cabalos_e_lobos – Brétemas

Listado de la etiqueta: cabalos_e_lobos

O Verne vigués de Ledicia

20 de Setembro de 2016/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Cultura, Premios, Presentacións, Vigo, Xerais/por bretemas

Dedidco o artigo da semana no Faro de Vigo a presentación de Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta de Ledicia Costas:

No serán do pasado venres máis dun cento de persoas reunímonos no paseo das Avenidas, diante da estatua de Jules Verne de Molares, para participar na presentación de “Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta” (Xerais, 2016), novela pola que a viguesa Ledicia Costas obtivo o premio Lazarillo de Creación Literaria 2015, convocado pola OEPLI, sección española do IBBY (International Board on Books for Young People). Un premio de prestixio, convocado dende 1958, no que participan obras escritas nas diferentes linguas do estado, que consolida a traxectoria da escritora viguesa que no pasado ano recibiu o premio nacional de Literatura Infantil e Xuvenil.

Unha presentación literaria ao aire libre, na que gozamos da fragrancia da maruxía do outono, na que os presentadores, o historiador Antonio Giráldez Lomba, o xornalista Eduardo Rolland e a escritora María Xosé Queizán homenaxearon a Verne e lembraron a súa relación con Vigo, tanto polas súas visitas de 1878 e 1884, como por terlle dedicado o capítulo oitavo da segunda parte de “Vinte mil leguas baixo os mares” titulado “A baía de Vigo”, novela por entregas publicada entre o 20 de marzo de 1869 e 20 de xuño de 1870. Datas que demostran que Verne escribiu de Vigo antes de visitar a nosa ría, que na novela de Nemo pintou con “augas impregnadas de luz eléctrica”.

Ledicia Costas centra esta súa novela en desenlear o enigma da segunda estancia de Verne, a que comezou o 21 de maio de 1884, cando procurou refuxio na ría viguesa (para el “un verdadeiro fiordo”), tras sufrir á altura da Coruña, unha avaría na máquina de vapor do “Saint Michel III”, que sería reparada nos talleres de caldeirería de La Industriosa, que Antonio Sanjurjo Badía (o famoso “Habilidades”) tiña no Guixar. Serán as relacións do escritor bretón co industrial vigués (ambos os dous visionarios da navegación submariña) e co boticario Philipot (personaxe de ficción), que custodia un importante segredo no seu establecemento da rúa Misericordia, as que permitan artellar a Costas unha trepidante novela de aventuras localizada no Vigo de hai cento e trinta anos.

Nun fermoso e emocionante exercicio de amor á súa cidade, Ledicia reconstrúe nestas páxinas aquel Vigo primixenio e xa cosmopolita, cunha fiestra sempre aberta ao mundo, cando comezou a desenvolver a estrutra ósea, as arterias e os pulmóns da cidade metropolitana actual. Un Vigo que se estricaba fóra das murallas, desenvolvendo as primeiras edificacións pétreas do ensanche portuario e as instalacións industrias de conserveiras e talleres nos barrios do Areal. Dende a descrición das rúas de oficios e negocios (Sombreireiros, Cesteiros, Ferraría…), hoxe Casco Vello, pasando polas novas avenidas de Policarpo Sanz e do Ramal, até a illa sur de Cíes, onde chantaban as raíces de sororidade as mulleres planta, Ledicia Costas ofrece algunhas das mellores páxinas do Vigo literario, na estela de doutras obras extraordinarias como “Amor de tango” de María Xosé Queizán, “Os fillos do mar” de Pedro Feijoo ou “Cabalos e lobos” de Fran P. Lorenzo.

Constrúe así a escritora de Brea Muiñeira unha novela verniana que homenaxea a orixe verniana da nosa cidade, que asume os valores do nantés, adaílde no seu tempo, como Sanjurjo Badía, da tecnoloxía, da ciencia, da industria e do progreso. Unha ficción que, mesturando rigorosa documentación histórica con doses de fantasía e melisa, esculca no ADN industrial de Vigo, afastándose dos mitos do relato da historiografía romántica. Un paso decisivo para a consolidación dun Vigo literario que posúe na figura de Verne un dos mellores esteos para a súa proxección internacional, sobre todo, no espazo cultural das fisterras atlánticas. Verne continúa sendo un escritor actual, lido e traducido en todo o mundo, quizais por que no seu tempo soubo fusionar os mitos coa ciencia, a modernidade coa tradición, conducindo ao seu lectorado ao paradoxo de que o futuro está contido sempre no pasado e que a natureza prefigura o porvir dos seres humanos. Dúas notas vernianas que Costas recolle na súa novela máis viguesa.

Xaora, o novo mito literario creado por Ledicia Costas ofrece unha oportunidade extraordinaria para incorporar a Verne no imaxinario popular vigués. A proximidade do 150 aniversario da chegada do “Nautilus” do capitán Nemo á ría de Vigo (18 de febreiro de 1868), unha data de ficción na nosa historia, non pode ser desaproveitada. Insisto en que Vigo debe preparar un plan que reconcilie a cidade coa figura de Verne. Pódese aproveitar a ampliación da ponte de Rande para bautizala co seu nome, como ten proposto Ferrín. Pódese incluír ao bretón no noso rueiro e poñer o seu nome á futura biblioteca do estado, que agardemos se constrúa na Panificadora. Ledicia Costas acertou de cheo reivindicando o Verne vigués.

