Artigos – Páxina 50

O soño de «Tetilla» e outros editores vigueses

11 de Xullo de 2017/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Autores, Editores, Galerías de fotos, Vigo/por bretemas

Dedido o artigo da semana en Faro de Vigo á segunda entrega da historia da edición viguesa, centrada sobre os editores Eugenio Krapf, José Cao Moure e Eugenio Barrientos:

Eugenio Krapf foi o primeiro dos editores vigueses do século XX. Impresor e libreiro vigués nacido en Zürich, establecido na rúa Policarpo Sanz, ademais de publicar innumerables tarxetas postais sobre Vigo e a ría, pasou á historia polas súas edicións de fermoso feitío tipográfico de obras clásicas como «La Celestina» (1900) de Fernando de Rojas ou «El diablo cojuelo» (1902) de Vélez de Guevara.

No primeiro terzo do século XX, a pesar de existir en Vigo moitas imprentas, a maior parte delas dedicadas ás publicacións periódicas, como «Faro de Vigo», «La Concordia», «Vida Gallega» ou «La Ráfaga», a edición de libros decaeu. Foi, sen dúbida, o editor máis destacado dese tempo José Cao Moure, propietario da editorial P.P.K.O, situada en Príncipe 30, un auténtico home orquestra, defensor afervoado do carácter cosmopolita da nosa cidade, que publicou, entre outros moi fermosos libros ilustrados, «Catálogo de Vigo» (1921) e «Vigo en 1927» (1928), auténticas alfaias recuperadas por ventura polo Instituto de Estudios Vigueses.

Como non convén esquecer as achegas que nos anos vinte e trinta fixeron a Litografía e imprenta Roel, que iniciou en Vigo a edición a cor de guías turísticas, e os talleres onde se imprimiron os xornais «Galicia» (1922) de Valentín Paz Andrade, e despois «El Pueblo Gallego» (1926), onde se imprimiron os oito primeiros relatos que Rafael Dieste publicou baixo o título «Dos arquivos do trasno» (1926), co que Vigo recuperaba a edición en galego iniciada por Juan Compañel en 1863.

Despois do alzamento militar, Vigo recuperou a edición de libros grazas á figura do maragato Eugenio Barrientos López, o propietario da editorial Cíes, que dende 1941 a 1958 tivo a súa sede na Libraría Tetilla da rúa Elduayen, dedicada a publicación de postais de Vigo. «Tetilla», como era coñecido popularmente Barrientos, foi un auténtico xenio da edición, aínda non abondo recoñecido. Inventou na triste España de 1945 o formato da novela de peto («bolsilibro») e dun curioso sistema de distribución por kioscos, no que tanto se vendían como se prestaban os libros.

Axudado polo famoso editor catalán Ramón Sopena, Barrientos comezara o seu labor editorial publicando novelas policiais e románticas. Cando coñeceu en Portugal as novelas americanas de «pulp fiction», puxo en marcha senllas coleccións de novela popular, «Biblioteca X» (200 títulos de novela policial) e «Rodeo» (800 títulos de novela do oeste), que pasaría á historia como a colección deste tipo por excelencia, na que publicaron os seus dous principais autores: Marcial Lafuente Estefanía e Fidel Prado. Sen esquecer a Corín Tellado, a famosísima autora asturiana, que tamén publicou as súas primeiras obras en Cíes, na colección «Princesita» de novela sentimental (200 títulos), na que o propio Estefanía chegaría a publicar algún baixo pseudónimo feminino.

Os libros de Cíes creábanse en Vigo, as xeitosas portadas a cor preparábanas en Barcelona os ilustradores Moreno e Tomás Porto, eran impresos e encadernados con fío cosido en Bilbao por Artes Gráficas Grijelmo ou en Madrid pola imprenta Maeza e, finalmente, distribuídos para toda a España dende o almaceniño da editorial en Elduayen onde un encargado e dúas rapazas facían os paquetes que se enviaban por correos. Un incrible modelo de edición popular periférica en tempos de dura posguerra, que desenvolveu un catálogo de case 1.500 títulos, estimándose que puido chegar a publicar seis millóns de exemplares das súas novelas veloces de xénero romántico e de vaqueiros que formaron como lectores e lectoras a millóns de persoas. Cíes solicitaba escritores en anuncios nos principais xornais de España baixo o lema: «Editorial Cíes. Creadores de rotundos éxitos».

A editorial Cíes publicou, ademais, libros de literatura xuvenil de rancio sabor franquista, en coleccións de edición acartanoda como «Amenus» ou «Galatea», ademais de series de banda deseñada como «El pirata cobra blanca» (1947), «Máscara verde» (1949) ou «Rodeo infantil» (1947-1949), auténticas pioneiras do xénero.

A incrible aventura do editor Eugenio Barrientos López rematou en 1958. Con anterioridade, en 1951, Marcial Lafuente Estefanía, o seu autor estrela, instalado nas casas de Pernas de Travesas, non puido rexeitar unha importante proposta económica da editorial Bruguera de Barcelona, a principal competidora de Cíes. Aquel soño de «Tetilla» de edición popular en tempos difíciles (lembrando a Juan Farias), a pesar de durar apenas catorce anos, constituíu o fito máis destacados da historia da edición en Vigo na primeira metade do século XX, que merecería ser recoñecido pola cidade. Un soño que proseguirían os editores galeguistas como Xosé María Álvarez Blázquez e Francisco Fernández del Riego.

Pioneiros da edición en Vigo

4 de Xullo de 2017/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Editores, Galeguismo, Historia, Vigo/por bretemas

Abro co que publico hoxe en Faro de Vigo unha serie de tres artigos sobre a historia da edición en Vigo:

Carlos Núñez abriu a Feira do Libro, instalada na Porta do Sol, cun magnífico pregón no que defendeu o valor da lectura e a pervivencia do libro impreso e do complexo mundo de profesionais que traballan nese sector da industria cultural. Xaora, Núñez, veterano publicista, tipógrafo e deseñador gráfico, salientou o carácter de Vigo como unha das cidades de maior produción de libros de España: “Vigo é a cidade atlántica do automóbil. Vigo é a cidade mundial do conxelado. Mais Vigo é a cidade do libro, a primeira cidade galaica da edición”. Citando, a seguir, os nomes dalgúns editores, impresores e libreiros vigueses.

