Onte 1991: «Mamá, quero ser Ziggy Stardust» de Iria Misa

/en , , , , , , , , , /por

Viaxamos onte a Baiona para acompañar a Iria Misa na presentación da súa terceira novela, Mamá, quero ser Ziggy Stardust, xunto a Alba Barreiro, ilustradora do libro. O pub Bidendum quedou pequeno para acoller a máis dun cento de persoas que seguiron a conversa da autora e da ilustradora con Cristina Palacios, presidenta da Arelas (Asociación de familias de menores Trans*), sobre o que é a primeira novela infantil en galego que aborda esta realidade, narrada por Thomas, o inseparable amigo imaxinario de Aine. Un serán no que estivo presente a figura e a música de David Bowie na antoloxía de temas interpretados polo dúo formado por Starman e China Girl. Unha tarde na que moito se gabou a rebeldía da figura de Bowie, e os seus diversos heterónimos artísticos, unha figura icónica que quixo mudar o mundo por medio da música, mais sen esquecer a todas aquelas persoas que, a pesar das dificultades e das violencias explícitas ou agochadas, son como eles queren ser.

Grazas a Beltrán e Rhodes

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo en Faro de Vigo a agradecer a Fran Beltrán e a James Rhodes o seu emprego da lingua galega:

O 8 de outubro Fran Beltrán publicou en Twitter este chío: «En Galicia hai máis de cen formas para designar a choiva, pero todas elas escampan #Afouteza e moito #Corazón @RCCelta A seguir traballando!» O medio centro madrileño respondía así a decepcionante actuación do cadro celeste en Sevilla e aos primeiros síntomas de crise do proxecto de Antonio Mohamed. Foi o seu un exercicio responsable de celtismo da vontade, mais tamén xeneroso de galeguismo, tanto polo feito de utilizar a lingua galega nas redes sociais, como por referenciarse coa súa riqueza semántica e literaria, capaz de expresar todos os matices que sabemos identificar nas precipitacións: dende o orballo, chuvisco, chuviña e chuviscada, cando é moi lene, máis tamén como babuxa, babuña, poalla, poallada ou froalla, até chuvieira, chuvascada, xistra, ou brea cando chove a ballón (a barullo) ou a choupón para que logo escampe, estrelampe ou estiñe e máis tarde chegue a brétema, a néboa ou o neboeiro… Xaora, tampouco era esta a primeira ocasión na que o noso Iniestiña chiaba en galego, xa que o veu facendo dende as primeiras semanas en Vigo e que xustificou, como o seu esforzo por aprender a falalo, coa intención de achegarse aos seareiros e devolverlles así o agarimo que recibe.

Actitude aberta e xenerosa co galego desta promesa de dezanove anos con trazas de figura semellante á defendida polo pianista e escritor londiniense, hoxe establecido en Madrid, James Rhodes que tamén utiliza decote o galego no seu perfil (plurilingüe) de Twitter, que conta con 151.000 seguidores, desde o que expresa as súas opinións, confesa as súas experiencias e loita de forma teimosa contra os abusos na infancia que el mesmo sufriu en carne propia. Perfil desde o que a comezos de xullo, cando veu para ofrecer un concerto (memorable) no Auditorio Mar de Vigo, respondeu con elegancia e mesura a quen o criticou por utilizar o galego como «unha cuestión de respecto», «son un convidado aquí en Galicia e quero honrar iso». Comportamento de Rhodes que vai máis alá dun xesto de márketing dunha estrela cos seus seguidores ou da súa fascinación polas marabillas da nosa cidade, xa que el o concibe como un compromiso coas culturas non dominantes, a súa forma inclusiva de instalarse no mundo.

