O Xurés, territorio privilexiado

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a recomendar a visita da serra do Xurés:

Hai pouco tiven a fortuna de afondar nos vieiros da Serra do Xurés no Val do Limia. Unha viaxe polas paisaxes dun territorio de beleza austera, ás veces enigmática, outras impoñente, onde se mesturan o mito e a historia. Guiados por Xosé Benito Reza, o autor de «Terradentro» (Xerais 2017) e promotor da creación en 1993 do Parque Natural da Baixa Limia-Serra do Xurés, durante dous días percorremos os seus seis concellos e visitamos cadansúas «portas» (centros de interpretación), de Bande, Lobeira, Entrimo, Lobios, Muíños e Calvos de Randín, e fixemos algunhas incursións no territorio portugués do Parque Nacional de Peneda-Gerês, espazo natural limítrofe que dende 2009 foi declarado conxuntamente co galego «Reserva da Biosfera Transfronteiriza Gerês-Xurés» pola UNESCO. Un periplo labiríntico entre corgas, encoros e afloramentos graníticos ao longo dunha ferradura natural formada polas serras de Castro Leboreiro e do Xurés, estendida entre o río Miño, á altura do concello de Padrenda, e o río Salas, ao pé da Serra do Larouco, no concello de Calvos de Randín, no chamado Couto Mixto, o que fora microestado independente de mil habitantes até 1868.

Unha experiencia na que o curioso pode pescudar nalgunhas das alfaias do tesouro do patrimonio galego como Santa Comba de Bande, a igrexa visigótica do século VII, a máis antiga de Galicia, aínda pouco valorada e protexida. Descuberta que pode continuar na igrexa de Santa María a Real de Entrimo coa súa impresionante fachada barroca, a mellor de estilo churrigueresco das existentes en Galicia, sen esquecer na súa visita refrescarse ao pé do teixo tricentenario do seu adro. Viaxe na que se poden seguir os vestixios da «Via Nova», o formidable eixe de comunicación romano trazado no corazón da Gallaecia, aberto o ano 79, que unía Bracara Augusta (Braga) con Asturica Augusta (Astorga), do que se conservan o parque dos miliarios de Portela de Homen e importantes edificacións como a mansión balnearia Aquis Originis, á beira do Río Caldo, e Aquis Querquennis, o enorme campamento militar de Porto Quintela de Bande, descuberto en 1922 e comezado a escavar en 1975 polo profesor Antonio Rodríguez Colmenero, hoxe o mellor centro de interpretación didáctica dos existentes en Galicia para divulgar a pegada da romanización e a dimensión daquela Gallaecia decisiva na nosa historia.

Itinerario polo Xurés no que ten protagonismo de seu a cultura megalítica, xa que neste espazo hai unha das maiores concentracións de túmulos funerarios e mámoas do país. Velaí espazos megalíticos extraordinarios como os de Maus de Salas no concello de Muíños, onde ao pé da Gramalleira e Fontefría, os cumes da Serra do Xurés, se poden visitar alfaias reconstruídas como o Foxo do Lobo de Salas, a Casiña da Moura e o Casolo do Foxo, con cadansúa lenda e o seu espazo sagrado. Como é outra visita obrigada a da parroquia A Cela (16 habitantes), no concello de Lobios, onde din naceu San Rosendo. Un dos lugares máis máxicos de Galicia, onde os bolos, afloramentos graníticos, forman parte das casas e eidos; outro paraíso das pedras flotantes, como os que procura polo mundo enteiro o ilustrador vigués Kiko da Silva, perfecta integración dunha paisaxe natural humanizada que conforma outro espazo sagrado. Este d’ A Cela é un do segredos mellor gardados de Galicia, protagonista agora dun libro fermoso, «A Cela. Vivir na aldea dos bolos» (Edicións Picós 2019), con fotografías de José Caruncho e textos de Antonio López.

Non se debe finalizar a viaxe ao Xurés sen a visita o territorio dos mixtos, atravesando o Camiño Privilexiado, para visitar a igrexa de Santiago de Rubiás, onde se custodia a arca das tres chaves que gardaba os seus privilexios, e fotografarse coa estatua de Delfín Modesto Brandón, último xuíz do Couto Mixto, feita en 2008 polo escultor vigués José Molares. Un territorio fascinante, estudado polo escritor Manuel García Mañá que localizou tamén alí a intriga da súa novela, «Por que as sombras non teñen ollos» (Xerais 2015).

Serras do Xurés e Leboreiro identificadas co territorio literario de «Arraianos» (Xerais 1991), un dos cumes artísticos de X.L. Méndez Ferrín. Como tamén o foron as súas xentes protagonistas do filme etnográfico «O carro e o home» (1945), dirixido por Antonio Román sobre un guión que compartiu con Xoaquín Lourenzo «Xocas», e do documental «Os días afogados» (2015) dirixido por Luís Avilés Baquero e César Souto Vilanova, que relata como foi anegada a aldea de Buscalque polo encoro portugués do Lindoso.

Aconsello visitar estas serras arraianas do Xurés e do Leboreiro, un territorio privilexiado, para prender alí da beleza da súa insignia natural, o Lirio do Xurés, das súas paisaxes históricas e da súa gastronomía e hostalaría balnearia anovada. Paga a pena.

 

Onte 2027: Lirio do Xurés

/en , , , , /por

Entre os descubrimentos da nosa visita á Serra do Xurés o que máis me impactou foi a beleza do lirio do Xurés ou lirio do monte (Iris boissirei), un endemismo deste espazo natural, do que hai algunhas testemuñas tamén no Monte Pindo. Desque vin unha fotografía desta planta na visita o centro de interpretación da flora do Parque Natural do Xurés na porta de Lobios non teño dúbida que debería constituír a insignia desta Reserva da Biosfera Transfroiteriza.  Planta bulbosa, considerada especie ameazada, ten a singularidade de que cada talo fica rematado nunha soa flor de cor violácea, con divisións externas  cunha flor central amarela e pelos tamén desta cor. Unha marabilla, unha beleza.

Lirio do Xurés é tamén o nome dunha asociación sen ánimo de lucro nacida coa intención de dinamizar e impulsar a comarca do Xurés dende os principios de conservación da súa cultura e natureza. Organiza actividades como rotas fotográficas e de ecotursimo que axudan a coñecer, dinamizar e a pór en valor un territorio esquecido do mundo rural que como a flor do lirio do Xurés constitúe outro tesouro galego agochado.

Lirio do Xurés, unha marca con futuro.

