Onte 1557: Estado da edición en galego en 2014

/en , , , , , /por

c0c0c675c71ebce5d2cea8d96731c8e3Dediquei os días pasados a revisar en profundidade os datos da edición en galego publicados no informe do Comercio Interior do Libro do ano 2014. Un exercicio no que chama a atención o feito de que por vez primeira nos últimos anos, repuntase o número de títulos publicados até os 1.881 títulos (1.332 publicados en Galicia, 492 en Madrid e 57 en Cataluña). Cifras que, paradoxicamente, expresan que se reduciu até o 70,8 % a edición en Galicia do libro galego, así como se produciu unha lixeira redución do número de títulos (1,04 %). En definitiva, sube a edición en galego grazas ao que se edita fóra de Galicia. No entanto, prodúcese un importante aumento do número de exemplares fabricados que chega aos 2.379.000, un incremento do 32,24 %, que leva a que a tirada media en 2014 se incrementase até 1.772. Sen dúbida, un efecto directo sobre o sector da renovación de libros de texto ao abeiro da reforma LOMCE, como tamén outro é que o catálogo do libro en galego acadase en 2014 os 12.861 títulos, o que supón un incremento do 13,49 % con respecto ao de 2013 (11.332).

Facturación

O estudo estima que en 2014 a facturación do libro galego foi de 21,05 millóns de €, o que supón un incremento do 2,73 % (560.000 euros), con respecto ano ano anterior, sendo as librarías independentes a canle privilexiada de comercialización, xa que nelas se realiza un 59,30 % das vendas (12,48 millóns de €). Estimando que as librarías galegas facturaron 86,73 millóns de €, as vendas do libro galego supoñerían para elas o 14,38 %, o que supón unha redución de apenas o 0,38 % con respecto a 2013. Xaora, se relacionamos estas cifras de facturación de 2014 coas de 2008, 23,27 millóns de €, a máis elevada até hoxe, a redución foi do 9,54 % (2014).

Edicións paraescolares

Como sucedeu ao longo da década, o estudo amosa como o volume da edición e facturación nas linguas cooficiais concéntrase nos libros de Literatura, Texto e Literatura Infantil e Xuvenil, as que podemos denominar «paraescolares». En 2014 mantense esta supremacía xa que o número de títulos en galego destes tres eidos chega a 1.294, o que representa o 93, 63 %, mentres que o número de exemplares producidos (2.251.000) supón o 94,62 %, sendo a facturación (19,11 millóns de €) o 90,78 % do mercado. Cifras todas elas que testemuñan que no entorno da crise non se modificou a forte dependencia do libro editado en galego con respecto ao mercado escolar e paraescolar.

A edición literaria

No ano 2014 reduciuse lixeiramente o número de títulos da edición literaria en galego (355), incrementándose, porén, o número de exemplares (282.000) e tirada media (794). Diminuíu moi lixeiramente a facturación (2,42 millóns de €), que representa o 11,50 % das vendas do libro en galego. Se facemos a comparación con 2011 (399 títulos, 509 mil exemplares, unha tirada media de 1.573 e unha facturación de 2,84 millóns de €), acentúanse a tendencia negativa. Xaora, o libro literario en galego mantivo neste periodo a súa diversidade de edición e facturación, a costa de reducir o seu volume de edición e a tirada media arredor do 50 %.

No ano 2014 a edición de poesía e teatro incrementou a súa edición até os 62 títulos, incrementando tamén o seu número de exemplares (2,8 % do total do sector) e a súa facturación (250.000 €). A edición de ensaio e estudos literarios baixou con respecto ao ano anterior até os 54 títulos, sendo a súa tirada media de 600 exemplares e a súa facturación de 190.00 €.