Lingua que falan e escriben de forma habitual (e de marabilla) tradutores e investigadoras da literatura galega como o inglés Jonathan Dunne, o xaponés Takekazu Asaka, a rusa Elena Zernova, a polaca Maria Boguszewicz, o italiano Attilio Castelucci ou o madrileño Francisco Coimbra, por só citar algúns dos centos de galeguistas alófonos espallados polo mundo. Lingua tamén escollida por ducias de estranxeiros que decidiron vivir en Galicia e facelo utilizando o galego como a súa lingua vehicular nos diversos eidos da súa actividade profesional e persoal. Actitude compartida polos centos de participantes nos cursos de verán de lingua e cultura galegas para persoas estranxeiras, organizados dende 1988 e decisivos para que existan centros de estudos galegos nas universidades de todo o mundo e o galego sexa estudado en todo o planeta. Neofalantes por vontade, sensibilidade, afecto ou e utilidade que ofrecen un modelo que merece ser recoñecido polo súa xenerosidade.

Nun momento de incerteza para o futuro do idioma de noso, tras a creba da transmisión xeracional e o retroceso do seu uso como lingua habitual, actitudes de simpatía como as de Beltrán e Rhodes, ou como as expresadas polos galeguistas alófonos, conforman un modelo atractivo que aquí pode axudar a superar prexuízos e falsas ideas sobre o uso social do galego, como lingua inferior de xente da aldea ou de «culturetas galeguistas». Actitudes por si soas, que sen necesidade de acudir aos manuais de sociolingüística, desminten as reiteradas falsidades da imposición do galego e da discriminación do español en Galicia, acuñadas dende hai unha década por posicións galefóbicas delirantes, que para a desgraza da convivencia, deitan cada vez maiores doses do solimán da súa intolerancia, quizais por identificarse con máis claridade coa extrema dereita.

Hoxe, no actual marco comunicacional hibridado, plurilingüe e multimodal, a oportunidade dunha lingua minorizada como a nosa pasa por recuperar o seu valor inclusivo como lingua local de instalación afectiva e efectiva do conxunto da sociedade, tanto das familias de procedencia galegófona como daqueloutras que se incorporan a nosa comunidade. Contar cun repertorio de nomes para representar a escala das precipitacións é a nosa forma única de estar no mundo, un patrimonio ao noso coidado que non podemos perder baixo concepto ningún e temos obriga de deixar en herdanza. Agradecemos que influíntes como Fran Beltrán e James Rhodes nos axuden a lembralo e a conservalo.

Máis música galega

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reclamar máis música galega na programación das festas de Vigo:

Nunha cidade instalada no permanente ditirambo estamos afeitos a escoitar que vivimos «na cidade máis fermosa do mundo» ou que «as nosas festas son as mellores de España e de Galicia». Sen embargo, ben sabemos que a realidade é moi teimuda e a pesar dos que así se expresan, se comparamos de forma obxectiva a programación das festas viguesas coas das cidades da nosa contorna ou da fachada atlántica axiña caemos da burra e ben escasas son as actividades das que podemos fachendear. E isto constitúe unha mágoa.

E cómpre recoñecer que sendo líderes en actividade industrial e dinamismo exportador, que contando co imán turístico que durante o verán supón a visita ás illas Cíes e ao resto das nosas praias e co engado do saboroso da nosa gastronomía, Vigo debería ofrecer unha  programación musical, tanto pública como privada, máis atractiva ca actual. Mais aínda cando conta co Auditorio de Castrelos, un espazo marabilloso para as actividades culturais ao aire libre. Porén, se non nos deixamos cegar polo salitre da ría, en Vigo carecemos dun programa de festas de verán que non singularice á altura dunha cidade da nosa proxección.

Abonda ler o programa de concertos de Castrelos deste verán, o prato forte das festas, para detectar esta carencia endémica, tanto pola ausencia de orixinalidade e singularidade como da escasa actualidade dos participantes no cartel, onde (por certo) apenas participarán tres mulleres, na noite de Operación Triunfo. E ben sei que os concertos programados contarán co entusiasmo do público vigués que vibrará coa «gran noche» de Raphael, que os seus setenta e cinco anos regresa a un dos seus escenarios preferidos, ou cantará con Juanes a súa «camisa negra». A afluencia e a xenerosidade do público de Castrelos nunca foi o problema. Nin tampouco a escaseza de recursos municipais, se nos atemos aos 478.000 euros que cobraron de caché os mexicanos de Maná, unha cifra coa xa se pode pensar en contratar a primeiras figuras. Nin sequera o problema reside na ausencia dunha tradición musical nunha cidade na que tocaron Milladoiro, Siniestro Total, Carlos Núñez, The Chieftains, Madonna, Oasis, Los Ramones, Dire Straits, Rolling Stones (en Balaídos hai vinte anos), Van Morrison, Deep Purple, Bod Dylan, Leonard Cohen ou The Artick Monkeys, entre outros moitos artistas internacionais.

