Escola con máscara

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ás condicións de regreso á escola presencial:

Non lembro nas últimas catro décadas un regreso ás aulas con maior nivel de incerteza e risco co do curso que comeza hoxe. Pasados case seis meses daquela abrupta interrupción provocada polo inicio da pandemia do Covid-19, que recluíu aos escolares na casa e obrigou ao profesorado a improvisar durante tres meses e cos seus propios medios un modelo de educación a distancia, a volta á ensinanza presencial non se pode adiar máis, xa que é imprescindible para o desenvolvemento das aprendizaxes e do estado emocional do alumnado, sobre todo do máis vulnerable (o das primeiras idades e aquel con necesidades educativas especiais ou necesidades de apoio educativo), mais tamén para o conxunto da propia sociedade que, a pesar de que a doenza está aínda moi lonxe de ser vencida, pretende recuperar a mal chamada «nova normalidade».

Un regreso ás aulas, porén, que non se pode facer a calquera prezo, xa que se trata dunha manobra moi complexa que require dunha estratexia meditada e asumida por todos os membros da comunidade educativa con altos niveis de consenso e da mobilización de importante recursos económicos por parte da administración educativa competente. Unha apertura de escolas e institutos que pasa por garantir a seguridade das condicións sanitarias para o seu alumnado e persoal docente e non docente, mais tamén das condicións de igualdade e equidade nas que se van desenvolver as ensinanzas, tanto as presenciais como a distancia (no caso de producirse algún abrocho que obrigue a unha corentena), sen esquecer a conciliación coas familias (o que ten moito que ver co funcionamento das aulas matinais, comedores e actividades vespertinas) nun contexto de gravísima crise social e laboral.

Mágoa que a esta altura, xa metidos no mes de setembro, a pesar do esforzo extraordinario realizado polos equipos directivos, que elaboraron no mes de agosto cadanseus plans de adaptación, continxencia e acollida, non contaramos até onte cun protocolo definitivo das Consellarías de Sanidade e de Educación que regule nos centros educativos as condicións da etiqueta sanitaria das 3M (Metros, Máscara e Mans). Distancia social de seguridade que as autoridades educativas e sanitarias galegas desde que publicaron o seu protocolo de 22 de xullo (o que foi modificado onte) interpretan de forma restritiva, xa que utilizando a fórmula de manter «un metro e medio entre o centro de cada unha das cadeiras» reduciría a distancia social entre cada estudante a unha distancia inferior á recomendada pola OMS, lonxe tamén dese metro e medio e medio asumido tras a recente conferencia de responsables educativas das CC.AA.

Atrevida interpretación «espacial» que xunto á utilización extensiva do modelo de grupos de convivencia estable de Infantil e Primaria, as mal chamadas «aulas burbulla», permite ás autoridades educativas galegas reiniciar o curso Covid-19 sen modificar nin a ratio de alumnado por aula (que se mantén nos niveis de 25 en EI e EP, 30 en ESO e 33 en Bacharelato) nin incrementar de forma excepcional o profesorado nin incorporar coidadoras para o alumnado con NEE nin modificar o horario nin sequera flexibilizar o agrupamento nin contratar persoal de enfermaría… Medidas tomadas noutros países, que priorizaron máis ca nós á reincorporación á escola ou noutras CC.AA., como o País Valenciano, tras un amplo acordo dos membros da comunidade educativa. Unha volta á escola en Galicia con todo o alumnado con máscara (velaí a medida estrela anunciada polo propio Feijoo), na que toda a responsabilidade recae sobre as costas do profesorado e das familias. Un regreso, ademais, a custe cero, mesmo a pesar de que a Xunta de Galicia contará con máis de 100 millóns de euros da partida de 2.000 millóns destinados a educación do famoso fondo Covid-19 de 16.000 millóns destinados a CC.AA., dos que non o esquezamos Feijoo, xa tras a conferencia de presidentes de 7 de xullo, solicitou liberdade para destinalos «ao que o Goberno Galego considerase».

Un regreso ás aulas que as autoridades educativas galegas deseñan virando as costas tanto á representación sindical do profesorado, que convoca folga para os días de inicio de curso en Primaria e Secundaria, como ás asociacións das familias que como a viguesa FOANPAS reclama unha volta segura na que se reduza o número de alumado por aula e se incrementen os recursos para prestar os servizos de conciliación, que son responsabilidade tamén da administración autonómica. A pesar do moito tempo perdido, o presidente Feijoo debe asumir que as condicións deste excepcional regreso á escola, que nunca vai estar exento de riscos e incertezas, aconsellan ser compartidas coa comunidade educativa e cos concellos, responsables das competencias de limpeza e mantemento dos centros de Infantil e Primaria.

Retorno á fin de século

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a valorar os resultados electorais das Galegas 12X

O domingo non houbo sorpresa. Alberto Núñez Feijoo obtivo a súa cuarta maioría absoluta e Ana Pontón conseguiu que o BNG recuperase o liderado da oposición. Unha contundente vitoria da Galicia conservadora sobre o bloque da Galicia alternativa no marco dun resultado histórico, tanto para os populares como para os nacionalistas, co que se recupera unha composición do Parlamento moi semellante á da quinta lexislatura (1997), cando o BNG de Xosé Manuel Beiras deu o sorpasso sobre o PSdeG-PSOE de Abel Caballero liderando a oposición no terceiro mandato de Manuel Fraga. Un resultado que liquida os restos do naufraxio de En Marea que perde as súas catorce actas, castigada polas súas continuas escisións e desavinzas internas, ao tempo que deixa fóra a VOX, amosando que o noso pode ser un país conservador pero non reaccionario, a pesar de que os medios capitalinos pretendan interpretar estes resultados en función da axenda da vila e corte.

