Onte 1328: Kruckenberg

María-do-Carme-KruckenbergEste 17 de maio quedará na nosa memoria pola tristeza do pasamento de María do Carme Kruckenberg, a poeta viguesa que fixo da súa vida un exercicio continuo de rebeldía. É inevitable lembrar a súa enerxía entusiasta e a súa solemnidade cando recitaba, mostra da súa elegancia humana e dunha vocación literaria que nunca abandonou. Pioneira nunha sociedade literaria moi masculina e machista, como lles suceceu as súas compañeiras, as irmás Pura e Dora Vázquez, Luz Pozo Garza, María Mariño, Xohana Torres ou María Xosé Queizán, tivo que loitar arreo para manter a súa independencia e agardar a un recoñecemento serodio da súa obra literaria que chegou a finais da década de 1980, despois de ser vicepresidenta da AELG. Emigrante e viaxeira, como sinalou Mercedes Queixas a súa biógrafa, Chuchi. «respirou polo mar de Vigo», «fixo de Vigo o seu lugar no mundo», porto seguro tras as difíciles travesías. Esta noite sentindo a fragrancia da maruxía da ría lembrámola con saudades e silencioso respecto.

Grazas a Pilar Ponte por publicar onte documento tan valioso como é esta peza audiovisual de dez minutos sobre a presentación en Vigo, o 5 de abril de 2011, de Vivir unha aventura irrepetíbel, a biografía de Mª do Carme Kruckenberg de Mercedes Queixas.

Onte 1294: No pasamento de Günter Grass e Eduardo Galeano

A coincidencia dos pasamentos de Günter Grass e Eduardo Galeano supuxo que onte fose un dia moi triste para todas as persoas que admiramos a estes dous escritores, referentes do pensamento crítico e da literatura como ferramente que facilita o diálogo co noso tempo.

Gunter-Grass-at-home-in-L-006No ano 2000 tivemos a fortuna de ser editores de Günter Grass publicando unha escolma de 46 textos dos seus tres primeiros libros de poemas, que titulamos As galiñas de vento, escolmados por Miguel Sáenz e anosados ao galego por Úrsula Heinze e Ramón Lorenzo. Considerado como narrador, Grass definíase como «poeta de circunstancias», aínda que na última entrevista con Juan Cruz confesaba que os seus poemas constituían «unha volta sobre si mesmo», «un taller de reparación« ao que acudía tras o traballo nas súas novelas ou prosas memorialísticas. Moito admirei de Grass súa afouteza para enfrontar á sociedade alemá cos seus monstros e a súa memoria, sobre todo cando revelou en 2007, no primeiro volume das súas memorias, que aos 17 anos pertencera ás SS.

eduardo-galeanoDe Galeano fomos rendidos admiradores, mais apenas mantivemos con el un intercambio de correos electrónicos en 2010, cando o seu amigo galego, o doutor Ángel Vázquez de la Cruz, fíxolle chegar o orixinal de Luz de Tebra. Daquela Galeano escribiu unhas palabras que gardamos en pano de veludo: «Ya quisiera yo ser capaz de escribir palabras así, milagreras como Santiago, y jodonas como el ángel que lo vuela: el ángel ese que acepta ser llamado doctor aunque él cura contando.» A Galeano roubámoslles centos de veces as súas palabras para falarmos de fútbol («a máis importante das cousas menos importantes») como expresión da dignidade colectiva, do libro («sinto que o libro é un ser vivo, póñoo no ouvido e sinto que respira») e das cousas do ser humano que realmente pagan a pena como a memoria e a esperanza. O xenial escritor uruguaio ensinounos que «a memoria é a continuidade da vida», que «a utopía é o vieiro» e que «a esperanza é unha cousa que se conquista cada día» mais «sempre alimentada na dúbida». Saudosos lembraremos a Günter Grass e a Eduardo Galeano.

