Listado de la etiqueta: carballo

Tortillas viguesas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo as mellores tortillas viguesas:

Nas tirapuxas de rivalidade entre viguesas e coruñesas, finalizada a visita ás salas de trofeos e revisión de insignias da súa galeguidade, aparece o debate gastronómico sobre as mellores delicias de cada unha. Acontece decote que os do sur presenten como particularidade a excelencia das humildes empanadillas e os do norte o das súas tortillas de patacas ao xeito de Betanzos ou Cacheiras, que contan cunha tradición centenaria forxada na guerra de Cuba. E a verdade que sendo rigorosos pratos tan modestos e cotiáns como empanadillas e tortillas son especialidades da Galicia enteira, nun país de comedores de patacas, como acuñou Manuel Rivas, e de empanadas, canto menos dende o século XIII, como quedou documentado na cantiga 57 das de Afonso X O Sabio ou nos Vinte e catro galegos rústicos (1746) do padre Sarmiento. Como tamén posuímos a experiencia de tomar excelentes empanadillas na Coruña e saborosas tortillas en Vigo, amosando que máis alá de rivalidades deportivas e económicas, necesarias na cohesión comunitaria, no esencial viguesas e coruñesas compartimos idéntico celme.

A profesora e culinaria Matilde Felpeto Lagoa, autora do referencial receitario Cociña galega tradicional (Xerais 2017), considera que, ademais de ser redonda, a variedade é unha das características da tortilla de patacas, un prato que precisa apenas de tres ingredientes: boas patacas, ovos de galiñas de curral en liberdade e bo aceite de oliva. Para Carmen Parada, autora do alboral Recetas de Cociña Galega (Galaxia 1982), son tres os principios para facer unha boa tortilla: o corte da pataca, o callado dos ovos e a frescura dos ingredientes. Mentres para Ángel Muro, autor de El Practicón. Tratado completo de cocina (1892), que morreu en Bouzas (1897), onde veraneaba, o segredo da boa tortilla reside no xeito de facela ao lume, aconsellando abanear a tixola coa man esquerda, imprimíndolle un movemento circular para que así calle, e permita despois xirar sobre a base, pero en sentido contrario, un «contramovemento» que indica o instante preciso para virala, momento decisivo para o que aconsella utilizar unha viradeira, utensilio de barro fabricado na olaría galega, que tamén pode ser de madeira, louza ou lata. Carmen Parada aconsella vixiar o fritido das patacas para que non se deouren de máis, retirándoas do lume cando se notan renxentes. Matilde Felpeto propón acompañar a tortilla dunha ensalada de leituga, tomate e cebola ou de pementos de Padrón fritos, o que fai unha comida deliciosa. Parada aconsella comer a tortilla moi quente, mais Muro cre que fría é máis saborosa, mentres que Emilia Pardo Bazán, que cita a tortilla en La cociña española antigua (1913) cre que debe quedar redonda e dura e «só é presentable en almorzos de moita confianza».

E, entón, cal é a mellor tortilla viguesa? Pregunta que non admite resposta doada, mesmo despois de probar e gozar das tortillas dos bares e restaurantes con maior sona na especialidade. Tortillas viguesas que, en liñas xerais, non son tan cremosas como as da Casilla de Betanzos ou a Penela coruñesa, mais posúen altísimo nivel, saborosas e refinadas, tanto pola súa sinxeleza na preparación como polo punto exacto de frixido da pataca e do callado do ovo, concibido para ser gozadas quentiñas decontado. Fórmula secreta que bordan no bar San Amaro, da rúa Rogelio Abalde, onde dende hai case cinco décadas a familia de José Campos e Carmen Ferreira, hoxe xubilados, levan preparando a mellor tortilla viguesa. Como non a desmerecen tanto a preparada na cafetaría Cosmos, da Praza da Princesa, probablemente a mellor tapa desta especialidade na cidade, como no bar Brillante, da rúa Barcelona, á altura do Regueiro, onde Miro ofrece dende hai tres décadas unha completa carta de tortillas, dende a clásica a outras híbridas, con chourizo, pemento, xamón ou mesmo estrugas. Como outra tortilla clásica, dende hai máis de catro décadas, é a da taberna O Porco, da rúa Real.

Mapa no que non poden faltar a localización do bar Carballo, na rúa Manuel Núñez, e d’ A tapa do barril, da rúa López Mora, onde preparan tortillas singulares polo seu punto zumarento, ideais para tomar en bocadillo. Como tamén teñen creto as do restaurante O Faro, fronte a Santiago de Vigo, ou varias das servidas na rúa Rosalía de Castro, en La aldeana, en La casa de Reme, tanto a preparada con cebola, como con chourizo ou grelos, ou na taparía Las Tablas, que ofrece unha excelente versión da tortilla ao xeito de Betanzos. Sen esquecer nesta viaxe, unha das miñas preferidas, a da taparía La chabola, do paseo Marítimo de Panxón, onde Silvana prepara a mellor tortilla do Val Miñor. Con todo, as mellores tortillas viguesas son as caseiras, as que preparamos nas cociñas ao gusto noso. En cuestión de tortillas non está nada escrito.