No entanto, o que máis lamento do cartel deste 2018 é a ausencia no palco de Castrelos de calquera expresión de música galega e de música en galego, en calquera que fosen as súas diversas expresións: clásica, folk, pop, indie ou rock. Os músicos galegos non pisarán Castrelos, quedando reducida a súa presenza á actuación de Cómplices e Wöyza, nese estraño festival folclórico bautizado como «Festa da Cultura», celebrado na Porta do Sol. Unha discriminación coa música galega que obriga aos nosos músicos se queren tocar en Vigo a facelo en pequenos locais privados e a competir en inferioridade de condicións con artistas globais aos que aquí se lles cede o espazo público de Castrelos e se lles pagan excelentes cachés. Como se obriga aos seareiros vigueses das nosas músicas para escoitalas a viaxar aos concellos metropolitanos do Val Miñor, do Morrazo, da Louriña ou do Baixo Miño e participar en concertos e festivais de música galega, que adoitan contar con moito público e onde por ventura son sempre recibidos cos brazos abertos.

Como lamentable é que dentro da programación infantil dos seráns de Castrelos non se inclúa nesta edición concerto ningún de música galega, cando esta expresión é un referente pioneiro de calidade e creatividade en España. Mentres o concello de Vigo contrata a «Cantajuegos» e «Los Mundos de Peppa Pig», centos de familias viguesas acudirían sen dúbida tamén aos concertos nos que participasen Mamá Cabra, María Fumaça, Magín Blanco, Paco Nogueiras, por poñer apenas uns nomes da ampla oferta musical infantil galega que poderían tocar nas festas viguesas con éxito asegurado.

Non lle falta razón ao gaiteiro Carlos Núñez, o embaixador vigués nos escenarios do mundo cando a este teor se pregunta «se é posible imaxinar que o concello repartise “burguers” fronte a un local vigués que vende produtos frescos galegos». Ou noutras palabras en Vigo «o “mainstream” é pagado con cartos públicos mentres que a música tradicional galega debe vivir da billeteira». Esta é a dolorosa doenza que están sufrindo as músicas galegas nas festas de Vigo. Esta é outra manifestación da aposta dos responsables do concello polas tendencias dominantes do mercado da cultura e do espectáculo, nos museos e nas festas, o que agoira a medio prazo un devalo inevitable para a diversidade e orixinalidade das manifestacións da cultura viguesa, o que constituiría unha perda irreversible. Máis música galega nas nosas festas, por favor.

Enrique X. Macías 60

/en , , , , , , /por

Dediquei o artigo da semana en Faro de Vigo aos concertos de homenaxe a Enrique X. Macías con motivo do sesenta aniversario do seu nacemento:

No serán de onte o grupo Vertixe Sonora, dirixido por Pedro Amaral, interpretou no Auditorio do CGAC de Santiago de Compostela «Itinerario de luz» (1994-95), unha das pezas máis emblemáticas de Enrique X. Macías. Un concerto inserido na programación das Xornadas de Música Contemporánea 2018 que co lema «Música, memoria e emoción» lembraron con diversas actividades o 60 aniversario do nacemento do compositor vigués. Un concerto iniciado con outras dúas pezas de Macías, «Adhuc» (1992-93) e «Cadencias e Interludios / Percurso» (1992), mais no que, inevitablemente lembramos aqueloutro celebrado o 15 de abril de 1995, no mesmo auditorio (sendo entón director do CGAC o pintor Antón Pulido), cando «Itinerario de luz» fora interpretada pola London Sinfonietta dixirida por Mark Foster, nun programa do que ademais formaron parte outras obras de Enrique, «Estrofas» (1993-95) e «Chambre dans l’espace» (1992-93). Concertos ambos os dous inesquecibles dun compositor sobresaínte na música contemporánea galega, española e europea, vinculado sempre ao festival compostelán do que, xunto a Carlos Villanueva (director da Aula Aberta da USC) e Tomás Marco (director do Centro para la Difusión de la Música Contemporánea), foi coorganizador da súa primeira edición de marzo de 1987.