Onte 1747: Ledicia con Verne

17 de Setembro de 2016/en Autores, Feminismo, Galerías de fotos, Literatura infantil e xuvenil, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Promoción do libro, Vigo, Xerais/por bretemas

A presentación do serán de onte nas Avenidas, ao pé da estatuta de Jules Verne, da novela de Ledicia Costas gañadora do Premio Lazarillo 2015 será inesquecible, un soño cumprido. Máis dun cento de persoas xuntámonos para celebrar a publicación de Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta e para homenaxear a Vigo como cidade verniana, probablemente a segunda do mundo, despois de Nantes. Unhda cidade que, como sinalaron nas súas intervencións o historiador Antonio Giráldez Lomba e o xornalista Eduardo Rolland, foi visitada por Jules Verne en dúas ocasións (1878 e 1884) e cuxa ría protagoniza un capítulo memorable de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares, cando o Nautilus chega á porta da Atlántida, o 18 de febreiro de 1868, hai case cento cincuenta anos, unha efeméride para non esquecer. Unha cidade literaria e cosmopolita, visitada por Verne e por Marconi, evocada pola escritora María Xosé Queizán nun texto maxistral que rematou recoñecendo na escritora Ledicia Costas a cabezaleira da nova xeración literaria.

Unha presentación ao aire libre, nun serán fresquiño de remate de verán, na que Ledicia Costas aproveitou para homenaxear ao mestre Agustín Fernández Paz lendo unha das anotacións máis memorables do seu blog, a partir da que xermolara esta historia protagonizada polo escritor bretón durante a súa segunda visita a Vigo. Unha novela coa que Ledicia homenaxea a cidade de Vigo, xusto ao seu inicio do seu alborexar industrial, e a toda unha xeración de mulleres que, a pesar das limitacións ás que estaban sometidas no seu tempo, posuían a afouteza e a detemrinación necesarias para conseguir aquilo que se propoñían. Unha novela verniana para unha cidade verniana, que asume os valores do xenio bretón, adaílde no seu tempo da tecnoloxía, da ciencia, da industria e do progreso. Unha presentación moi singular e entusiasta que aventuro será o inicio doutro itinerario literario vigués como os de Amor de Tango de María Xosé Queizán, Os fillos do mar de Pedro Feijoo ou Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo. Parabéns a Ledicia Costas e as vernianas viguesas.

Onte 1722: Serán literario no Festigal

26 de Xullo de 2016/en Autores, Eventos, Galerías de fotos, Literatura infantil e xuvenil, Narrativa, Novidades, Onte, Premios, Presentacións, Xerais/por bretemas

Excelente serán literario no Festigal de onte, no que acompañamos a Manuel Rivas e Manuel Iglesias Turnes, que asinaron exemplares e a Ledicia Costas que presentou na Galería das Letras Jules Verne e o secreto das mulleres planta, a novela coa que gañou o Premio Lazarillo de literatura xuvenil 2015.

Comezou a súa intervención Ledicia Costas encadrando esta súa obra no catálogo de novelas viguesas recentes como Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo ou Os fillos do mar de Pedro Feijoo, “que están conformando unha auténtica nova cartografía novelística da cidade de Vigo”. Explicou, despois, como xurdiu a novela, “que tivo moito que ver coa relación que a miña nai mantén coas plantas e cos meus recordos de infancia co mundo vexetal”. “MIña nai ten unha habilidade especial para coidar as súas plantas e a súa horta, algo que herdou do meu avó”. “Eu tiña moitas ganas de escribir unha novela portagonizada por mulleres con corpo de muller e alma de planta”. “Ademais, tiña interese en ficcionar a vida dun escritor. Escollín a Jules Verne xa que me pareceu incrible que visitase Vigo en dúas ocasións e que en 20.000 leguas baixo os mares se localizase na ría de Vigo antes de visitala”. “Un autor importante na miña infancia desque lin Miguel Strogoff, novela á que seguiron moitas outras”.

Ledicia Costas salientou a importancia que quixo tivese na novela a relación entre aciencia e a tecnoloxía, que concretou na amizade entre Jules Verne e Antonio Sanjurjo Badía, o empresario vigues propietario de La Industriosa. “Verne era un visionario, atento a todos os avances tecnolóxicos”. “Quixen que os datos históricos tivesen un peso relevante, de xeito que mesturados cos trama de ficción ofrecesen un texto sólido, demostrando que dende o local pode achegarse ao universal”. “Henning Mankel, que ambientou as súas novelas en Skania, unha rexión sueca que conta un millón douscentos mil habitantes, conseguiu que fose un espazo literario universal. Por que non imos conseguilo en Galicia”.