Dedicado “ao recordo de todos os escritores, artistas, impresores, editores e libreiros, que foron perseguidos ao longo da historia por defender a liberdade de conciencia e expresión”, o emocionante pregón de Núñez salientou a importancia para o Vigo actual da industria editorial e de artes gráficas e a necesidade de acometer unha historia da nosa edición. Un relato (por construír) que, sen dúbida, vai ao fío do desenvolvemento da propia cidade, tanto desde o século XIII, cando aquel “Vicus” medieval foi fundado polas voces líricas de Martín Codax, Mendiño e Xohán de Cangas, poetas que sentiron o feitizo das ondas e da brétema sobre a ría, como no nacemento da cidade contemporánea, xermolada a finais do XVIII na primeira acumulación de capital corsario, que máis tarde, en 1822, supuxo a aparición do primeiro centro de impresión que instalou o coruñés Pascual Arzá, onde se imprimiu o “Semanario patriótico de Vigo” (1823), o primeiro periódico da cidade, coincidindo coa creación (efémera) da nova provincia de Vigo.

Unha historia da edición en Vigo, que continuaría con nomes doutros impresores pioneiros como os de Juan Verea Varela (1835), Sebastián de Iguereta (1840), Gabriel Román (1843) e, sobre todo, co de Ángel de Lema e Marina, fundador da primeira imprenta estable e duradeira en Vigo, onde se imprimiu en 1848 o “Informe sobre el cólera morbo asiático” de Nicolás Taboada Leal, que pode ser considerado como o primeiro libro vigués, e onde o 3 de novembro de 1853 sairía o primeiro número de “Faro de Vigo”, publicación diaria desde 1879, o decano dos xornais españois. Imprenta de Faro de Vigo da que, ao longo de máis dun século, sairía boa parte da produción editorial viguesa, cuxo catálogo merecería ser estudado.

Unha historia das orixes da edición en Vigo que non se podería entender sen a participación de José Ramón Fernández Domínguez “Carballo” e o seu cuñado Alejandro Chao, quen a fins de 1855 convenceron ao impresor Juan Compañel, que até entón tiña en Madrid imprenta de seu, a que se establecese en Vigo. Do obradoiro vigués do editor compostelán, situado entón no 14 da rúa Real (correspondendo ao actual número 21, segundo acreditou o investigador Xurxo Martínez), sairía o 15 de xaneiro de 1856 o primeiro número do periódico liberal “La Oliva”.

Mais será nese mesmo prelo e nese mesmo ano cando o mozo Manuel Murguía publique os seus primeiro poemas, “Nena d’ as soledades” e as súas primeiras novelas, “Desde el cielo”, e “Mi madre Antonia. Primera parte del libro de un loco”. Como tamén será Compañel, tras o casamento de Murguía con Rosalía de Castro, quen publique en 1859 dúas obras da parella: “La Hija del mar”, a primeira novela rosaliana e “La primera luz”, un libriño de lecturas que Murguía concebiu para uso das escolas de primeiras letras de Galicia. A amizade co editor levou á parella mesmo a vivir uns meses do ano 1860 en Vigo, onde se imprimirían as primeiras entregas do inconcluso “Diccionario de escritores gallegos” de Murguía e onde en 1863 se publicarían os poemarios de Rosalía Castro “A mi madre” e “Cantares Gallegos”, que saíu do prelo o 17 de maio daquel ano. Unha relación do editor cos Muguía-Castro coa que Vigo quedou unida para sempre co proxecto histórico de recuperación e normalización da edición en lingua galega, á que nos debemos os editores actuais.

Outros impresores vigueses do dezanove foron Fernández de Dios, a quen se debe a edición de “Monografías de Vigo” (1878) de Vesteiro Torres (unha figura a recuperar); Ángel Varela Ruiz, que no prelo da rúa Carral publicou libros de Eduardo Chao e Nicolás Taboada Leal; Cerdeira e Fariña (1897) e o impresor suízo Eugenio Krapf, que a comezos do século vinte fixo fermosas edicións de clásicos españois. Como tamén son de salientar as publicacións saídas do prelo do xornal “La Concordia”, onde se editou, entre outros libros “La corona de fuego” de Luis Taboada Coca, o máis famoso dos escritores vigueses daquel tempo.

Acerta Carlos Núñez cando reivindica a memoria destes editores pioneiros, como dos fabricantes de papel do século XIX, que tamén os houbo en Vigo, semente da edición viguesa do século XX, á que nos referiremos noutra entrega.

Tendas con historia

27 de Xuño de 2017/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Cidades, Portugal, Urbanismo, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao programa da Cámara Municipal do Porto de protección aos establecementos comerciais con máis de cincuenta anos de historia:

A Cámara Municipal do Porto identificou as primeiras 37 tendas históricas da súa cidade, que estarán protexidas no programa “Porto de Tradição”. Establecementos todos cun mínimo de 50 anos de actividade, entre os que se inclúen algúns tan coñecidos polos galegos como a ourivesaría Coutinho (1859), a papelaría Modelo (1921), as librarías Lello (1869) e Académica (1912), a vidraría Fonseca (1908), a padaría Ribeiro (1878), a confeitaría Arcadia (1933), os cafés Majestic (1921) da rúa Santa Catarina e Guarany (1933) da avenida Aliados, a mercearía A Favorita do Bolhão (1934), a xastraría London Style (1918) ou a farmacia Lemos (1780). Xaora, alén desta lonxevidade, sexa pola especificade do seu produto ou servizo como pola súa ubicación, decoración ou estilo, todos posúen un significado para a historia e a memoria da cidade portuense. Son, en definitiva, tendas con historia, que forman parte do patrimonio histórico material e inmaterial e como tales merecen ser apoiadas e conservadas.

“Porto de Tradição”, programa semellante ao de “Lojas con História” da Cámara de Lisboa, naceu para contribuír a preservar e facer sostible as actividades económicas destes establecementos e afrontar a “Lei do Arrendamento Urbano”, que en Portugal supuxo un aumento desorbitado dos alugueiros e fixo perigar a viabilidade do comercio tradicional. Lonxe de calquera saudosismo dun tempo que nunca regresará ou do perigo da súa fosilización como “tendas museo”, este programa municipal portuense establece medidas de protección e apoio económico (incluídos beneficios fiscais para os propietarios dos inmobles das tendas distinguidas), tanto no que atinxe a autorización de intervencións no interior ou exterior como da divulgación e promoción da súa actividade económica. Preténdese, pois, que estas tendas de comercio tradicional, integradas como patrimonio da memoria colectiva e da identidade da cidade, sexan ademais trabes no proxecto da súa rexeneración urbana.

