Onte 309: «El niño perdido» de Thomas Wolfe

/en , , , , , , /por

No último mes merquei dous libros da colección «Largo recorrido» da editorial Periférica: El niño perdido de Thomas Wolfe e La librería ambulante de Christopher Morley. Dúas novelas que me fascinaron de senllos autores norteamericanos (descoñecidos para min) da primeira metade do século XX. Dous libros aparecidos nos últimos meses, máis xa ambos os dous na terza edición, un éxito conseguido, probablemente, grazas á complicidade de libreiros curiosos, crítica e lectores xenerosos que utilizando a«técnica do rumor» («novelas que paga a pena ler») as foron compartindo e dacendo visibles. A miña experiencia de lectura da noveliña (apenas 96 páxinas de Wolfe) foi moi gratificante. El niño perdido está moi preto da perfección literaria (se é que iso existe). Wolfe relata a morte do seu irmán de doce anos dende catro puntos de vista. Constrúe así un prisma fascinante onde escintila a emoción polo agromar da vida nos territorios fráxiles da adolescencia (para Grover o protagonista, apenas a praza e as tendas do seu barrio), mais tamén unha reflexión moi intelixente sobre a complexa construción da memoria familiar e sobre a fugacidade do «estraño e amargo milagre do Tempo» (representado por Wolfe con maiúscula). O equilibrio entre emoción e razón, entre o narrativo e o poético, entre as catro voces diferenciadas do relato, mesmo entre a progresión dunha trama moi liviá e a fondura da introspección fan desta noveliña unha peza dunha beleza moi infrecuente. O remate da súa lectura quedamos suspendidos nunha fragrancia que convida a relela, algo semellante a ese «retrogusto» dos viños máis longos. Parabéns aos editores de Periférica. Demostran que tamén dende Cáceres é posible desenvolver, neste difícil tempo de tránsito, un proxecto literario orixinal e de calidade capaz de facerse viable polo apoio da sociedade lectora. Eis o camiño que están explorando selos da chamada «nova edición española» (Nórdica, Impedimenta, Periférica, Libros del Asteroide, entre os que eu máis frecuento). Recomendo vivamente a lectura de El niño perdido e visitar o catálogo de Periférica, onde hai outros textos que pagan moito a pena. De La librería ambulante haberá tempo de falar devagariño.

Onte 308: No Circo de Artesáns da Coruña

/en , , , , , /por

Presentamos Para unha crítica do españolismo de Camilo Nogueira no Circo de Artesáns da Coruña, unha institución creada en 1847, memoria viva da cidade da Coruña. Xabier Docampo, ao inicio da súa magnífica presentación, sinalou que «hai que defender esta institución con uñas e dentes, xa que foi aquí onde se cantou por vez primeira o himno galego». Antes de iniciar un acto, no que participaron máis dun cento de persoas, o pai de Alfredo Ferreiro lembrou como participara alí en 1965 nun recital de poemas de Celso Emilio Ferreiro, o que constitúe outra valiosa faísca de memoria desta entidade centenaria que tanto ten contribuído á cultura galega e democrática nos tempos máis difíciles. A pesar das súas excelentes instalacións da rúa San Andrés, o Circo de Artesans da Coruña agoniza polas débedas e o seu futuro é dificil, algo que sabemos sucede tamén con outras entidades recreativas que forman parte do tecido civil das nosas cidades e vilas. Nestes momentos de crise, manter o funcionamento pluralista e a independencia con respecto aos poderes públicos destas entidades socioculturais é un reto no que paga a pena implicarse.