Onte 1405: Domingo na Feira do Libro da Coruña

3 de Agosto de 2015/en Autores, Memoria, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Excelente e animadísima primeira xornada da nosa participación na Feira do Libro da Coruña. Elena Gallego Abad asinou exemplares da súas novelas. Mark Wiersma e Miguel Mosqueira presentaron en concerto o seu libro disco Sira e o robot. Adventures on Titan no IIIº Festival de música infantil. Mentres que na carpa literaria presentamos en sesión continúa Galicia: un pobo con futuro? de Manuel Blanco Desar, Agosto de memoria e morte de Xoaquín Fernández Leiceaga e Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo.

Justo Beramendi, presidente do Museo do Pobo Galego presentou Galicia: un pobo con futuro?, a obra cooordinada por Manuel Blanco Desar que aborda o devalo demográfico do país. Explicou Beramendi que o Museo do Pobo Galego (MPG) sempre quixo ter unha posición activa no que atinxe a súa actividade expositiva como con respecto aos problemas que Galicia tivese como pobo. Para intervir sobre eles ideou os foros. «No primeiro abordáronse os problemas relacionados co territorio, paisaxe e identidade, no segundo os da emigración, no terceiro os do turismo e agora no cuarto os da demografía, esa incapacidade para repoñer os recursos humanos do país. En todos estes foros o MPG pretendeu recoller as achegas da sociedade civil sobre o problema abordado coa maior diversidade e pluralismo.» «A edición deste libro coeditado con Xerais é que a xente cobre conciencia que existe un problema demográfico en Galicia», rematou.

Manuel Blanco Desar confesou que coa edición deste libro «intentamos facer algo que outras institucións deberan ter feito antes, xa que xa hai vinte e cinco anos que existe este problema». «Sen pobo galego non existe Galicia. Quizais non toda a sociedade galega sexa consciente disto. Se facemos unha mímese con Irlanda é moi grande a diferencia sobre esa cuestión. Os irlandeses tiveron claro que deberían manter o seu vigor vital. En Galicia non existen eses azos». Desar convidou a pensar como pode ser Galicia dentro de vinte ou trinta anos con apenas dous millóns de habitantes, «desmoronaríase todo, dende a lingua ao funcionamento das cidades». «Temos que ser conscientes, tamén, que ninguén nos vai resolver este problema dende fóra». «Este libro pretende ser orballo, coma é o país noso, capaz de ir desgastando a pedra. Sabemos que este será o gran tema do país nos vindeiros anos. Temos un feito diferencial negativo. Precisamos un modelo de crecemento demográfico propio, máis intensivo. Sabemos que é un problema común español, porén, o aparello do estado non o ve como tal. Isto é moi grave, xa que as políticas fiscais e laborais, as máis relacionadas coas demográficas, non están en mans das Comunidades Autónomas. Hai que facer un esforzo para que chegue a axenda pública de España.»

Lourenzo Fernández Prieto foi o presentador de Agosto de memoria e morte, a novela coa que debuta na narrativa galega o economista Xoaquín Fernández Leicega. Lourenzo comezou confesando de que lle asombrar o manuscrito, «lese moi ben, é unha novela moi ben acabada, moi traballada». Metido xa en fariña, o presentador lembrou que o franquismo foi capaz de inocularnos a súa memoria, «Leiceaga nesta novela pelexa con iso». «Agosto de memoria e morte é unha novela de xénero, unha novela negra que, como O paporroibo de Nesbo ou as novelas de Mankell, falan en forma de memoria persoal e familiar dun pasado incómodo que non sempre coincide coa historia«. «Leiceaga atrévese entrando neste terreo literario. Amplía o campo literario, xa que non vexo que exista alguén con este enfoque. En todo caso, enlaza coa forma de ver o pasado da súa xeración. Atopo coincidencias con novelas como Corazón helado de Almudena Grandes e Home sen nome de Suso de Toro».

Continuou Lourenzo sinalando que «na novela hai dúas memorias, a que nos anos do tardofranquismo había do 36 e a que hoxe temos dos anos setenta. Leicega fala do Santiago dos 70 e da Noia do 36. Afronta o problema da memoria no ámbito da vila, onde todo era xa sabido, mesmo o que nunca se dicía». «A novela de Xocas afronta a cuestión dos verdugos, como chegaron a selo e as razóns para elo. Aquí abórdase a realidade da matanza do 36, o que Preston chamou o “holocausto español”. En definitiva, na novela de Leiceaga están os porqués e como nos están afectando a nós, corenta e mesmo oitenta anos despois». «Na novela preséntanse as consecuencias económicas e sociais daquela trama, dos que mataron no 36 que se fixeron os vencedores durante corenta anos. Novas elites unidas polo sangue derramado». Rematou Lourenzo Fernández Prieto reocmendando a lectura dunha novela «onde o final é o mellor».