Onte 2026: Seis portas para o Xurés

/en , , , , , , , /por

Desde aquel curso 1988-1989, no que exercín de mestre no Colexio Público Xoaquín Lourenzo de Bande, non volvera afondar nos camiños do Val do Limia, sobre esa ferradura arraiana formada polas serras do Leboreiro e do Xurés. Foi unha fortuna ser convidado a facelo durante dous días moi intensos  formando parte dun grupiño de persoas curiosas e entrañables (Manuel Gago, Lucía Pérez, Carlos Vizcaino e Jorge Coira) reunidas polos responsables da Reserva da Biosfera Transfronteiriza Geres-Xurés e guiadas polo mestre Xosé Benito Reza, o escritor de Terradentro e creador do Parque Natural do Xurés.

Unha experiencia que puxo a funcionar a memoria daquel curso no que amigamos en Bande con persoas tan marcantes para nós como foron dona Gloria e don Elixio Rodríguez, secretario de Castelao e redactor da revista Vieiros en México, a quen anos despois publicaría o seu libro de memorias Matádeo mañá. Curso no que mercamos o noso primeiro ordenador, un Comodore PC 40 III cun disco duro de 40 MB na ferraxaría de Abraham, no que coñecimos a Xoaquín Lourenzo Xocas, poucos meses antes do seu pasamento.

Tras tres décadas melloraron as estradas principais, tanto que case se pode chegar ao Vieiro en autovía, aforrando moitas das dificultades de chegar a Bande, Entrimo e Lobios. Adiantos que se levaron por diante algúns monumentos naturais como o formidable arco de pradairos existente á saída de Bande, o que considerei xa daquela unha desfeita como a que se estaba perpetrando entón no encoro do Lindoso por parte da empresa EDP, anegando as aldeíñas de Compostela, Aceredo e a de Buscalque, como recolleron  Luis Avilés Baquero  e César Souto Vilanova no seu impresionante documental Os días afogados.

Constatei, tamén, o devalo demográfico tremendo que se produciu nestes trinta anos neste Val do Limia, cuxa testemuña máis evidente foi a transformación do Colexio Público de Lobeira nunha residencia de maiores xestionada pola fundación San Rosendo. Devalo poboacional que levou ao abandono dalgunhas actividades agrarias, como a plantación de tabaco no val de Grou, do noso admirado Camilo Modesto Domínguez. Fenómenos que levaron a procurar un esforzo de terciarización da comarca, con resultados excelentes tanto na mellora da oferta de restauración e hostalaría, velaí o excelente Balneario de Lobios ou o restaurante Lusitano, como dos recursos museísticos e de interpretacion do parque natural dispoñibles para o viaxeiro.

Comprobámolo na primeira parada da nosa viaxe, Aquis Querquennis, o campo militar romano de Porto Quintela de Bande, unha excavación comezada polo profesor Antonio Rodríguez Colmenero en 1975, que lembro visitaramos acompañando ao propio Xocas na primavera de 1989. Entón o centro de interpretación era apenas un proxecto, hoxe un dos mellores e máis completos recursos didácticos para entender a pegada da cultura romana no Val do Limia e a dimensión da Gallaecia e da Via Nova, que unía a Bracara Augusta con Asturica Augusta, que pasaba polo medio e medio de Aquis Querquennis.

Sen embargo non sucede outro tanto na visita a Santa Comba, a igrexa visigótica do século VII, a máis antiga de Galicia, unha das alfaias do patrimonio galego, aínda insuficientemente valorada e protexida. Inevitablemente, lembrei a miña admirada Maribel Santos e ao seu pai, mestre coma ela, que nos ensinaron a descubrir os segredos dunha peza chea de aras e materiais romanos integrados. Xosé Benito lembrounos alí a aliñación da bufarda da capela de San Miguel de Celanova (937-942) co sol cada equinoccio de primavera, o que constitúe un proeza arquitectónica para o século X. Como tamén nos chamou a atención que Santa Comba sexa máis visitada por viaxeiros foráneos que polos propios galegos, como puidemos comprobar nos libros de asinaturas dispoñibles na igrexa que, dende hai vinte anos, abre con grande amabilidade María Isabel Alonso, unha veciña.

Tras a visita da porta de Bande, collemos a sinuosa estradiña que nos levou a Lobeira, onde os responsables do parque instalaron a segunda porta do Xurés, dedicada a etnografía, xa que na parroquia de Facós tiña casa de seu Xocas e alí morreu. Foi nestas terras de Lobeira onde se filmou ao longo doe 1940  O carro e o home, a película dirixida por Antonio Román sobre un guión que compartiu co propio Xocas, estreada en 1945 sen sonorizar. Unha película da que Xocas gardou unha copia como oro en pano e que desvelaría en 1980, cando foi sonorizada e restaurada por Eloy Lozano en colaboración co Museo do Pobo Galego.  Filme ao que se refire a escritora María Sánchez no seu libro Tierra de mujeres (Seix Barral, 2019), como «un exercicio perfecto para adestrar a vista, para rescatar todo aquilo que non se ve», xa que dá conta dos traballos comunitarios, dos oficios esquecidos ou amosa as razas autóctonas que hoxe non existen ou están ao borde da extinción.

Saímos de Lobeira, camiño de Entrimo, gozando das vistas sobre a parroquia de Grou do concello de Lobios, onde lembro presentamos un 4 de xaneiro de 2008 moi frío a segunda edición de Matádeo mañá, poucos meses despois do pasamento de don Elixio Rodríguez en México D.F. Un acto no que se descubriu a placa da Praza de Elixio Rodríguez onde naceu o afouto aviador galeguista. Chegados a Entrimo visitamos Santa María a Real, impresionante a súa fachada barroca e o seu teixo tricentenario. Xaora, chegou a ben pouco a parada na porta de Entrimo, a terceira do Xurés, onde Xosé Benito Reza deu unha lección maxistral da xeoloxía e dos procesos que configuraron o relevo da Serra do Laboreiro, que atravesamos despois, boa parte xa en territorio portugués. Unha paixase granítica onde foi inevitable lembrar que constitúe o territorio de Arraianos, o libro maxistral de Ferrín, que todos os viaxeiros confesabamos tiñamos presente.