No que atinxe á edición de novela, o mercado privilexiado da edición literaria en galego, en 2014 editáronse en galego 239 novelas, o 17,30 % do total da edición; fabricáronse 183.000 exemplares, o 7,70 % do volumen total, o que supuxo unha tirada media de 794 exemplares; facturándose 2,43 millóns de €, o 11,50 % das vendas anuais. En definitiva, a novela que supuxo en 2014 o 67,32 % dos titulos literarios en galego, e o 20,40 % do total do catálogo galego, mantén a tendencia xeral de redución do volume de fabricación e de tiradas medias como estratexia dos editores para asegurar a diversidade da edición e a súa cifra de facturación. Un fenómeno facilitado polos actuais procedementos de impresión dixital e de baixa tirada que permiten realizar tiradas inferiores aos 400 exemplares a prezos asequibles

A edición infantil e xuvenil

No ano 2014 a edición infantil en xuvenil aumentou até o 495 títulos (o 35, 30 % do total); fabricáronse 438.000 exemplares, o 18, 40 % total; e facturou 4,35 millóns de euros, o 20,70 % do total. Se a comparamos cos datos do anao anterior, o número de títulos publicados medrou nun 24 %, o de exemplares baixou o 3,70 %, sendo a facturación case idéntica. Cifras que amosan unha aceptable saúde da edición infantil en galego no entorno da crise do sector.

A edición de libro de texto

En 2014 editáronse 444 títulos de libro de texto (o 32,20 %), fabricáronse 1.531.000 exemplares (o 64,30%), sendo a súa tirada media de 3.443 e a súa facturación de 12,33 millóns de euros (o 58, 60 %). Cifras que amosan o peso elevadísimo deste subsector de edición no conxunto do sector, máis aínda en dous exercicios nos que se publicaron novidades correspodentes á implantación da LOMCE.

 A edición de Ciencias Sociais e Científico Tecnica

No 2014 baixou aos 40 títulos, así como a súa tirada media até 576, sendo a súa facturación apenas o 1,00 % da total. Mentres que a edición de libros Científico técnicos en galego quedou a cero ao longo do ano. O resto dos tipos da edición en galego (libros prácticos e de divulgación, dicionarios e enciclopedias) reducíronse a 40 títulos (3,40 %), fabricáronse 107.000 exemplares (4,50 %), sendo a sua facturación de 1,73 millóns de € (8,20 %).

Onte 1562: A colleita de 2015 de Fervenzas Literarias

/en , , , , , , , , , , , , , , , , , /por

fervenzas_literarias_2015

Como xa é tradición dende hai nove anos, coñecimos onte o ditame dos premios Fervenzas Literarias aos mellores libros e iniciativas do ano 2015. Os Fervenzas son sempre os primeiros da xeira anual de premios a obra editada, ao tempo que teñen a singularidade de ser outorgados por votación de medio milleiro de internautas, que expresan as súas preferencias arredor de vinte categorías da creación editorial galega actual. Como editor non podo máis que abeizoar a continuidade e rigor desta iniciativa de Fervenzas literarias, como a calidade desta revista literaria dixital, auténtica pioneira no noso humilde sistema.

No que atinxe ao resultado desta colleira 2015, estamos moi satisfeitos pola importante presenza de títulos editados por Xerais nas diversas categorías, nalgúns caso sendo considerados como os «mellores do ano». Así sucedeu con A boca da terra de Manuel Rivas, mellor libro de poesía; Raclette de Santiago Cortegoso, mellor libro de teatro, Historia da literatura infantil e xuvenil galega do equipo coordinado por Blanca Roig, mellor libro de ensaio; Europa Express de Andrea Maceiras, mellor libro xuvenil; O papiro do César, mellor libro de LIX traducido (por Isabel Soto e Xavier Senín); O último día de Terranova, mellor capa de adultos e Lendo lendas, digo versos, mellor capa de LIX.

Como tamén moito nos aprace que Xerais sexa considerada outra edición máis como mellor editorial do ano,  Culturgal como «o mellor acontecido de 2015» e Brétemas, a pesar de non ser un blog estritamente literario, continúe sendo valorado. Merecen, ademais, os nosos parabéns Ledicia Costas como «autora do ano», Xosé Cobas como «ilustrador do ano» (ademais de autor das ilustracións das dúas mellores capas) e Armando Requeixo como crítico literario e responsable do mellor blog. Outro tanto a Antón Riveiro Coello, autor d’ Os elefantes de Sokurov, mellor libro de Narrativa; Maria Solar, autora d’ O meu pesadelo favorito, mellor libro infantil; Davila autor d’ O bichero, mellor álbum de banda deseñada, Laureano Araújo Cardalda, tradutor d´ A morte en Venecia de Thomas Mann, mellor libro traducido para o público adulto; Couceiro como mellor libraría e Praza como mellor medio de comunicación.