Xoaquín Fernández Leicega comezou agradecendo a Lola Arxóns, Xerardo Agrafoxo e Lourenzo Fernández Prieto a súa axuda no proceso de creación da novela. Ocupouse despois de debullar o que entendía foran as referencias intelectuais da obra. En primeiro lugar, Agosto do 36, a novela de Xosé Fernández Ferreiro, e outras obras de Bieito Iglesias, Juan Benet e Xosé Manuel Sarille. «Débolle tamén o título a Faulkner por Luz de agosto, polo seu procedemento en espiral para introducir vinganzas en familia de xeración a xeración. Como tamén por unha frase que me parece esencial para definir a miña novela: “E a memoria sabe isto: 20 anos despois sabe aínda”». «O título tamén é debedor de Agosto de Rubem Fonseca, un modelo de novela de intriga con reconstrución histórica, da que aprendín que se pode facer literatura de xénero.»

O autor sinalou despois que o tempo da novela vai da República ao final do Franquismo. «Como se transita da esperanza universal que suscitou a República ao odio e a carnicería da Guerra Civil? Na novela prodúcese unha decantación de clase nos personaxes, apoiando unha ruptura co réxime democrático daquel momento». «Na parte referida ao ano 1974, preséntase un tempo de normalización e corrupción, de autoritarismo e da existencia de novos espazos de liberdade que se foron conquistando». Rematou Leiceaga expresando a súa convicción de que nunha novela destas características «é necesario que as pezas encaixen para evitar que aprezan disfuncións que lle quiten valor ao que se está lendo». «Autores como Sciascia, Vázquez Montalbán, Paco Ignacio Taibo ou Leonardo Padura representan o que quixen facer. En todo caso, as novelas policiais e as series son os grandes produtos da cultura do noso tempo, quizais debido a que o investigador policial busca a verdade, é o heroe do noso tempo».

Pechou o serán de presentacións a conversa que mantiven con Fran P. Lorenzo, coincidindo coa aparición da segunda edición de Cabalos e lobos.

Onte 1380: Conversas na feira

9 de Xullo de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Vigo, Xerais/por bretemas

Magnífico serán de conversas literarias o de onte na Feira do Libro de Vigo, arredor d’As palabras poden matar de Marcos Calveiro e Un animal chamado néboa de Ledicia Costas.

Foi a escritora Iolanda Zúñiga quen presentou de forma vibrante a Calveiro como «valor seguro da nosa literatura infantil e xuvenil, xa que cada un dos seus relatos nos nutren e vitaminizan» e gabou un libro que «revolve as entrañas« e aborda «unha situación que segue a suceder en moitas cidades do mundo, hai centos de Seavias que merecen ser escoitadas». Na conversa coa autora de Perferia Calveiro confesou que a novela nacera dunha noticia que lera sobre un alumno dunha escola de mimo de Medellín que fora asasinado. Ambos os dous autores coincidiron que na novela existía un espazo para a esperanza, mais tamén asumindo que «a vida é un carrusel», onde se repiten as situacións. «Ente a vida e a lenda, preferín escribir unha lenda. A novela non é unha denuncia, é a realidade» dixo o autor, antes de confesar que despois de escribir de forma moi intensa durante os último nove anos, decidira darse un respiro, «aínda teño dúas novelas para adultos e unha xuvenil por publicar».

Fran P. Lorenzo, despois de estar asinando exemplares de Cabalos e lobos, conversou con Ledicia Costas sobre Un animal chamado néboa, Comezou abeizoando á Ledicia por tres cousas: por ser capaz de adaptar o seu discurso a públicos diversos, o que é síntoma de valía literaria; por abordar a guerra como tema para un libro e por optar polo relato curto, un xénero maltratadísimo. «Este é un libro moi duro, pero necesario, que remove a quen le», afirmou Fran para interpelar despois a Ledicia sobre o risco que isto podía supoñer para o lector. «Non quería escribir un libro amable», contestou a autora, «quixen escribir algo radical como é a guerra». «A escrita é valentía, hai que atreverse a contar do xeito máis cru.»

A afirmación de Lorenzo de que «escribir sobre a guerra exixe un plus de responsabilidade, xa que un tema non se pode abordar de forma frívola» deu pé a Costas a recoñecer que o seu nivel de exixencia na escrita do libro fora moi alta, sobre todo na obsesión pola documentación. «Estiven lendo sobre a Segunda Guerra Mundial durante dous anos. Busquei historias vividas como as de Tanya Sascideva durante o asedio de Leningrado que tiña por obxectivo que morresen de fame millóns de persoas».

Despois de ir debullando algún dos contidos dos seis relatos, con especial atención aos que fan referencia ao holocausto, Lorenzo e Costas coincidiron en que a redención a través do amor era a única esperanza que deitaba o libro. «No medio da dureza tiña que prender candeas, o único que quedaba era o amor. Foi o xeito que tiven de prender luces. Prender candeas para que o lector non sucumbise», rematou Ledicia Costas.