O éxito extraordinario da cuarta absoluta de Feijoo, un fenómeno inédito no actual entorno europeo de fragmentación, como a súa capacidade de mellorar o resultado nas provincias da Coruña e Lugo, a pesar do rebrote da Covid-19 na Mariña, achega ao político dos Peares aos mellores resultados de Manuel Fraga. Outra vitoria que amosa a capacidade de Feijoo de equilibrar a estratexia liberal, privatizadora e centralizadora do PP de Génova coa organicidade de considerar a Galicia como suxeito político e poñer os seus intereses no centro do debate, cuestión na que só coincide no actual arco co BNG, facéndoo eixo da comunicación da súa campaña: «Galicia, Galicia, Galicia». Unha estratexia moi exitosa á que non seus tres mandatos non lle afectaron nin as pobres cifras económicas do país nin a sangría da emigración da mocidade nin a devaluación dos servizos públicos de educación e coidados nin o desinterese pola lingua e cultura propias. Feijoo mantén en secreto a fórmula deste equilibrio imposible entre os ingredientes do seu crédito como xestor eficaz, autonomista convencido, epidemiólogo sensato e gañador invito de eleccións. Unha fórmula que lle permite manter a confianza de FAES e do partido (cuxas siglas apenas utiliza) que polo momento preside Pablo Casado.

Éxito indiscutible tamén do BNG de Ana Pontón e Goretti Sanmartín, a directora da extraordinaria campaña nacionalista, que a pesar do fracaso do bloque da Galicia alternativa, conseguiron que a esquerda nacionalista recupere con azos renovados á situación de hai case vinte e cinco anos (1997) e peche a crise aberta na asemblea de Amio (2009) cunha composición máis homoxénea e compacta. O BNG abre de novo a xanela da esperanza para un cambio a medio prazo (2024), mais tamén para de forma inmediata obrigar ao PSOE a respectar os acordos asinados en clave galega na investidura de Pedro Sánchez. E o que semella aínda máis decisivo, coa súa presenza no Congreso e o seu liderado da oposición no Hórreo permite que Galicia quede a idéntica altura que as outras nacionalidades históricas, á hora de calquera posible reformulación da gobernanza territorial. Un éxito do BNG que moito ten ver coa credibilidade da súa candidata, tanto a nivel xeracional (é a forza pola que apostou a mocidade) como polo rigor e serenidade dun discurso dirixido non só ao electorado nacionalista, como coa feminización efectiva da súa dirección, camiño sen volta da revolución feminista en marcha.

Nesa contorna de gañadores, o PSdeG-PSOE semella asumir como inevitable a súa terceira posición, o que non é estraño nunha formación que ao longo da Autonomía non foi capaz de ofrecer un perfil propio. Ausencia de carácter, unhas veces debida ao cesarismo dos seus alcaldes, sucedeu con Francisco Vázquez na Coruña, sucede con Abel Caballero en Vigo, que prefiren o seu contacto directo tanto con Madrid como con San Caetano, noutras por conformarse coa dinámica que imprime Ferraz e Moncloa, como sucede na actualidade. Unha pleitesía semellante á que sufriu a marca de Podemos en Galicia que se presentaba en 2012 coa intención de facer historia e que agora corre serio risco de desaparición. Sen esquecer, por último, que outra das claves do resultado do 12X foi o 40 % de persoas que decidiron quedar na casa, sobre todo en zonas urbanas, o que expresa unha inhibición electoral significativa, que nos recordou a que se producía decote nas convocatorias de fin de século.

Co resultado do pasado domingo, aparentemente Galicia volve ao escenario de 1997, mais non esquezamos que a sociedade e a economía galegas actuais son moi distintas ás daquela na que Fraga e Beiras pelexaban a zapatazos no desenvolvemento do autogoberno. Será esta undécima lexislatura na que se forxe a mudanza da Galicia alternativa? Rematará antes de prazo pola marcha de Feijoo a Madrid?

Entropía electoral

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á convocatoria electoral do 12X:

Nunha convocatoria electoral que non vai ser allea nin ao distanciamento social esixido pola Covid-19 nin ao confinamento durante só cinco días da comarca da Mariña, seguín con interese as respostas ao cuestionario «La cara íntima del candidato» publicado nestes días pasados en Faro de Vigo. Á falta de máis debates nos medios públicos entre os cabezas de candidatura, confrontar as respostas ás 46 preguntas do cuestionario da xornalista Irene Bascoy (unha menos no caso de Ana Pontón, a única candidata) de Feijoo, Caballero e Gómez-Reino axuda a confeccionar un álbum das súas confesións íntimas que están dispostas a realizar para acceder á presidencia do Goberno Galego. Un cuestionario de confidencias que recupera algunhas das trinta preguntas do «cuestionario Proust» (1885), o que permite ofrecer un retrato mais singular de cada candidatura, mais tamén das súas preferencias culturais e aspiracións políticas de máis longo alcance.

As respostas das catro candidaturas coinciden nalgunhas cuestións, como en valorar a lealdade das amizades, unir a felicidade ao entorno familiar, non fumar porros, contar con boa saúde, non dubidar en apoiar a un fillo que confesa que é transxénero, mais tamén en asumir obrigas domésticas como saber pór a lavadora, lavar a louza,  ou reciclar cepillos de dentes e cueiros. Cadora, hai preferencias que expresan a personalidade de cadaquén. Así mentres Caballero se fose un animal sería un moucho, Pontón percorrería os ceos como unha andoriña, Gómez-Reino como un mamífero terrestre ou mariño e Feijoo como un can. Outro tanto sucede cando se lles solicita encarnarse nun heroe de ficción xa que o Capitán Trueno é o personaxe preferido polo cabezaleiro do PP, Thomas Müntzer polo de Galicia en Común, Batman polo do PSdeG-PSOE e Pipi Mediaslongas pola do BNG. Escollas que non é descartable que os responsables da márketing electoral consultasen nos horóscopos chinés ou celta para facelas máis atractivas para o electorado.

