlánticos ingleses e chegaban á libraría por medio dos camareiros galegos destes barcos, conformando así unha rede perfectamente organizada de contrabando de libros galegos prohibidos durante os anos da ditadura. Así chegaron as edicións arxentina como As cruces de pedra na Galiza e Sempre en Galiza de Castelao ou Pensamento e sementeira.» Lembrou tamén Antón como o seu pai encargara «unha edición en formato peto de Sempre en Galiza, que se preparou a partir dunha redución da páxina orixinal, o que dificultaba moito a lectura, mais da que se venderon varios milleiros de exemplares en Librouro».

Antón Patiño comezara cualificando O último día de Terranova como «un libro aínda quente, con palabras latexantes, ao que cómpre achegarse como a un ser vivo, onde Rivas fusiona o seu fascinio pola literatura coa que mantén coa natureza no seu último libro de poemas A boca da terra». «O último día de Terranova mantén como fios condutores a fidelidade e a coherencia coa memoria, coma xa fixera n’ Os libros arden mal, un libro árbore co que esta novela mantén moita relación.» Patiño insistiu en que esta novela de Rivas era unha ponla ou unha raíz d’ Os libros arden mal, «unha aleación entre realidade e ficción, soño e realidade, un libro que se enche de libros, de auga, de medos, de sons e texturas». «A dictomía entre cultura e natureza non existe para Rivas, xa que na súa obra constitúen unha aleación máxica.» Rematou Patiño cualificando O último día de Terranova como «unha homenaxe aos libros como sers vivos, onde non falta o humor nin a simultaneidade vangardista, construída coma un palimpsesto, onde se fusionan a literatura e a vida».

Onte 1518: Os Xerais no Ateneo

ateneo_de_pontevedra_27-11-2015

As perdas da fin de semana adiaron a reseña do que foron as presentacións nas que participamos esta fin de semana. No serán do vernres celebramos da man do Ateneo de Pontevedra a presentación dos tres premios Xerais coa participación dos membros dos tres xurados. Unha sesión literaria excelente na que escoitamos seis intervecións moi interesantes.

Daniel Landesa, xurado do premio Merlín fixo referencia á denominada «Xeración da Esperanza» como «Xeración Desesperada», a dos autores e autoras novas que procuran na literatura o que se lles nega noutros eidos da vida laboral. Cualificou Nena e o mar como un libro marabilloso, «con personaxes moi de aquí, pero que son universais, un libro que vai perdurar». Anxos Rial, xurado do Premio Jules Verne, cualificou a Andrea Maceiras de «artesá das letras galegas» e a novela Europa express como de grande madurez. Anxo González Guerra, xurado do Xerais de novela, salientou a «innovación formal e a deconstrución atractiva« de De remate da que aventurou se tirarán «textos perfectos para as probas de Bacharelato».

Pola banda das autoras, Érica Esmorís cualificou a súa novela como «historia longa e complexa, que ofrece unha historia de dúas velocidades, unha rápida, a de Nena, e outra vagorosa, a dos maiores». Confesou que o relato xurdira falando cos seus pais sobre as limitacións do paso do tempo. «Quixen que Nena demostrase aos vellos de Punta Balea que hai xente que nunca se rinde.» Andrea Maceiras confesou a súa afección polas postais, que serviu como enganche para a escritura de Europa express, novela con tintes autobiográficos que definiu de intriga psicolóxica e coa que pretendeu abordar temas como o do abandono da mocidade. Por último, Héctor Cajaraville homenaxeou a Xosé Neira Vilas lembrando que O cabaliño de buxo foi o primeiro libro que lera en galego. Confesou que estaba convencido de que só puido escribir con plena liberdade De remate por tratarse da súa primeira novela e non pensar que puidese ser publicada.

sisargas_28-11-2015

O sábado ao mediodía presentamos en Sisargas O último día de Terranova. Antes de comezar unha hora de lectura, Manuel Rivas explicou a súa concepción dos xéneros literarios como círculos concéntricos. «O primeiro círculo é o da poesía, a célula nai sobre a que levita a linguaxe, que a soergeu para cantar de ledicia ou de dor». «A poesía é a palabra en vilo, as palabras fosforescendo, A poesía é o rizoma que sae da terra e procura a luz.» Utilizou tamén a imaxe dos círculos para expresar a relación entre realidade e ficción, «que non son eidos esgazados, apenas círculos diferentes dunha mesma dimensión, na medida que a imaxinación e a razón forman parte deses círculos.»

Onte 1515: «O último día de Terranova» en Lume

lume_terranova_26-11-2015

Iniciamos onte na Libraría Lume da Coruña a que será unha longa xira de varios meses de presentacións da novela de Manuel Rivas pola xeografía galega da libraría, onde o factor humano da presenza agarimosa e o consello do libreiro e da libreira confire un valor engadido ao encontro da lectora co libro e coa seu autor ou autora. Unha xira que continuará o sábado ao mediodía na Libraría Sisargas e coa que Rivas reivindica o valor da libraría como hábitat natural do libro literario, mais tamén como espazo público para o libro e para a lectura, como celme da convivencia cidadá.

