Onte 750: Devagariño

Tras presentar a conferencia que o alcalde Abel Caballero pronunciou no Fórum Europa (un discurso sobre a recuperación do liderado de Vigo nun novo proxecto para Galicia), collín a correr un taxi que me levase a Peinador camiño do Líber. Por fortuna, tocoume un taxista filósofo, formado como condutor nas rotas peninsulares do peixe. Quizais foi a miña apariencia enfatada a que o levou a iniciar a conversa falándome devagariño, en galego, sobre a necesidade de acougar no noso ritmo de vida, «que nos leva dun lado para outro, sen poder gozar das cousas». Confesoume que, tras trinta anos no camión, lamentaba ter comprado hai catro anos unha licenza de taxi e agora, a pesar de traballar cada día máis de catorce horas, sufrir tantas dificultades para pagar o préstamo. «Vivimos tempos ruíns, onde os cartos son os únicos que rexen», sentenciaba cando subiamos pola Vigo-20. Continuou o seu monólogo relatando que aínda tiña un avó case centenario en Ferreira do Incio, vivindo nunha casa que pode desaparecer, onde mamei o galego. Preguntoume se era xornalista e cando lle contestei que era editor dixo que «ler é un xeito de aprender moitas cousas, mais non se esqueza tamén de viaxar canto poida, que foi esa para min a maior aprendizaxe da vida». Gabou entón a dignidade e a seriedade coa que traballan os vascos, «aínda que me gustan todos os sitios de España». A conversa non deu para máis. Tras pagarlle 26 euros polo servizo de transporte e terapia, despedinme con afecto, sen sequera preguntarlle o seu nome nin reparar no número da súa licenza. Traballar, ler, viaxar, vivir devagariño. Manuscribo esta anotación no caderno mentres engalamos entre o ballón. Si, devagariño.

Onte 749: A volta de Rosa Aneiros

Volve ás librarías Rosa Aneiros. Unha magnífica noticia. Tras aquela extraordinaria colleita dos Xerais de 2009, na que gañara o premio xuvenil e o de novela, Rosa comeza co Ámote Leo A. Destino xalundes un gran proxecto narrativo de máis dun milleiro de páxinas, presentado en tres novelas que publicaremos de tres en tres meses; en xaneiro aparecerá a segunda entrega (Ámote Leo A. Estación de tránsito) e en abril a terceira (Ámote Leo A. terminal de… chegadas?). Unha viaxe polo mundo enteiro que en seis meses levará a Leo, unha rapaza que remata os seus estudos de grao, por territorios e cidades que nunca imaxinara. Unha prosa fermosa, traballada con agarimo e dedicación para facer da narración unha lectura engaiolante na que se borran as fronteiras de xénero. É difícil aquí determinar cal pode ser o público preferente dunha triloxía que editorialmente ben pode ser encadadrada nos denominandos como os «crossover books» (libros para persoas adultas que len os mozos e mozas –O vixía no centeo– ou libros para mozos e mozas que len as persoas adultas –Alicia no país das maravillas–?). Tamén é moi importante na triloxía a presenza na narración das mensaxes dixitais como a resolución de incógnitas que se van presentando no camiño desta narración de aventuras e viaxes. Aventuro que este novidoso proxecto narrativo de Aneiros vai contar co apoio de moitos lectores e lectoras de moi diversas idades, o que constituirá un logro para a a literatura galega do noso tempo.

Onte 748: «¿Casualidad? No lo creo»

Siniestro Total anunciou onte nun comunicado oficial que aposta por un novo sistema de distribución das súas novidades. Lanzarán as súas cancións á rede unha por unha, «ao ritmo que marquen as circunstancias e os acontecementos», «sendo opcional a publicación en formato físico». Un comunicado importante co que Siniestro abandona a publicación de álbums, tras máis de trinta anos de carreira e 23 elepés editados (13 en estudio, 4 en directo e 6 recompilatorios). Por suposto, isto non significa que remate a súa andaina, mais si unha forma de entender a distribución das súas gravacións e o tinglado do rock and roll. O modelo de distribución de ST será un precedente moi a ter en conta en toda a industria cultural, que vive o proceso de mudanza do paradigma da comunicación cultural.