Como hai preguntas no cuestionario relacionadas coas liberdades públicas onde hai diferencias entre as respostas da candidatura de Feijoo e as do resto das participantes. É o caso da abolición da prostitución e a negativa a apoiar a xestación subrogada, posicións unánimes para as candidaturas da Galicia alternativa, mais sobre as que Feijoo non se define aducindo a súa complexidade para ser respondidas cun si ou cun non. Outrosí sucede coa eutanasia que Caballero, Gómez-Reino e Pontón identifican como dereito a unha morte digna e que Feijoo relaciona como testamento vital. Como tamén hai a agardada diversidade entre as candidaturas no que atinxe ás preferencias por diversos produtos culturais. Porén chama poderosamente a atención que para todas as candidaturas ningunha das novelas preferidas para reler sexa de autoría galega, o que evidencia a existencia dunha fenda non suturada da clase política galega coa literatura na nosa lingua. O que sucede tamén de forma máis mitigada co cinema e a música galega, a pesar do declarado interese de Gómez-Reino polo novo cinema galego e da admiración de Pontón polo traballo musical de Guadi Galego e Xabier Díaz.

Nunha campaña tan desigual en oportunidades como a actual, agradécese que os cuestionarios Bascoy axuden a perfilar o retrato das candidaturas, porén son insuficientes para abordar a cerna do debate político deste 12X, que non é outro que responder á pregunta: «Galicia está mellor ou peor que hai unha década?» E as respostas dos expertos académicos cadran en que durante este período, coincidindo cos gobernos de Feijoo, Galicia retrocedeu de forma alarmante na maior parte dos seus indicadores económicos (devalo demográfico, imparable emigración xuvenil, incremento desemprego, perda do seu sector financeiro, redución do PIB por habitante, perda de peso exportador, diminución do esforzo I+D…), ampliou as fendas de desigualdade territorial e social, rebaixou a calidade dos seus servizos públicos e comprometeu o futuro da súa lingua e da súa cultura.

Como non son doados de explicar os datos das enquisas publicadas na fin da semana, que un amigo resumiume neste aparente paradoxo: «Ana Pontón do BNG é o liderado máis valorado, o PSdeG-PSOE é o partido que conta con máis simpatía, mais semella que o PPG volverá a gañar por maioría absoluta». Un triángulo inscrito nunha circunferencia dificilmente explicable se botamos man dos principios da xeometría mais que podería entenderse consultando os principios da termodinámica, sobre todo aquel referido á entropía, fenómeno que a Física explica como a enerxía incapaz de facer traballo, mais tamén como un principio dun sistema que a pesar da transferencia de calor mantén a súa identidade. Cruzaremos o 12X a liña da esperanza do imprevisible?

Investir en educacion como prioridade de saúde

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á situación da educación en Galicia no marco da pandemia do Covid-19:

Custa entender como é posible que estando Galicia na «nova normalidade» as terrazas e os centros comerciais estean abertas mentres a actividade presencial, tanto nos centros educativos de Infantil a Secundaria, coa excepción dos segundos de Bacharelato e dos Ciclos Formativos, como nas universidades, continuará interrompida até o vindeiro mes de setembro.

Sei que privilexiar de forma tan clara a actividade comercial e recreativa sobre a educativa e investigadora, obedece a unha prioridade política das autoridades que así o establecen,  neste caso da presidencia da Xunta de Galicia. Decisión que explica que xa metido no fregado dunha precampaña permanente Alberto Núñez Feijoo fose o único que nunha das xuntanzas dominicais de presidentes solicitase a Pedro Sánchez que o que lle correspondese a Galicia dos 2.000 millóns de euros extra (arredor de 120) destinados a afrontar as necesidades educativas tras a pandemia do Covid-19 puidese ser destinado «ao que o Goberno Galego considerase».

Posición de aparente espírito arredista que nunha primeira instancia nos deixou pampos mais que entendemos cando, tras a Conferencia Sectorial de Educación, Galicia solicitou revisar as recomendacións que rebaixaban o número máximo de alumnos/as por aula (entre 15 e 20) no ensino non universitario. Solicitude xustificada polo propio presidente da Xunta en que «hai bastante máis risco nos recreos que nas clases» e pola conselleira de Educación en que «o mantemento dos grupos actuais representa maior seguridade emocional para o alumnado».

Dúas afirmacións tan retóricas e arriscadas como pouco fundamentadas. A do presidente contraditoria tanto coas medidas sanitarias en vigor, que aconsellan ventilar de forma frecuente as estancias interiores dos centros educativos coa apertura de ventás ou portas, como co Real Decreto de 9 de xuño de medidas urxentes de prevención e contención para facer fronte á crise sanitaria ocasionada pola Covid-19. A da conselleira, contraditoria co principio de individualización das aprendizaxes e a posibilidade de agrupamentos flexibles como medidas de atención á diversidade, establecidas polo marco educativo e curricular actuis.

En todo caso afirmacións para saír do paso que expresan que Feijoo non está disposto a intentar reducir o número de alumnos/as por aula, nin sequera no marco desta pandemia da Covid-19, que nunca o esquezamos aínda constitúe un grave perigo de saúde pública, xa que iso lle obrigaría a investir máis en educación, mesmo cos cartos procedentes doutras administracións, que polo anunciado podería destinar a outras finalidades.