De «La Oliva» a «El Miño»

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao xornal La Oliva:

Ao fío do sequiscentenario de La Concordia, a pasada semana apenas citamos o xornal que o precedeu, La Oliva, publicación de espírito provincialista, aparecida en 1856 e con saída bisemanal, os xoves e os domingos, coa intención de rivalizar dende posicións liberais e progresistas coas máis moderadas de Faro de Vigo, nacido case tres anos antes, cando ao actual decano non chegara aínda o conservador José Elduayen, o seu guieiro ideolóxico durante tres décadas. Unha rivalidade xornalística que vitalizou culturalmente a Vigo, mais tamén decisiva para conformar por primeira vez un espazo de comunicación e confrontación ideolóxica entre os moderados e a alianza dos progresistas e demócratas vigueses, xusto cando a cidade comezaba a súa modernización, reclamando a chegada do ferrocarril, o desenvolvemento portuario e a súa expansión fóra das murallas. Competencia que facilitou o asentamento durante décadas de dúas tipografías concorrentes na cidade, a de Ángel María de Lema (Faro de Vigo) e a dos propietarios de La Oliva e El Miño, despois de La Concordia, o que acuñaría na cidade unha tradición e un liderado editorial en Galicia que por ventura chega á actualidade.

Segundo xornal nacido en Vigo, se non computamos na serie o Seminario Patriótico (1823) e El Gratis (1843), un periódico de anuncios de carácter gratuíto, saído da imprenta de Gabriel Román, traída de Portugal por José Araújo, La Oliva naceu arredor da familia burquesa Chao, procedente do Ribeiro, asentada en Vigo desde que José María Chao abrira, no trienio liberal (1820-1823), a súa botica na Praza da Constitución. Foi o seu primeiro director e sostén financeiro o avogado José Ramón Fernández Domínguez «Carballo», casado con Concepción Chao, filla do boticario, sendo o redactor xefe o seu irmán Alejandro Chao, o director literario Manuel Murguía e o impresor e director durante a maior parte da súa traxectoria Juan Compañel Rivas, que en 1855 chegara de Madrid para facerse cargo do prelo que «Carballo» adquirira na rúa Real 21, tras recibir a adxudicación da impresión do boletín provincial da provincia de Pontevedra, o que sen dúbida, facilitou a aparición de La Oliva. Acubillo ao xornal vigués que a estirpe dos Chao completaría –segundo o investigador vigués Xurxo Martínez, que dedicou a súa extraordinaria tese de doutoramento a esta publicación– o deputado en Cortes e futuro ministro de Fomento, Eduardo Chao, como protector ideolóxico e político da publicación.

Cun formato de 33 x 26 cm e unha disposición a catro columnas, La Oliva publicouse nunha primeira xeira dende o 2 de febreiro de 1856 deica o 11 abril de 1857 cando foi pechada por orde gobernamental. Decontado a cabeceira foi substituída por El Miño, conservando o seu espírito progresista, continuando a numeración e mantendo a súa impresión na rúa Real, sendo o seu animador principal Juan Compañel, que modificou o formato, 47 x 33 cm e a disposición a cinco columnas. O 10 de outubro de 1868, coincidindo coa revolta da Gloriosa, a redacción decidiu recuperar o título orixinal, La Oliva, mantendo tamén a numeración, que na data do seu peche, o 30 de abril de 1873, chegou aos 1.925 números. Tanto como La Oliva como El Miño o xornal de Compañel, segundo Xurxo Martínez, constituíron «un esforzo por recrear os elementos que integraran o imaxinario nacional colectivo», dando entrada nas súas páxinas ás colaboracións dos autores provincialistas e xa con «Juan Compañel na dirección presentándose como o periódico nacional e portavoz do Rexurdimento», concibido non de forma exclusiva como unha manifestación literaria, senón como un verdadeiro movemento de carácter político.

Baixo o subtítulo de «Periódico de Galicia» e o lema «Todo por Galicia. Todo para Galicia», aparecido na mancheta de El Miño, Compañel puxo o xornal vigués ao servizo dos intereses de Galicia, fosen políticos, económicos e culturais, na lóxica compartida coa doutrina do provincialismo. Xornal que Manuel Curros Enríquez consideraba «guía da causa do rexionalismo» e Murguía «o que máis influíra nos destinos do noso país, nos folletíns da «Biblioteca de La Oliva», no suplemento cultural «Floresta» dirixido por Murguía ou no Álbum El Miño (1858), primeira antoloxía da literatura galega do século XIX, participaron os escritores sobranceiros do Rexurdimento, reforzando –como sinala Xurxo Martínez– «a función da literatura como forma de expansión do ideario provincialista». Pechado en 1873, cando Compañel foi nomeado delegado do Ministerio de Fomento en Ourense e vendeu a imprenta a Miguel Fernández Dios, o espírito de galeguismo vigués con emprendemento económico de La Oliva xermolaría en publicacións periódicas e editoras que décadas despois callaron na edición galega moderna de referencia.