Onte 307: Devaluación interna

/en , , , , , , , /por

Como editor quedei aliviado, xa que só subiu o tipo de IVE do libro electrónico descargable. Como cidadán desolado diante doutro machadazo ao papel do estado como compensador de desigualdades. Outra fase nese proceso de devaluación interna de salarios e rendas (así como de perda de soberanía popular e de centralización do estado), iniciado no mes de maio de 2010 cando Zapatero tirou a toalla presionado polos mercados de débeda. Unha decisión que lle custou a carreira política ao presidente leonés e colocou ao partido socialista nos brazos dun conformismo que dende entón pode conducilo a súa irrelevancia. Onte, Mariano Rajoy, obrigado polas condicións impostas polo memorando de axuda á banca española, consumiu as poucas promesas que lle quedaban por traizoar: subiu os tipos superiores de IVE, prexudicando as rendas medias e baixas; arruinou aínda máis aos funcionarios, aos que escolleu como os seus primeiros reféns; empobreceu máis aos parados, deixándoos ao pairo da caridade, xa sen esperanza ningunha… Por moito que se esforcen en agochalo os medios conservadores, por moi entusiastas que fosen os aplausos (irresponsables) dos membros do seu grupo parlamentario, este machadazo vaille custar caro a Rajoy e ao seu partido, como lle sucedeu a todos os gobernos que avalaron medidas deste tipo. Como tamén pagará Rubalcaba o seu vergonzoso conformismo destilado nunha intervención decepcionante nun momento tan decisivo. Paradoxicamente, unha situación tan dramática abre posibilidades nas marxes de ambos os dous partidos conformistas. UPyD (que medo!) podería aproveitar o desencanto máis conservador e xacobino. Esquerda Unida e os nacionalistas galegos poderían ter nesta coxuntura unha oportunidade de ouro para recuperar credibilidade e apoios. Magoadamente, a situación imítase cada vez máis á grega, no que atinxe ao acentuado empobrecemento da sociedade e ao aumento da desigualdade entre os seus membros; imítase na profundización da recesión da actividade económica; no incremento das taxas de paro, xa moi por riba do 25%, todos os tres efectos deste procesos de devaluación interna presentado por Rajoy co eufemismo do «programa de reformas». Imítase, tamén, a inevitable recomposición dun escenario político cada vez máis líquido, onde se poden producir combinacións, até agora, case inimaxinables. Se a todo isto engadimos, a conflitividade social, cada vez máis dificilmente controlable, Feijoo ten moi complicado decidir cando lle convén convocar as autonómicas.

Onte 306: A subida do IVE e o libro

/en , , , , , , , /por

Na primeira reunión da nova directiva da Asociación Galega de Editores, na que aprobamos o programa de actividades para segundo semestre do ano, agoiramos as maiores dificultades para o mercado do libro galego diante da inevitable subida do actual IVE superreducido do 4%, que o venres aprobará o Consello de Ministros. Tanto sexa un 8% para o libro impreso (o que semella máis probable), como un 18% ou 21% para o electrónico, este incremento arrefriará aínda máis a compra de libros, un mercado que vive en Galicia o momento máis crítico das últimas dúas décadas. Non deixa de ser un sarcasmo que a reivindicación dos editores europeos na última década fose a de acadar un IVE cero, por tratarse o libro dun ben cultural; como tamén o foi, mentres isto non se acadase, loitar pola rebaixa do que grava o libro dixital descargable (tal como aprobou en Francia e Luxemburgo) até deixalo no mesmo tipo ca o analóxico. Agora, nun país como Galicia cuns baixos índices de lectura, esta subida do IVE, ao inicio da campaña escolar, pode supoñer a catástrofe definitiva para o sector editorial e a manifestación do maior desprezo pola cultura. Como tuiteou onte o mestre Xabier Docampo «sen libros, sen cultura, non se sae da crise».

Onte 305: A tranquilidade de Baltar

/en , , , /por

É unha fortuna contar con medios como a edición galega de El País nos que o domingo puidemos ler noticias como a que Cristina Huete avanzou sobre como a Fiscalía Anticorrupción puxo, por fin, o foco sobre os comportamentos de José Luís Baltar. Tras a sucesión familiar na presidencia da Deputación de Ourense, era previsible que nalgún momento se producise, mesmo desde espazos achegados ao Partido Popular, algún tipo de denuncia discreta sobre os evidentes excesos cometidos por Baltar ao longo de dúas décadas de auténtico reinado no pazo da rúa Progreso. Ben sabe el que nin o seu inequívoco galeguismo nin o agarimo dos «seus empregados» poderán eximilo de responsabilidade ningunha das graves irregularidades pola que foi denunciado. Porén, a proximidade da convocatoria electoral si que pode salvalo (polo momento), xa que sen o seu apoio dificilmente poderá Feijoo obter a maioría que precisa. Aí quizais resida a aparente tranquilidade coa que onte enfrontou a denuncia.

