Onte 1094: Zapatillas rotas

XG00225901Relín durante a fin de semana a versión editada de Zapatillas rotas, a quinta novela de Xabier Quiroga. Volvín enguedellarme cunha narración de lectura engaiolante, unha road movie á galega movida cun motor narrativo moi potente, unha estrutura contrapuntística sólida, unha peza escrita toda ela cunha prosa galega de auténtica festa, unha marabilla que flúe coma a seda. Volvín rir a gargalladas con algúns dos enredos relatados, sobre todo os referidos ao comportamento hipócrita que na clase política galega e nalgúns medios audiovisuais provoca a desaparición dun velliño de oitenta e pico anos cuxo mérito é ser sogro dun director xeral dunha Consellaría. Volvín emocionarme cunha historia dun amor imposible que os amantes levaron tatuada nos seus corazóns durante sete décadas. Volvín alporizarme coa violencia brutal contra as mulleres e os maiores, tanto aquela agochada durante décadas nos eidos do privado como aqueloutra utilizada polo estado no devalo moral da sociedade actual. E, sobre todo, volvín conmoverme coa ollada que o narrador deita sobre o mundo das persoas maiores do noso agonizante mundo rural, co valor vivificador da súa memoria, coa narración das rotinas cotiáns dos centros de maiores ou coa afouteza e profesionalidade do seu persoal. Secasí, o deseño de personaxes magníficos como Miriam, a asistenta social, o sarxento Parga, Pepe, a avoa Lola e o avó Xaquín merecen mención á parte. Con Zapatillas rotas, Xabier Quiroga confírmase como un dos mestres da novela galega do noso tempo. Novela conmovedora, divertida, emocionante, memorable. Aventuro, eis a primeira e moi gabanciosa crítica, que será unha obra que interesará a moitos lectores e lectoras. Beizóns, Xabier.

Onte 1088: Galician Wave

SmallStationsAcaban de saír ao mercado inglés os catro primeiros títulos da serie «Galician Wave» que a editorial Small Stations dedica ao mellor da literatura galega en inglés. O primeiro volume da serie Dragal de Elena Gallego, O pintor de sombreiro de malvas de Marcos Calveiro, A pomba e o degolado de Fina Casalderrey e Aire negro de Agustín Fernández Paz son as catro primeiras novelas dunha serie na que está prevista a publicación en 2015 do segundo Dragal, do primeiro volume da triloxía Ámote Leo A. de Rosa Aneiros e de Cartas de inverno, o clásico de Agustín Fernández Paz. Sete títulos de excelencia, referentes na nosa narrativa xuvenil, todos eles publicados no catálogo de Xerais, traducidos e editados en inglés co agarimo e rigor que lle é propio a Jonathan Dunne. Unha serie que constitúe para o noso equipo editorial un motivo de grande fachenda profesonal. O editor inglés anúnciame tamén a publicación en inglés de Nimbos de Xosé María Díaz Castro e o seu proxecto de ampliar a serie dedicada a narrativa galega contemporánea en ingles con outros cinco títulos: Un millón de vacas de Manuel Rivas, Polaroid de Suso de Toro, Criminal de Xurxo Borrazás, Ruído e Relatos de guerra de Miguel Anxo Murado. Non teño dúbida ningunha que o de Small Stations e o máis importante proxecto aberto para a proxección sistemática da literatura galega no eido anglófono. O tradutor e editor Dunne, pertencente á estirpe dos bos e xenerosos, está abrindo con este traballo un espazo moi valioso para a visibilidade da literatura galega no mundo. Merece o noso maior recoñecemento e apoio.