Onte 1125: Bibliocarballo

bibliocarballoEvencio Ferreiro, alcalde de Carballo, presentou onte a Biblioteca Rego da Balsa que se inaugurará mañán con motivo do Día da Biblioteca. Outra magnífica noticia para unha cidade modélica na promoción da lingua e da literatura galega, que con esta nova e fermosa biblioteca pública ofrece máis e mellores posibilidades de acceso á información e aos contidos culturais a públicos de todas as idades e en todos os soportes e formatos. A bibliocarballo concíbese, pois, como primeira institución cultural da súa comunidade local, un espazo público de acceso aos contidos culturais e de lectura, máis tamén como punto de encontro e dinamización lectora. Boa noticia para un Día da Biblioteca, na que por fin, se poñerá a disposición dos usuarios da rede de bibliotecas públicas galegas unha primeira colección de libro dixital en galego («Le en galego», da que, en boa medida, non sentimos tamén responsables dos seus contidos). #Lecturapublicaengalego

Onte 1015: Transmisión interxeracional do galego

transmision_xeracional

Interesoume moito o anuncio que coñecín onte da celebración en Carballo do 9 ao 11 de xullo do curso de verán «Para transmisión interxeracional do galego», organizado pola Universidade da Coruña en colaboración coa CTNL. Ninguén pode negar que as politicas lingüísticas actuais son incapaces de facerlle fronte ao imparable proceso de substitución lingüística, unha fractura (unha hemorraxia) que de non ser pechada (ou atallada) decontado pode levar á desaparición do galego. Só coñecendo e reflexionando sobre os condicionantes determinantes que dificultan ou rachan a transmisión da lingua, outrora natural, no eido familiar e no da escolarización temperán e primeira, será posible restaurar a cadea e enxergar un novo futuro para o noso idioma. Xaora, como demostra o contido do programa do curso, existen experiencias e modelos de intervención que melloran a transmisión interxeracional. Coñecelas e visibilizalas axudará a crear modelos e prácticas normalizadoras. A pesar de non podermos participar, seguiremos pola rede os contidos deste curso tan interesante.

Onte 713: #Prazadoslibros

Pasei o domingo na #Prazadoslibros, o día grande do evento de promoción do libro e da lectura organizado polo concello de Carballo. Durante a mañán por cada libro mercado os lectores e lectoras recibían como agasallo cadanseu molete de pan de Carballo. Unha iniciativa magnífica de colaboración entre as panadarías de Carballo e as sete librarías participantes nunha feira do libro que comparte espazo coa feira de produtos de tempada ofrecidos polos produtores agrícolas da comarca de Bergantiños. Foi unha mañá intensa, na que Manuel Rivas asinou de forma paciente e minuciosa máis de medio cento de libros (a maioría d’ As voces baixas) ao longo de case tres horas. A tarde, foid e letras e música, coa presentación dos libros máis recentes de Xosé Neira Vilas e o concerto de Uxía e a súa «Rosalía pequeniño». Moita xente partincipando nunha iniciativa modélica na que os libros adquiren protagonismo no espazo público. Esta #Prazdoslibros xa é un referente no calendario galego do libro e da lectura, un modelo anovado do que a organización das Feiras do Libro de Galicia (que onte remataron en Monforte o seu periplo anual) deberían tomar boa nota. Os libros son en Carballo o pan da cultura. Beizóns ao concello que preside Evencio Ferreiro (a piques de contar cunha nova e magnífica biblioteca pública) e ao incansable Nel Vidal por tan magnífico traballo nesta #Prazadoslibros.

Onte 350: Na #prazadoslibros de Carballo

Presentamos As rapazas de Xan de Manuel Iglesias Turnes na #prazadoslibros , a Feira Literaria de Carballo, unha das mellores feiras do libro que se celebran durante o verán en Galicia, unha das miñas citas preferidas, tanto polo dinamismo comercial como pola boa acollida e diversidade das actividades de animación. A coidadosa organizacion municipal –en colaboración con oito das librarías máis dinámicas da localidade e da comarca e contando co mecenado de conservas Calvo– e a súa integración no comercio popular da cidade (coincide co mercado dos xoves e coa feira comarcal do cuarto domingo de mes) son dúas claves deste exitoso modelo. Durante catro días en Carballo os libros están na praza a carón das froitas e das flores, das roupas e zapatos, das ferramentas agrarias e dos produtos de artesanía… Mesmo durante a mañá do domingo nesta #prazadoslibros continuarán co costume de «Un libro, un pan», de xeito que todas as persoas que merquen un libro serán agasalladas cunha peza de pan de Carballo. Onte comprobamos en Carballo que con vontade política, rigor organizativo e boas doses de imaxinación e creatividade, mesmo a pesar das politicas de austericidade, aínda hai posibilidades para a mellora das feiras do libro, un modelo de promoción que en Galicia coa honrosa excepción das organizadas na cidade da Coruña, semella condenado a desaparecer. Outras feiras do libro son posibles. Parabéns, outro ano máis, ao concello de Carballo por esta #prazadoslibros e polo seu compromiso coa promoción da lingua, o libro e a lectura en galego.