Tras un almorzo competente de especialidades arraianas (cabrito e bacallau) en Castro Laboreiro procuramos a porta de Lobios, especializada na flora do parque, da que é protagonista e insignia o Lirio do Xurés. Tras visitar as modernas instalacións da sede do Parque Natural do Xurés, nas que chamou a atención o excelente soporte audiovisual, subimos cara a Portela de Homen para seguir dende alí até o parque dos miliarios, onde Reza explicou o carácter da Vía Nova como medula romana do parque natural. Vivimos despois uns dos mellores momentos da viaxe coa camiñada de apenas catro quilómetros polo sendeiro da Vía Nova finalizado coa vista á mansión de Aquis Originis, á beira do Río Caldo e a carón do magnífico Caldaria de Lobios onde nos hospedamos.

Iniciamos a segunda xornada ascendemos pola serra do Xurés por un territorio rochoso e unha estrada moi sinuosa, na que tras pasar Guende  chegamos á parroquia de A Cela, outro paraíso máxico das pedras flotantes das que procura o noso admirado Kiko da Silva. Non hai dúbida que A Cela, unha parroquia de apenas dezaseis habitantes, onde se di que naceu San Rosendo, será un dos segredos mellor gardados da viaxe, tanto pola integración das vivendas e dos eidos coas impresionantes pezas graníticas como polo seu carácter sagrado. Un territorio onde afondar.

Camiño do Couto Mixto, Xosé Benito Reza descubriunos a extraordinaria penichaira que leva As Maus de Salas, un territorio megalítico do concello de Muíños. Alí, ao pé do embalse de Salas, ao pé máis próximo da Gramalleira e Fontefría, os cumes da serra do Xurés, gozamos do Foxo do Lobo de Salas, da Casiña da Moura e da Casola do Foxo, tres alfaias reconstruídas con cadansúa lenda, que paga moito a pena visitar.

Entramos despois nas terras do Couto Mixto por Tourem onde tomamos un garoto e ruamos un pedaciño. Tras percorrer o Camiño Privilexiado, foi interesantísima a visita a porta de Calvos de Randín, a quinta do noso itinerario, a carón da da igrexa de Santiago de Rubiás, onde fomos recibidos por un dos homes de acordo. Apaixonante foi esta visita na que contemplamos a Arca da stres chaves e coñecimos a curiosa historia da santiña tardogótica encastrada na base dun retablo barroco. Foi inevitable, á saída da visita, fotografase na estatua de Delfín Modesto Brandán, o derradeiro xuíz do Couto Mixto.

Durante o tempo que estivemos no Couto Mixto lembrei que moi pretiño de alí se desenvolve a trama dunha das novelas máis orixinais de Luís García Mañá, Por que as sombras non teñen ollos, autor tamén do que considero a mellor monografía sobre este espazo de privilexio. Por que foi neste espazo galego-barrosá onde en febreiro de 1944 se estrelou un bombardeiro Hudson da Royal Air Force, un acontecemento real que dá pé a García Mañá a desenvolver unha ficción de intriga que converte a este territorio en escenario dun episodio da guerra de espionaxe entre nazis e británicos. O que non está nada mal.

Antes de pechar a viaxe no complexo O Corgo do concello de  Muíños, na penichaira de Calvos de Randín atopamos as cachenas, raza autóctona do Val da Limia, que se recupera, por ventura, aquí e noutras comarcas da provincia de Ourense. No Corgo visitamos a porta de Muíños, dedicada a auga no parque, así como o centro de interpretación da cultura megalítica. Concluímos a viaxe no chamado Parque de Outeiro de Cela, onde fixemos a fotografía de grupo desta viaxe inesquecible.

Tras a experiencia destas dúas xornadas, non podo máis que recomendar moi vivamente percorrer os camiños arraianos do Xurés e Castro Leboreiro, unha paisaxe tan esquecida como fascinante para o viaxeiro. Dificilmente pode atoparse no país unha combinación máis estimulante e diversa de paisaxes históricas e literarias, dende as megalíticas de Maus de Salas e Requiás e Guntumil ás romanas de Aquis Querquernis, Aquis Originis e a Vía Nova. Sen esquecer a maxia da aldea de A Cela ou da igrexa visigótica de Santa Comba de San Trocado e a barroca de Santa María a Real de Entrimo.

 

Un territorio de paisaxes xeolóxicas inquedantes como a do Castro Laboreiro dende o miradoiro do Pedreiriño ou da penichaira de Salas sobre ao pé da Gramalleira. Sen menoscabo da presenza dunha fauna de grande valor como a aguia real (cun programa específico de recuperación) nin da flora endémica, co seu exclusivo Lirio do Xurés (Iris boissieri), insignia deste espazo natural. E tampouco podo deixar de citar a anovada gastronomía arraiana, tanto nos pratos de caza como nas carnes de cachena nin tampouco a potente oferta termal, outros interesantes alicientes do Xurés e das súas seis portas.

Plásticos cero

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á campaña #ZeroWaste de concienciación sobre o uso de plásticos:

A pasada semana, coincidindo coa celebración o 5 de xuño do Día Mundial do Medio Ambiente, desenvolveuse cun éxito apreciable a iniciativa mundial «Refugallo cero» impulsada polo movemento Zero Waste e por numerosas organizacións ecoloxistas, entre elas a galega ADEGA, Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galicia. Unha campaña consistente en evitar consumir plásticos e envases dun único uso que apela a corresponsabilidade cidadá na recuperación da saúde do planeta e na loita contra o cambio climático. Aproveitando a facilidade de viralización nas redes sociais das súas etiquetas #zerowaste, #plasticfree, #refugallocero ou #boicotalplastico, este desafío expansivo pretende concienciar á poboación sobre os riscos do plástico e do seu uso na distribución alimentaria como axente contaminante convidándoa do 3 ao 8 de xuño a non adquirir nin consumir ningún alimento nin produto ningún presentado con ese material.

Unha campaña que pretende alertar á cidadanía sobre ese estúpido sen sentido que supón utilizar un plástico para envolver un alimento durante uns días ou apenas unhas horas, ou empregar unha bolsa de plástico (unhas 180 por consumidor cada ano en España) para transportalo durante os minutos que nos leve chegar a casa, envases que tardarán máis dun século en degradarse completamente e que irán parar nun 80 % ao fondo dos océanos, onde constitúen o principal axente contaminante. Depósitos de plásticos capaces de conformar illas xigantes de refugallo, como a do Océano Pacífico, que segundo as investigacións recentes ten unha superficie equivalente á de Alemaña, Francia e a península ibérica, acumulando 1,8 billóns de pezas de plástico, que pesan 80.000 toneladas métricas. Aglomeracións de refugallos non biodegradables, modeladas polas correntes oceánicas, que aboian na maior parte dos océanos, baixo as que se suspenden concentracións de columnas de microplásticos, procedentes da degradación de bolsas e produtos domésticos, que ameazan á fauna e aos fondos mariños.