Onte 304: A devolución do Códice Calixtino

/en , , , , , , /por

A cerimonia que montaron Rajoy e Feijoo para escenificar a devolución do Códice Calixtino á Igrexa lembroume os esperpentos do nacional-catolicismo. Policías uniformados nunha banda, a curia compostelá enfatada noutra e os políticos do goberno en primeira fila participaron nun acto que non tiña outra intención que darlle ao presidente a oportunidade de por fin «anunciar» nas televisións unha boa noticia. Rajoy nin sequera reparou na oportunidade que tiña para reclamarlle á Igrexa rigor na protección do patrimonio ao seu coidado e un compromiso por facilitar o seu acceso a toda a cidadanía, sen esquecer as medidas de seguridade que levan faltando na catedral e a xestión transparente dos recursos que recibe dos seus milleiros de visitantes. Esta escenificación, tan innecesaria coma gratuíta, dunha devolución que todos vimos se produciu o pasado xoves, afasta aínda máis á cidadanía duns políticos de foto, obsesionados por vender como propia, diante dos medios, cada unha das actuacións da administración pública. Mágoa que esa escenificación fose tan torpe, amosando, tanto o presidente coma o arcebispo, un descoñecemento do manexo da peza que tiñan entre mans, que deberían ter acariñado con luvas, como merece un tesouro bibliográfico do século XII. Sobre o que pode haber detrás do roubo do Calixino e sobre o que ven sucedendo na catedral recomendo a anotación de Fran Lorenzo, mellor e máis claro non se pode dicir.

Onte 303: Bauman e Goodman

/en , , , , /por

A pesar da dor de moas, fun seguindo os tuiteos das intervencións de Zygmunt Bauman e Amy Goodman no encontro #2012ideas (Buscando ideas para mudar o mundo), organizado en Bilbao pola Fundación Euskadi 2012. De Bauman recollín algunhas frases que me parecen moi clarificadoras sobre a situación actual: «Afrontamos unha migración global masiva, o que chamo “diasporización” do globo»; «A solución debe ser local, son os gobernos locais os que teñen que solucionar os problemas globais»; «Estamos aumentando a desigualdade no mundo até límites descoñecidos, habería que remontarse ao século XIX»; «A incerteza é a única certeza que temos»; «Estamos consumindo cousas que precisarán os nosos netos e bisnetos, e poñemos en perigo a súa supervivencia»: De Goodman conservei estoutras, a verdade que non menos interesantes: «O movemento pacifista non é unha maioría silenciosa, é unha maioría silenciada, de aí a importancia dos medios»; «O noso traballo como xornalistas é ir onde hai silencio»; «Sexamos filósofos, estudantes, empresarios… temos que tomar unha decisión: ser espada ou escudo»; «Necesitamos medios independentes libres do corporativismo e da influencia dos gobernos»; «Teño esperanza nos medios dixitais e independentes para un acceso libre á información». As conversas poden verse aquí (a de Bauman é a terceira e a de Goodman a cuarta). Moi interesantes.

