Profesor Alonso Montero
Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao profesor Xesús Alonso Montero con motivo do seu noeamento como fillo adoptivo de Ribadavia o vindeiro sábado, 24 de novembro.
Coincidindo co seu oitenta e catro aniversario, o vindeiro sábado 24 de novembro, o profesor don Xesús Alonso Montero será nomeado fillo adoptivo de Ribadavia por decisión unánime da súa corporación. Aínda que nacido en Vigo, onde vivíu até os nove anos, Xesús pasou parte da súa infancia e adolescencia en Ventosela de Sampaio, parroquia do concello de Ribadavia, onde nacera a súa nai. Foi no berce das terras do Ribeiro onde mamou a lingua galega e onde ten a súa matria da que nunca se desprendeu, como reza a placa que hai apenas uns meses se colocou na casa de Ventosela onde viviron os seus avós maternos: “A idade de nove anos, un mes e dous días o filólogo Xesús Alonso Montero iniciouse na aprendizaxe da lingua galega”; un feito que o protagonista cualifica retranqueiramente como “a primeira placa sociolingüística de Galicia”, xa que non se refire nin o seu lugar de nacemento nin de residencia. Como foi tamén en Ribadavia, onde sendo estudante de Filosofía e Letras na Universidade Complutense, obtivo o seu primeiro recoñecemento literario nos Xogos Florais de 1949, por un ensaio breve, que permanece inédito, titulado “Canto a Ribadavia”. Razóns abondas para tributarlle unha homenaxe a don Xesús na súa terra, á que se levan adherido, polo momento, máis de sesenta entidades culturais e cívicas de todo o país.
Non poderiamos entender a historia de Galicia e da lingua galega nas últimas seis décadas sen a achega esencial de don Xesús, tanto pola súa bibliografía monumental como investigador, estudoso, editor e publicista sobre os máis diversos eidos das letras e das humanidades, como polo seu compromiso inquebrantable coa causa da igualdade e da xustiza, a principal da humanidade, e contra calquera tipo de tiranía, empregando como armas a luz da palabra e a fouce da razón. O profesor, palabra que no seu caso transfórmase en metonimia da súa identidade, exerceu o seu maxisterio dentro e fóra das aulas como formador de bachareles en Lugo, onde deixou unha pegada extraordinaria no seu alumnado, como podemos comprobar cada vez que o acompañamos alí a presentar algún dos seus libros. Outrosí sucede cos seu alumnado do que foi aquel Colexio Universitario de Vigo e, máis tarde, da Facultade de Filoloxía da Universidade de Santiago de Compostela, da que é catedrático emérito.
Como editor non podo negar a miña admiración polo traballo rigoroso até a extenuación de Xesús, na consulta de múltiples fontes que acheguen novos detalles (aparentemente eruditos), que lle permiten desvelar a memoria (oculta) republicana de Galicia, ámbito onde ven realizando unha achega excepcional, recollida en libros de referencia internacional como “Cartas de republicanos galegos condenados a morte (1936-1948)” ou “Intelectuais marxistas e militantes comunistas en Galicia (1920-2006)”, un libro moi vencellado a súa militancia no Partido Comunista durante os últimos cincuenta anos. Como moi valiosas son as súas biografías intelectuais, nas que, sen dúbida, destaca a que preparou sobre Luís Seoane, “As palabras no exilio” (1994, 2002), como a máis recente sobre o filólogo “Aníbal Otero” (2011) con motivo do seu centenario, merecedora do premio Lousada Diéguez ao mellor traballo de investigación dos publicados o pasado ano, ou sobre a viaxe de “Castelao á Unión Soviética en 1938”, que presentamos ao longo destes meses.
Como tampouco podo agochar a miña admiración pola dimensión de don Xesús como brillantísimo orador de verbo rítmico e preciso, de erudición asombrosa, froito dunha curiosidade desborda. Orador que sabe dosificar o discurso a lume lento, introducindo pausas para a reflexión política ou literaria, co gume ben afiado da ironía e do escarnio cando o argumento do seu relato o fai preciso. Un orador que conquista decontado á audiencia, na xínea de Otero Pedrayo co que compartíu foros e formas, como testemuñan as fotografías do inesquecible xantar do Hotel Roma de Ourense en 1966 no que a cultura (a esquerda) galega despedía ao poeta Celso Emilio Ferreiro e iniciaba o combate cívico contra o encoro de Fenosa en Castrelo de Miño, asolagando tamén as súas terras nativas. Como tamén admiro a don Xesús pola súa conversa amenísima e documentada, sobre outras cuestións que poden parecer quizais máis triviais, mais non menos relevantes, para o futuro das artes e da cultura, como as goleadas do seu admiradísimo Lionel Messi, as xogadas memorables de Xavi ou as aliñacións históricas do noso Celta do corazón, onde é un grande experto. Este maxisterio oral do profesor, constitúe un macrotexto de dimensións extraordinarias, que permanecerá conservado na memoria e no corazón dos milleiros e milleiros de persoas que o temos escoitado ao longo dun país enteiro, que percorreu e percorre con enorme xenerosidade. A nosa maior gratitude para el.