Un disparate creado polo consumo desaforado de plásticos que dende 1950 non para de incrementarse que de non ser atallada se estima provocará que no 2050 o peso dos residuos plásticos nos océanos sexa superior ao da fauna mariña. Un previsible colapso medioambiental que obrigou a Unión Europea a aprobar a prohibición de usar plásticos dun único uso (as tres cuartas partes dos utilizados) a partir de 2021 e a aumentar as esixencias de reciclaxe de plásticos. Mais isto non abondará se non conseguimos reutilizar canto menos unha parte dos residuos existentes, se non se reduce de forma significativa a produción dese refugallo e se non se utilizan para o envasado e para a distribución materiais alternativos cuxa degradación non xere novos problemas de acumulación e danos ao medio ambiente. Xaora, é posible vivir sen plásticos ningúns? Que podemos facer para contribuír a que a nosa sociedade supere a súa adicción ao emprego do plástico? Non deberiamos renunciar ás comodidades da nosa vida actual baseada no dispendio de plásticos de usar e tirar e mudar os nosos hábitos de consumo?

A fórmula dos tres R («reducir, reutilizar e reciclar») continúa sendo unha guía eficaz para propoñérmonos unha vida sen plásticos, o que irá modificando devagariño o noso modelo como consumidoras, asemellándose ao utilizado hai décadas polos nosos avós e avoas. Reducir o consumo de todo aquilo que non se necesita, priorizando gradualmente a compra de produtos a granel (comezan a aparecer este tipo de establecementos, sobre todo de alimentación e produtos de limpeza e coidado persoal) ou de unidades grandes que xeren menos plásticos e evitando adquirir artigos refugados dun único uso. Reutilizar o que xa se posúe, utilizando bolsas de tea ou materiais reciclados, sempre coa intención de non incrementar as cantidades de refugallo. Reciclar os envases que producimos, contribuíndo a súa correcta separación. Tres erres, aos que habería que engadir un cuarto, o erre de reclamar tanto ás persoas da nosa contorna familiar e veciñal como aos establecementos comerciais e de hostalaría, un emprego máis responsable dos plásticos.

Reclamar tamén de todas as administracións, que tomen medidas eficaces que contribúan a parar a produción e o consumo sen mesura de plásticos, así como un tratamento dos residuos, dende a súa separación no fogar e a súa recollida selectiva, acorde co obxectivo de conseguir océanos limpos. Reclamación que debería acadar ao mundo das empresas, incentivando con medidas fiscais a aquelas cuxos produtos e prácticas de distribución contribúan eficazmente a esta mudanza imprescindible para a saúde dos océanos do planeta. Consumidoras, empresas e administracións son corresponsables neste eido.

O valor das abellas

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao Día Mundial do Medio Ambiente, que se celebra o 5 de xuño:

Un dos fenómenos máis desacougantes provocados polo cambio climático e pola contaminación medioambiental é a redución alarmante da poboación de abellas. Un tema considerado global polo Programa das Nacións Unidas para o Medio Ambiente, que sitúa a estes insectos entre as especies en perigo de desaparición, o que ocasionaría consecuencias catastróficas para a saúde do planeta, na medida que as abellas son responsables principais da polinización, unha función ecosistémica das máis importantes da natureza, que afecta tanto aos rendementos de numerosos cultivos agrícolas como á conservación da flora silvestre. Un grave problema ecolóxico xa que as abellas, como sinala a profesora da Universidade de Vigo María del Carmen Seijo, son «uns animais que teñen moito que ensinarnos, tanto deles como da natureza que os rodea e da que dependen», xa que «participan nun 65% no mantemento da biodiversidade e nun 35% na produción da nosa alimentación».

Un devalo da polinización, un proceso esencial na reprodución sexual das plantas con flor, que os profesores da Universidade de Vigo Luis Navarro e Ángel Vale, membros do Grupo de Ecoloxía e Evolución das Plantas, atribúen a diversos factores todos eles de orixe humana, alertando ademais de que as abellas do mel non son ás únicas en perigo. Entre estas causas, que afectan a diminución e futuro incerto das colonias de diversas especies de abellas silvestres e raras (máis de mil en España), citan a destrución do hábitat modificado pola acción humana sobre a superficie terrestre, o que provoca danos na súa diversidade e na interacción das especies; a intensificación da agricultura e o uso de insecticidas e herbicidas, que afecta á aptitude dos polinizadores; a introdución de especies exóticas, que introducen patóxenos e doenzas; o cambio climático, que obriga a algunhas especies de abellas a migrar de altitude debido ás altas temperaturas; e a expansión da propia apicultura, hoxe en Galicia unhas cen mil alvarizas (tamén chamadas abelleiras ou abellarizas), que ocasiona sobreutilización dos recursos naturais, como o pole e o néctar.

Non hai dúbida de que as abellas en Galicia teñen importancia ecolóxica, económica e etnográfica, cunha forte pegada sobre a culinaria e a nosa cultura popular. No imaxinario galego, a abella é símbolo de actividade e de traballo, contando coa posibilidade de defenderse de quen lle roube o mel co seu aguillón unha única vez, o que axiña lle suporá a morte. Xaora, a mitoloxía galega tamén consideraba as abellas como animalias que viñan da lúa e que as ánimas dos defuntos tomaban a forma de abella cando regresaban do outro mundo, crenza da que se tirou o refrán: «quen mata unha abella ten cen anos de pena»; ao que se contrapón aqueloutro máis práctico: «se queres ter abellas, míraas polas Candeas (2 de febreiro), e se queres ter mel, míraas pola San Miguel (29 de setembro)». No fin de contas, o devalo das poboacións de abellas silvestres, que afecta a reprodución das árbores froiteiras e de plantas emblemáticas de noso, como a xesta ou o toxo, a menta ou o codeso, e pode minguar a produción de castiñeiros e algunhas legumes e hortalizas, inevitablemente provoca mudanzas da nosa paisaxe e pon en perigo a nosa produción agrícola e o equilibrio dos nosos ecosistemas.