Un desinterese teimoso co conxunto da educación pública, incluída a universitaria, que como sucedeu cos servizos públicos de sanidade e coidados durante os gobernos de Feijoo se foi deteriorando de forma silenciosa na súa medula máis sensible, a dos recursos humanos. Así o demostran os datos publicados pola Consellaría de Educación, xa que Galicia perdeu entre o curso 2009/10 e o 2019/20, o que estamos finalizando, 1.274 docentes no conxunto da ensinanza pública; redución máis severa no caso do corpo de mestres, que perdeu 1.534 profesionais, máis do 10 % do seu cadro de persoal. Cifras que pola contra increméntase no caso do ensino privado concertado cuxo profesorado medrou en 237 efectivos no mesmo período, case un 5%, acadando tamén no curso actual a maior cifra da súa historia. Sucede o mesmo co orzamento global dedicado á educación polos gobernos de Feijoo que no ano 2019 aínda quedaba 89 millóns de euros por baixo daquel de 2009 do goberno de Pérez Touriño, no que acadou os 2.432.113 euros, a maior cifra neste eido da historia da autonomía galega, o 22,31 % do total, dous puntos por riba do que supuxo en 2019 con Feijoo.

Xaora, enfrontar os retos educativos do Covid19 en Galicia obrigará a incrementar o investimento educativo, para asegurar a saúde do alumnado e do profesorado e para diminuír a fenda educativa provocada polo longo período non presencial que afectou de forma moi desigual ao alumnado e que penalizou de forma moi considerable ao máis vulnerable, o de necesidades educativas especiais, o socialmente máis desfavorecido e o das primeiras idades. Retos que comezan por activar estes días e sen máis demora un programa específico cun orzamento extraordinario para o curso 2020-2021 no que se asegure unha educación presencial con garantías sanitarias para o alumnado e para os cadros de persoal dos centros, o que sen dúbida obrigará a incrementar o número de docentes, modificar o agrupamento e investir nos recursos didácticos que fagan posible unha estratexia de educación hibridada inclusiva e non discriminatoria. Feijoo debería telo en conta e introducir de vez a educación como prioridade de saúde.

Onte 2083: Razóns para outra Galicia, o reto do público

/en , , , , , /por

No serán do mércores abriuse o ciclo «Razóns para outra Galicia», tres debates virtuais de persoas expertas, que ao longo do mes de xuño organizamos na Fundación Luzes, coa intención de iluminar a Galicia alternativa con luces de longa alcance, utilizando tanto análises sectoriais como as de carácter máis transversal e global. «O reto do público: educación, sanidade e coidados» foi o epígrafe sobre o que moderados por Xosé Manuel Pereiro, codirector da revista Luzes, conversaron Laura Seara, Xoán Antón Pérez-Lema, María Xosé Rubio e Antón Losada. Intervencións que pasada unha hora deron paso ás das persoas convidadas: a socióloga Ana Luisa Bouzas, o mestre Miguel Ángel López «El Hematocrítico», as médicas de atención primaria Eva Estévez e Esther Mato Fondo, o médico e activista Paco Vázquez Vizoso e o xornalista e presidente de REDE Paulino Campos.

Antón Losada, profesor da USC, sinalou que «co Goberno de Feijoo a Sanidade Pública está a sufrir as tres des: Deterioro, Descapitalización e Desmantelamento», insistindo en poñer en claro as razóns das privatizacións dos servizos públicos de educación, sanidade e coidados porque «o público é un gran negocio». Fronte a iso defendeu a idea de que os dereitos van asociados á condición de cidadán e isto obriga ao estado a proporcionalos de forma pública e universal.

Xoán-Antón Pérez Lema, avogado, reflexionou sobre as políticas privatizadoras da sanidade e do resto dos servizos públicos por parte de Feijoo, que considerou esenciais na súa estratexia, xa dende o seu primeiro goberno. Considerou que a alimentación sexa tan mala en residencias e hospitais é apenas unha mostra do funcionamento deste estaribel  privatizado por grandes grupos multinacionais.

María Xosé Rubio, conselleira de Sanidade no goberno presidido por Emilio Pérez Touriño, comezou proporcionando unha serie de datos sobre a situación do sistema sanitario daquel goberno que comezou cunha débeda neste sector de 400 millóns de euros: de 2005 a 2009 o incremento en sanidade foi do 34 %, sendo o orzamentario do 49 %; o orzamento de Sanidade en 2009 foi de 3.800 millóns de euros, cantidade que non superou o Goberno Feijoo até 2018. Lembrou a dificultade de contar con datos de persoal, mais que é obxectivo que o número de facultativos era en 2008 de 2.672 mentres que o conselleiro de Sanidade declaraba en ABC que en 2018 era de 2.566. Referiuse ao cambio de estrutura organizativa e nos problemas que ocasionou na atención primaria até que en 2018 explotou o conflito da na área sanitaria de Vigo, no que se pretendeu recuperar o plan de mellora consensuado en 2008.