Magoadamente en Vigo un programa de conservación de tendas con historia como o portuense chegaría xa moi tarde debido a que nas últimas catro décadas se produciu unha desfeita do tecido comercial vigués do século XX. As tendas do centro son hoxe apenas nomes que quedaron na memoria de noso: as mercearías como A Favorita e Amalia; os cafés como Derby, Goya ou Flamingo; as cervexarías como Joaquín ou Eusco; as librarías como Cervantes ou Barrientos; as papelarías como a Española ou a Comercial; a tenda de música de Manrique Villanueva de Velázquez Moreno; as zapatarías como Miami, Segarra, Novus, Cruces, Bar, Chavalín ou Layton; xoiarías como Resende ou Arosa; as pastelarías como As Colonias e Arrondo; os comercios como as Tres BBB, El Louvre, o Sport, Esmar, Gladys, Vigobazar, Cividanes, Joperi, Ropal, Blancazul, Galerías Romero, A Norma, Kadete, Gervasio, Karina, Barros ou Pousa; as farmacias como a de Carrascal ou Sanchón; quioscos como o Perrete; os almacéns como El Pilar, El Príncipe, Simeón, Olmedo, Asefal e Alfredo Romero; as xoguetarías como Tobarís e Moya; os bazares como Reguera ou A Ideal… Unha relación interminable que a memoria de cadaquén pode engrosar coa dos cines, hoteis, restaurantes, pubs, clubs, discotecas e mesmo algúns centros educativos borrados da xeografía de noso. Tendas con historia reemprazadas polas das cadeas de vestiario e polas oficinas de bancos e caixas, caídas arestora en desgraza, como se ve na desoladora rúa Policarpo Sanz, con boa parte dos seus baixos a barbeito.

Decote gabámonos de vivir nunha cidade marabillosa e temos razóns abondas para facelo. Mais non podemos negar que o Vigo actual é unha cidade capaz de devorarse a si mesma, incapaz de singularizarse e conservar boa parte da súa arquitectura pétrea e tecido comercial que fixo daquel Vigo de hai cincuenta anos unha cidade probablemente máis cosmopolita e moderna do que é na actualidade. Por ventura, aínda quedan abertas algunhas tendas con historia, auténticas mohicanas que merecen ser catalogadas e protexidas polo concello, como se está facendo en Porto, a cidade atlántica da que tanto temos que aprender. Unha nómina que comezaría coa xoiaría de Ramón Fernández de Príncipe, a esmaltaría dos Hernández de Gran Vía, a armería a Naval Viguesa de Carral, a farmacia de Díez de Castrelos, a pastelaría Ramos de Pi e Margall, a libraría Librouro de Eduardo Iglesias, as ferraxarías Iturmendi de Progreso e Julio Rico da praza de Almeida, a tenda de electrodomésticos Carbón Radio de Camelias, a viñoteca Arjeriz de Carral, o Herbolario Vanara de Sanjurjo Badía… Relación na que non poden faltar outros moitos establecementos do Vigo Vello, de Teis, Travesas, Bouzas e o Calvario abertos de 1960 en diante. Poñer en valor estas tendas con historia é un exercicio pendente.

María Victoria Moreno, Mestra

21 de Xuño de 2017/en 17_de_maio, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Autores, Xerais/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a escritora María Victoria Moreno, que será homenaxeada o 17 de maio de 2018:

Nunca saberei agradecer o privilexio que me concedeu a escritora María Victoria Moreno de ser o editor dos seus últimos libros. Apenas dous anos nos que compartimos as angueiras das edicións do seu ensaio “Diario da luz e a sombra” (2004) e de “Eu conto, ti cantas” (2005), un libro de contos de animais en verso, ilustrado por Manuel Uhía. Proxectos nacidos despois dunha conversa inesquecible na Feira do Libro de Pontevedra de 2003, que ela mesma inaugurara cun pregón espectacular, toda unha arenga rimada, na que chufou ben chufada a Pontevedra do alcalde Miguel Anxo Lores, na que se definiu como “snob e insurrecta”, “anque moitos paus lle deran”, na que agarimou aos seus alumnos e alumnas dos institutos Valle-Inclán e Torrente Ballester e na que tamén gabou aos libreiros como “intermediarios de mercancías sen fronteiras, traficantes dunha droga que sustenta os espíritos inquietos e ennobrece as ideas”.

Outra intervención xenial desta letraferida amante do Quixote, Lorca e Miguel o de Orihuela, nacida en Valencia de Alcántara, de orixe andaluza por parte da súa nai mestra e de labregos acomodados da raia entre Cáceres e Toledo por parte do seu pai militar que, despois de estudar o bacharelato en Barcelona e a carreira de Filoloxía Románica en Madrid, chegou casualmente a Pontevedra en 1963 como profesora interina do instituto feminino. Casualidades, que despois de dous anos en Lugo, onde coñeceu ao profesor Xesús Alonso Montero e comprendeu a distribución social da lingua galega, a levaron a escoller facer a súa vida na vila do Lérez e a instalarse con todas as consecuencias no galego, idioma que aprendeu decontado como boa políglota (falaba, ademais, francés, catalán, italiano, portugués e algo de romanés) e do que chegaría a ser profesora clandestina nos anos do Tardofranquismo. Escollas de cidadanía que estendeu a escribir tamén toda a súa obra literaria en galego, desde os primeiros contos para a rapazada, que presentaría a comezos dos setenta aos certames do Facho, á súa primeira obra publicada, “Mar adiante” (1973), a historia dunha mestra que puxo escola nun barco, o “Arroás”, sen dúbida, unha das novelas fundadoras da literatura infantil en galego.

