Onte 1223: Lara, un editor

jose_manuel_lara1O que máis me interesou do que lin sobre o pasamento de José Manuel Lara foi a necrolóxica que publicou onte Juan Cruz: «Era un editor, punto. Un editor é algúen que se distingue por saber a que hora pode espertar a un autor, e a que hora, ademais, ha de apagar un incendio. O incendio, no mundo editorial, que é un mundo de cabaleiros, e no seu caso de moi cabaleiros, sempre se atenúa coa boa educación da diplomacia». José Manuel Lara conseguiu internacionalizar a editorial Planeta até convertila nun grupo editorial de referencia en Europa e Latinoamérica. Sabía do seu interese pola lectura (un hábito e unha querenza que comprobei non comparten todos os editores internacionais da súa clase) e do seu profundo respecto polos autores, o que probablemente encaixaba pouco coa súa imaxe de tabeirón conservador das finanzas e dos medios de comunicación. Porén, era un editor, exercía coma tal e sentíase orgulloso da profesión. Merece o meu maior respecto.

Onte 1222: «Still Alice»

Still_Alice_-_Movie_PosterStill Alice non é so unha exhibición interpretativa de Julianne Moore, que pode levala a obter un Óscar. É, tamén, unha peza didáctica sobre a doenza do Alzheimer e unha reflexión sobre o valor das palabras coma fonte do autorrelato que sostén a nosa identidade. Somos se lembramos, e o facemos se contamos con palabras que funcionen coma chaves, inclusores de imaxes e afectos. As palabras que se van esvaecendo até borrarse na cabeciña desa inqueda profesora de Lingüística de Columbia son as mesmas que cando faltan danan a súa capacidade de interacción co entorno profesional e familiar até deixala inane. Alice sostense apenas sobre os aloumiños da súa filla máis nova, coa que antes mantiña diferenzas, aínda que nunca rompera a comunicación. Still Alice non é unha película de temática novidosa nin sequera de narración orixinal. Porén, resulta eficaz para interrogarnos sobre a nosa fraxilidade. á que vivimos alleos, deambulando nos nosos afáns. Eis o impacto que produce a interpretación de Moore capaz de  remoer ao espectador na comodidade da súa butaca.

Onte 1221: Pola vida do galego

rag_30-01-2015A declaración institucional da Academia Galega, «O galego dá vida. Pola vida do galego», presentada onte polo seu presidente Xesús Alonso Montero, recupera o pulo e a intelixencia colectiva que a institucioón amosara noutros momentos decisivos da nosa historia. O feito que nos dous primeiros puntos do decálogo (de redacción nalgúns parágrafos moi luminosa) reclamase o desenvolvemento das medidas previstas no Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega de 2004 e a derrogación do decreto chamado de plurilingüismo, recorrido legalmente pola propia RAG, supón recuperar a firmeza no discurso e o liderado que lle son propios a unha institución cuxa obriga mais importante non é outra que, como reza o artigo primeiro dos seus estatutos, a da «defensa, ilustración e promoción da lingua galega».

Mágoa que a reclamación que a RAG fixo á Xunta de Galicia de realizar «unha reflexión seria» e promover «un novo impulso para evitar o desafiuzamento do galego da súa propia casa, Galicia» fose despachada unhas horas despois polo Goberno Galego cunha nota de propaganda na que se ratifica punto por punto nas medidas da súa política lingüística que, como tamén sinala a declaración da Academia, «non só tiveron resultados insatisfactorios, senón que supuxeron un retroceso evidente». Diante de comportamento tan decepcionante, é lexítimo preguntar, outra vez máis, cando explicará Feijóo as razóns desta súa teimosa estratexia antigaleguista, que tanto dano está causando á lingua galega e ao seu futuro. Como tamén sinala o documento da RAG no seu derradeiro punto, o galego precisa «un marco normativo máis axeitado, pero sobre todo, un discurso renovado, positivo e proactivo». Nesta tarefa colectiva, á que a Academia chama a participar ao conxunto da sociedade galega, correspóndelle á Xunta de Galicia «tomar a iniciativa e liderar o esforzo social». Que eu engadiría constitúe unha responsabilidade irrenunciable dos poderes públicos en Galicia e daquelas persoas que os encabezan.

Parabéns a Academia Galega pola claridade e oportunidade da súa declaración e pola recuperación da unidade de acción de todos os seus membros en tema tan esencial. Unha lección de galeguismo.