Onte 1291: «A neve interminable» de Agustín Fernández Paz

CCPyWVSWIAI2_bV

XG00234401Chegaron onte os primeiros exemplares d’A neve interminable de Agustín Fernández Paz. Unha novela que supón o regreso de Agustín ao catálogo da colección Fóra de Xogo, na que non publicaba dende Corredores de sombra (2006). Un novo libro de misterio que vinte anos despois dialoga con Cartas de inverno (1995), un título senlleiro que permitiu a máis de cen mil lectores e lectoras galegas (e bastantes máis noutras linguas peninsulares) vivir durante unhas poucas horas ao límite do extraordinario. N’ A neve interminable Agustín explora os medos esenciais do ser humano e aqueloutros orixinados pola desorde mundial deste século. Nas páxinas desta novela de noveliñas daquel ano sen verán o noso recente candidato ao Nobel homenaxea a Howard Phillips Lovecraft, referencia imprescindible na literatura de terror, a Mary Shelley e a Lord Byron de quen anosa o seu poema profético e apocalíptico Darkness. Sei que volveremos sobre unha obra que aventuro será referente para moitos dos nosos lectores e lectoras.

Onte 1285: O «Pasolini» de Ferrara

Pasolini-674071338-mainCon Pasolini, Abel Ferrara pretendeu reconstruir as últimas corenta e oito horas do escritor italiano, antes de ser asasinado en Ostia o 2 de novembro de 1975, ademais de filmar algúns anacos dos proxectos que o director de Saló ou os 120 día de Sodoma preparaba para a súa nova película. Unha empresa moi difícil xa que se obriga a suturar na mesma narración materiais moi diferentes tanto polo seu carácter coma pola súa textura. Nese proxecto tan complexo, Ferrara apenas é capaz de salvar o tedio dunha metraxe de apenas 86 coa reconstrución da famosa entrevista que Pasolini concedeu a Furio Colombo, xornalista de La Stampa, na que anticipa de forma profética a fraxilidade do noso tempo («a traxedia é que non hai seres humanos, só máquinas que chocan entre elas«) e coa das escenas ficcionais nas que participa Ninetto Davoli, o actor de Uccellacci e uccellini.

Xaora, no seu proxecto Ferrara queda só a medio camiño. A película é fría, escura, escasamente emotiva. Non consigue deitar luz sobre a decadencia e asasinato dun dos mitos da cultura da esquerda europea, como tampouco, máis alá de reivindicar vagamente o dereito a escandalizar e o pracer de escandalizarse, tampouco afonda como merece sobre a cerna da súa obra creativa. No entanto, agradécese que o director novaiorquino fuxa da haxiografía e do sensacionalismo banal dos biopic ao uso, respectando así a complexidade dun dos poetas malditos de finais do século XX, testemuña de liberdade e compromiso.

Onte 1271: Mapa das e dos poetas de noso

Marabilla este mapa de Noelia Gómez, utilizando ThingLink, que recupero do blog de Carlos Callón, para festexar o día da poesía. A localización das gravacións realizadas para a videoteca da AELG conforma un impresionante mapa das e dos poetas de Galicia. Iniciativas coma esta ou coma o poemario electrónico de Fran Alonso poñen en valor esta efeméride para a poesía galega. Beizón!

Onte 1265: «Poética» de Fran Alonso

poetica_fran_alonso

Non tivera oportunidade de recomendar Poética, o libro en liña que Fran Alonso acaba de publicar. Unha creación literaria extraordinaria, un fito no emprego literario das utilidades hipertexutais, sobre todo da intertextualidade e do carácter multimodal dos textos, que integran imaxes, audicións, vídeos en tres linguas (galego, español e portugués). Un hiperlibro de poemas, unha hiperpoética rotunda, unha obra con vontade de constituírse en arca e arquivo, referente da ciberpoesía, que sitúa a Fran Alonso no cabezaleiro da literatura e da edición do noso tempo. Xaora, a forza e rotundidade desta Poética, como a súa utilidade como recurso didáctivo e soporte de fomento da lectura e de hiperescritura de poesía fan deste libro electrónico un referente internacional con inequívoca vontade de crear unha nova tradición para a nosa literatura e edición. Todos os parabéns para Fran Alonso por este hiperlibro interminable, negación da banalidade, afirmación da vontade da escrita en espiral. Unha obra aberta sobre a que volveremos. Recoméndoa moi vivamente.