Abondou un café demorado na terraza do Blanco y Negro para que María Victoria me propuxese que Xerais editase un libro sobre a súa experiencia, dende había sete anos, como doente de cancro de mama. Aceptei decontado convite tan valente, xa que sempre admirei a pulsión literaria e a afouteza da pontevedresa, probablemente desque lera o seu memorable “Leonardo e os fontaneiros” (1986), unha das súas obras máis queridas, pola que obtivera o Premio Barco de Vapor de SM, novela que creo pode considerarse como unha das primeiras de corte realista da literatura infantil en galego, da que insistimos foi pioneira. Cando me enviou o orixinal do ensaio, co título inicial de “I.T.V. (diario da luz e a sombra)” só me puxo dúas condicións: primeira, que se decidía finalmente editalo, lle propuxese as modificacións que me parecesen máis oportunas (foron moi escasas, o texto pareceume xa na primeira volta unha peza literaria pulcra e de beleza desconcertante); segundo, que lle escribise un prólogo. Así o fixen, o mellor que puiden, treméndome moitas veces as mans sobre o portátil, contaxiado pola súa aposta pola vida e pola esperanza nun texto autobiográfico escrito en condicións inclementes.

Durantes aqueles meses de edición do seu diario, cando compartimos na súa casa con ela e co seu compañeiro, o escritor Pedro Ferriol, con quen formou a Sociedade literaria Olmo, un bo vaso de viño tinto e unhas cabichas ben apuradas, comunicounos a súa convicción de que nunca é tempo de abrirlle as portas á desolación, insistíndonos na importancia de conservar todo aquilo que confire á vida un valor, de descubrir nas rutinas diarias, por dolorosas ou difíciles que sexan as situacións, pequenos praceres insospeitados, do amor polos animais, de establecer vencellos afectivos e amorosos coas amizades ou contar coa serenidade abonda para enfrontar os contratempos do devir cotián.

María Victoria Moreno foi unha auténtica Mestra que deixou aquela súa pegada profundamente humana, esa paixón por vivir, esa destilación de vida en estado puro, no seu alumnado, nas súas amizades e, sobre todo, nos seus milleiros de lectores e lectoras. A súa obra literaria, moi valiosa, dende a máis coñecida, narrativa, como a ensaística ou poética, até agora menos visible, recompilada polo seu amigo Xavier Senín no libro “Elexías de luz “ (Xerais, 2009), terá o vindeiro ano, no que será homenaxeada no Día das Letras Galegas, unha oportunidade única de ser recoñecida por lectores e lectoras de todas as idades.

A candidatura de Cíes

13 de Xuño de 2017/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Medio_Ambiente, Política, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a candidatura das Illas Cíes para ser declaradas pola UNESCO como Patrimonio da Humanidade:

“Nas illas Cíes está o paraíso”. Unha frase inesquecible para min que repetía a nosa veciña Angelita que, hai cincuenta anos acampaba todas as fins de semana do verán en Cíes. Angelita e o seu home, Angel, traballador da conserva, formaban parte daquel grupo de campistas vigueses, auténticos pioneiros, que comezaron a poñer en valor as illas de Monteagudo, Faro e San Martiño como o primeiro tesouro natural da ría de Vigo. Campistas dos anos sesenta, moi anteriores aos hippies que chegarían na década seguinte, cuxa teimosía facilitou que en 1968 a empresa Vapores de Pasaje S.A. botase aquel “Islas Ficas”, mítico buque para medio milleiro de persoas que uniu durante tres décadas os peiraos de Vigo e Rodas. Popularmente bautizado como o “Ficas” –denominación (non sabemos se é unha lenda urbana, acuñada polo navieiro Rodrigo Freire) nacida da confusión do rexistrador, que confundiu un “s” cun “f”, xa que o nome orixinal era o de “Islas Sicas”, para Gerardo Sacau, unha das formas históricas do nome de Cíes– reemprazaba as vellas lanchas a vapor da empresa de Emilio Fábregas, Vapores de Pasaje y Turismo, como “Balea”, “Vigo” ou “Nuevo Senén”, que dende 1922 facían as excursións turísticas á illa norte.

Case cincuenta anos despois da botadura do “Ficas”, tras case catro décadas como Parque Natural (1980) e tras tres lustros da declaración como parte do Parque Nacional Marítimo Terrestre das Illas Atlánticas, as illas Cíes son a primeira e máis valiosa das alfaias do tesouro natural da Ría de Vigo e, tamén, o principal reclamo turístico internacional de toda a área metropolitana, superando segundo algunhas estimacións os 300.000 visitantes anuais, nun punto xa moi perigoso de saturación da presenza humana para a conservación dos seus espazos naturais. Gabadas as súas praias como “unha das mellores do mundo”, incluídas nos máis importantes roteiros turísticos, dende hai catro anos o concello de Vigo, presidido polo alcalde Abel Caballero, prepara concienciudamente a candidatura das illas Cíes para que sexan declaradas como Patrimonio da Humanidade, o que contribuiría tanto a consolidar a promoción turística internacional da nosa área metropolitana e a inclusión do noso porto nas rotas atlánticas de cruceiros como ao reforzamento da protección e preservación do ameazado ecosistema do arquipélago.

E razóns non lle faltan ao concello de Vigo para argumentar esta candidatura de Cíes como patrimonio da humanidade, dende os valores medioambientais e paisaxísticos excepcionais das illas, pasando polos seus vestixios históricos castrexos, o patrimonio subacuático (até sete pecios) agochado nas súas augas, a tradición mítica e lendaria (das chamadas “illas dos deuses”), as referencias literarias na obra de Jules Verne, un dos seus primeiros divulgadores, como a memoria de ducias de naufraxios, até a súa magnífica integración e comunicación marítima nun entorno metropolitano urbano de medio millón de persoas. Sen esquecer que nos cantís de Cíes nidifica a colonia máis importante do mundo de gueivota patiamarela, así como outras aves mariñas en perigo como o cormorán, o arao, a gueivota cincenta ou o paíño. Os botánicos levan catalogadas alí máis de seiscentas especies diferentes, algunhas tan recentes como o “pé de paxaro”, outras únicas coma a “camariña” ou en perigo de extinción como a “herba de namorar” presentes nas dunas da praia de Rodas. Como tamén son moi singulares os seus hábitats acuáticos e a fauna de vertebrados mariños, coa presenza de golfiños, arroaces, marsopas e tartarugas.