XG00215001O último día de Terranova é unha homenaxe a libreiros desaparecidos, como o vello Antón Patiño de Librouro, o da memoria de ferro, ao que Rivas xa dedicara Os libros arden mal, e o coruñés Molist, de quen o autor conserva a lembranza da súa presenza como referente nos seus días de mocidade. Mais tamén é unha homenaxe a cinco das libreiras coruñesas de hoxe, a quen está dedicada a obra, Lola, Amparo, Marta, Silvia e Begoña. A novela constitúe unha homenaxe á libraría nun momento decisivo do proceso de hibridación da comunicación literaria e de banalización da cultura e da edición. Terranova é o nome da libraría da familia de Vizenzo Fontana e Garúa, a repartidora arxentina de libros, que fuxiu das gadoupas da triple A. Xaora, Terranova é un lugar inesquecible, un refuxio para náufragos da vida, un espazo de acollida de persoas e animais, un lugar protector, o mellor posible para alumbrar unha nova vida. Terranova e a libraría onde caben todas as librarías, como lugares de vida, espazos de liberdade, encontro e memoria.

Terranova é un espazo de memoria durante seis décadas, desque Antón, o vello mariñeiro, quixo darlle un futuro aos seus fillos, Comba e o tío Eliseo, e eles co profesor Amaro Fontana converteron a Cámara Estenopeica nun lugar onde vivir o exilio interior e gardar e distribuír os libros prohibidos que chegaron nos dobres fondos das maletas dos emigrantes. A libraría como espazo de contrabando de libros, como ponte permanente con Buenos Aires, a cidade onde se desenvolveron catálogos literarios extraordinarios como os da editorial Botella al mar de Arturo Cuadrado e Luís Seoane ou os da Fabril editora de Jacobo Munick, tanto pola calidade dos seus textos coma pola beleza dos seus libros. Libraría Terranova que mantiña conexión permanente con París onde o editor Pepín Martínez publicaba os libros de Ruedo Ibérico, fachos de liberdade.

O último día de Terranova recolle algúns fíos que Manuel Rivas deixou apenas ganduxados en 2006, cando publicou Os libros arden mal. Como aquela é unha expresión do malestar da cultura, localizada baixo o ritmo da lumieira do faro. Como aquela, é unha homenaxe ao mundo do libro, antes ás bibliotecas e edicións libertarias, agora ás librarías e editoras do exilio. Como aquela, ten estrutura de mosaico, aínda que probablemente menos complexa e moito máis breve. Ambas as dúas novelas xiran arredor do valor da cultura, do pensamento, da edición, da escritura e da lectura literaria como actividades que conforman os territorios da liberdade, os horizontes de esperanza.

O último día de Terranova comparte a xeografía interior, as palabras e a fragrancia da natureza d’ A boca da terra, o libro de poemas publicado o pasado verán. Un espazo e atmosfera comúns que facilitaron que Rivas ofreza nesta novela algunha das súas páxinas de prosa máis fermosa e puída de toda a súa obra. Unha novela na que conflúen vidas reais e imaxinarias, a cultura popular e a libresca, mais tamén xéneros, xa que abala entre a novela negra e os relatos de amores, mais sempre coa sutil presenza da ironía (para Rivas «ese humor que coñece a dor«) na voz de Vicenzo, o narrador en primeira persoa do vivido e do recordado. Unha historia na que conflúen os espazos do exilio e da oposición. Unha radiografía da sociedade actual do malestar, onde todo resiste ameazado polos carteis de «liquidación de existencias por peche inminente de negocio». En palabras de Rivas na presentación de onte «O último día deTerranova é unha viaxe entre a perda e o afecto, onde cada personaxe ten un sustituto co que dialoga, Amaro con Eliseo, Vicenzo con Dombodán…»

Hai dous días, Mercedes Corbillón, a libreira de Cronopios de Pontevedra e Santiago, publicaba no seu perfil de Facebook a primeira anotación que coñezo sobre O último día de Terranova. Cualificaba o libro de Rivas de marabilloso. Transcribo un anaco do seu texto: «Remateino nun bar, mentres Lola tomaba torta de chocolate e eu andaba en Certo Punto do Espírito con Eliseo, perdida nos silencios de Amaro e pechando os ollos para lembrar aquel día no que a liña do horizonte sobre o mar me fixo chorar». Mellor non se pode dicir.

Onte 1502: Rivas homenaxea a libraría

Coincidindo co Día das Librarías, chegaron do prelo os primeiros exemplares d’ O último día de Terranova, a novela coa que Manuel Rivas homenaxea á libraría e ás libreiras e libreiros. Na presentación que fixo o pasado mércores diante de máis de trinta profesionais da libraría galega, Rivas afirmou a súa convicción futurista, optimista que establece unha relación entre o espazo da libraría e a presenza humana, «que é imprescindible para que o factor humano estea presente nos libros», «ten que ver coa propia natureza do que se escribe nos libros, será moi difícil poder falar de literatura sen contar coa libraría». Manuel Rivas definiu «as librarías como o líquido amniótico onde se desenvolve a liberdade, precisamos desa auga para que non quede todo no imperio do baleiro».

XG00215001Manuel Rivas explicou que «O último día de Terranova é unha historia cun lado perturbador, contada por un único narrador, Vicenzo, o libreiro da libraría Terranova que posúa a música do humor e da ironía, que conta e lembra a polifonía de voces que está na súa memoria». Cualificou a novela como «radiografía da sociedade, cunha dimensión da serie negra, unha historia de amores con presenza do exilio, localizada nunha libraría anfibia, que tiña a condición de ponte con América, á que chegan os libros nas maletas dos emigrantes». Situou a novela a carón d’ A boca da terra, o libro de poemas publicado o pasado verán, «unha irmá siamesa cuxa ollada fosforescente moito me axudou a que a escrita fose unha especie nova». Salientou o papel dos libros como personaxes, así como a dos seus editores, como foi o caso de Jacobo Munick, o responsable da arxentina Fabril editora, que deseñou un catálogo extraordinario no que incluíu a primeira edición en castelán d’ O vixía no centeo de Salinger, co título El cazador oculto.