Abonda con repasar as obras e iniciativas recoñecidas como finalistas en cada unha das categorías para recoñecer a diversidade da oferta do sector editorial galego, a pesar de que non amanaisen os ventos da crise nin a inacción das políticas públicas de lectura. O 14 de maio, data na que se celebrará no Teatro Principal de Compostela A Gala das Letra, organizada conxuntamente pola AELG, AGE e Federación de Librarías de Galicia, coñeceremos un novo ditame sobre o publicado en galego o pasado ano. Xaora, as nosas beizóns aos responsables de Fervenzas e a todos os autores e autoras, ilustradores e ilustradores, tradutores e tradutoras e editoras recoñecidas.

Onte 1558: Usuarias das bibliotecas

/en , , , /por

Celebrouse onte o Día dos usuarios das bibliotecas públicas, unha efeméride que pretende render homenaxe a todos os socios e socias da rede de lectura pública galega, ao tempo que dar a coñecer os seus servizos e actividades. Sen dúbida unha boa iniciativa, xa que moi poucas veces se salienta na nosa axenda política e cultural a importancia das bibliotecas públicas e do elevadísimo número de persoas que utiliza os seus servizos. Se botamos man dos datos publicados polo INE, correspondentes a 2014, chama moito a atención que en Galicia este colectivo de usuarias de bibliotecas supere o millón de persoas, das que 877.616 son adultas e 145.567 menores. O 37,40 % da poboación galega é usuaria do servizos bibliotecarios, unha porcentaxe que se sitúa dez puntos por baixo da media española, mesmo moi lonxe do 75,2 % de Catalunya ou do 55,5 % da Comunidade de Madrid. No conxunto do estado o número de usuarias é case de 22 millóns, o 47,0 % da poboación, incrementándose ao longo dos útimos anos, coincidindo cos da crise e, paradoxicamente, coa diminución dos recursos públicos destinados ao funcionamento e dotación das bibliotecas. Nunca insistiremos abondo na importancia da biblioteca como a primeira institución cultural pública de cada comunidade local especializada en lectura e acceso á información en todos os soportes e formatos. Apostar pola mellora da rede das bibliotecas públicas é un dos investimentos máis rendibles.

Onte 1537: «O último día de Terranova» en Vigo

/en , , , , , , , /por

Rivas_Patiño_18-12-2015

XG00215001O pintor Antón Patiño e o escritor Manuel Rivas conversaron onte no Club Faro de Vigo arredor d’ O último día de Terranova. Antón, fillo de Antón Patiño Regueira, o fundador de Librouro, lembrou a presenza do seu pai na oficina da libraría «onde estaban os libros marxistas e os libros en galego, que chegaban ás veces mollados, moi protexidos, que viñan nos sotos dos transatlánticos ingleses e chegaban á libraría por medio dos camareiros galegos destes barcos, conformando así unha rede perfectamente organizada de contrabando de libros galegos prohibidos durante os anos da ditadura. Así chegaron as edicións arxentina como As cruces de pedra na Galiza e Sempre en Galiza de Castelao ou Pensamento e sementeira.» Lembrou tamén Antón como o seu pai encargara «unha edición en formato peto de Sempre en Galiza, que se preparou a partir dunha redución da páxina orixinal, o que dificultaba moito a lectura, mais da que se venderon varios milleiros de exemplares en Librouro».

Antón Patiño comezara cualificando O último día de Terranova como «un libro aínda quente, con palabras latexantes, ao que cómpre achegarse como a un ser vivo, onde Rivas fusiona o seu fascinio pola literatura coa que mantén coa natureza no seu último libro de poemas A boca da terra». «O último día de Terranova mantén como fios condutores a fidelidade e a coherencia coa memoria, coma xa fixera n’ Os libros arden mal, un libro árbore co que esta novela mantén moita relación.» Patiño insistiu en que esta novela de Rivas era unha ponla ou unha raíz d’ Os libros arden mal, «unha aleación entre realidade e ficción, soño e realidade, un libro que se enche de libros, de auga, de medos, de sons e texturas». «A dictomía entre cultura e natureza non existe para Rivas, xa que na súa obra constitúen unha aleación máxica.» Rematou Patiño cualificando O último día de Terranova como «unha homenaxe aos libros como sers vivos, onde non falta o humor nin a simultaneidade vangardista, construída coma un palimpsesto, onde se fusionan a literatura e a vida».