A debilidade das colmeas e o perigo que corren as abellas silvestres, agravados en Galicia dende 2012 pola invasión da avespa asiática, as velutinas, constitúen outro síntoma da mudanza climática do planeta. Unha grave doenza que continúa denunciando nos foros internacionais a activista sueca de dezaseis anos Greta Thunberg, coma fixo hai pouco no Cumio Mundial de Viena, no que a cualificou como «o problema máis decisivo dos que afectan hoxe á humanidade», que non sabe de fronteiras e que obriga a acordos de todos os gobernos. Compromiso que reclama a mensaxe de Antonio Guterres, o portugués secretario xeral da ONU, con motivo da celebración este 5 de xuño do Día Mundial do Medio Ambiente, dedicado este ano a combater a contaminación do aire: «É hora de actuar con contundencia. A miña mensaxe aos gobernos é clara: gravar á contaminación, deixar de subvencionar os combustibles fósiles e deixar de construír novas centrais de carbón. Necesitamos unha economía verde, non unha economía gris».

Compromiso que asumen tamén esta semana os promotores do boicot a compra de produtos envasados en plástico dun só uso, que supoñen o 70% dos residuos mariños, coa intención de forzar ás empresas de distribución a que reduzan as súas embalaxes e utilicen prácticas máis sostibles. Outra iniciativa baseada no protagonismo das consumidoras que pretenden recuperar un planeta agónico onde continúe tendo valor o traballo insubstituíble dos milleiros de especies de abellas silvestres.

Fridays for future

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo a #FridaysForFuture, a iniciativa da activista sueca Greta Thunberg, promotora da Folga escolar polo clima:

Greta Thunberg, unha rapaza sueca de dezaseis anos, é hoxe a líder icónica da primeira folga escolar mundial polo clima que o pasado venres se celebrou en máis de cen países e 1.600 cidades. Unha mobilización planetaria con escasos precedentes iniciada por esta estudante de noveno curso (equivalente a 4º de ESO) o pasado 20 de agosto cando tras a vaga de calor e incendios en Suecia decidiu non ir á escola e chantarse diante do Riksdag, o parlamento situado no centro de Estocolmo, durante o horario escolar cun cartel no que aparecía a frase «Folga escolar polo clima».

Logo de celebradas as eleccións xerais dos seus país, o 9 de setembro, nas que foi elixido primeiro ministro o socialdemócrata Stefan Löfven, Greta decidiu continuar a súa folga só os venres, xornada nas que durante sete horas permanece co seu cartel, soportando temperaturas baixo cero, reclamando que se adopten medidas para limitar o aumento da temperatura global do planeta a 1,5 graos. Iniciativa, acuñada na rede coa etiqueta #FridaysForFuture, que comezou a ser seguida por milleiros de estudantes doutros países que reclaman diante dos seus parlamentos e edificios gobernamentais a redución das emisións de carbono establecidas no Acordo de París, dentro da Convención Marco das Nacións Unidas sobre Cambio Climático, en vigor dende 2016, do que Donald Trump anunciou a retirada dos Estados Unidos en 2017.

Diagnosticada de Síndrome de Asperger, trastorno do desenvolvemento incluído no espectro autista, que afecta a interacción social recíproca, e tras padecer unha depresión paralizante aos once anos, Greta Thunberg confesou que adoptara o seu modelo de desobediencia civil inspirándose na protesta de Rosa Parks, unha muller tímida e introvertida coma ela, que en 1955 foi capaz de non ceder o seu asento do autobús a un home branco de Montgomery, Alabama, acción que supuxo un punto de non retorno na loita a prol dos dereitos civís nos Estados Unidos.

Coma sucedera coa activista estadounidense, a acción de Greta comezou a chamar a atención dos medios de comunicación de todo o mundo constituíndo a inspiración para o emerxente movemento internacional de «Folgas Escolares polo Clima», como a que o venres mobilizou a varios centos de estudantes vigueses de secundaria diante do concello de Vigo reclamando atención para as políticas sobre o cambio climático e denunciando a falta de compromiso dos políticos cunha situación que rouba o futuro das novas xeracións. Protestas estudantís que dende o pasado mes de novembro foron estendéndose dende Australia e que continuaron ao longo do inverno no Canadá, Alemaña, Bélxica, Países Baixos, Xapón, Suíza, Reino Unido ou nos propios Estados Unidos.

Facendo fincapé sobre todo na importancia da investigación sobre o cambio climático, como xeito de facerlle fronte ás posicións negacionistas de Trump e a industria petroleira, o novidoso do movemento promovido por Greta, que xa falou diante dos líderes mundiais no Foro de Davos do xaneiro pasado ou na conferencia climática da ONU en Katowice, reside na capacidade de mobilizar a mozos e mozas de todo o planeta que reclaman, cando xa apenas hai marxe de acción, unha maior ambición e contundencia dos políticos para derrotar o cambio climático. Un cambio que se ten que producir agora, desbotando así a retórica dos que interpretan no seu beneficio acordos como os de París ou entrando en aberto litixio co trumpismo que ameaza con levar ao planeta ao abismo neste mesmo século.

O feito de que activistas como Greta asuman nas súas formas de vida comportamentos e hábitos que contribúen a limitar o aumento da temperatura global do planeta –a súa familia non viaxa en avión nin consume carne nin utiliza plásticos– amosa que esta causa obriga a unha mudanza das nosas formas de vida, anticipando uns hábitos alternativos na alimentación, na mobilidade e no consumo enerxético moi distintos dos que utilizamos. Mudanzas nestes hábitos de mobilidade, que afectan dende a redución do tráfico aéreo planetario á utilización de vehículos con motores de combustión, que se deben producir canto antes, o que modifica case de raíz a actual axenda política e económica do noso tempo. Un movemento mundial de adolescentes mobilizados por Internet a prol dun desenvolvemento sustentable que obriga ao ecoloxismo, nacido hai catro décadas ao fío do movemento antinuclear e organizado en plataformas e partidos diversos, a actualizar agora e de raíz o seu programa e as súas formas de actuación.

En todo caso, beizón a Greta Thunberg, unha líder tan atípica como carismática, capaz de tirar do fío da esperanza cando semella non haber futuro. Como beizón para eses centos de estudantes vigueses de secundaria mobilizados nestes Venres polo Futuro, xa que como eles din «non temos un planeta B».