O que non se entende, no que debería ser un proxecto estratéxico para o Vigo metropolitano, apoiado polas forzas políticas e entidades sociais e veciñais, é que a última hora, cando está a piques de formalizarse o proxecto do concello de Vigo diante do Ministerio de Cultura, aparecese a Xunta de Galicia anunciando unha candidadura alternativa para o conxunto do Parque das Illas Atlánticas. Outra pedra no zapato coa que o goberno de Feijoo pretende amolar ao alcalde Cabellero, como a do transporte metropolitano ou a chegada sine die do AVE por Cerdedo, que sen embargo en Vigo deixan en ridículo ao seu partido e comprometen as posibilidades de Elena Muñoz como candidata á alcaldía. Máis aínda, cando non é difícil percibir o compromiso de Feijoo coa da Ribeira Sacra, a outra candidatura galega (magnífica, sen dúbida) que se está a preparar para ser recoñecida pola UNESCO. Os papeis non terman de todo. Bo sería que Alberto Núñez Feijoo trasacordase desta clara metedura de zoca e apoiase tamén sen matices a candidatura das illas Cíes como Patrimonio da Humanidade, formalizada polo concello Vigo e apoiada por toda a urdime cívica viguesa.

Un plan para o Castro

30 de Maio de 2017/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a propoñer un plan director para o arranxo do monte do Castro:

Somos moitos os vigueses que, sobre todo durante as fins de semana, camiñamos polos vieiros do monte do Castro. Como son moitas as familias que acompañan aos seus picariños nas zonas de xogos e bicicletas ou as atletas e ciclistas que utilizan este espazo natural para facer deporte. Paseos e camiñadas nas que aínda é posible identificar o rechouchío dos paxariños da cidade, gozar do aroma da terra mollada e mol nos seus vieiros, e a fragrancia do amplo catálogo forestal e floral alí acubillado como un auténtico tesouro urbano. Rotas coñecidas dende a nosa infancia, consolidadas polas pegadas sobre o xabre de varias xeracións, por fortuna aínda conservadas na maior parte como hai décadas, nas que hoxe dá xenio escoitar as novas voces dos vigueses inmigrantes ou o zunido das bicicletas acrobáticas baixando a escape cara o Campo de Granada.

Camiñadas nas que é inevitable deterse a enxergar durante uns segundos o horizonte das Cíes e pasmar coa beleza da ría e o estrépito das instalacións portuarias ou as do farturento e industrial Val do Fragoso, dende o miradoiro das áncoras de Rande ou asomándose ás propias murallas do Castelo (a 147 metros de altitude sobre o nivel do mar) das que o concello derrubou tan acertadamente a edificación hosteleira que tanto as afeaba. Para o cruceirista ou turista ben informado, como para o veciño transformado en viaxeiro curioso na propia cidade, a visita do Castro constitúe unha oportunidade magnífica para achegarse á historia e á orixe de Vigo, xa que ese pulmón vexetal urbano contén tamén o seu ADN.

No Castro está a orixe castrexa de Vigo, unha auténtica protocidade asentada no chamado monte Feroso, aínda sen desenterrar na súa maior parte, que puido ocupar case 17 hectáreas e contar con 5.500 habitantes, como sinala Carlos Núñez no seu libro máis recente, “Vigo metropolitano na Galicia céltica (Xerais 2017). Mais sen esquecer que dende o miradoiro oeste da muralla do Castro poden ir identificándose cada un dos castros das terras do Fragoso: o de Beirán en Matamá, o de Barrocas en Valadares, o do Monte da Mina e o Piricoto en Castrelos, o de Erbille e Guizán en Mos, o de Xestoso en Bembrive, o do Castriño e o Carballal en Cabral… Mais no Castro tamén podemos identificar as pegadas que deixou a economía marítima romana, o esplendor literario dos nosos trobeiros medievais e todo o perfil da cidade industrial atlántica que agromou nos areais do Berbés e San Sebastián, estendida hoxe de Guixar a Samil.

No Castro están as que deberían ser consideradas como as primeiras aulas da historia de Vigo, de visita obrigada para todos os escolares e curiosos. O Parque Arqueolóxico museificado da aba oeste, clave para entender o Vigo castrexo e romano. As murallas que protexían o castelo pioneiro do Penço, e o posterior edificado na segunda metade do século XVII, imprescindible para entender episodios como a batalla de Rande de 1702, a invasión inglesa de 1719 e a propia Reconquista e fundación da cidade. O primeiro depósito municipal de augas, instalado en 1903, coincidindo coa cesión do Castro ao pobo de Vigo e os primeiros plans de axardinamento do arquitecto Jenaro de la Fuente, cando comeza a configurarse a fasquía da cidade policéntrica actual. O monolito, situado ás portas do Castelo, en lembranza das 136 persoas asasinadas alí polo franquismo entre 1936 e 1942, como a mal chamada “cruz dos caídos”, que non entendemos como continúa alí chantada.

Unha peza tan valiosa como a do monte do Castro, como sucede con esoutra alfaia viguesa do parque de Castrelos, precisa dunha protección integral da que hoxe carece. Como xa reclamou o arquitecto Jaime Garrido, cando publicou “El origen de Vigo. El monte de O Castro y su castillo” (Deputación de Pontevedra 2011), o Castro precisa un plan director que contemple a recuperación da muralla e dos baluartes do castelo, mais tamén que facilite o desenvolvemento das excavacións do Parque Arqueolóxico. Un plan que atenda a catalogación do patrimonio forestal e floral do parque e do seu albeiro, así como o mantemento e arranxo dos seus vieiros, que constitúen a única oportunidade que temos milleiros de vigueses para camiñar por terra. Un plan que regule de forma moito máis restritiva o tráfico e o estacionamento de automóbiles até conseguir a peonalización da estrada que rodea a muralla e impida que o vial de circunvalación sexa o grande aparcadoiro gratuíto do centro. Un plan que debería contemplar, ademais, a utilización do parque como un espazo literario, sobre todo no denominado Paseo de Rosalía de Castro e no miradoiro Martín Codax, onde se lembra ao poeta sobre o que se fundou esta cidade. No Castro está o ADN de Vigo, merece todos os coidados e mimos.

A batalla da AP-9

23 de Maio de 2017/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Cidades, Política, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a situación da AP-9 e a súa relaicón coa cidadanía galega:

No acto de celebración do corenta aniversario dos Premios da Crítica Galicia, Román Rodríguez, lembrou que a primeira edición destes galardóns coincidira en 1978 coa finalización da ponte de Rande, que sería aberta ao tráfico o 7 de febreiro de 1981. Unha proeza da enxeñaría, deseñada no tardofranquismo, daquela a ponte atirantada máis longa do mundo e, agora, a icona da Ría de Vigo de finais do século XX, que catro décadas despois está sendo ampliada para mellorar a mobilidade entre ambas as dúas bandas do mar de Vigo, o que axiña mudará a fasquía de peza arquitectónica máis identificable da nosa liña do ceo.