Mercedes Rosón, alma mater ao longo de tres décadas das xornadas compostelanas (un espazo de encontro para varias xeracións de compositores e intérpretes contemporáneos), recuperou no programa desta edición un fragmento moi significativo da derradeira carta que dende Bruxelas lle enviara Macías: «Na espera de beber algo xuntos deixando entrar o sol pola galería do Auditorio de Galicia, onde soño, poesía e vida se mesturan, e signifiquemos xuntos que a creación é un xesto total e totalizador». E abofé que ao longo de dúas intensas décadas de formación autodidacta e traballo compositivo, Enrique X. Macías foi un creador total que utilizando os diversos recursos da creación sonora expresou a palpitación do existir nunha reflexión sempre autoesixente que o levou a renovar unha e outra vez a súa obra, tanto no que se refería a súa temática e preocupación estética como aos propios medios que empregaba, sen menoscabo do seu interese polas posibilidades creativas dos instrumentos tradicionais.

Os que tivemos a fortuna de gozar da amizade de Enrique X. Macías sabiamos que concibía a súa obra como unha tarefa inacabada, un proceso en permanente construción. Actualizaba decote o seu catálogo autoral, e cando escribía unha nova obra, apretado polos prazos e as dificultades de produción das estreas (tarefa da que se ocupaba con paixón), sabía que non estaba aínda rematada. O de Enrique foi un proceso creador permanente, nunca totalmente concluído, que no fresco sinfónico de «Exequias» (1992-94), amosa ese estado de procura, de inquietude, de rebeldía, como foi toda súa vida. Enrique, de aparencia tan fráxil como elegante, posuía esa forza interior, esa coraxe que lle permitía manter a súa ambición creativa contra vento e marea, por riba das incomprensións do seu proprio país, froito en boa medida da mediocridade e do conformismo do tempo que lle tocou vivir. O seu percorrido vital foi a viaxe solitaria dun heterodoxo, dun explorador do coñecemento, mais tamén dun artista profesional responsable do rigor da súa obra e das consecuencias disto para súa propia vida. Macías moveuse pola fe inquebrantable no seu traballo creativo, pola convicción de ser consecuente co logro dunha linguaxe musical persoal, nacida dunha reflexión inédita sobre a arte dos sons, que asumía diante do público todos os riscos.

O 18 de maio Enrique X. Macías tería cumprido sesenta anos. Tras o seu pasamento hai case vinte e tres, en novembro de 1995, a súa figura foise esvaecendo na nosa contorna cultural, apenas como unha nota breve nas escasas historias da música galega e foco de interese dun par de inquedos investigadores musicais. A pesar de iniciativas tan honrosas como a das Xornadas de Compostela deste ano, inauguradas coa interpretación da súa «Sonata» (1986-89) por parte da pianista galega Isabel Pérez Dobarro, e coa edición xa hai unha década de dous cedés e de tres concertos retrospectivos na Coruña, Santiago e Vigo, a figura deste xenio vigués irrepetible corre o risco de ser esquecida en Galicia. Que se volvese a interpretar a súa obra en Vigo, a cidade que tanto amou e que sempre tanto lle doeu, o porto seguro onde radicaban os seus afectos e o seu celme creativo, é de estrita xustiza. Moito máis cando aquí non se interpretou aínda «Clamores y alegrías» (1995), a súa obra póstuma, estreada en 1996 no Festival de Canarias, para a crítica o seu traballo máis acabado. Asume a Concellaría de Cultura ese reto?