Onte 1367: A cidade nebulosa

26 de Xuño de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Vigo, Xerais/por bretemas

A presentación de Cabalos e lobos de onte en El Corte Inglés de Vigo foi outra oportunidade magnífica para escoitar a Fran P. Lorenzo falar da súa novela gañadora do último Blanco Amor, desta volta conversando durante unha hora coa xornalista Teresa Cuíñas. Comezou confesando Fran que «nunha primeira novela precisaba implicación co que quería contar, quería falar dun espazo urbano», «esa e a razón pola que escollín Vigo». «Hai un mito sobre Vigo como cidade que non ten identidade nin referentes. É falso. Opaca unha memoria real, que hai que poñer en valor, que cómpre recuperar. En Cabalos e lobos quixen que a xente compartise a miña visión de Vigo. A cidade nebulosa é tamén unha identidade de seu». Preguntado por Cuíñas sobre as razóns de escoller unha familia burguesa como protagonista, Lorenzo contestou que «a elección dunha familia estranxeira permite utilizar a ollada dos pioneiros, alguén que chega e ve o que hai», mais tamén «conectar con Europa e dende o seu outeiro ver as distintas capas da cidade». «Na novela relátase como foi crecendo Vigo, dende os 20.000 habitantes a comezos dos anos 20 aos 200.000 no ano 1957. Quixen deitar unha ollada case cenital, de gran angular».

O deseño dos personaxes e a dosificación da intriga foi outro dos temas nos que afondou a conversa. «Esta é unha novela que ten moito corazón, moita vibración de emocións», confesou Fran. «Tiña medo que esa vibración fose tan intensa que caese en algo «cursi» ou inverosímil ou afectado. Foi a miña intención estar no límite.» A este teor, o autor lembrou que Agustín Fernández Paz dixera nunha conversa que compartiran nunha emisora que «Cabalos e lobos lle lembraba ás novelas de Manuel Puig, polo tratamento que lle daba ás emocións e pola obsesión de describir os obxectos coa maior precisión.» Teresa Cuíñas introduciu o fío do papel do real na obra e do afán do autor de constrastar fontes e datos, na súa condición de xornalista. Fran recoñeceu que lle »amolaban as narracións nas que non se distingue entre a ficicón e o que é real».«A novela ten moitos datos e datas. Quixen que todos os feitos e datos fosen reais. Custoume moito tempo contrastalos, mais atendendo sempre a que non interrompesen a lectura da novela.»

Cando Cuíñas sinalou a carga dramática da novela, Lorenzo salientou que a concibira como un melodrama, «cun peso importante de dor». «Paula, a protagonista, comeza a contarse a si mesma quen son os seus, ignórao case todo, vai descubrindo. Quería que quen lese a novela fose acompañándoa, sabendo onde ela.» «A novela baséase moito no segredo, no que se oculta, mais tamén nos tempos que se alongan. Nese sentido é unha novela analóxica.» Interrogado sobre o titulo da obra, Fran afirmou que «”cabalos e lobos” e unha metáfora sobre como a xente se comporta nunha guerra, mais tamén sobre o comportamento na vida«, «cando souben que só en Galicia e en Mongolia conviven os cabalos e os lobos quedei aínda máis convencido».

A última parte da conversa xirou sobre o proceso de escrita da novela, que Fran confesou se remontaba a hai vinte anos, «cando estudaba na carreira escribín algúns dos relatos, aínda que o proceso de escrita sistemático foi hai catro anos e, despois dunha interrupción, máis intensamente no último anos e medio». Preguntado sobre que ía escribir a partir de agora, Lorenzo recoñeceu que ainda «estou interiorizado polos personaxes de Cabalos e lobos. Sei que a sorpresa é o que testemuña que estamos vivos. Na propia novela dise que “sen sorpresa non hai vida”. preciso escribir algo que me sorprenda a min mesmo, sen tanto peso da memoria e da historia, mesmo e se fose posible de humor, historias que pasan agora das que non se contan. Son moi poucas as novelas galegas que falan do pasa hoxe.»

Vigo le

17 de Xuño de 2015/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Autores, Bibliotecas, Cultura, Edición, Editores, Recurso_didáctico, Vigo, Xerais/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío do ránking publicado por Amazon sobre as cidades máis lectoras, reflexiono sobre as posibilidades que ten Vigo de acadar o rango de cidade lectora.

Con motivo da Feira do libro de Madrid, Amazon publicou o seu ránking das dez cidades máis lectoras. Unha clasificación que elabora o xigante estadounidense da distribución cultural relacionando a poboación das cidades de máis de cen mil habitantes coas súas vendas alí de libros, tanto impresos como electrónicos, entre os meses de marzo de 2014 e 2015. Por vez primeira, Vigo aparece neste taboleiro, ocupando a sexta posición, por debaixo de Alcobendas, Madrid, Granada, Valencia e Oviedo, e por riba de Palma de Mallorca, Santander, Salamanca e Logroño. Máis alá da fiabilidade que poida ter esta clasificación, elaborada a partir dos datos dos libros comprados “on line” polos clientes vigueses de Amazon, non podemos negar que constitúe unha nova sorprendente, mais tamén un magnífico aliciente do que tirar doses de autoestima nunha cidade que nas últimas décadas ocupou posicións precarias en cuestión de índices de lectura, de compra de libros, de número de librarías e dotación bibliotecaria. En todo caso, quedémonos coa hipótese de que Vigo é a cidade galega que máis le, ou polo menos a que máis libros compra ao primeiro distribuidor mundial de libros en internet.