A ponte de Rande, ademais de formar parte do tramo máis transitado da AP-9, medula de 200 km que comunica o eixo atlántico urbano de Ferrol a Tui, soporta cada día o tráfico de máis de 50.000 vehículos, que dende 2006, liberados de pagamento, tras unha longa loita da veciñanza do Morrazo, contribúen sen embargo a incrementar a factura millonaria dunha peaxe en sombra pagada a medias entre a Xunta de Galicia e o Ministerio de Fomento a Audasa, propietaria da infraestrutura.

Como usuario moi frecuente que son da AP-9, anóxame o estado deplorable actual dun vial con deficiencias de mantemento, con redución do persoal asistente, con horarios precarios nas áreas de servizo, con obras interminables na calzada e perigos constantes que, nuns casos, ralentizan a marcha moi por baixo do que sería razoable, e noutros, longas demoras provocadas polos frecuentes accidentes ou avarías na ponte de Rande ou na travesía de Compostela. Inconvenientes polos que os sufridos usuarios nunca somos compensados economicamente nin sequera recibimos desculpa ningunha por parte da concesionaria.

Outro abuso máis de Audasa que dende a apertura do primeiro tramo da autoestrada en 1973 leva ingresados por peaxes máis de 2.400 millóns de euros e que cada día factura máis de 360.000, dos que se estima 100.000 serían de beneficio neto para a súa propiedade, cuxo 45% detenta Corsair Capital, un fondo inversor norteamericano, o 23,8% Abanca, o 15,5% Sacyr, os tres principais accionistas. Un negocio formidable para eles, unha auténtica bicoca, tanto pola súa amplísima marxe de beneficio como pola súa garantía de continuidade nas tres próximas décadas, xa que a concesión, non o esquezamos, foi prolongada en 2000 polo goberno de José María Aznar até os 75 anos (2048), e se isto non abondase, para os usuarios non existe vial alternativo gratuíto ningún.

As cidades galegas do Eixo Atlántico, onde se concentra hoxe o 70% da poboación galega, son reféns da concesionaria da AP-9, unha empresa con inequívoco afán recadatorio e moi refractaria a asumir as demandas dos seus usuarios, a dialogar coas administracións ou sequera a devolver á cidadanía por medio do mecenado e da acción sociocultural e deportiva unha parte dos seus enormes beneficios. Velaí as dificultades que ten o concello de Vigo para establecer un acceso gratuíto ao centro de Vigo dende a rúa Buenos Aires, unha medida solicitada dende hai máis de dúas décadas, ou para obrigar á concesionaria a tomar as medidas necesarias para mitigar a contaminación acústica que padecen milleiros de veciños de Teis. Eis a sanción que o Porto de Vigo impuxo á Audasa polo impago de taxas por uso do dominio portuario na ponte de Rande. Velaí as numerosas queixas nos medios de comunicación e nas redes dos usuarios da AP-9 que reciben como única resposta da concesionaria o incremento dunhas tarifas desproporciondas nunha infraestrutura varias veces amortizada.

A solicitude da transferencia da titularidade e das competencias da AP-9 á Xunta de Galicia, medida proposta polo BNG e aprobada por unanimidade no Parlamento de Galicia, debería abrir un novo modelo de xestión da AP-9 dende Galicia e ao servizo dos intereses xerais da cidadanía galega. Unha medida que, a pesar da negativa inicial do goberno de Rajoy, é perfectamente posible, xa que no seu momento se produciron transferencias de vías similares en Cataluña e Euskadi, e mesmo o actual goberno está disposto a asumir a factura millonaria do rescate das autoestradas fantasmas madrileñas. Como tamén sería posible reducir substancialmente as peaxes dos usuarios, introducir descontos por frecuencia ou establecer a gratuidade para determinados tramos.

Xaora, é imprescindible mudar a relación actual entre os usuarios e a concesionaria, que debe asumir que o contrato de explotación, tamén recolle obrigas e dereitos dos usuarios. A batalla cidadá por establecer un novo marco coa AP-9 está aberta. A unidade de acción de todas as forzas políticas nesta causa de país é imprescindible para establecelo.

40 anos dos Premios da Crítica Galicia

16 de Maio de 2017/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Cultura, Premios, Vigo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á celebración do corenta aniversario dos Premios da Crítica Galicia:

No serán do martes 16 de maio de 1978 celebrouse no Hotel Samil Praia a cea na que se outorgaron os primeiros Premios da Crítica Galicia. Dende entón e de forma ininterrompida, estes premios recoñeceron cada ano a excelencia e a relevancia dos traballos máis destacados nos diversos ámbitos e disciplinas da creación cultural e da investigación galega (literatura, investigación, música, artes plásticas, escénicas, cine, gastronomía e iniciativas culturais e científicas). Concibidos antes do inicio do proceso autonómico, cando non fora recoñecido o autogoberno galego nin oficializado o uso público e educativo da lingua de noso, os Premios da Crítica Galicia asumiron o protagonismo e a responsabilidade da sociedade civil na tarefa de visibilizar, prestixiar e popularizar o labor dos creadores galegos (“escritores, artistas e intelectuais”) que traballaban “en condicións moitas veces heroicas, á contra e caladamente, case no anonimato”, como figuraba nas intencións recollidas no manifesto fundacional publicado polos organizadores.

Nacidos no buligar daquel Vigo inquedo e estrepitoso de finais dos setenta, coincidente en boa medida coa primeira corporación democrática presidida por Manuel Soto e coa primeira reconversión industrial (un piquete de traballadores de Ascón dirixiuse aos participantes naquela primeira cea), estes premios xermolaron no activismo dos integrantes da xunta directiva do Círculo Ourensán-Vigués (COV), unha sociedade recreativa, non estritamente cultural, que desenvolvía un amplísimo programa de dinamización cultural galeguista con especial incidencia na celebración do 17 de maio, Día das Letras Galegas. Emociona lembrar hoxe que os Premios da Crítica Galicia (bautizados nos primeiros borradores como “Premios Martín Codax da Crítica en Galicia”) naceron apenas como unha iniciativa máis, incluída no programa da “Semana das Letras Galegas” organizada polo COV, do que ademais formaban parte a “Romaría das Letras Galegas”, celebrada en Castrelos (o domingo 14), as representacións de catro grupos teatrais nos locais das asociacións veciñais, así como unha mesa redonda sobre “A cultura galega nunha nova circunstancia política”, na que coordinados por Xesús Alonso Montero interviron X.L. Méndez Ferrín, Ramón Akal, Xosé María Álvarez Blázquez, Xosé Fortes Bouzán e Luís Álvarez Pousa.