Onte 1979: Enrique X. Macías, 60 aniversario no CGAC

/en , , , , /por

Participamos onte no CGAC na sesión inaugural das Xornadas de Música Contemporánea 2018 na que lembramos o 60 aniversario de Enrique X. Macías. Antes da interpretación da Sonata (1989) do compositor vigués por parte de Isabel Pérez Dobarro, Mercedes Rosón, Carlos Villanueva, Javier Macías e eu mesmo retratamos a quen foi o noso amigo desaparecido hai vinte e tres anos. A organizadora destas xornadas, presentadas baixo o lema «Memoria, música e emoción», Mercedes Rosón lembrou que coñecera a Enrique en 1987 con motivo da organización destas primeiras xornadas. Definiuno como «persoa honesta, elegante, cosmopolita, formado polas artes». O profesor Carlos Villanueva insistiu no autodidactismo de Macías, «persoa rupturista, que loitou, pero sen bandeiras, moi belixerante, moi viaxeiro, cuxo recoñecemento foi incuestionable, belicoso, a quen moito lle gustaba escribir, capaz de criticar a unha orquestra que estreou a súa propia obra».

Villanueva valorou a gran capacidade de escritura de Macías: «escribiu moito, tamén, sobre a propia obra, asumindo o autodidactismo como forma de creación». «Ninguén pode negarlle a súa orixinalidade e unha capacidade de aprendizaxe tremenda. Creou unha linguaxe moi persoal, pero moi valorada pola crítica, como amosan os textos de Tomar Marco ou García Alcalde». Rematou Villanueva lembrando que Macías, a pesar das súas viaxes, «sempre quixo volver a Vigo, onde residía o celme da súa creación». Pola súa banda, Javier Macías fixo un emocionante retrato do seu irmán, confesando que na súa familia non existía tradición musical. «Lembro a Enrique como unha persoa inqueda e sensible, dende moi novo escoitaba a música a unha altura impresionante». Recordou os seus primeiros pasos en Xuventudes Musicais e as viaxes a Alemaña, Finlandia e Polonia en 1982 «que supuxeron unha esforzo moi grande, que só compensaban as súas ganas de compoñer».

Javier Macías reivindicou que «a música de de Enrique debería interpretarse sempre, non só nos aniversarios»; «o labor de Enrique supuxo un fito para a música galega, facilitando que os xoves compositores puidesen estrear as súa sobras». «A Enrique sempre lle gustou debater, aguantou moitas críticas. Foi escrupuloso co seu traballo, quería que a súa obra se executase moi ben». Rematou Javier Macías pregando que «a Enrique hai que miralo coa prisma da súa positividade». «Enrique necesitou ser creador, como demostrou na súa derradeira peza Clamores e alegrías, que por ventura foi estreada no Festival de Canarias».

O texto da miña intervención pode baixarse aquí en pdf (sete páxinas).

Onte 1978: Benedicto, sonata de amizades

/en , , , , , , , /por

Estremeceume a noticia do pasamento de Benedicto, un noso vello amigo, un dos mestres fundadores da Nova Escola Galega, cantor do entusiasmo colectivo, activista das causas da xustiza e da igualdade. Compartín con el os primeiros secretariados de NEG e o inicio do proxecto editorial de Vía Láctea do que sería un dos seus principais promotores. Colaborei con Benedicto na redacción e edición da unidade didáctica sobre o Jose Afonso (1987), de quen era embaixador en Galicia. Recuperei o contacto con el cando en 2008 publicamos Sonata de amigos, o seu emocionante libro de memorias no que como un dos fundador es de Voces Ceibes botou unha ollada serena cara atrás. Admirei sempre o seu optimismo da vontade e a súa capacidade de enxergar o horizonte, como cantaba na súa señora da guía; mais e sobre todo a súa teimosía para tecer afectos alí onde estivese. Lembrareino co afecto e respecto unánime coas que foi despedido nunha fermosa sonata de amizades.

Treixadura. «Inda canto!»