Esta sexta posición no ránking de cidades lectoras é idéntica a que Vigo ocupa na clasificación das cidades editoras, despois de Madrid, Barcelona, Bilbao, Valencia e Sevilla, un dato que non se ten destacado como merece. Vigo é a cidade galega onde os editores privados publican máis libros. Dende finais dos anos corenta, cando Eugenio Barrientos creou a editorial Cíes e Galaxia se instalou en Reconquista 1, Vigo é a indiscutible capital editorial de Galicia. En Vigo teñen a súa sede Galaxia, Ir Indo e Xerais, como a tivo até hai uns anos Edicións A Nosa Terra, as editoriais xeralistas en lingua galega nas últimas tres décadas. En Vigo manteñen o seu pulo outras prestixiosas editoras de referencia: Nova Galicia Edicións, especializada en libros de arte, con importante actividade exportadora; Xerme Edicións, o selo editorial do grupo educativo SM en galego; Ideaspropias Editorial, cun catálogo no eido da formación, especializado en materiais didácticos e e-learnig; Editorial Trymar, cun catálogo formativo, que se extende aos clásicos da literatura universal; MSC Sport, a primeira editora de España en contidos de formación futbolística; Editorial Elvira, con atención preferente á edición literaria, singularmente poética; Ediciones Cardeñoso, enfocada sobre os temas locais… Un sector editorial vigués que achega un número significativo de empregos, tanto nos seus cadros de persoal como nos das empresas de servizos gráficos e impresión, e nos estudios de deseño.

Vigo é, ademais, cidade literaria, onde se localizan algunha das obras de ficción en galego máis populares. Os itinerarios literarios seguindo os pasos por Vigo dos protagonistas de novelas como Amor de tango de María Xosé Queizán, Os fillos do mar de Pedro Feijoo ou Ollos de auga de Domingo Villar xa forman parte da nosa memoria local. Como axiña se engadirán os doutras novelas máis recentes como Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo ou Tes ata as 10 de Francisco Castro, nas que Vigo, máis alá de localizacións en edificios e espazos urbanos das súas tramas, funciona como un excepcional coprotagonista.

Xaora, mesmo a pesar destas potencialidades e de contar cun alcalde como Abel Caballero, autor de catro novelas, Vigo soporta déficits no eido da lectura pública, sobre todo no que atinxe a súa precaria infraestrutura bibliotecaria. Vigo non conta aínda cunha rede de bibliotecas públicas municipais como tal, xa que polo momento foi incapaz de estender a outros barrios como Bouzas, Navia ou Teis, o programa iniciado coa Biblioteca Xosé Neira Vilas do Calvario. Como xa aborrece reiterar a incapacidade do concello para ofrecer un espazo dotacional onde construír a tantas veces prometida Biblioteca Pública do Estado, a trabe sobre a que organizar esa rede bibliotecaria metropolitana e virtual do século XXI. Como é imprescindible que, máis alá dalgunhas valiosas actividades promovidas pola Concellaría de Normalización Lingüística, como a Quedada Literaria das Bibliotecas Escolares en Castrelos ou os exitosos Paseos literarios, o concello de Vigo conte cun plan municipal de fomento da lectura, onde figuren todas as súas accións lectoras e de fomento da creación literaria e apoio ao sector do libro (premios, participación en feiras do libro, apoio a rede de librarías culturais e de proximidade, actividades didácticas, clubs de lectura para persoas maiores…). Vigo le e edita, mais precisa incorporar a lectura a axenda municipal para ser considerada como auténtica cidade lectora. O inicio dun novo mandato é unha oportunidade magnífica para intentalo.

Gran Vía 2

19 de Maio de 2015/en Arquitectura, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Cidades, Memoria, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a homenaxear a figura do arquitecto Francisco Castro Represas, autor do proxecto de Gran Vía número 2, o edificio literario vigués, espazo onde se desenvolven dúas novelas galegas recentes, Os fillos do mar de Pedro Feijoo e Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo.

Nos tan exitosos «Paseos polo Vigo literario», organizados pola Asociación de Escritores en Lingua Galega, e patrocinados pola concellaría de Normalización Lingüística do concello de Vigo, non debería faltar unha parada diante de Gran Vía 2 e Urzaiz 58, o bautizado popularmente como «edificio Albo», proxecto asinado polo arquitecto Francisco Castro Represas. Situado na intersección entre as dúas grandes vías viguesas, o edificio onde estivo instalada durante décadas a libraría e papelaría La Rápida foi transformado por dous narradores vigueses en espazo literario. Coroada por unha escultura copia da Vitoria de Samotracia, executada por Jesús Picón, esta emblemática construción xa é o noso primeiro edificio literario, onde no segundo andar vive Mariña, a protagonista da novela de Pedro Feijoo Os fillos do mar, e no oitavo a familia de Gloria Beckmann, cuxa historia desenvolve Fran P. Lorenzo en Cabalos e lobos. Un edificio construído entre 1942 e 1949, durante os máis dramáticos anos da fame e da represión da ditadura, mais no que grazas a estas novelas cen por cen viguesas se establece un vínculo entre a ficción e a realidade, unha confluencia entre un espazo privado e a súa dimensión histórica, facilitando así a fidelidade e coherencia do relato entre o cidadán e a cidade na que vive.