Fotógrafo José Suárez

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á exposición sobre José Suárez do Museo Centro Gaiás.

marineiros_15.javiota
Na fotografía galega hai pezas que se transformaron en iconas Galicia do século XX. Ese foi o caso das fotos da despedida de Manuel Ferrol ou dos adeuses de Alberto Martí, que expresan toda a dor da emigracion, como o retrato da muller e a radio de Virxilio Vieitez, traduce a soidade dos que aquí quedaron. Outrosí sucede coa ollada inmensa do neno que garda nos seus brazos a dorniña “Javiota” de José Suárez, enxergando un horizonte que cremos de esperanza. Cartaces en branco e negro son hoxe arquivos de memoria capaces de explicar o noso devir colectivo quizais mellor ca moitos textos académicos. Fotografías que forman parte do noso patrimonio común, cuxa difusión constitúe unha obriga dos poderes públicos ao tempo que unha posibilidade para reflexionar sobre o que fomos, o que somos e o que queremos ser como comunidade de seu.

A exposición sobre José Suárez instalada no Museo Centro Gaiás da Cidade da Cultura até o 27 de marzo é unha oportunidade para descubrir o conxunto da obra dun fotógrafo coñecido que axiña quedou esquecido. 206 fotografías e 150 obxectos persoais, escollidos por Manuel Sendón e Xosé Luís Suárez Canal, conforman unha mostra exhaustiva que percorre todas as series do fotógrafo de Allariz, mesmo as que permanecían inéditas ou nunca expostas, conformando a panorámica duns “ollos vivos que pensan”, título da exposición que corresponde a unha frase de José Bergamín, ao que Suárez retratou no exilio en Buenos Aires. Mais os comisarios, co afán didáctico que caracteriza as súas mostras, quixeron contextualizar o traballo do fotógrafo ourensán nos espazos onde foi mostrado e publicado, dando conta tanto da súa peripecia biográfica como das súas viaxes a Xapón ou Sudáfrica, que influíron na súa obra fotográfica. Contidos presentados en dez audiovisuais que se completan coa posibilidade de consultar nunha taboíña dixital cada un dos libros publicados polo fotógrafo alaricano. Recursos que xunto a un catálogo impreso de magnífica edición cadran unha exposición modélica, tanto polos contidos como pola súa montaxe e diversidade de recursos utilizados.

Xaora, o primeiro que impacta son as series etnográficas dos anos 30, escolmadas no libro “Galicia, Terra, mar e xentes” (Xerais, 1981), onde se recolle parte do traballo fotográfico previo, realizado en Bueu, antes de que filmase a película “Mariñeiros”, que remataría no exilio e nunca sería proxectada en Galicia. “Mariñeiros”, serie publicada en Arxentina en 1937, exposta con éxito en Vigo en 1971, na sala de exposicións da Caixa de Aforros, e escolmada por Xerais en formato almanaque este 2015, por si soa xa merece un lugar relevante na historia da fotografía galega. Un traballo fotográfico no que se aborda en profundidade a vida dos mariñeiros galegos a través de retratos en primeiro plano ou imaxes dos seus obxectos, como redes ou aparellos, mais onde están sempre presentes as persoas ou os espazos onde deixaron a súa pegada. Nesas fotos, como a citada do rapaz da “Javiota” ou a impresionante do Gabián celta, Suárez acuñou o seu estilo de retrato máis característico, onde nunca aparece a ollada frontal, suxerindo con inequívoca tenrura un futuro incerto.

Sorprenden as series de fotografías do exilio (1936-1959), sobre todo as da neve da cordilleira (Suárez foi un gran amante do esquí), as de Tierra de Fuego e as da viaxe a Xapón de 1953, nas que por vez primeira se distanciou das persoas fotografadas. Están presentes, ademais, as fotos que fixo dende o seu retorno do exilio en 1959 até os anos anteriores ao seu suicidio na Guarda o 5 de xaneiro de 1974, días moi difíciles nos que viviu co ánimo vencido. As paisaxes brancas e as persoas vestidas de negro da súa serie da Mancha, de mediados dos sesenta, expresan o seu interese polo Quixote. A serie taurina (1967), un traballo de encargo dunha revista norteamericana, serviulle para explorar as posibilidades expresivas das sombras. Mentres que nas fotos localizadas en Eivissa e Mojácar volveu sobre a súa relación obsesiva entre o ser humano e a paisaxe. Remata a mostra coas fotos tiradas en Galicia nos sesenta, onde recupera o interese pola ollada etnográfica, aínda que non faltan os motivos simbólicos en pezas como a do escaparate de chapeus da rúa do Vilar ou a do crego e as cadeas da praza do Obradoiro.