Cuestión de luces

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á iluminación de Nadal que comeza a montarse en Vigo:

Cando o pasado sábado vin ao mediodía a montaxe do lucerío de Nadal na rúa Urzaiz, á altura do edificio da Peineta, un seis de outubro cunha temperatura de verán, non puiden evitar pensar na dificultade de explicarlle a todo o alumnado do noso colexio o anacronismo que supón comezar a vestir a cidade de Nadal cando aínda alborexa tímido o outono. Unha cuestión, a da remuda estacional, que sei é moi importante no pensamento daqueles que sospeitamos poidan padecer un TEA (Trastorno do Espectro Autista), aos que a pasada semana dedicaba nestas páxinas de Faro de Vigo o psiquiatra Cipriano Jiménez Casas tres artigos para enmarcar. Colocar por toda a cidade o lucerío de Nadal antes de que se produza a mudanza horaria de inverno e se celebren as festas de Samaín e do Magosto, que anuncian a outonada, desorienta ás crianzas e, probablemente, tamén a algunhas persoas maiores, subordinando a cadencia natural das estacións aos requirimentos dunha suntuosa ornamentación luminosa dun Nadal que comercialmente se adianta cada ano unha semanas máis.

Sei que á empresa concesionaria faille falta tempo para inzar a cidade de postes e fíos (mesmo entre edificios protexidos ou árbores veteranas da praza de Compostela) dos que pendurar os nove millóns de lámpadas led anunciados no verán como un acontecemento sen parangón. Trinta leds por habitante, o que de existir unha táboa de marcas de lucerío colocaría a Vigo como un referente no mapa do Nadal internacional. Un músculo de luz sen precedentes, cun custe anual de instalación de 825.000 euros, capaz por si so de «petar os hoteis vigueses», en palabras da alcaldía, e de intimidar a outras capitais mundiais deste mapa (Londres, Tokyo, Nova York e París, incluídas) con tan asombrosa marca durante máis xornadas ca ningunha delas. Unha sobreiluminación que asegura o noso rexedor será vista desde o espazo, mais que para diversas sociedades astronómicas e defensoras do medio ambiente contribuirá a incrementar a contaminación lumínica e a deseducar á cidadanía no dispendio da luz artificial.

Debate aberto sobre a contaminación luminosa urbana –que luxa os ceos, impide ver as estrelas e afecta a todos os seres vivos (incluídos os ciclos circadianos dos humanos)– no que todas as posicións coinciden en considerar a luz artificial como un axente contaminante, aconsellando un seu uso mesurado e prudente. A pesar de non estar aínda presente como debera na nosa axenda pública e política, a defensa dos ceos nocturnos non contaminados, un patrimonio común de todos os seres humanos, constitúe unha responsabilidade ineludible dos poderes públicos, que deben promover políticas dun uso prudente da luz artificial, o que ademais, contribuiría a rebaixar a factura pública en iluminación (tres millóns de euros anuais no concello de Vigo) e emisións de CO2 que provocan o efecto invernadoiro. Prudencia no emprego da iluminación pública, patrón utilizado polas cidades nórdicas, a pesar de vivir máis horas de ocaso e temperaturas máis severas cas nosas, que debería constituír un patrón nunha cidade onde existen case vinte mil contratos de bono social eléctrico, noutros tantos fogares con pobreza enerxética.

O caso insólito de sobreiluminación do Nadal de Vigo, fóra da excentricidade que supón para a propia cidade expoñerse nos medios foráneos con semellantes novidades, expresa ademais as dificultades de facer de Vigo unha cidade educadora, como propón o pedagogo Francisco Tonucci, onde os nenos e as nenas sexan o mellor parámetro na planificación e xestión dos espazos e dos tempos, unha cidade inclusiva onde todas as persoas teñan cabida. Cidade que debería contar cunha potente programación pública das festas anuais, onde tanto o Entroido, os Maios e o San Xoán, o Samaín ou o Nadal, terían o peso que lles corresponde na nosa tradición cultural. Contexto no que sería posible ofrecer unha iluminación prudente, mesurada e orixinal enfeitando os mercadiños de Nadal, tanto o de Príncipe como o de cada un dos barrios, ao xeito do que acontece na maioría das cidades europeas. Como tamén sería posible mellorar a programación municipal desas semanas de Nadal para as crianzas con máis encontros cos magos e con máis concertos e festas. Como tamén o sería celebrar a entrada do novo ano orgullosos dos nosos Ranchos de Reis, tan xenuínos no entorno metropolitano do noso Val do Fragoso, facilitando os seus desfiles polas rúas viguesas e o seu emocionante encontro no IFEVI.

Defendo que Vigo é ideal para ensaiar o proxecto dunha cidade acolledora, concibida a medida das crianzas, que é o mesmo que dicir unha cidade onde todos entendan o tempo ao seu tempo, onde reciban o que precisan. Xaora, non nos enganemos, a maxia do Nadal está en que a ninguén lle falte no seu fogar a luz da estrela dos afectos.

Recuperar Samil

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo as dificultades de recuperación dos areais de Samil:

Pertenzo a xeración de rapaces e rapazas vigueses que gozamos dos areais de Samil en todo seu esplendor, esa liña de dous quilómetros de costa que vai dende o Laxón até a Foz do Lagares, que é o mesmo ca dicir dende o Cabo do Mar até o Cabo da Vella. Mociños que gozamos das marabillas das súas praias, dende a do Cocho das Dornas, pasando pola da Argazada, até a do Tiro das Artes, até que os últimos alcaldes franquistas as urbanizasen coa construción dun paseo de formigón, varios restaurantes e aparcamentos que en apenas catro décadas arrasaron a metade da superficie deste espazo intermareal, o que fora un dos monumentos naturais da nosa cidade de sal.

Mais é de xustiza lembrar que xa entón, cando o inefable Rafael J. Portanet xustificaba a construción do muro para «rematar coa anarquía» provocada polos restaurantes, polo cámping ou o estacionamento indiscriminado nos areais, na cidade erguéronse voces cidadáns afoutas, como as dos escritores Valentín Paz-Andrade ou a do propio Eduardo Blanco Amor, denunciando que esta actuación estragaría a praia, como sucedería en apenas dúas décadas.

Foi o de Samil outro erro urbanístico colosal de Portanet, como tantos outros daquela nefasta década «desarrollista» na que Vigo medraba ás toas, cometido tamén na praia do Vao co proxecto de urbanización «Playas blancas», ao que se opuxo con teimosía Antonio Nieto Figueroa «Leri», o valedor do «Vigo playas». Política sobre as praias que comezaría ser emendada décadas despois polas corporacións democráticas, sobre todo nas dos noventa, polas alcaldías de Carlos Príncipe e Lois Castrillo que asumiron os proxectos de rexeneración integral da praia do Vao e a audacia de propoñer a demolición do paseo de Samil como única saída para salvar o noso primeiro areal.