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a Treixadura, ao fío da publicación de Inda canto!, o seu sétimo disco:

No país dos mil viños que é Galicia, a treixadura é a variedade branca raíña do viñedo do Ribeiro, aínda que tamén está presente nos brancos das denominacións Rías Baixas (Condado) e Monterrei. Presentada en acios grandes e moi pechos, de bagos alongados, duros e moi doces, a treixadura é unha variedade autóctona de Galicia e do norte de Portugal que adoita mesturarse con outras castes como albariño, loureira, caíño branco, godello, entre outras. As notas de cata dos viños con treixadura subliñan decote o seu carácter aromático e o seu sabor ácido e agradable, sendo en nariz froiteiros e florais e en boca de acidez equilibrada, «resultando frescos, untuosos e sabedeiros».

Quizais para salientar este carácter autóctono e a súa capacidade para recrearse mesturada con outras variedades de noso, Treixadura foi tamén o nome que escolleron en xullo de 1990 en Redondela, catro gaiteiros (Antón e Xan López, Xaquín Xesteira e Xabier Martínez) para comezar unha andaina musical arredor da gaita e do canto como alicerces da identidade da música tradicional. Proxecto ao que sumou decontado Ramón Vázquez «O Chirlo» perfilándose dende entón Treixadura como un quinteto de gaiteiros de estilo propio no que se fundían voces, gaitas e percusións coa intención de manter vivas as melodías coas que os nosos cuartetos animaron sempre festas e romarías. Transcorridas case tres décadas e publicados sete discos, a formación do quinteto sufriu diversas mudanzas coa incorporación en 1995 de Paulo Nogueira, que substituí na gaita a Xabier Martínez, en 1998 do acordeonista César Longa, coincidindo co abandono de Ramón Vázquez para dedicarse profesionalmente á construción de gaitas e instrumentos de percusión galega, e coa entrada de Magoia Bodega en 2008, ocupándose de gaitas e bombo, tras o abandono de Xan López.

Dende aquel primeiro concerto do 30 de xullo de 1992, tamén no vello muíño de Redondela, ao pé do río Alvedosa, como do primeiro disco «Obrigado» (1995) e da tetraloxía posterior iniciada con «Unha noite no muíño» (1999), Treixadura, que asumiu con fachenda a enxebreza do traxe tradicional, soubo reinventarse en cada un dos seus concertos compartindo co público «o poder e a forza evocadora, máxica e reconfortante do canto colectivo» nun repertorio no que popularizaron tonadas e coplas tradicionais. Espírito de recuperación do canto colectivo que levou, a partir do terceiro disco, «Unha noite non é nada» (2001), a xermolar o proxecto do Orfeón Treixadura, agrupación de dez voces masculinas, creada en 2003, que recrea o son dos antigos orfeóns que a comezos do século XX e co espírito das Irmandades da Fala interpretaban música galega. Idea de recuperación da música popular cantada que deu orixe a terceira entrega da copla popular co disco «Unha semaniña enteira» (2006) na que o Orfeón Treixadura participou xa de cheo, encadrándose definitivamente no grupo en 2011, coincidindo co disco que puxo cabo ao proxecto de tan singular tetraloxía, «Esa si que é muiñada», que presentarán nunha xira memorable de concertos cos coros Cantigas e Agarimos e Coral de Ruada.

Tras as colaboracións con Rodrigo Romaní no disco «Albaida» (2000) e con Kepa Junquera en «Galiza» (2013), así como tras a publicación de «Vendima tarda», un disco co que Treixadura resumiu a súa traxectoria de vinte e cinco anos, aparece estes días «Inda canto!», outro disco marabilla dunha ducia de pezas nas que se exalta o latexo do popular coma orixe da nosa tribo. Un disco extraordinario, con indubidable vontade de clásico, expresión da madurez musical dunha agrupación virtuosa transformada xa na voz dun pobo que fachendoso expresa a súa vontade de ser e continuar sendo. Cancións anovadas nas que se recupera o texto tradicional como en «Inda canto», que dá título o disco, «Pasodobre do gaiteiro» ou «Do corazón, un cariño», na que se recuperan até tres melodías tradicionais tomadas do Arquivo de Casto Sampedro. Temas recuperados como a «Muiñeira de Baiona», emocionantísima peza do repertorio dos Morenos de Lavadores, onde se aprecian todos os matices da gaita ao estilo Rías Baixas, «Maruxa», unha melodía saudosa na que a gaita e o acordeón choran de forma sublime, ou  «O carro», a canción de Mero sobre texto de Manuel María, hoxe un himno co se identifican e reconfortan varias xeracións.