Dende aquela proeza de 1978, repetida noutras edicións, os Premios da Crítica Galicia conseguiron acuñar devagariño un modelo de “traballo aberto, racional e colectivo pola cultura galega, integrador de amplos sectores da cidade para que a cultura non sexa un elemento pasivo nin discriminador”. Un modelo de activismo cultural, alicerzado sobre as trabes do pluralismo, a integración e a independencia dos poderes públicos, capaz de reinventarse en varias ocasións ao longo de catro décadas e de manter un diálogo permanente coa creacióne coa industria cultural, que ao longo deste periodo se foi desenvolvendo con tanta vontade como enormes dificultades para os seus emprendedores. Un traballo heroico ao que non foi alleo o entusiasmo, a teimosía e a afouteza do editor Bieito Ledo, alma mater tanto daquel proxecto fundacional, como presidente do Círculo Ourensán Vigués, como dos actuais Premios da Crítica Galicia, que neste ano ditaminarán a súa cuadraséxima edición o vindeiro 4 de novembro. Unha iniciativa exitosa, na medida que estes premios foron capaces de convertirse nun indicador fundamental da boa saúde (a pesar dos atrancos e dos pasos adiante e atrás) da cultura galega nos seus diferentes eidos, para o que foi decisiva a achega xenerosa e corresponsable do criterio do milleiro de persoas participantes nos xurados das súas oito modalidades.

O vindeiro sábado, 20 de maio, ás 12:00 horas no Auditorio de Afundación da rúa Policarpo Sanz 26, os Premios da Crítica Galicia celebrarán o seu corenta aniversario con todas as persoas que desexen acudir. Estrearase un documental de corenta e cinco minutos de Televisión de Galicia, no que se reconstrúe o relato cultural destas catro décadas, ademais de contar como colofón coa actuación excepcional do gaiteiro Carlos Núñez. Un acto para celebrar este éxito colectivo da sociedade civil viguesa, logo por ventura extendido ao resto do país, tanto pola súa teimosa continuidade, capaz de crear unha nova tradición, como pola súa capacidade de apertura, innovación e integración. Xaora, tamén será unha oportunidade para abordar o futuro tan incerto para a nosa lingua e enxergar con esperanza os retos dunha cultura, que non é allea aos procesos actuais de hibridación dixital nin aos perigos de homoxenización cultural.

Manuel de la Fuente

9 de Maio de 2017/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Vigo, Xornalismo/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a lembrar ao escrtior e xornalista Manuel de la Fuente:

O pasado 3 de maio cumpríronse quince anos do pasamento de Manuel de la Fuente, o inesquecible escritor e redactor de “Faro de Vigo” durante máis de catro décadas. Lembrouno o seu neto, o tamén escritor Pedro Feijoo, no seu blog, cualificando a quen foi “un dos xornalistas vigueses de toda a vida” como un “devoto namorado de Vigo”, “un home de natureza inqueda”, “un dos xornalistas imprescindibles para comprender a memoria de Vigo”, “un estudoso infatigable, un investigador sagaz, a quen se lle debe o mérito de ter contribuído a acender non poucas luces da nosa historia recente, xa non só da crónica viguesa, tamén e en boa medida da galega”.

Coñecín a Manuel de la Fuente nos últimos anos da súa vida profesional en Faro de Vigo, xornal no que entrou como redactor en 1951 e no que se xubilou en 1997. Lembrarei sempre a súa chamada telefónica para agradecerme o envío dunha das fotobiografías que publicara Xerais con motivo do día das Letras Galegas, na que aproveitou tamén para preguntar se a miña familia tiña algo que ver coa de Dalmacio Bragado Ruiz, o anarquista vigués da CNT que impulsou durante a segunda república o sindicato de boteiros e lancheiros do porto de Vigo. Unha conversa que nos levou pola orixe zamorana dos Bragado vigueses como polo carácter agarimoso dunha cidade que a el, tamén de orixe castelá, o acollera cando tiña apenas dezanove anos. “En Vigo todos somos emigrantes e todos somos de aquí”, concluiramos ilusionados, falando do que Ferrín definira tan acaidamente como unha “cidade en estrépito”.

Manuel de la Fuente iniciara moi noviño a súa carreira xornalística en Diario de León e na emisora radiofónica de León, a súa cidade natal, mais foi en Faro de Vigo, onde entrou sendo director Francisco Leal Insua, o xornal onde desenvolveu toda a súa carreira profesional en etapas tan diversas do noso decano, como as dirixidas por Manuel González Cerezales e Álvaro Cunqueiro na década de 1960, até ás máis recentes do período autonómico de Xosé Armesto Faginas e Ceferino de Blas. Autor de milleiros de crónicas de inequívoco espírito literario, Manuel de la Fuente iniciou a súa andaina como escritor cunha biografía sobre La Bella Otero (1959), á que seguiu un libro de poemas, Íntimo latido (1960), no que destaca un poema escrito en 1956 para a radio, “Escribo con lágrimas”, dedicado a Rosalía de Castro: “Mojo mi pluma en tu llanto/ para hablarte, Rosalía…/ y es que tu alma y la mía/ bebieron cáliz amargo…”

Anos máis tarde, publicou Vigo, paisaje con figuras (1986), onde reuniu un cento de pezas de periodismo literario, nas que había algún conto, estampas costumistas, evocación poéticas, crónica dos problemas da cidade e do seu entorno e numerosos perfís de figuras da historia viguesa e de artistas, políticos e outras xentes de actualidade. Textos escritos dende unha ollada realista, non exenta de tenrura e humor, onde non faltan gabanzas as nosas tabernas e espazos compartidos por vigueses de varias xeracións. Un libro que, como sinalou Antonio Pereira, daba na diana da literatura escrita nos xornais, “porque fala de Vigo, do seu entorno e de Galicia con palabras que gustan ver escritas”.