Solución que, unha década despois, sería recollida no Plan Xeral de 2008, o plan anulado en 2015, que no marco dunha reordenación xeral de toda a zona de Samil prevía a desaparición do actual paseo, así como a dos catro restaurantes e instalacións deportivas alí situadas, como a redución da actual avenida de Samil a un camiño de servizo de oito metros e o seu desprazamento detrás do hotel. Unha actuación moi ambiciosa que permitiría o retranqueo do paseo urbano até o que hoxe é avenida e que facilitaría nuns anos a rexeneración da duna e a recuperación da flora intermareal autóctona. Actuación rexeneradora que pretendía que o ancho do areal acadase os sesenta e cinco metros, ademais, enmarcada dentro das actuacións do Ministerio de Medio Ambiente de recuperación das marxes da beiramar, cando era secretario xeral do Mar o vigués Juan Carlos Martín Fragueiro que no verán de 2009, sendo xa alcalde Abel Caballero, anunciou o comezo do derrubamento do paseo unha vez que se contase cos estudos de impacto ambiental. E dende entón, coa excepción do derrubamento do restaurante As Dornas, tras o remate da súa concesión, pouco mais soubemos do futuro daquela actuación salvadora de Samil, coa excepción en 2015 da sorprendente e polémica nova concesión por trinta anos do que fora o restaurante Jonathan, agora como Marina Cíes Beach, o que só pode dificultala ou adiala outro par de xeracións.

Coñecemos agora que Abel Caballero a pasada semana lembroulle a Teresa Ribera, ministra de Transición Ecolóxica, a necesidade de recuperar o proxecto de rexeneración de Samil, o que en si mesmo debería constituír unha boa nova. Porén, non sabemos se este anuncio constitúe apenas outra serpe de verán, no marco das promesas preelectorais do derradeiro ano de mandato, xa que non despexa dúbidas principais: tras a anulación do plan xeral de 2008, como queda o ordenamento para Samil previsto naquel documento urbanístico?; sería posible comezar algunha daquelas actuacións, como o derrubamento do paseo?; en que medida sería compatible co calendario das concesións dos tres restaurantes abertos, alongadas a última até 2045?

O futuro de Samil debátese entre continuar afondando nun modelo de praia urbana, cada vez máis reducida e saturada de formigón e instalacións terciarias, ou mudar de vez e apostar estratexicamente, a longo prazo de forma decidida e paciente, pola recuperación do espazo intermareal, o que obrigará a importantes renuncias e a unha grande colaboración cidadán. A extraordinaria evolución da praia do Vao, cada ano máis ampla e cunha vexetación intermareal máis vizosa, na que a area remonta e a duna conseguiu colonizar un paseo de formigón e as instalacións deportivas, demostra que con vontade política e apoio cidadán esta rexeneración é posible. É imprescindible abrir un debate na cidade sobre cal debe ser o futuro do sistema dunar de Samil nos vindeiros cincuenta anos. É unha cuestión principal, xa que está en xogo a supervivencia dunha das iconas e alfaias viguesas.

San Bartolomeu, o espantamedos

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo aos medos contemporáneos, ao fío da romaría de San Bertolomeu e da exhumación dos restos do ditador Francisco Franco:

O pasado 24 de agosto devotos de san Bartolomeu camiñaron cinco quilómetros, dende a igrexa de san André de Valadares até a ermida do Monte Alba, acompañando a imaxe do santo encargado de espantar os medos. Seguían o camiño que o 15 realizara a imaxe da Virxe do Alba e que á inversa farán o 8 de setembro cando estas imaxes e a da virxe do Rosario sexan baixadas a súa igrexa parroquial. Romaría celebrada na capela do monte Alba, nun espazo natural que conta cunhas asombrosas vistas sobre a ría de Vigo, na que algúns poxaron por galos e galiñas ofrecidos como exvotos ao santo e centos de participantes procuraron bater «os tres croques» co soporte da imaxe do apóstolo, que liberou do demo á filla do rei Polimio, razón pola que seguindo a tradición lles espantaría aos seus devotos todos os seus medos e atendería as súas peticións.

San Bartolomeu é festexado noutras parroquias da área metropolitana, como na de Taboexa, nas Neves, preto do castro de Altamira, onde se celebra a «romaría do Medo», ou na de Rebordáns en Tui, xunto a san Roque, na que os romeiros repiten un rito semellante ao da capela do Alba. Como pervive tamén na parroquia mariñeira de Meira de Moaña, onde na illa de Samertolomeu se celebra unha romaría na honra de catro santos, a virxe do Carme, san Roque, san Fernando e o noso santo espantamedos, representado alí cun coitelo na man, xa que foi martirizado quitándolle a pel, aínda que noutras lugares apareza agarrando ao demo polos cornos ou suxeitando cunha cadea a unha dema. Sexa dunha forma ou doutras, no imaxinario popular, san Bartolomeu sería entre os santos milagreiros o responsable de axudar aos que sofren de medos e das doenzas da alma, xa que posúe a capacidade de botar fóra os temores do corpo.

A advocación a san Bartolomeu non perdeu actualidade xa que os medos son inherentes á fraxilidade da condición humana non sendo este un aspecto que distinga o noso tempo dos anteriores. Existen e existiron medos «básicos» dos que nacen os temores imprescindibles para conformar a nosa autonomía persoal e estrutura emocional: o medo da morte, o da perda da liberdade, o da soidade e o desamparo ou o de perder a integridade física ou mental nosa ou das nosas persoas queridas. Xaora, tamén é certo que no entorno actual da mundialización capitalista, agromou un «medo ao futuro» alizerzado sobre os temores comprensibles provocados pola saúde moi precaria do propio planeta, o que provoca o amplo catálogo de medos relacionados co cambio climático e o medio ambiente (desertización, desxeo, os sismos e tsunamis, as ondas de calor, os temporais a destempo…), mais tamén outros que teñen a súa orixe na incerteza das mudanzas provocadas polas novas tecnoloxías dixitais, sexa polos efectos que puidese ocasionar o proceso imparable de robotización, tanto nas máquinas ferramentas como na propia toma de decisións, como pola dificultade actual para manter ou transmitir aos nosos fillos e fillas, canto menos, o noso status social.

Como foron agromando outros medos no seo dunha sociedade marcada por unha incertidume e unha desigualdade cada vez máis acentuadas, na que os individuos son cada vez máis fráxiles e se senten peor representados nas institucións políticas, onde as promesas doutrora foron substituídas polos medos de hoxe. Vivimos no que o sociólogo Heinz Bude chamou «sociedade do medo», o que constitúe un caldo de cultivo óptimo para que prendan os medos aos ataques terroristas, os medos «a invasión dos emigrantes» ou a unha «inevitable guerra planetaria» de orixe incerta. Expresións apenas do triunfo das políticas populistas (eis os éxitos de Trump, Salvini ou do Brexit) que neste entorno e para o noso abraio se presentan como as valedoras das nosas identidades e as únicas capaces de achegar unha repostas a estes temores.