A mostra de José Suárez emociona até chegar a conmover. Todos e cada un dos seus cartaces posúen alma, todos eses retratos que non miran á cámara deitan melancolía, non exenta dun aceno esperanzado. Suárez soñou que o seu arquivo servise algún día para iniciar unha fototeca galega. Quizais esta excelente mostra, que viaxará a Buenos Aires no outono austral, coincidindo coa Feira do Libro na que Compostela será cidade convidada, contribúa a pór en valor a súa obra. Recoméndoa.

Onte 1525: Culturgal 2015, clausura

/en , , , , , /por

culturgal_2015_despedida_pan_de_capazo

Pechamos onte o Culturgal 2015 cun concerto de despedida de Pan de Capazo, apenas uns minutos de ledicia en tempo de desconto de trinta horas de bulir entusiasta. Comezou a primeira hora do domingo cunha programación na que se resume o espírito do que foi este Culturgal: no Salón de Actos, estreouse diante de varios centos de persoas a película de Xabier DoCampo, Na outra beira das augas grandes; no Auditorio desenvolveuse o concerto de presentación do libro disco Canta o Cuco, co que Uxía e Magín Blanco homenaxean a Manuel María; no Foro presentamos o ensaio de Xavier Navaza, Marcas; na Carpa actuou o coro galego Cántigas da Terra da Coruña, ás portas do seu centenario, coincidindo co das Irmandades da Fala; no Espazo Libro presentouse a fotobiografía de Ramón Piñeiro, que Henrique Monteagudo preparou para Galaxia; e no Ático desenvolveuse Firma e filme, o encontro de produtoras audiovisuais e editoriais para compartir proxectos. Unha programa diverso e transversal que expresa o que foi este Culturgal, onde todas as manifestacións da creatividade cultural galega teñen unha xanela para dialogar cos seus públicos. Pola tarde, a entrega do Premio do Público a Curtocircuíto, o festival de cine de Compostela constituíu un tempiño de acougo para recoñecer unha das iniciativas culturais que constrúen país dende unha estratexia glocal ao servizo da cidadanía e das artes.

Pechamos o Culturgal 2015 coa satisfacción de contar co apoio dos públicos (arredor de 14.500 persoas, unha cifra semellante á da edición anterior) e dos expositores, que nos expresaron o seu apoio ao novo modelo espacial da feira, que facilita a visibilidade de todos os espazos e o conforto dos visitantes. Sabemos que haberá cousas por mellorar, tanto na programación como no arranxo da feira, razón pola que agradecemos moito as críticas e as suxestións. Culturgal aposta por constituírse en espazo de mediación, de encontro entre sectores empresariais, institucións e públicos, razón pola que non pode conformarse. Cos pés ben chantados sobre os seus alicerces, cada edición debe continuar mellorando, innovando e sorprendendo.

O éxito de Culturgal non sería posible sen o seu equipo de profesionais e persoas voluntarias, que sei o deron todo e máis para ofrecer a marabilla da que todos e todas presumimos. Os meus parabéns para cada unha destas persoas tan xenerosas, profesionais e agarimosas. Os meus parabéns para Antón Sobral e Paula Cabaleiro, comisarios da exposición Somos Espazo. Os meus parabéns para Xosé Aldea, o director da feira e para Cecilia Carballido e Arancha Estévez, responsables de Produción e Comunicación, cerebros, corazóns e almas do que sucedeu estes tres días. Vémonos o 2,3 e 4 de decembro no Culturgal 2016. Beizón.