 

Onte 1086: Roald Dahl Day

8741_IMAGE_0-480,0,435x244,1;0-480,0,870x488,2;481-9999,0,1466x825,2

roald_dahl_dayCelebrouse onte o Roald Dahl Day, a festa anual na que lembramos a un dos clásicos do século XX. Esta edición concide co cincuentenario da publicación de Charlie e a fábrica de chocolate e coa publicación en The Guardian de «The Vanilla Fudge Room«, un capítulo que nunca chegou a ser incluído na lendaria novela de Wonka. O interese pola obra do fillo de Cardiff continúa vivo en millóns de lectores e lectoras do mundo enteiro, afortunadamente tamén en galego, onde a Biblioteca Roald Dahl de Xerais mantén o seu pulo. Aconsello volver sobre a obra de Dahl, a súa ollada sobre a realidade áceda, retranqueira, inconformista, chea de tenrura é hoxe plenamente actual.

Onte 1080: Manuel Rivas en Celanova



Rivas_le_asinatura_no_libro_da_casa_dos_poetas

Acompañamos a Manuel Rivas no acto de entrega do Premio Celanova Casa dos Poetas. Foi unha velada artística na que estiveron moi presentes as figuras de Curros e Celso Emilio Ferreiro, ás que se uniu a do autor d’ O lapis do carpinteiro como outro xornaleiro máis do porvir. As melodías contemporáneas de Zoar ensemble abríronlle a xanela a unha intervención absolutamente memorable de Xurxo Souto que chufou ben chufado a Rivas como «o escritor da épica dos humildes e da rebelión da realidade na procura do inefable«. No seu discurso Rivas, despois de agradecer o premio, referiuse á concepción anticipatoria da poesía de Curros, a de ver outro lado das cousas, utilizando información e emoción. Insistiu na necesidade de facer de Galicia un espazo de vida, desexo e creación, ao tempo que denunciou a situación de emerxencia da lingua, na que se cruzou a liña vermella, reclamando para a lingua «un rescate de pleno dereito, entre todos, coa intención de construír un espazo de simpatía e biodiversidade». Rematou a súa palabras Rivas convidando a brindar por un novo rexurdimento literario e popular.

Escoita a gabanza de Xurxo Souto (12 minutos).

Escoita o discurso de Manuel Rivas (13 minutos).

Onte 1079: «Operación dóce»

Operación-DulceTras Expiación, que tanta pegada me deixara, volvo a Ian McEwan con Operación Dulce, unha novela ambientada no Londres de comezos dos setenta no que se parodia as novelas británicas de espías. A pesar de que ao comezo a atmosfera da Guerra Fría e os enredos laborais e amorosos dos espías do M15 resultan aparentemente intranscedentes, a novela foime enguedellando grazas a prodixiosa estrutura deste artefacto narrativo artellado ao xeito das matrioscas, de relatos dentro de relatos. Axiña sabemos que o autor non pretende competir de xeito ningún coas novelas de Le Carré. Sen renunciar a entreter e interesar ao lector, McEwan manexa outra axenda ficcional, sitúase nun terreo ben diferente. Pretende escrutar nas fendas do amor e do engano, da honestidade e da corrupción, explorando as marxes da mentira e da traizón, que se confunden con grande facilidade coas da verdade e a lealtade. E, sobre todo, interrogando ao lector sobre os límites da propia ficción e da novela como xénero para representar unha época.