Unha ollada que de la Fuente non abandonou na súa última década en Faro, onde continuou coas seccións “Postal del año…”, “Postal con sello de urgencia” ou “Postal del tiempo viejo”, iniciadas en 1987 coa intención de reconstruír o relato de moi diversos episodios da historia de Vigo. Debemos a estes seus artigos no decano, froito dunha investigación exhaustiva, horas e horas de lectura da colección do periódico, e ao seu afán didáctico de vella escola, o esclarecemento de aspectos biográficos relacionados co arquitecto Stephan Michel Paczewicz, a historia dos seis poemas galegos de Lorca e do xornal “Galicia” de Valentín Paz Andrade ou un apaixonante relato da estancia de Mata Hari no Hotel Continental en 1916, despois acuñada como mito vigués, por poñer apenas uns exemplos.

Sempre pensei que unha escolma daquelas “Postais” de Manuel de la Fuente en Faro de Vigo merecería ser editada nun libro, que por si mesma conformaría un auténtica e moi orixinal historia de Vigo, semellante nas intencións á que Xosé María Álvarez Blázquez reunira con tanto éxito en A cidade e os días (1960). Xaora, a edición das “Postais” de Manuel de la Fuente contribuiría a ese proceso tan complexo da recuperación da memoria nunha cidade un chisco desmemoriada, mais tamén pagaría a débeda que Vigo mantén con este vigués de León, un dos máis abnegados estudosos da súa historia. Suxiro que o Instituto de Estudios Vigueses, do que foi membro, e o concello de Vigo valoren esta posibilidade.

Fotos e imaxes do arquivo de Pedro Feijoo. Mil grazas.

Aí vén o maio

2 de Maio de 2017/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Etnografía, Festas, Recurso_didáctico/por bretemas

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo á festa dos maios:

Hai poucos días falando co ilustrador Evaristo Pereira sobre a celebración da festa dos maios no Vigo vello, xurdiu, inevitablemente, “Ahi ven o maio” (1975), a canción memorable de Luís Emilio Batallán, un dos himnos da nosa xeración, da que, por certo, entre outras moitas, hai unha versión ben fermosa do autor e Pablo Milanés en Luar (2013). Xaora, Pereira insistiume na actualidade do texto da canción, o poema “O maio”, incluído por Manuel Curros Enríquez en “Aires da miña terra” (1880), que, coma sucede tantas veces en “Cantares gallegos” (1863) de Rosalía de Castro, comeza cuns versos populares (“Aí vén o maio / de frores cuberto…”), referidos á festa popular dos maios, da que despois fará unha cumprida glosa: “Puxéronse á porta cantándome os nenos / e os puchos furados para min estendendo…”.

No entanto, como sinalan os profesores Anxo González Guerra e Vitoria Ogando Valcárcel, baixo a aparencia de composición costumista, neste poema sobresae o tema cívico e político, xa que Curros identifica a voz en primeira persoa do poeta coa de Galicia, o asoballado pobo galego “para o que non hai maio” e para o que cómpre cantar “un maio sen bruxas nin demos / un maio sen segas, usuras e preitos…”. Versos que non era alleos á calamitosa situación do campesiñado galego da segunda metade do século XIX, sometido a severidade dos foros e os seus xuros, ás penalidades da emigración e á prepotente posición da Igrexa en cada parroquia, situacións que o poeta de Celanova denunciaba con afouteza, non exenta dunha certa impotencia e desacougo.

Nesa tradición cívica da poesía currosiana, a pesar de que xa é un feito a desaparición da cultura agraria galega, non perdeu sentido a celebración da festa dos maios nas nosas cidades e vilas. O Maio simboliza o renacer da vida e das plantas, o comezo do ano agrícola e gandeiro, a ledicia de que o sol alumee con forza, a intención de afastar as pragas, as doenzas dos animais, as xeadas, as treboadas e outras adversidades. Cada comunidade facía o seu Maio para exaltar o renacer do ciclo da vida, para festexar a morte do inverno, para expulsalo e para anunciar o agromar da primavera. Esta festa popular de culto á primavera, á vexetación, ao amor, á boa sorte remóntase á noite dos tempos. A súa orixe atópase nos ritos das sociedades neolíticas, perpetuados nas festas de Ceres da tradición greco-romano, que adoptaron manifestacións diversas en toda Europa, dende Suecia e Alemaña até os países mediterráneos. En todos estes países, os seus maios son a festa da esperanza.

Diversidade presente tamén no país de noso. En cada lugar de Galicia o Maio vai ser diferente, nunha tradición de vello que vén de Prisciliano e Martiño de Dumio. Non existen regras para a súa construción e ornamento, aínda que se adoitan utilizar paos e bimbios para a estrutura (na que non se empregan cravos) e para a decoración elementos naturais como musgo (en Ourense), fiuncho (en Redondela), xestas, carrabouxos, barazas, bugallos, pampullos, laranxas bravas, cascas de ovos, margaridas, rosas e outras flores. Os maios máis enxebres son os figurativos, de forma cónica ou piramidal, imitando árbores, aínda que cada vez son máis frecuentes os artísticos que adoptan formas de canastro, campanario, pazo, apeiros de labranza ou construcións significativas de cada zona. Tanto uns coma outros van rematos cun bo ramo ou coroa. Mais tamén existían os maios humanos, un Maio ou unha Maia vestida de pés a cabeza con motivos vexetais.

Sen esquecer, que os maios son un tempo para a crítica e un certo escarnio sobre todo aquilo que o merece. Para iso están as coplas (tamén bautizadas como “os maios”) de sabor poético popular, intención social e carácter irónico e satírico, como acontece tamén coas do Entroido: “Nesta nosa Reboreda/ trouxeron un crego novo/ que arregla a igrexa / con cartos de todo o pobo”. Estas coplas posúen unha métrica e un ritmo moi preciso sendo acompañadas, cando van ser cantadas, con golpes de paus (como se fai en Redondela) ou batendo no chan con fungueiros e estadullos (como acontece en Pontevedra). Coplas, compoñentes esenciais da festa, que tradicionalmente se vendían ao longo do desfile coa intención de financiar o Maio e contribuír á merenda, unha vez tirado.

Os maios teñen unha xeografía de seu, na que salientan localidades como Redondela, onde se celebran o primeiro de maio, e Ourense onde se fan o 3, coincidindo coa festa relixiosa da Santa Cruz. Xaora, o feito de que fosen anovados como festa primaveral da esperanza en case todo o país, mesmo en cidades como Pontevedra, Vigo, A Coruña ou Vilagarcía, supón un valioso exercicio de autoestima colectiva. Aí vén o maio de esperanzas cuberto.