Onte 1220: «Dáte ao lote» na Biblioteca Agora

A Biblioteca Agora da Coruña puxo en marcha unha iniciativa moi orixinal para promover o préstamo dos seus fondos entre o público adulto. Trátase de «Dáte ao lote», unha proposta de 26 lotes de materiais diversos (libro, cedés, documentos…) relacionados entre sí polo tema, por trasladar unha idea ou polo enfoque co que abordan unha mesma cuestión. Así, por poñer un exemplo, o lote 17 artéllase sobre a lembranza dun momento de esperanza e rebeldía no que en Portugal semellou posible construír a terra da fraternidade. Nunha mochila moi xeitosa de tea reúnense un libro, Resistencia de Rosa Aneiros; un disco, Cantigas do Maio de José Afonso; e un documental, 25 de avril: a revolução dos cravos do Instituto Camoens. Un programa de préstamo bibliotecario que asume o carácter transversal e multisoporte da lectura actual. Interesante experiencia.

Onte 1219: «Ranilda» ou o audiovisual no CEIP A Lama

CEIBE_2013Foi onte Seso Durán quen me abriu os ollos sobre o extraordinario traballo audiovisual que se ven realizando no CEIP A Lama. Abonda con visitar o web da biblioteca escolar, «O recanto do Leo», ou a súa páxina en Vímeo para quedar abraiado e engaiolado polas pezas producidas polo alumnado e profesorado deste centro público situado ao pé da Serra do Suído. Se Ranilda, unha curta de animación en Stop Motion, é impresionante, A escaleira deixounos coa boca aberta. Outro tanto sucedeu coas pezas que forman parte do Proxecto de Documental Integrados, «Ríos e praias en boas mans» ou «Sementa ideas, recolle futuro», nos que todo o centro traballa as competencias básicas contando coa biblioteca escolar como centro de recursos ao servizo do currículo. Un traballo recoñecido con diversos e importantes premios que demostra a potencialidade transformadora da innovación didáctica cando está inserida nun proxecto comunitario. Emocionante saber desta experiencia de escola galega, fachendosa do emprego da lingua de noso, arraizada na terra e na utilización das ferramentas comunicativas do noso tempo. Xaora, enxergando esperanza. A comunidade educativa do CEIP A Lama merece a nosa beizón e gratitude.

Onte 1218: Auschwitz 70

Auschwitz_27-01-2015Esta foto de Miroslaw Celka, sobrevivente do campo de exterminio de Auschwitz-Birkenau, representa setenta anos despois da súa liberación polo Exército Vermello a memoria do Holocausto, a de máis dun millón de persoas que foron alí asasinadas despois de padecer as maiores humillacións. Dende entón, Auschwitz representa as ideas funestas do nazismo, do odio e da intolerancia, do seu antisemitismo visceral que levou a aniquilación de millóns de xudíos (e tamén de xitanos, negros, homosexuais e esquerdistas) nas cámaras de gas dos campos de exterminio situados en Polonia, unha das accións máis diábolicas concibidas por seres humanos. Xaora, non podemos esquecer que o holocausto non só se sofriu nos 50 «campos da morte», tamén se padeceu nos máis de 1000 campos de concentración e nos 1150 guetos que montou o Terceiro Reich. Como tampouco as importantes motivacións económicas que o promoveron.

holocausto

En lingua galega coñezo dúas traducións centradas no tema do Holocausto que merecen ser divulgadas e utilizadas como recurso didáctico: Historia da Shoah de Georges Bensoussan, preparada por Xoán Garrido Vilariño; e Auschwitz explicado á miña filla de Anette Wieviorka de Susana Piñeiro Paz, títulos que no seu momento foron publicados en Bivir. Como tamén é imprescindible citar a novela en catalán da cidadá viguesa Mercedes Núñez Targa, El carretó del gossos, figura que protagoniza a novela Laura no deserto de Antón Riveiro Coello. Outro tanto é a novela Götz e Meyer de David Albahari traducida do serbio por Jairo Dorado Cadilla. Sei que a publicación por Xerais na vindeira primavera da novela de Alberto Canal O amor nos escuros días de Birkenau e do libro de relatos de Ledicia Costas Un animal chamado Néboa constituirá outra achega valiosa da literatura galega a esta memoria do Holocausto que lembramos cada 27 de xaneiro.

Onte 1217: As tendencias do sector do libro

Hai tempo que admiro a reflexión que Manuel Gil ven facendo sobre a situación do sector do libro e da edición en España. Onte lin unha entrevista que lle fixeron en Libros. Instrucciones de uso na que repasa algunhas das tendencias principais que enxerga para o sector, ao tempo que realiza algunhas outras valoracións de moito interese. Recollo algunhas que crin máis luminosas:

  • Precísase unha política pública de apoio á dixitalización masiva dos catálogos editoriais.
  • Entrando o libro de texto na dinámica de dixitalización masiva e incoporándose o libro electrónico ás bibliotecas, o máis probable é que entre 2016 e 2018 o dixital teña unha cota de mercado do 15%.
  • Os libros dixitais terán prezos dinámicos.
  • No eido dixital desenvolveranse modelos de pagamento por consumo ou plataformas de suscrición especializadas.
  • Na distribución do libro dixital existe un auténtico oligopolio xa que entre Amazón, Apple, Google e Casa do Libro concentran entre o 85 e o 90 % do mercado. Un oligopolio dixital non é bo para a bibliodiversidade.
  • As novas formas de licenciar o contido, limitando o copyright, son o futuro, deixando sempre ao autor a decisión de como quere difundir e comercializar a súa obra.
  • Cada editorial debe asumir o reto de formar a súa comunidade na rede.
  • No eido da distribución do libro físico o futuro está na concentración en dous hubs para proporcionar servizo ás librarías ao día ou en 24 horas en toda España
  • As librarías precisan de plans públicos de apoio e de implantación de selos de calidade ou selos culturais.
  • Editores e libreiros deben compartir un código de boas prácticas.
  • Un páis mídese polas súas bibliotecas e librarías. Iso si que é Marca España.
  • A pirataría é unha excusa dos editores que se converte nunha explicación que vale para todo. Unha forma de perseguir a pirataría é artellar unha oferta dixital en condicións,

 

Onte 1216: O reto de Syriza

A clara vitoria de Syriza rebenta un gromo de esperanza no ermo actual da Unión Europea, onde por vez primeira se podería enxergar unha posibilidade de rematar coas políticas de austericidade da Troika. Syriza, unha coalición de forzas de esquerda de espírito europeísta, asumiu onte o compromiso co pobo grego de recuperar a súa dignidade e a soberanía na súa gobernanza. Xaora, para desenvolver o seu programa terá que facer compatible a súa capacidade para negociar nos «mercados» internacionais a reestruturación da débeda ilexítima coa do financiamento que Grecia aínda precisa. Nunca foi doado inxerir o triángulo dentro da circunferencia.

Onte 1215: «Birdman»

sq_birdman_ver2O éxito de Birdman ou (a inesperada virtude da ignorancia) e as súas nove nominacións aos Óscar explícase pola súa capacidade para actualizar o debate entre o éxito e o fracaso artístico ou, en termos máis xerais, entre a industria cultural do lecer e as belas artes. Empregando a ollada dunha sátira poética, Iñárritu esculca nese conflito tan vello como o propio cine, o da identidade (alma) do artista. Riggan é un actor veterano que tras a celebridade acadada como protagonista de varios taquillazos de cine de acción asume o reto de dirixir e protagonizar en Broadway unha adaptación teatral dun dos contos de Raymond Carver, «De que falamos cando falamos do amor». Unha empresa moi arriscada, case imposible, tanto dende o punto de vista humano como artístico, xa que na actual sociedade da emulación as redes sociais teñen moito maior influencia ca crítica cultural, sendo capaces de avalar ou enterrar cada un dos proxectos teatrais, cinematográficos ou literarios que tocan.

A intensidade narrativa da primeira parte da película, –baseada en grandes interpretacións dos protagonistas, reforzadas por un único plano secuencia e un ritmo de batería de jazz, ambos os dous moi sedutores para o espectador– vaise esvaecendo na segunda até crebarse nunha resolución fallida e inverosimil, por moi surrealista ou de realismo máxico que o director mexicano pretenda. Xaora, cando vemos ao protagonista voar sobre Nova York é inevitable lembrar Cos pés no aire, a gran novela de Agustín Fernández Paz, o que constitúe unha bafarada de optimismo e fachenda. Con todo, máis alá da impecable factura formal, quizais o mellor de Birdman sexa a ruptura das fronteiras entre traxedia e comedia, o que constitúe un reto interpretativo para o espectador máis curioso.

Onte 1214: Antolóxica de Mantecón

Quedei moi contento do éxito rotundo da inauguración onte da exposición de Francisco Mantecón. Máis dun cento de admiradores do grande pintor racionalista vigués acompañamos entusiasmados aos comisarios desta antolóxica pictórica, Alberto González Alegre e Ángel Cerviño, no seu percorrido didáctico polas salas do Marco. Noventa pezas, correspondentes en case a súa totalidade a unha cerna creativa caracterizada por unha calculada exploración xeométrica, organizadas na planta baixa do museo por secuencias e ritmos gráficos de cor, ao xeito dunha peza jazzística. Un grande acerto de ambos os dous comisarios capaces de entender na maior profundidade a poética dun artista de espírito transgresor, «un verso libre da xeración Atlántica», que xa hai tempo merecía unha antolóxica da súa obra como pintor. Tempo haberá de presentar o seu traballo, tamén extraordinario, como deseñador gráfico, con especial atención ao mundo da edición en lingua galega, á que contribuíu a modernizar. Volveremos sobre esta exposición que deixa fonda pegada emotiva, a pesar da súa aparente frialdade e limpeza primixenia.