Onte 1076: O mar interior de Prado

Aproveitando unha horiña que quedou entre xuntanzas, visitei onte Mar interior, a exposición retrospectiva da obra de Miguelanxo Prado instalada no segundo andar do Museo das Peregrinacións das Praterías. Comisariada por Fausto Isorna e producida por El Patito Editorial, a mostra de 59 pezas orixinais está dividida en dúas salas, a primeira dedicada aos seus traballos iniciais de ilustración e animación, a segunda aos protagonizados polo mar. Produciume particular emoción ver os orixinais das ilustracións de libros publicados por Xerais, dende as da edición de Retorno a Tagen Ata de 1986, pasando polas de Cos pés no aire, Contos de nadal, até as máis recentes de Fantasmas de luz. Como gustei das de Pedro y el lobo, sempre un dos meus traballos preferidos de Miguelanxo, ou da presenza fachendosa daquel Xabarín que entusiasmou a xeración de picariños galegos dos noventa. Xaora, a cerna da exposición está na segunda sala, onde se presentan algúns orixinais de Trazo de xiz de 1993, un dos títulos centrais na obra de Prado, así como os seus universos oceánicos, primeiro o da película De profundis de 2007, despois o de Ardalén, obra mestra coa que obtivo o Premio Nacional de Cómic do pasado ano. Aquí podemos gozar de todos os matices do seu universo mariño, traballados sobre o seu cromatismo lírico e o seu trazo narrativo tan característico dun contemporáneo con espírito de clásico. En ambas as dúas salas hai sorpresas e curiosidades, entre outras, algunhas edicións internacionais dos libros de cómic, os orixinais de cartelaría de festivais ou os deseños dos personaxes de Men in Black da factoría Spielberg. Mar interior constitúe un dos acontecementos culturais e literarios do ano en Galicia. Ben sería que puidese itinerar polo país adiante.

 

Onte 1073: Celso na memoria

celsogrande1No trixésimo quinto cabodano de Celso Emilio Ferreiro procuro de novo o relato das súas derradeiras horas nas páxinas dos seus biógrafos. Coinciden tanto Nicolás como Porteiro e Perozo que foi un pasamento repentino. Aquel xoves, caloroso en Vigo, xantara co cantor Suso Vaamonde, e co seu irmán Luís, que lle agasallara un exemplar de Limiar, o seu álbum no que incluira o poema homónimo de Ferreiro. A primeira hora da tardiña tomara café no Cosmos, a cafetaría da rúa Marqués de Valladares, co pintor Abreu e co xornalista Xosé Antonio Perozo, que pouco despois o acompañaron a súa casa da avenida de Castrelos. No serán, Celso sentiuse mal, sentindo unha grande opresión no peito, polo que decidiu deitarse un rato antes de cear con toda a familia para celebrar a noticia do próximo casamento do seu fillo Xosé María. Celso confesáralle a Moraima que «hoxe non teño acougo». Antes da medianoite chamou polos seus, mais caeu fulminado diante deles. O médico cando chegou só puido certificar o falecemento por «hemorraxia cerebral». Días antes, segundo relata Ramón Nicolás, Celso agasallara a Moraima dous poemas manuscritos, «A noite» e «Abril 72», que ela levaba no bolso e nos que agora identificamos a morte presentida e a derradeira e apaixonada declaración do poeta amante:

«Todo navegante ten un tempo
no reloxio das horas implacables
que marcarán o tempo do naufraxio.
Alerta, capitán:
Por sotavento achégase o trebón.»

Trinta e cinco anos despois, Celso Emilio Ferreiro continúa «enversado» (como a el lle prestaba dicir) en milleiros de lectores e lectoras de diversas xeracións, cantado en ducias de linguas ao son dos ritmos máis diversos. Celso Emilio Ferrreiro, poeta do pobo, sempre na memoria de noso!

Onte 1067: A fada Oriana

fragaMentres engalamos atopo na revista do avión unha versión d’ A fada Oriana, un conto de fadas da Sophia de Mello Breyner. As fadas para a escritora portuguesa son seres da natureza nacidos da nosa capacidade para atribuir vida, vontade e intencións ao que é natural no mundo. A fada Oriana conta a historia dunha fada a quen a raíña das fadas puxo ao coidado da floresta e de todos os seus habitantes, humanos, animais e plantas. Oriana prometeulle que nunca os abanadonaría, dispoñendo a súa morada no tronco dun carballo. Ao ficar amiga dun peixe, que a convidou a contemplar a súa imaxe reflectida no río, Oriana quedou prendida e marabillada polo seu propio reflexo. A vaidade levouna a abandonar a floresta e aos que precisaban dos seus coidados. Como castigo, Oriana foi privada dos seus poderes, comezando un camiño de reparación daquel dano. Un conto de fadas, que alerta dos perigos da autocompracencia, na que con tanta facilidade caemos.

(Entre Porto e Amsterdam).