Xaora, Gran Vía 2 é, ademais, o edificio histórico vigués que amosa de forma máis clara o ocaso da utilización das formas modernas da arquitectura racionalista introducidas durante a Segunda República, das que Represas foi en Vigo destacado promotor, e o comezo da inclusión de elementos formais historicistas e rexionalistas que, en plena posguerra, eran reclamados como símbolos ideolóxicos do réxime franquista. Esa é a razón que esta formidable edificación de formigón armado de composición simétrica e forma angular utilizase cantaría fina procedente das canteiras do monte da Serra de Castrelos. Como tamén o é que o atraso na finalización das obras, pola falta de cemento e ferro, en pleno período autártico, contribuíse a ornamentar o edificio con elementos decorativos non previstos no proxecto inicial, como o pináculo e os frontóns partidos que enmarcan a escultura de Picón, que para Xosé Ramón Iglesias e Xaime Garrido, grandes estudosos da arquitectura viguesa do século XX, «maquillaban o aspecto racionalista primitivo, nun momento no que este este estilo estaba totalmente denostado nos círculos próximos ó novo réxime.»

Gran Vía 2 é apenas outra das obras destacadas de Castro Represas, o arquitecto que dende 1932, cando instalou o seu estudio na rúa Loriga, impulsou de forma máis decidida a modernización e renovación da arquitectura viguesa. Durante os anos republicanos de entusiasmo e os primeiros da posguerra de precariedade o arquitecto vigués desenvolveu un proxecto orixinal de arquitectura de espírito racionalista, na liña da vangarda que se desenvolvía en Europa, coa intención de dar resposta ás novas necesidades da sociedade industrial e dunha nova burquesía que emerxía nunha cidade moi dinámica e cosmopolita.

Hoxe paga moito a pena facer devagariño un paseo polo Vigo radicalmente moderno ao que tanto contribuíu Castro Represas cos seus proxectos durante esa década decisiva. Son da súa autoría edificios tan interesantes como o Ribas Barreras (1933), na intersección entre Marqués de Valladares e Colón, o primeiro de vivendas que incorpora elementos modernos como a cuberta plana e a horizontalidade compositiva; o edificio Sanchón (1935) en Policarpo Sanz, no que Castro mesturou a utilización comercial coas vivendas; a casa do cineasta Cesáreo González (1938) na praza de Portugal, un dos mellor conservados na actualidade, sen modificación da súa planta baixa; o edificio Crespo (1938), entre Cuba e Urzáiz, no que se introducen decoracións “art déco”; a ampliación da Fábrica de (conservas) Ribas (1938), a súa primeira edificación industrial, entre a rúa Ánimas e Beiramar; o Cubera (1939), o primeiro rañaceos de García Barbón; o edificio Barreras (1940), en Colón 4; dous edificios en chafrán en Bouzas (1940); os bloques de vivendas de Pernas na Finca El Carmen (1941) en Travesas ou o Club Náutico (1944), proxecto que asinou co que sería o seu socio Pedro Alonso Pérez, o primeiro edificio de Vigo construído sobre pilotes. Edificacións todas nas que o arquitecto vigués utilizou a linguaxe dun racionalismo heterodoxo en granito, cuxa presenza é moi difícil atopar noutras cidades.

O espírito moderno e racionalista de Gran Vía 2, coma as outras edificacións de Castro Represas deste período, forma parte do ADN da cidade de Vigo. Unha obra arquitectónica que merecería unha grande exposición retrospectiva coa intención de facela visible e poñela en valor.

A Comercial de Príncipe

12 de Maio de 2015/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Librarías, Memoria, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana de Faro de Vigo a homenaxear a Papelería Comercial que despois de 98 anos en Príncipe 25 pecha as súas portas o xoves 14 de maio.

O pasado sábado merquei por derradeira vez media ducia de cartuchos de tinta de cores e un par das miñas libretas dun cuarto acartonadas na Papelaría Comercial, que despois de 98 anos en Príncipe 25 pechará as súas portas o 14 de maio. Joaquina («Quinita») Mur, a súa propietaria, non podía agochar a súa tristeza polo peche do decano dos comercios de Príncipe, xunto á xoiaría de R. Fernández. A ruína do edificio que compartía coa xoiaría Rosende e co estudio de Pacheco obrigou a Quinita a botar o cadeado e facer «unha liquidación con cariño» dos centos de artigos de papelaría e varia fantasía dos que ofrece unha mostra nun dos escaparates máis fermosos da nosa rúa do paseo.