Lembrou Rubio que na construción do Hospital de Vigo reducíronse o número de camas e quirófanos previstos no proxecto do bipartito pasando dunha financiación por parte dun organismo público a unha de xestión privada, «incrementándose e prolongándose o gasto de construción dunha forma importante», así como se lle privou de contar cun gran laboratorio central, que foi trasladado ao Meixueiro. Lembrou a importancia que tivo para afrontar a pandemia actual o feito de contar cunha historia clínica única que se puxo en marcha grazas ao Plan de Tecnoloxías da Información do bipartito, valorado en 150 millóns de euros. Xa no remate da súa intervención, Rubio reflexionou que «para as empresas privadas ter beneficios no ámbito do sistema de coidados persoais é moi difícil, os coidados persoais requiren de persoas, que son os recursos máis caros, polo tanto na parte de sanidade como nas residencias de persoas maiores a súa privatización comporta o aforro na parte máis delicada que é o persoal,  un persoal que non está motivado, que non está ben pagado, que non está seguramente ben formado nin reciclado…»

Laura Seara, avogada e ex-secretaria xeral de Igualdade no Goberno de José Luis Rodríguez Zapatero, defendeu que a pandemia amosou a desigualdade en toda a súa crueza. «En Galicia  o 80 % das persoas coidadoras, sexan os non remuneradas, son mulleres; como o 66 % do persoal sanitaria e o 84 % das traballadoras das residencias de maiores e centros do día… O que obriga a que a desigualdade non pode ser abordada sen perspectiva de xénero». Referiuse tamén, entre outros temas, á «trampa do teletraballo», ás dificultades de conciliación polo peche dos centros educativos e centros de día, á valoración do público e ao sistema de coidados non remunerados que eran invisibles até a aprobación da Lei de Dependencia.

O debate pode verse aquí en youtube (1 hora e 34 minutos).

Vigo metropolitano primeiro

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao conflito do transporte metropolitano de Vigo

A resolución do Xulgado do Contencioso Administrativo nº 1, que admite a querela interposta polo concello de Redondela en 2018, cando era alcalde Javier Bas (PPdeG), solicitando que fose eliminado o requisito do empadronamento para poder obter a tarxeta de transporte urbano de Vigo, é outro capítulo da batalla política e xudicial entre o PPeG e Abel Caballero arredor da Área Metropolitana de Vigo (AMV). Unha interminable liorta política, que prexudica á veciñanza da rexión urbana de Vigo, máis que para os protagonistas constitúe outra oportunidade para enrocarse nas súas posicións. Unha sentenza que carece de utilidade práctica xa que dende abril de 2018 as persoas residentes noutros concellos, grazas a un auto ditado polo mesmo xulgado, poden solicitar este moedeiro electrónico ao concello de Vigo, sabendo que se lle proporcionará nun formato distinto (unha tarxeta branca) ao do coñecido como PassVigo reservado para as empadronadas nas oficinas do Campo de Granada.

Como tampouco mudou o debate xurídico, xa que para ambas decisións, o xuíz se baseou na Lei 2/2017 de medidas fiscais, administrativas e de ordenación, de 8 de febreiro, texto xurídico que Abel Caballero considera foi promulgado polo Goberno de Feijoo coa intención de castigar aos vigueses, xa que só se aplica en Vigo. Unha «lei Feijoo», que se axusta coma unha luva ás posicións do PPdeG desde que a ausencia de acordo sobre o transporte metropolitano abortou a posta en marcha da AMV, prevista na Lei 14/2016, de 27 de xullo. E dende aquela negativa da Xunta de Galicia en 2017 a inscribir á área metropolitana viguesa, este conflito político e xudicial deixou en auga de castañas o funcionamento da institución política máis relevante para o futuro da primeira rexión urbana de Galicia.

Mágoa que neste debate sobre o futuro metropolitano, onde non lle faltaron nunca os argumentos, o alcalde Abel Caballero, obsesionado coa súa estratexia de «Vigo primeiro», non sempre acertase coa mesura e coa altura de miras necesarias na construción do proxecto histórico do Vigo metropolitano. Esa obsesión, á que non foi allea tampouco na defensa dos intereses de Vigo e da súa veciñanza a utilización do seu característico e retador ton ditirámbico, explica erros de pé de banco como pretender converter a PassVigo, apenas un moedeiro electrónico xestionado por unha entidade bancaria, nunha especie de dni vigués polivalente, capaz de ser utilizado no vitrasa, no acceso privilexiado aos concertos de Castrelos ou servise de forma experimental como chave dixital para abrir os colectores marróns, que esixen a utilización de bolsas cen por cen reciclables. Un exceso de entusiasmo que deixa polo camiño algunhas afirmacións pouco afortunadas nunha cidade onde todos dunha ou doutra maneira somos xentes de fóra, nun viguiño que ao longo de máis dun século acolleu cos brazos abertos aos nosos bisavós, avós ou pais sen preguntarlles pola súa condición ou facer diferenza ningunha sobre a súa procedencia.

A exitosa estratexia electoral do «Vigo primeiro» do alcalde Caballero prendeu en terreo moi fértil abonado polo desamparo da Xunta de Galicia de Alberto Núñez Feijoo, que someteu a Vigo e a súa rexión a un durísimo illamento institucional e orzamentario, do que o problema do transporte é apenas a punta do iceberg. Mais indo ao caso que nos ocupa, nas bonificacións do transporte urbano é inadmisible facer distincións entre as persoas usuarias empadronadas en Vigo, Redondela, Cangas, Mos, Nigrán, por citar algúns dos concellos da AMV, cando todas acceden en vitrasa ao Cunqueiro ou a Povisa, ou cando acuden a traballar a calquera dos polígonos industriais radicados neles. Empregando o transporte colectivo todas contribúen a facer unha cidade sostible e saudable, sexa no anel central ou nas contornas periurbana ou metropolitana. Velaí a cerna para establecer un sistema de mobilidade metropolitana intermodal, capaz de reducir de forma efectiva a utilización do vehículo privado, onde na mesma rede se articulan o uso do autobús, o transporte de ría, o tren de proximidade, o carril bici e a mobilidade a pé, tanto horizontal como vertical. Un modelo de mobilidade que pola súa dimensión e importancia require o acordo e o compromiso económico entre a Xunta de Galicia e todos os concellos da AMV.