1058: Cuarto día de feira

Moi apretado foi o cuarto (e último) día da nosa participación na Feira do Libro da Coruña, un serán no que en tres horas presentamos os libros de poemas de Carlos Negro e Carlos G. Reigosa, a novela máis recente de Alfredo Conde e o primeiro libro de relatos de Ramón Vilar Landeira. Catro presentacións «express» nas que participou moito público que amosaron a viabilidade dun modelo de acto literario máis breve na súa duración (entre trinta e 45 minutos) e máis atractivo no seu formato para as feiras do libro de Galicia.

Penultimas_tendencias_05-08-2014

Comezou o serán coa conversa entre Mercedes Queixas e Carlos Negro arredor da Penúltimas tendencias, o poemario publicado na colección Fóra de Xogo. Tras lembrar de forma moi emocionante e fermosa as visitas da súa avoa ao centro da Coruña e a súa propia adolescencia, Queixas chegou á protagonista de Penúltimas tendencias, «unha rapaza que máis alá do universo rosa decide poñer a funcionar o seu cerebro», «ela decide ser, decide ir máis alá, decide a quen quere e como quere, decide non ser fashion nin cool, decide ser permanentemente ovella negra, blindar o seu corpo e a súa lingua de penúltimas tendencias uniformizadoras».

Carlos Negro comezou agradecendo «o agasallo da luz da Coruña, esta luz atlántica tan especial». Advertiu que «traía un libro de versos e, a pesar de ser consciente da existencia de etiquetas e idades, o que importa é como se enfronta cada lector cos silencios do texto». Definiu Penúltimas tendencias como «o diario da metamorfose dunha moza que sabe o que non quere ser, ainda que non saiba que quere ser».

Na conversa que mantiveron Queixas e Negro abordaron, entre outros temas, o modelo de amor romántico, ou «amor de cadeado», fronte o «amor de remar xuntos», como a necesidade de achegar a poesía aos adolescentes. Para Carlos Negro «os poetas absorbemos como esponxas os fluídos que nos dá a vida. Chegamos aos adolescentes non dende o discurso, senón dende a vivencia da emoción».

Kid_salvaxe_05-08-2014

Foi o poeta Miguel Anxo Fernán Vello que presentou Kid Salvaxe, o primeiro libro de poemas de Carlos G. Reigosa. Tras expresar a súa admiración polo autor, Fernán Vello, prologuista do libro, debullou algunhas definicións da poesía como a de Gabriel García Márquez, «a poesía contaxia o amor; a poesía é esa secreta enerxía da vida cotián», ou a de Joseph Brodsky, «a poesía é a verdadeira educación do gusto literario». Para o editor de Espiral Maior, «a poesía foi sempre un motor da creación literaria de Carlos Reigosa, desde os seus tempos universitarios madrileños, no que escribiu os poemas de Eu e Esperta Galiza».

Fernán Vello definiu a poesía de Reigosa en base a tres consideracións. A primeira: «a poesía de Carlos Reigosa está tinxida toda ela de experiencia vital, coa carga da memoria e da experiencia no tempo que actúa como percutor da material verbal». A segunda: «a poesía de Carlos Reigosa contén a carga profunda do confesional». A terceira: «a poesía de Carlos Reigosa é poesía da memoria dos instantes vividos. Como sinala Gamoneda, “a poesía é unha arte da memoria, instante de instantes”». Para Miguel Anxo esta tres consideracións resumiríanse neste verso esencial, onde Reigosa sintetiza a súa poética: «Eu son alguén que vai cara o lugar onde se funde a memoria». «En Kid Salvaxe o poeta mantén un diálogo intenso coa propia vida, fuxindo de calquera ornamento para trasladarnos a carga emotiva que funda o poema, o golpe, a emoción e conmoción que persegue toda obra artística». Desvelou Fernán Vello a importancia no libro da morte do pai, «que funciona como a brasa que queima». Citou despois as referencias a Dylan e Kerouac presentes nestes versos, «onde se identifica un ritmo de blues e ás veces de jazz de tarde melancólica de domingo». Un libro que, aventurou Fernán Vello, «vai marcar un momento na traxectoria literaria do autor, deixará cinza e remol nos lectores». «A poesía deféndese soa ou non a defende ninguén».