Aberta en 1917, pretiño do Café Suízo, a Comercial foi o establecemento no que Luis Lorenzo López entrou a traballar como rapaz dos recados e do que chegaría a ser propietario en 1927 tras mercarllo ao seu xefe por 33.000 pesetas, entón unha fortuna. Especializado en artigos de papelaría e libros escolares, pasou despois a mans do seu fillo que ampliou o negocio aos artigos de entroido, pel e figurinos. En 1995 fíxose cargo a súa dona, Joaquina Mur, que o especializou nos artigos para zurdos, nos xoguetes de madeira de calidade de orixe centroeurpea e noutras fantasías da memoria. A Comercial foi sempre un facho de beleza de espírito clásico no centro de Príncipe. O seu escaparate, en constante renovación, nunca defraudaba, agochaba sempre algunha sorpresa, fosen novos modelos de soldadiños de madeira, réplicas de automóbiles, caixas de música, reloxos de peto, fotos antigas de Vigo, mapas e carteis de vello, algún número atrasado de TBO ou as coleccións de fascículos de Faro de Vigo encadernadas, que aínda se expoñen nestes días derradeiros da súa liquidación.

O peche da Comercial, arruinada polo abandono dun edificio moi ben situado na «milla viguesa de ouro», supón a desaparición da derradeira peza do pequeno comercio tradicional daquel Príncipe dos nosos avós, dos nosos pais e tamén da nosa mocidade. Un Príncipe desaparecido, arrasado pola globalización comercial, do que conservamos apenas a memoria dos nomes dos comercios e algunhas (poucas) fotos en internet das súas fachadas e escaparates.

Quédanos a lembranza da Papelaría Española, a libraría situada no recanto con Velázquez Moreno, fronte ao Mercantil, e da libraría Barrientos nas galerías Durán. Conservamos a pegada dos establecementos de fotografía, o xa citado estudio de Pacheco, o longo escaparate de Foto Club, onde se facían as fotos de carné e as exposicións de fotógrafos amadores, e a tendiña de Foto Mecánicos da familia Bilbatúa, a dos cineastas galegos exilados en México DF. Recordamos a drogaría Sanchón, a pastelaría Las Coloniais, o despachiño de pan de La Madrileña, a carón de Guantes Varadé, o estanco número 1, o escaparte dos esmaltes dos irmáns Hernández e a farmacia Carrascal. Non esquecemos os longos escaparates de Tobarís nas galerías de La Norma nin tampouco os da xoguetaría Moya nin os do Sport, a primeira tenda de deportes e da cerámica de Sargadelos en Vigo. Lembramos as mercerías de La Favorita e Amalia, tamén administración de lotaría, e as tendas de roupa infantil Kadete e a zapataría Chavalín, cuxo escaparate sempre era engaiolante para os picariños. Non esquecimos os almacéns de Alfredo Romero, de Príncipe e de Olmedo nin os tecidos Bravo nin as tendas de Carbajo, a xastrería Esmart, a Camisería Industrial e a boutique Karina. Recordamos os escaparates de La Ideal, Barros e Mapusela e as zapatarías de Segarra, Miami, Bar, Cruces e El calzado español. Como é imposible esquecer a cafetaría Flamingo, onde tocaban conxuntos, nin as máis recentes (tamén desaparecidas) Nea e Lorena. Hoxe apenas nomes que se confunden (polo que pido desculpas polos esquezos e erros) nas nosas memorias, luces dunha cidade cosmopolita e aberta, mais incapaz de manter a continuidade necesaria para moitos dos seus proxectos.

O peche da Comercial supón a despersonalización total da rúa do Príncipe, a súa transformación en rúa comercial insípida, semellante á de calquera outra cidade da nosa contorna, onde se suceden sen sorpresa as franquicias e tendas das cadeas internacionais que hoxe monopolizan o comercio minorista. A humanización das cidades non se consegue só pola modernización do seu viario e por facilitar a mobilidade da súa veciñanza. Requírese, ademais, a existencia de referentes de continuidade interxeracional que, como sinala o escritor Fran P. Lorenzo, autor doutra gran novela viguesa Cabalos e lobos (Xerais 2015), sexan capaces de vencellar o histórico co íntimo, de facilitar a integración dos cidadáns coa súa cidade. O peche da Comercial de Príncipe arríncanos unha peza que incorporamos decontado ás páxinas voluminosas do Vigo da memoria.

Onte 1310: Premio Blanco Amor en Redondela

30 de Abril de 2015/en Autores, Cultura, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Presentamos onte en Redondela Cabalos e lobos, a novela de Fran P. Lorenzo gañadora da XXXII edición do Premio Blanco Amor. Nesta ocasión Fran utilizou os catro booktrailers que preparou Mónica Ares para enfiar a súa intervención sobre unha novela na que confesou pretendeu mesturar tres planos, «o histórico, o íntimo e o espacial.» Xustificou o título como «metáfora do comportamento das persoas en tempos de conflito» e reivindicou a arquitectura de Francisco Castro Represas como «arquitectura patrimonial racionalista.» Nunha das súas referencias a Vigo utilizou unha frase que me pareceu memorable. «Vigo é unha cidade onde todo o mundo garda memoria das súas ofensas.» Na presentación participou tamén Javier Bas, alcalde de Redondela, que insistiu na importancia da iniciativa municipalista do premio Blanco Amor, rescatado polo seu concello o pasado ano 2014, que no actual será convocado pola Deputación de Ourense.