Esta sentenza sobre a PassVigo reabre o esquecido debate do transporte metropolitano e obriga aos actores políticos, Xunta e concellos da AMV, a acadar (si ou si) un acordo que poña fin a este envurullo interminable. As 600.000 persoas que vivimos e nos movemos na rexión urbana de Vigo non podemos continuar sendo discriminadas. É unha oportunidade de ouro para recuperar o espírito acolledor dunha cidade que se foi construíndo con estrépito deitada diante da ría de Vigo.

 

Onte 2017: Gala do libro galego 2019

/en , , , , , , , , , , , , /por

Onte na Gala do Libro Galego recibín por estas Bretemas o premio ao Proxecto literario na rede. Recoñecíase así a traxectoria de escritura do blog nacido o 3 de xaneiro de 2005 coa intención de ensaiar a escritura hipertextual e facer crónica do meu traballo de edición. Un premio que agradecín o mellor que souben ao xurado e ás tres entidades do sector do libro convocantes (AEL, AGE e FLG) polo aliciente que esta altura supón apostar polos blogs como portos seguros e continuar así co ritmo desta escritura hipertextual, cando se impuxo a banalidade e  cotilleo nalgunhas redes sociais como Facebook. Un premio que confeso recollín tamén con moito pudor, sobre todo pola decepción que podía supoñer paras as outras candidaturas finalistas (Biosbardia, Galicia Encantada, Kalandraka TV e ogalego.eu), ás que admiro e considero merecedoras tamén do recoñecemento, como polo feito de que sei que todos os éxitos son sempre froito dun esforzo colectivo e os fracasos, as perdas ou os erros responsabilidade de quen os comete.

Esa é a razón pola que quixen lembrar nas miñas palabras de gratitude ás iniciativas pioneiras dos blogs en Galicia, aquelas nacidas entre os anos 2003 e 2004, anteriores ao fenómeno bautizado como blogomillo. Co risco de esquecer algunha, polo que expreso desculpas, citei, en primeiro lugar, a Pedro Silva Goretoxo, creador De mares, portos e portas, o primeiro blog da plataforma Blogaliza que desenvolveu con tanta xenerosidade, para despois facelo co Capítulo 0 de Manuel Gago, Dias estranhos de Martín Pawley (Óscar Sánchez), Todo Nada de María Yáñez, Cabrafanada de Fran Alonso, e rematar con As túas balas, o blog de Cesare (Xabier Cid), que coñecín no transcurso dunhas xornadas de literatura galega na Universidade de Cáceres en novembro de 2004, que me levaron a ensaiar pouco despois a escritura blog.

Rematei a miña intervención lembrando a afouteza do mestre Xabier P. DoCampo que na pasada edición da Gala do Libro Galego, na que foi a súa derradeira intervención, tras recoller o premio ao mellor libro de narrativa por A nena do abrigo de astracán, reclamou con todo a enerxía que xa lle faltaba a dignidade que merece o sector editorial en lingua galega. Unha petición que fixen miña 365 días despois para expresar logo o meu desexo de poder anunciar algún día en Brétemas que por fin Alberto Núñez Feijoo, presidente da Xunta de Galicia, recibira no seu despacho ás presidencias das entidades convocantes desta gala, como unha mostra de afecto e recoñecemento do sector do libro, o que non fixo ao longa da década do seu goberno, a pesar das solicitudes dos sectores profesionais do libro e da tradición trazada por todas as presidencias anteriores.

A gala conducida co bo tino pola nosa admirada Iria Pinheiro e acompañada musicalmente polo ritmo feminista de Habelas Hainas, amosou a situación de certo conformismo do sector ao tempo que a maior diversidade dos axentes editoriais. Polo que a min me tocou máis de preto aledáronme os dous premios recibidos por obras publicadas por Xerais, Común temos a patria. Biografía dos irmáns Villar Ponte de Emilio Xosé Insua e Xurxo Martínez na categoría de Ensaio e Investigación e O puño e a letra de Yolanda Castaño no de Libro de banda deseñada. Como tamén moito celebrei o que recibiu a revista Luzes pola súa traxectoria de Xornalismo cultural. As intervencións de dúas responsables do proxecto Luzes, Valeria Pereira e Ana Luisa Bouzas, reclamando o cumprimento do estatuto de da CRTVG e apoiando ao colectivo Defende a Galega foron os mellores minutos da velada. Como tamén me emocionaron as palabras do meu mestre Antón Costa Rico, o director da Biblioteca de Pedagoxía de Kalandraka editora, premiada como a mellor Iniciativa bibliográfica, con quen regresamos a Vigo satisfeitos e compartindo as experiencias dun tempo renovado de escola.

Xaora, pareceume unha oportunidade perdida para a xenerosidade a intervención de José Manuel Pinal Rodríguez, director xeral de centros e recursos humanos da Consellaría de Educación que recolleu en solitario o premio á traxectoria de Iniciativa cultural e fomento da lectura outorgado con todo merecemento á Asesoría de Bibliotecas Escolares. Botamos en falta no seu discurso algunha referencia ás profesionais, que veñen traballando na asesoría dende 2003, como tamén aos milleiros de profesoras, mestras, alumnos e alumnas protagonistas desta experiencia excepcional de innovación que se desenvolve xa en máis de 655 centros públicos e 22 concertados do ensino universitario do país.