Treixadura é a mellor expresión da alma do pobo galego que mentres canta fachendoso a súa foliada marmuradora, rescatada do seu esquezo e anovada con orgullo, non chora nin fala mal de ninguén. Treixadura é un xeito de facer e entender unha tradición popular anovada de xeito que continúe viva e non se esgace a cadea de xeración a xeración. A miña máis fonda admiración e gratitude polo seu afán. Gozen de «Inda canto!» e de toda a discografía desta agrupación imprescindible.

O Son do Camiño

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Luzes ao festival O Son do Camiño:

Os fastos do Xacobeo 2021 de Alberto Núñez Feijoo comezaron esta semana cun éxito esmagador. Os vinte mil abonos do festival O Son do Camiño, que se celebrará no Monte do Gozo na fin da semana do 28 ao 30 de xuño, esgotáronse en menos de dúas horas. O cartel encabezado por The Killers, Lenny Kravitz e Jamiroquai funcionou na rede como un imán, cuxa potencia incrementou a existencia de dous mil abonos de 39,00 €, aínda que a maioría dos vinte mil da billeteira, vendida nun cincuenta por cento en Galicia, tivo que pagar cantidades superiores, que chegaron até os 79,00 €, o que estimamos supuxo unha caixa para os organizadores (unha unión temporal de dúas empresas galegas Old Navy Port e esmerArte) de 1.250.000 €, aos que engadirán a venda de entradas para cada un dos días do festival, os ingresos das barras e do patrocinador privado como os case tres millóns de euros (si, 3 millóns de €) achegados pola Xunta de Galicia, patrocinador principal do acontecemento.

O caso é que non imos poñernos repunantes polo contido de tan atractivo cartel, en cuxa web non existe rastro ningún da lingua galega, nin sequera lamentar a escasa presenza da música galega, reducida en tres días a Novedades Carmiña, Eladio y los Seres Queridos, Agorophobia, Malandrómena, Bala e os rapaces e rapazas de Furious Monkey House. Nin afondar na comparación entre estes case tres millóns destinados a este primeiro festival do Xacobeo 2021, cos fondos irrisorios destinados en 2017 por AGADIC ao conxunto dos festivais musicais galegos (220.000,00 €), aos festivais de artes escénicas (170.000,00€) e a eventos transversais como Culturgal (57.000,00 €) ou pola Consellaría de Cultura á adquisición de novidades editoriais en galego para bibliotecas públicas ou para a presenza da edición galega nas feiras internacionais, da que temos aquí falado.

Porén, é imposible non citar as denuncias que os tres grupos da oposición fixeron no Parlamento sobre unha contratación «a dedo» que se fixo sen posibilidade de concorrencia competitiva nin transparencia ningunha. Como tamén cómpre deterse no comunicado da Asociación Galega de Empresas Musicais (AGEM) do pasado 23 de febreiro no que solicita a paralización do proceso de adxudicación deste contrato de patrocinio negociado sen publicidade por entender que «non cumpría cos requisitos mínimos de concorrencia e igualdade de oportunidades para as distintas empresas do sector». Como convén reparar que para os integrantes de AGEM, a asociación representativa do sector musical, existen fundadas sospeitas de que «o contrato foi preparado con accións que permitisen darlle unha aparencia de legalidade» e que «a exclusividade outorgada pola Xunta de Galicia para a programación neste ano do Xacobeo 2021 a unha UTE de dúas empresas está a xerar graves distorsións no mercado, atentando contra a competencia e poñendo en risco a supervivencia de moitas empresas do noso sector».