E o que non deixou de abraiarme, como se fose un aceno da providencia laica, é que o 24 de agosto no que se espantan os medos da man de san Bartolomeu, o consello de ministros aprobase o decreto polo que se exhumarán do Valle de los Caídos os restos do ditador Francisco Franco, a expresión máis brutal do medo co pasado, unha anomalía democrática arrastrada para vergonza colectiva dende a Reforma Política. Unha exhumación que constitúe un requisito imprescindible para enfrontarse á normalización democrática e ao inicio dunha etapa de fomento da memoria histórica como un progreso moral colectivo.

O medo ao asumir o pasado, como o de enxergar o futuro, como todos os medos baseados en emocións sociais son oportunidades para diferenciar a información rigorosa e o discurso racional da propaganda e da sofística populista, cuestións nas que o bo de san Bartolomeu, que me desculpen os seus devotos, ben pouco pode axudar. Aposto por asumir os medos e enfrontalos coas armas da razón e dos valores democráticos.

A prol do tren moucho

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Luzes a reclamar o tren atlántico nocturno:

O ano comezou cunha subida do 3,1% das tarifas da AP-9. Viaxar en coche de Vigo á Coruña custa 15,50 euros en cada dirección, podendo beneficiarse as persoas usuarias dun desconto do 25% se utilizan a VIA-T e realizan a viaxe de ida e volta no mesmo día. En definitiva, no mellor dos casos, 23,25 euros por un traxecto de 308 km de autoestrada, aos que habería que engadir o custe de 18 litros de combustible, arredor de 21,88 euros (co prezo do gasoil subindo), o que eleva a conta, insisto, no mellor  dos escenarios, aos 45 euros.

En román paladino, cada vez que viaxamos entre as áreas metropolitanas atlánticas achegamos arredor de sete euros a Audasa. Unha actividade que ofrece unha marxe que para si quixeran outros sectores da economía galega. Abonda con botar as contas da vella para sorprenderse coas cifras que supón a explotación desta infraestrutura utilizada por 50.000 vehículos que cada día achegan por portaxes 360.000 euros, dos que en 2016 se estimaba que 100.000 eran de beneficio neto (case un de cada tres euros) para a súa propiedade, cuxo 45% detenta Corsair Capital (un fondo inversor norteamericano), o 23,8% Abanca e o 15,5% Sacyr, os tres principais accionistas. Un negocio que conta coa garantía de continuidade nas tres próximas décadas, desque a concesión foi prolongada en 2000 polo goberno de Aznar até 2048. E, se isto non abondase, unha infraestrutura privatizada sen alternativa gratuíta ningunha para as súas usuarias.

Fronte aos 45 euros de viaxar pola AP-9 contamos coa posibilidade de utilizar o tren do Eixo Atlántico: unha viaxe máis rápida (unha hora e vinte entre as estacións de San Cristobo e Urzaiz) e un prezo por traxecto de 18,10 euros, que podería quedar en 29,00 euros cun billete de ida e volta. Unha alternativa coa que aforrariamos 16 euros con respecto á viaxe en solitario pola AP-9 e coa que gozariamos das comodidades e posibilidades de lecer do tren de velocidade alta, sen menoscabo dos beneficios para o medio ambiente que suporía. Mais aí é onde aparece o problema do horario, xa que a derradeira saída ofrecida por Renfe, tanto de Vigo como da Coruña, é ás nove da noite. Algo incomprensible nun servizo con altas taxas de ocupacións en todas as franxas horarias, das maiores de media distancia de Renfe, que obriga, outra vez, a deixarnos como reféns de Audasa.

Aumentar apenas unha frecuencia en cada sentido entre Vigo e A Coruña, con saídas entre as 22:30 e as 23:00 horas permitiría que utilizasen o tren atlántico moitas das persoas que acuden a espectáculos ou realizan xestións vespertinas nalgunha das cidades deste corredor. Se viñese acompañada de pequenos axustes na programación horaria destas actividades, no marco das necesarias políticas de conciliación e racionalización, esta medida provocaría a longo prazo unha revolución na mobilidade entre os habitantes das nosas cidades atlánticas. Os vigueses poderiamos acudir ás representacións do Pazo da Ópera da Coruña e os coruñeses aos concertos do auditorio de Beiramar. Ou uns e outros asistir ás proxeccións do Cineuropa compostelán ou gozar dos partidos do Obradoiro, do Teucro e doutras disciplinas deportivas, por non citar os eventos das festas de verán ou as posibilidades que se abrirían para a mobilidade do estudantado e o profesorado das tres universidades. Un horario nocturno que facilitaría as conexións aeroportuarias internacionais, a pesar de que os camiños de ferro non chegan aínda a ningunha das terminais, o que a longo prazo tamén as faría máis competitivas con respecto a do Porto. En definitiva, contar cunha maior e mellor oferta ferroviaria nocturna só iría en prexuízo do emprego da AP-9, que despois de corenta anos e xa varias veces amortizada, continúa espoliando os nosos petos sen contrapartida ningunha.

A reivindicación doutro horario para o derradeiro tren do día ten que ver, ademais, co deseño dun novo mapa de comunicacións e mobilidade para seis cidades (Vigo, Pontevedra, Vilagarcía, Santiago, Coruña e Ferrol, a única desconectada deste tren) chamadas a funcionar como unha única rede urbana atlántica, capaces de competir e chamadas a colaborar entre todas elas. Abondaría con coordinar as súas programacións públicas e privadas para facilitar a visita das súas cidadanías aos espazos para o lecer, o tapeo e o turismo familiar de fin de semana de cada unha delas.

Tras os elevadísimos investimentos no corredor ferroviario atlántico, tras a redución dos servizos do tren tradicional de proximidade, cómpre activar os servizos dun novo tren capaz de introducir un novo dinamismo intergalaico que coute os localismos reaccionarios. É incomprensible como ningún dos gobernos locais destas cidades atlánticas como tampouco ningún dos partidos da oposición reclamase ao Ministerio de Fomento coa insistencia e convicción necesarias no Congreso e no Parlamento Galego a posta en marcha deste revolucionario tren moucho. Pagaría a pena volver intentalo.