Carlos Reigosa confesou que «tomaba a poesía menos en serio do que dixo Fernán Vello». «Non me sinto poeta, o que me sinto é autor de poemas».

Chovida_do_ceo_05-08-2014

O xornalista Manuel Rodríguez, pregoeiro desta edición da Feira do Libro da Coruña, presentou Chovida do ceo, a novela de Alfredo Conde. «Esta novela retrata moi ben a un personaxe, o inspector Salorio, no que identifico a añoranza do espírito do capitán do propio autor». Gabou Rodríguez a novela de Conde, «onde se relatan situacións moi diversas, moi divertidas de ler, onde non falta nin a imaxinación nin a prosa retranqueira, como adoita o autor en toda a súa obra».

Pola súa banda Alfredo Conde, confesou que «non sei escribir novelas negras, só sei facer novelas. Non creo que haxa novelas policíacas, negras ou históricas, só hai novelas». Expresou a súa admiración por Henning Mankell e Stieg Larsson, «que escriben novelas con mortos e policías, máis que transcenden a novela policial». «Chovida do ceo continúa a serie que abrín con Ósos de santo, protagonizada polo inspector Salorio, que probablemente terceira unha terceira e derradeira entrega». «O inspector Salorio é un tipo que me cae moi ben, ten unha visión da vida que me é familiar».

Os_televisores_estrabicos_05-08-2014

Rematou o serán literario coa presentación do libro de relatos de Ramón Vilar Landeira Os televisores estrábicos diante d emáis dun cento de persoas. Sinalou o autor a importante presenza da Coruña no libro, o segundo topos da obra, a cidade magnética na que se desenvolven algúns relatos. Tras ler varios dos comentarios recibidos dende a publicación do libro, Ramón Vilar reinvindicou o dereito a rir, «que non nos rouben o dereito a rir». Magnífico remate para un serán que moito pagou a pena.

Onte 1057: Terceiro día de feira

Alonzo_MOntero_Bragado_04-08-2014

Acompañei a Xesús Alonso Montero no acto de presentación de Pedro Petouto. Cavilacións dun mestre de aldea que pechaba a xornada de onte na Feira do Libro da Coruña. Aproveitou don Xesús para desvelar os libros nos que está traballando, unha biografía de Filgueira Valverde e unha recompilación da súa poesía popular. «Considérome un fistor popular. Levo a coroza do home popular, sei que non son poeta, son fistor, un poeta das silveiras, sei que no humus popular teño as miñas raíces, razón pola que me gusta ser considerado como fistor». Lembrou e homenaxeou a José Francisco Armesto Faginas, que lle abrirá as páxinas de El Pope, onde se publicaron algúns dos textos narrativos reunidos en Pedro Petouto. «Mágoa que non se teña publicado aínda a biografía, probablemente inconclusa, sobre Fraga na que Armesto traballou nos últimos anos da súa vida». Alonso Montero cualificou o seu Pedro Petouto como «a resposta que hai corenta anos deu un profesor de Lugo a algunhas cousas que o ferían daquel tempo». «Tiven que eludir a garlopa do franquismo, daquela tratabamos de evitar o traballo do censor, escribiamos con autocensura, como continuamos facendo agora». Confesou don Xesús que non era comunista, «aínda que si militante do Partido Comunista dende 1962». Lembrou como case afoga o 21 de abril de 1977 en Radio Popular de Vigo cando nunha entrevista dixo por vez primeira que era comunista. Pechou a intervención referíndose ás homenaxes da dedicatoria a Amor Deus, Aneiros, Riobó, Pillado e Xosé Luis Sáez, como a que se facía no título ao canteiro que construíu a casa familiar da Groba en Ventosela.