Onte 1262: «Atravesar o fantasma»

B_7BcXqWUAEUOrF

XG00231501Encheuse onte o terceiro andar da Libraría Couceiro de Santiago no acto de presentación de Atravesar o fantasma, o primeiro libro de poemas de Carlos Callón. Comezou o acto coa estrea do vídeopoema «O desexo está na pantalla», unha peza audiovisual de minuto e medio sobre un poema do libro, dirixida por Alberte Paz Calo e Alba Romero Diéguez, interpretada por Antón Blanco Casás e Luis Miguel Gendre. Interviu despois Fran Conde, profesor da Facultade de Filosofía, que leu un texto composto con versos dos poemas de Atravesar o fantasma. Confesou que o libro lle gustara moito. «Non sei se os poemas de Carlos son optimistas ou pesimistas, mais sei que están cheos d madurez. Servíronme de espello, porque comparten o enigma do diván, o enigma do corpo do outro en forma de sete.» «Este libro é como pasar polo teatro sen aplausos quebrando o diván, que é unha forma de definir a psicanálise.» «Un libro que toma conciencia da pulsión da morte en freudiano, do goce en lacaniano, e das tentacións suicidas en calloniano.» «A psicanálise coma experiencia para literaturizar o medo, para buscar as palabras que faltan.» «No libro o desexo é o baleiro entre as liñas.» «”O lobo constrúe casas e destrúe soños”, quizais sexa o verso que mellor o define» apuntou Fran Cando para despois rematar o seu discurso dicindo que «este é un libro cheo de espellos, un lugar onde buscar a propia identidade, que sabemos está na propia procura, que non é outra cousa que a psicanálise.»

A seguir interviu a xornalista Montse Dopico que antes de comezar a conversa co autor cualificou o libro de activista, «forma parte dunha tendencia da literatura galega actual da afirmación do político dende o íntimo», «Un libro que reivindica o dereito á diferenza. Carlos Callón quere ser un activista do desexo e perseguilo». Na súa primeira intervención Callón defendeu a escritura de elexías. «Hai unha frase de Lacan que debería imprimirse en camisolas: ˝Un só pode sentirse culpable de non seguir o desexo”. Eu a poesía que desexo escribir é esta, a pesar de que poeta a quen lle pasei no seu momento algúns destes poemas díxome que “escribir elexías é unha patraña”. Eu penso que chorarmos polas nosas propias perdas é algo indispensable.»

Cando Dopico preguntou sobre as pulsións de vida e de morte que atravesaban todo o libro, Callón afirmou que «todos os meus libros teñen vontade comunicativa, quizais coa excepción do primeiro, sobre a poesía galega de Lorenzo Varela. Este tamén. Son consciente que ten niveis de lectura e o que comprenda cada lector ben entendido está.» «En todo caso son cosciente que “Atravesar o fantasma”, o título do libro,  é un concepto lacaniano. Todo o texto está transido de Lacan.»

Preguntado por Dopico sobre a súa reivindicación dunha sexualidade disidente, Callón confesou que «a miña experiencia homosexual hai vinte anos é moi diferente a dos meus alumnos. Para entender esta mudanza foi radical o caso de Jesús Vázquez “o Bo”. No libro hai poemas daquela época que lembran que non hai eros sen tánatos, tanto para a homosexualidade coma para a heterosexualidade. Eu conto dende min, falo de min, mesmo cando o fago de forma incosciente. Quero que o libro se lea como un poema que fala de min e dende min.» «Non hai eros sen tánatos, continuar vivo é continuar ferido», lembrou facendo referencia ao derradeiro poema dun libro onde as cifras teñen importancia: «35 poemas cando cumprín 35 anos, cinco partes con sete poemas cada unha.» Rematou Callón a súa derradeira intervención dicindo: «unha das mensaxes do libro é a de recoñecermos as fendas, as faltas e que sen ferida non hai vida. Mellor é sabermos e recoñecermos que non hai vida sen ferida.»