Polémica nun dos sectores máis maduros da nosa industria cultural, que nos últimos anos estaba desenvolvendo en Galicia un interesante modelo de festivais musicais sostibles, con escasa dependencia dos fondos públicos, mais que remite, outra volta, a cal debe ser o papel dos poderes públicos no seu apoio a este sector. Xaora, tanto polo seu cartel de «grandes figuras» como pola forma de adxudicación do seu contrato de patrocinio, o festival O Son do Camiño, adianta que a estratexia de Feijoo será idéntica a de Fraga e estes espectáculos serán xustificados a ferro e a fariña polo seu efecto chamada sobre o sector turístico. O que despois do moito sufrido na última década, se traduciu no sector cultural galego en pan para hoxe e moita fame para mañá.

Política de grandes concertos que será para Feijoo moi útil no período electoral municipal no que entramos (O Son do Camiño visitará en outubro cinco cidades), mais que nada ten que ver coas demandas teimosas dos diversos sectores da industria cultural galega que, a pesar dos seus eventos, premios e galas, continúan vivindo á intemperie, agardando por un plan estratéxico da cultura galega capaz de orientar a abordaxe do proceso de globalización e hibridación dixital. Un plan que debería abordar cuestións como os criterios a utilizar na adxudicación de contratos de patrocinio ou nas políticas de apoio á creación e promoción da produción cultural galega. Aí atoparíamos a cerna desta polémica sobre un festival cuxo éxito de público e rendabilidade política están aseguradas.

Onte 1953. «A banda da loba»

/en , , /por

Magnífico foi o concerto d’ A banda da loba (ABDL) de onte á note en La fábrica de chocolate na que o grupo de Xiana Lastra e Andrea Porto presentou os once temas de Bailando as rúas, o seu primeiro disco. A banda destas cinco mulleres bravas ofreceu durante unha hora ben longa un potente caleidoscopio musical de ritmos diversos, apoiados nos textos excelentes da poesía galega última de Rosalía Fernandez Rial («Bailando as rúas» e «Nunca ninguén») e Celia Parra («Tres segundos de memoria» e «Coma un blues»), que foron trufando con outros clásicos de Celso Emilio Ferreiro («Ti e eu» e «Abrente») e da propia Rosalía de quen onte estrearon unha estremecedora versión de «Tecín soia». Un concerto onde non faltaron os temas de Xiana e Andrea, como «Caleidoscopio», «Pepa», «Negra e azul» e o «Afogadas», unha canción xa moi popular con vontade de himno xeracional. A irrupción desta banda de cinco mulleres na música galega actual é cada concerto máis sólida e prometedora tanto pola forza dos seus textos como pola súa singular diversidade sonora a camiño dun novo folk indie ou dun pop con raíces na música popular. O tempo de empoderamento das mulleres na música galega chámase A banda da loba. Moi recomendable.

Onte 1944: “Fonte do Araño” de Emilio Cao, corenta aniversario

/en , , , /por

Tiven a fortuna de que os Reis me agasallasen un dos trescentos exemplares da edición especial en vinilo de «Fonte do Araño», o mítico disco de Emilio Cao do que celebramos o corenta aniversario. Unha edición ben xeitosa preparada a partir das dez gravacións orixinais que Cao fixera, acompañado de Xosé Ferreiros, Antón Seoane, Bernardo Martínez e Xan Piñón, nos estudos de Audiofilm en catro días do mes de abril de 1977.

Un disco pioneiro, marabilloso, que non perdeu nin unha miga do seu espírito transgresor nin da súa intencionalidade de achegarse á tradición de noso cunha actitude inequivocamente transgresora. Asombra hoxe o coidado da edición orixinal, producida por Nonito Pereira no selo Abrente, tanto pola dignidade da gravación como polo coidado deseño gráfico do grande Xosé Díaz. Un disco que, como aqueloutro primeiro de Milladoiro, asinado por Romaní, Seoane e Faíscas do Xiabre, abría un tempo novo para a música galega, asumindo as raíces da música celta (atlántica), como sinalan as palabras limiares do propio Alan Stivell.

O diálogo entre harpa, gaita, zanfona e voces de «Fonte do Araño» continúa emocionando, sobre todo en temas que forman parte da nosa memoria xeracional, como o que dá título ao disco ou en «Baixaron as fadiñas» ou «Na noite de San Xoán». Un agasallo co que quedamos contentos coma cucos.