Onte 1524: Culturgal 2015, sábado, xornada grande

/en , , , /por

culturgal_05-12-2015

Foi o de onte outro gran sábado de Culturgal, onde o público familiar foi durante a tarde e o serán o grande protagonista. Os miudos asolagaron  Culturgal de ledicia e esperanza, fose nos concertos ou nos espazos de xogo creativo, onde gozaron de xoguetes e xogos tradicionais, que constituíron un éxito rotundo. É imposible resumir unha xornada tan intensa e diversa de actividades, que foi para nós un bulir constante de aquí para acolá. Xaora, a lembranza de Xosé Neira Vilas estivo moi presente na presentación de Romaría de historias, a súa novela póstuma coma na homenaxe que centos de visitantes foron deixando nos seus post-it. A presentación dos libros electrónicos das editoras galegas, a estrea da edición dixital da revista Luzes, as horas dedicadas á divulgación científica, o encontro de axentes culturais, os recitais poéticos de Manuel Rivas, Gonzalo Hermo e María do Cebreiro, a estrea de discos como Os fíos do querer, a tarde de webseries ou as conversas literarias guiadas por Tino Santiago foron algúns dos momentos que puidemos seguir da xornada grande deste Culturgal. A pesar do inevitable cansazo, pagou a pena quedar á función de noite, o espectáculo Dar de contar a quen pasa, onde brillou o talento narrativo de Cándido Pazo, Celso Fernández Sanmartín, María Lado e Lucía Aldao. Seguimos.

Onte 1523: Culturgal 2015, xornada de apertura

/en , , , /por

culturgal_04-12-2015

Onte puxemos a rodar o Culturgal 2015, que completou a súa xornada de apertura coas visitas de escolares e as primeiras actividades nos diversos espazos. No acto institucional de apertura todos os catro intervinientes (Carmela Silva, presidenta da Deputación de Pontevedra; Anxos Riveiro, concelleira de Cultura de Pontevedra; Román Rodríguez, conselleira de Cultura e eu mesmo) insistimos na importancia da cooperación interinstitucional de tres administracións gobernadas hoxe por tres cores distinitas como na fachenda e orgullo de contar cunha industria cultural como a galega. O protagonismo dos públicos e das empresas e axentes dos diversos sectores neste Culturgal 2015 convida ao optimismo.

Convido a participar hoxe no sábado grande de Culturgal, Xaora, as persoas que non poidan achegarse a Pontevedra poden seguir por streaming en dúas pantallas simultáneas o que acontece nos espazos do Pazo da Cultura. Seguimos.

As miñas palabras de apertura poden lerse aquí.

Onte 1522: Culturgal 2015 listo

/en , , , , /por

culturgal_2015

Despois de moitos meses de preparación onte quedaron aqueladiño os espazos do Culturgal 2015. Estamos moi ilusionados e á espreita. Contaremos con case un cento de expositores e un programa con cento cincuenta actividades literarias, musicais, audiovisuais, dixitais, formativas e lúdicas para todos os públicos. Inevitablemente, montaxe tan complexa como a preparada polo equipo que dirixe Xosé Aldea produce certa vertixe. Xaora, confiamos en que o espírito de entusiasmo contaxioso de Culturgal axudará a resolver continxencias e superar desacougos. Agardámosvos cos brazos abertos. Seguimos.

Onte 1520: Día da dignidade

/en , , , , , , , /por

rosa_parks

Fixéronse onte sesenta anos daquela proeza histórica de Rosa Parks que se negou a deixar a un branco a súa cadeira no autobús. Un comportamento que se forxou como modelo de dignidade, axudando a superar comportamentos e prexuízos racistas e a establecer modelos de igualdade real. Unha desas poucas accións históricas individuais que axudan a mudar ao mundo no horizonte da esperanza. Onte lembramos aquela manifestación de 2002 en Compostela, onde cada un dos nosos paraugas contribuíu a caligrafar o sintagma Nunca mais, que dende entón expresou a indignación dun país disposto a saír do seu silencio conformista. E onte tamén lembramos a Eduardo Blanco Amor no trinta e seis aniversario do seu pasamento, unha figura literaria e humana que (por ventura!) cada ano vai recuperando o seu valor de xigante da literatura galega. A coincidencia desta efeméride coa entrega do premio que leva o seu nome, que nesta edición correspondeu ao noso admirado Xavier Queipo, é outra excelente noticia deste 1 de decembro. Unha data a que ben acae gardala no calendario como «día da dignidade».