Onte 1252: Centenario de «Vento mareiro»

Vento_MareiroO primeiro de marzo de 1915, segundo informa o colofón do libro, acabouse de imprimir na Habana Vento mareiro, o libro de Ramón Cabanillas que revolucionou a poesía galega do século XX enlazando coas voces do Rexurdimento. O noso admirado Ramiro Fonte, que preparou a edición publicada por Xerais na BLG hai vinte anos, definiu por este libro a Cabanillas como «o poeta agardado, o poeta necesario», xa que con Vento mareiro enlazou coa proeza de Rosalía, Curros e Pondal e iniciou a modernización radical da poesía galega do século XX. Un libro encrucilada onde están presentes todos os camiños que logo emprendería o autor Da terra asoballada, un libro fulcral para a literatura galega, mais tamén para Cambados, berce do poeta, vila mariñeira a quen Cabanillas dedicou estes versos en tipografía de ouro: «A ti meu Cambados, probe, fidalgo e / soñador; que ó cantareiro son dos pinales / e ó agarimo dos teus pazos lexendarios, / dormes deitado ó sol, á veira do mar.»

Onte 1207: A colleita 2014 de Fervenzas Literarias

fervenzas_literarias_2014

Como ven sucedendo dende hai oito anos, os de Fervenzas Literarias son os primeiros premios que recoñecen os mellores libros do ano anterior. Na edición de 2014, cuxos resultados foron chiados ao longo de toda a xornada de onte, foron máis de cincocentas as enquisas recibidas que expresaron as súas preferencias e gustos literarios sobre vinte categorías da nosa produción editorial literaria. Merece o noso maior recoñecemento a gran diversidade da spropostas escollidas nas diversas categorías, proba do excelente momento da nosa creación literaria como do esforozo do sector editorial galego de ocmunicar cos seus públicos.

Polo que a nós atinxe non podemos máis que expresar a nosa satisfacción polo elevado número das publicacións de Xerais presentes nas diversas categorías. Xaora, é inevitable salientar que algunhas delas merecesen a consideración do «mellor do ano», no caso d’ A viaxe de Gagarin de Agustín Fernández Paz no eido da narrativa, da Historia da Literatura Galega II de Xosé Ramón Pena como libro de ensaio e investigación, e de Escarlatina, a cociñeira defunta de Ledicia Costas, ilustrado por Víctor Rivas, como mellor libro infantil e mellor portada do libro infantil. Como tamén moito agradecemos o premio para Culturgal como «mellor acontecido no 2014» e a continuidade do interese dos lectores e lectoras por estas Brétemas, a pesar de non ser un blog estritamente literario.

Unha excelente colleita a destas Fervenzas Literarias de 2014. Os nosos parabéns aos seus organizadores e a todos os autores, tradutores, ilustradores, editores recoñecidos.

Onte 1204: Monumento a Martín Codax

Vindel1-205x300vindel2-198x300Recibín onte na caixa de correo a comunicación do grupo Pertenza de Vigo, constituído o pasado ano para a defensa da identidade galega, informándome da súa proposta de erguer en Vigo un monumento ao poeta Martín Codax con motivo do centenario da descuberta do «Pergamiño Vindel» e da publicación das seis cantigas do cantor do mar de Vigo.

Un proxecto que recupera aqueloutro, que xa fixera hai catro décadas o editor e cronista da cidade de Vigo Xosé María Álvarez Blázquez, de quen o 5 de febreiro celebraremos o centenario do seu nacemento, de gravar en pedra os textos universais de Martín Codax coa intención de sensibilizar a cidadanía viguesa sobre unha das proezas que a humanidade realizou na nosa lingua. Mágoa que ata o momento, e pasado xa o ano do centenario do Vindel, ningunha das nosas administracións nin das institucións culturais públicas, nin da Xunta nin da deputación de Pontevedra nin do concello de Vigo, máis alá dalgunha fotografía de circunstancias acometese un proxecto conmemorativo coma o proposto por Pertenza.

Xaora, entendo que ademais do monumento a Martín Codax sería acaído solicitar á Pierpont Morgan Library de Nova York, onde se garda nunha cámara acoirazada dos seus sotos o «Pergamiño Vindel», a súa cesión para expoñelo de forma itinerante por Galicia, comezando pola cidade de Vigo. Como non sería disparate ningún estudar as posibilidades da súa adquisición para que peza tan fulcral da literatura galega pasase a formar parte do patrimonio galego. Apoiamos ao grupo Pertenza no seu proxecto no que deberían participar todos os poderes públicos que operan en Vigo.