Rematada  cerimonia, gustei do rebumbio que o ditame suscitou en Twitter, a rede na que máis participo, sobre todo pola magnífica e aguda crónica que foi facendo Jaureguizar, a quen lembrei que comezou o seu Facendo amigos o mesmo día que o facía Brétemas, como polos chíos de amizades moi entusiastas. En todo caso, beizón para todas aquelas persoas que nestas horas me fixeron chegar os seus parabéns e afectos polas diversas canles do caso. Brétemas intentará continuar con azos renovados despois de tan excelente e agarimoso serán.

Atención Primaria

/en , , , , , /por

Dediquei o artigo da semana no Faro de Vigo á situación da Atención Primaria:

A dimisión recente de 25 xefes de servizo da área sanitaria de Vigo para denunciar o deterioro da Atención Primaria (AP) abriu outro capítulo no libro da crise da sanidade pública en Galicia. Un novo conflito que engadir á folga de hai uns meses do persoal dos Puntos de Atención Continuada (PAC) denunciando a precariedade das súas condicións de traballo (falta de persoal especializado, ausencia de criterios para a súa dotación, xornadas maratonianas, turnos de 36 horas, contratos fraccionados…). Sen esquecer o provocado polas mobilizacións do pasado verán das familias de Coruxo, Saiáns e San Andrés de Comesaña, obrigadas a desprazar ás súas crianzas a Lavadores, demandando a reposición de Pediatría no seu centro de saúde; un episodio máis do caos desta especialidade en Galicia na que en AP traballan apenas 327 pediatras (60 menos que en 2004), un servizo con déficit estrutural, que xa non existe no 60% dos concellos galegos.

Unha dimisión do 80% dos directivos vigueses de AP moi valente, que abriu os telexornais das emisoras estatais (na TVG mereceu unha discreta terceira posición), provocada pola excesiva carga asistencial á que están sometidos os médicos e as médicas de familia da nosa área sanitaria, auténticos heroes que chegan a consultar a 50 pacientes en sete horas (20 máis que hai unha década), o que segundo eles denunciaron provoca «esgotamento e falta de motivación», ao tempo que «falta de fidelización dos profesionais novos á sanidade pública e xubilacións anticipadas de profesionais con grande experiencia». Unha situación á que tampouco son alleas as condicións laborais precarias dos médicos e médicas substitutos de AP que en apenas dous meses poden encadear até 56 contratos (a veces de duración dunhas poucas horas), unha mostra de como o Sergas (un servizo público) aproveita até o límite do límite a actual normativa sobre contratación laboral para non cotizar polos días de descanso dos facultativos interinos.

Crise que os colectivos e sindicatos médicos atribúen aos recortes feroces efectuados a partir de 2012 polos gobernos de Feijoo, que non dubidou tampouco en aparcar sine die as medidas de transformación da AP pactadas polo Sergas co sector durante o goberno de Touriño. Dende entón, os orzamentos foron minguando, sendo a Atención Primaria a grande prexudicada na asignación de recursos. E hoxe, a pesar de ser recoñecida por todos como columna vertebral do sistema, a AP supón pouco máis dun terzo do presuposto previsto para a Consellaría de Sanidade (3.987 millóns de euros), que en 2019 incrementará catro veces máis os fondos para a atención hospitalaria que os destinados aos centros de saúde, a pesar de que todas as directrices internacionais de saúde pública recomendan que canto máis eficiente sexa a AP, máis eficaz será a atención hospitalaria de media ou alta complexidade.

Unha crise da AP que ten unha dimensión organizativa tanto no que atinxe á distribución dos recursos e mellora das condicións de traballo dos médicos como ás previsións da súa xubilación e relevo ao longo da próxima década, na que a demanda sanitaria medrará (como xa ven sucedendo na área sanitaria de Vigo dende 2014) cunha poboación cada vez máis envellecida e máis consumidora de actos sanitarios. Os datos do informe do Consello Xeral de Colexios Oficiais de Médicos chaman a reflexión: o 43,4% dos médicos e médicas galegas teñen máis de 55 anos, sendo a nosa a segunda comunidade con maior porcentaxe de profesionais maiores. Situación que afecta a todas as especialidades, pero de forma máis intensa á de AP e á Pediatría, ámbito onde un de cada catro pediatras ten máis de sesenta anos. Ou noutras cifras, hai que atender a que o 40% dos médicos e médicas galegos xubilarase ao longo dos próximos dez anos. Cadora as xeiras de novos facultativos, menores de 45 anos, supoñen apenas un terzo dos cadros de persoal médico en Galicia, o que obriga a planificar decontado unha importante remuda xeracional do persoal médico e de enfermería.

Con todo, neste conflito chama a atención a falta de autocrítica dos directivos do Sergas e da Xunta (tanto do concelleiro Almuíña como do presidente Feijoo) incapaces de rebater as denuncias dos sindicatos e colexios médicos ou, no mellor dos casos, atribuír á responsabilidade da «falta de médicos» ao Ministerio de Sanidade polo sistema de formación dos MIR. Un clásico nos gobernos de Feijoo sempre máis dispostos a botar balóns fóra que en asumir as consecuencias das súas políticas de privatizacións e recortes. Como noutros conflitos, cuxa saída obriga a unha negociación sobre a reasignación de recursos, temo que no entorno preelectoral actual o goberno galego pretenda agocharse tras o valado da propaganda. Sería unha mágoa. Na AP xogámonos un dos alicerces do noso modelo de igualdade e benestar.