Onte 301: Camilo Nogueira, o optimismo da vontade

/en , , , , , /por

Foi unha fachenda acompañar a Camilo Nogueira na presentación de Para unha crítica do españolismo. Camilo fixo unha intervención vibrante defendendo a necesidade de realizar dende Galicia unha critica do españolismo, xa que «en España hai unha diversidade nacional aínda non recoñecida». Como inequívo optimisma da vontade, rigoroso e documentado, puxo sobre a mesa exemplos da negación de Galicia que realiza a historiografia españolista. Insistiu en que Galicia foi independente durante sete séculos na Idade Media. «O suevo foi o primeiro reino independente no Imperio Romano, un reino nunca islamizado, onde non houbo tal Reconquista da que fala a historiografía españolista». Salientou que as posibilidades económicas de Galicia foran sempre negadas, a pesar que na actualidade estamos na media industrial española e contamos cuns niveis de renda á altura da media europea, «non somos un país pobre, como se nos quere facer crer, temos recursos abondos para autogobernarnos, se esa é a vontade da cidadanía galega». Insistiu no valor da lingua galega, que nos sitúa no terceiro espazo lingüístico do mundo, «outra das potencialidades que nega a ideoloxía españolista». Rematou o seu discurso apelando á autoestima cidadá e reiterando que «a posibilidade de que Galicia sexa un país autogobernado é unha posibilidade real na actual Unión Europea sen fronteiras. En 2014 Escocia, tras o seu referendo, pode demostrar que é posible». As próximas presentacións de Para unha crítica do españolismo celebraranse no Circo de Artesáns da Coruña, o 12 de xullo, e na tarde do 25 de xullo no Festigal. Alí estaremos con Camilo Nogueira.

Onte 300: Cartas a un descoñecido

/en , , , , , , , , /por

Souben da novelesca aparición do Códice Calixtino mentres preparaba a redacción do texto de cuarta de cuberta de Eu,pel, a primeira novela xuvenil de Teresa González Costa, que publicaremos no mes de setembro en Fóra de Xogo. Non é doada para min a escritura destas apenas quince liñas nas que presentamos diante dos potenciais lectores e lectoras as características de cada obra. Xunto á elección da imaxe de cuberta, tamén responsabilidade do editor, na redacción da cuarta xógase unha parte das posibilidades do libro diante do lectorado. Roberto Calasso escolmou en Cien cartas a un desconocido un cento dos máis de mil textos de contracuberta que escribiu en Adelphi. Para Calasso o texto de contra é o fío sutil que une ao editor co lectorado, un vínculo no que o editor acompaña cada libro, que debe considerar como único e singular, «o lugar no que deberían apararecer e revelarse diante do lector os motivos que levaron á elección do libro». As contracubertas son as cartas do editor a un lectorado descoñecido, pezas breves, moi sintéticas, que sinalan a liña do proxecto editorial, moito máis que parte dos fríos metadatos, hoxe viralizados na rede polas librarías virtuais. Teño a convicción que onte redactei a cuarta dunha das novelas xuvenís máis potentes e orixinais incluídas no catálogo de Xerais, a primeira novela grande dunha autora chamada a marcar un fito na literatura galega do noso tempo. Eis a grande responsabilidade do editor, non é doado comunicar ao lectorado semellante entusiasmo da forma máis convincente e atractiva.

Onte 299: O sector editorial retrocede

/en , , , , /por

O avance do estudo de Comercio Interior do Libro 2011, preparado pola Federación de Gremios de Editores de España, amosa a crise da edición en España. O conxunto do sector retrocede na súa facturación un 4,1% con respecto ao ano anterior, situándose nas cifras de 2002. Diminución que en número de exemplares é do 12,5%, mesmo a pesar do aumento do 4,3% do número de títulos. En definitiva, edítanse máis títulos, con tiraxes máis baixas, para acadar unhas vendas inferiores a doutrora. Nin o editor máis optimista ou afortunado pode negar a profunda crise dun sector que nos últimos cinco anos perdeu o 20,3% das vendas dos seus exemplares; unha diminución que tampouco pode ser atribuída ao impacto do libro electrónico xa que, a pesar do considerable aumento da súa oferta, supón apenas o 3% da facturación total. Chama a atención o incremento das vendas do libro de peto (+4,8%), amosando que o seu prezo (7,20€) e a diversidade da súa oferta son variables a ter moi en conta en tempos de crise. Con respecto á edición en Galicia, só foron anunciados algúns datos parciais, como a diminución da edición en galego nun 10,2%, un fenómeno que hai tempo viñamos anunciando. Da faramallada de datos, quizais o máis positivo e esperanzador sexa o lixeiro incremento da facturación das librarías e cadeas librarías que concentran o 55,5% das vendas do sector. Quen teña curiosidade pode baixar o avance de datos aquí.