Defende a Galega

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao conflito na CRTVG arredor da posta en marcha da Lei de Medios Públicos de Comunicación Audiovisual de Galicia:

Tras case catro décadas de autonomía, probablemente, os dous feitos máis relevantes até agora foron o ensino en galego e a creación dunha radio e televisión públicas que emiten as vinte e catro horas en galego. Dous fitos nacidos na primeira lexislatura autonómica onde nunha atmosfera non exenta de confusión e certo temor (lembremos o 23 efe) sobre o futuro das autonomías, se puideron forxar consensos importantes como os da Lei de Normalización Lingüística (1983) e a Lei de Creación da Compañía de Radio e Televisión de Galicia (1984). Daquela todos os partidos presentes no parlamento (AP, UCD, PSOE, PCG e Esquerda Galega) apoiaban o ensino en galego e todos querían unha televisión en galego (a proposta foi de Camilo Nogueira) que informase de forma obxectiva e plural.

Foi grazas a ese pulo como o 24 de febreiro de 1985 a Radio Galega emitiu o seu primeiro programa de proba. E foi idéntica determinación, a que permitiu a imaxe histórica da noitiña do 24 de xullo de 1985, protagonizada por Dolores Bouzón, coa que comezaron as emisións da TVG. Dende entón, a TVG e a RG, os nosos medios de comunicación públicos, constitúen a máis valiosa ferramenta da que dispoñemos para a difusión, dinamización, defensa e normalización da lingua e cultura galegas, mais tamén como soporte de expresión das opinións, angueiras e problemas da sociedade galega en toda a súa diversidade interxeracional e territorial como no seu pluralismo político.

Medios que consolidaron un espazo de comunicación e creación audiovisual diferenciado, achegando referentes novos a un sentimento identitario de pertenza a un país e a unha comunidade lingüística, ao tempo que contribuíron a crear un sector audiovisual privado propio que xa desborda os límites da nosa comunidade, mesmo a pesar das incertezas que supón o proceso de uniformización cultural, sexa pola «americanización» como polo monopolio da distribución dos produtos audiovisuais. Medios públicos que ao longo de milleiros de horas de programación ofreceron espazos que forman parte xa da memoria de varias xeracións como nos oitenta aqueles episodios da serie «Dallas» en galego, a creación nos anos noventa do Club Xabarín, as series «Mareas vivas» e «Pratos combinados» nos anos de entre séculos, a continuidade de «Luar» de Xosé Ramón Gayoso, as locucións en galego de partidos do Celta de Xaime Escudeiro ou o «Diario Cultural», que durante vinte e catro anos dirixiu Ana Romaní, merecedora por este extraordinario traballo do Premio Nacional de Xornalismo Cultural (2018).

Unha relación de programas que constitúe unha expresión do excelente traballo desenvolvido polos cadros de profesionais da tele e da radio galegas capaces de ofrecer unhas programacións de referencia, con niveis de audiencia significativos, mesmo a pesar da súa cada vez maior fragmentación, como do carácter descaradamente progubernamental dos seus programas informativos, doenza acentuada durante os anos das presidencias de Manuel Fraga e de Alberto Núñez Feijoo que utilizaron os medios públicos como un dos seus medios de propaganda máis eficaces. Doenza denunciada dende hai case seis meses por varios centos de profesionais da compañía que reclaman cada venres o cumprimento íntegro da Lei 9/2011 de Medios Públicos de Comunicación Audiovisual de Galicia, aprobada cos votos do PPG e do PSdeG-PSOE, contando coa oposición do BNG e dos sindicatos da CRTVG. Unha lei aprobada coa intención de desgobernamentalizar a compañía e garantir a independencia e a neutralidade da radio e televisións públicas galegas a través de mecanismos de control e do nomeamento de cargos por maiorías parlamentarias cualificadas.

Aí reside a cerna da mobilización dos traballadores que vestidos de negro saen cada venres a «Defender a Galega» reclamando a neutralidade e pluralismo dos informativos, a aprobación dun Estatuto Profesional, a creación dos Consellos de Informativos, a reapertura das delegacións pechadas, medidas en definitiva que garantan a súa independencia profesional. Ollo, non reclaman máis salarios, só o cumprimento dunha lei aprobada hai sete anos, que ampare o regreso á función social do xornalismo e permita a recuperación do prestixio dos medios públicos e a dignidade dos seus profesionais.

Por desgraza, non se pode agochar que o futuro inmediato dos medios públicos galegos depende en boa media da estratexia de quen hoxe os controla, Alberto Núñez Feijoo. Ben sería que máis alá dos seus intereses e os do seu partido, o presidente considerase a necesidade de pór en marcha a lei de medios aprobada cos votos do seu grupo. Calquera outra posibilidade compromete o futuro dunha das institucións principais do autogoberno galego. Defendamos a Galega.

 

Onte 1981: Pregón da Feira do Libro de Vigo

/en , , , , , , , , , , , , , , /por

Onte tiven a honra de pronunciar o pregón da Feira do Libro de Vigo, un dos maiores orgullos dos que gocei na miña vida de editor. Xaora, puiden comprobar, outra vez máis, o escaso interese institucional do acto para os responsables do concello de Vigo.

Deixo o texto en pdf no que homenaxeo ao editor vigués Eugenio Barrientos «Tetilla», fundador da proeza que foi a editorial Cíes de literatura popular, e reclamo dignidade para o libro galego como sector estratéxico para Galicia. Un texto, homenaxe ao mestre Xabier DoCampo, no que tamén reflexiono sobre o valor actual do libro e da lectura e no que propoño a recuperación do proxecto de Vigo llegit, como festival internacional do libro de Vigo. Agradezo o agarimo das persoas amigas que me acompañaron nesta xornada coa que sei pecho unha etapa profesional na que pretendín defender a edición en galego como un piar para o futuro da nosa lingua e da nosa cultura.

Texto do pregón en pdf.