O primeiro dos singles desta nova etapa é «¿Casualidad?. No lo creo», unha canción manifesto sobre as «coincidencias fortuítas» de tres acontecementos que mudaron a deriva da historia. ¿Foi unha casualidade que chegase a monarquía tras unha visita de Henry Kissinger e un estourido posterior? ¿Esta marabillosa centramina de blues e rock and roll galaico vailles chistar aos homes de negro enviados pola troica? Non o creo. ¿Casualidades ou causalidades?, eis a pregunta de ST. Recomendo a canción moi vivamente. Parabéns a Julián, Soto e o resto dos bos amigos de ST.

Onte 747: Orzamentos para Cultura

As primeiras informacións sobre os Orzamentos Xerais para 2014, os que Montoro cualifica da recuperación, suporán máis recortes para a Cultura. Dúas partidas claves coma a de Bibliotecas (43,21 millóns de euros) e Cine (48,21 millóns) baixan de forma significativa, a primeira un 8,5% e a segunda un 12,4%. Con estas cifras, é probable que en 2014 continúe a cero (por segundo exercicio consecutivo) a partida do Goberno destinada a colaborar coas CC.AA. na adquisición de novidades editoriais para bibliotecas públicas; o que suporá unha nova catástrofe para o sector da edición cultural española nas súas diversas linguas. Sen menoscabo de afinar a análise dos orzamentos con cifras máis detalladas (ás que non tivemos aínda acceso), é moi difícil que así o sector cultural poida iniciar en 2014 a súa recuperación.

Hora galega

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre as posibilidades de mudanza horaria e adopción da chamada «hora galega»:

Hai sete anos comentabamos aquí a proposta aprobada na XIIª Asemblea Nacional do BNG de axustar a hora de Galicia á do meridiano de Greenwich, o que suporía atrasar unha hora os nosos reloxos, tanto no horario de inverno coma no de verán. Foron daquela moitos os comentaristas da corte, tanto tiña que estivesen instalados en Madrid ou chantados na propia terra, os que decontado consideraron provocadora esta proposta, cualificándoa de “estupidez inadmisible” propia de nacionalistas dispostos a rachar coa unidade española. Iniciativa que tamén foi rexeitada de raíz por algúns políticos galegos como Alberto Núñez Feijóo, entón á fronte da oposición conservadora, quen no parlamento galego presentou unha pregunta ao presidente Pérez Touriño ao respecto, considerando que o que denominou como “autodeterminación horaria” deterioraba a imaxe de Galicia, lembrando que José Blanco, secretario de Organización do PSOE, a cualificara como unha “chorrrada”.

Porén, a iniciativa do BNG, que inicialmente fora presentada por Lito Prado, entón militante do BNG de Ourense, non tiña intención ningunha arredista, xa que dende unha posición ecoloxista apenas pretendía poñer en evidencia un desaxuste obxectivo que sofre Galicia, como a maior parte das comunidades autónomas (non esquezamos que o meridiano de Greenwich debuxa a súa liña entre Aragón e Castelló), con respecto á hora central europea (UTC / GMT + 1) adoptada como oficial por España desque o impuxo Francisco Franco o 7 de marzo de 1940, como un xeito de expresar a súa querenza polo réxime de Hitler. Transcorridos case setenta e cinco anos, aquela excéntrica decisión do ditador de adoptar a hora centroeuropea, poderiamos chamala tamén “hora alemá”, continúa vixente como outra herdanza rotineira do franquismo, a pesar dos prexuízos económicos (sobre todo os referidos os elevados consumos enerxéticos) que ocasiona afastarse do horario solar medio adoptado polos países co que compartimos fuso horario como o Reino Unido, Portugal (tanto no seu territorio continental coma insular), Marrocos ou a maior parte dos países da África subsahariana. En conclusión, se empregásemos criterios exclusivamente xeográficos, a hora oficial de España debería ser unha menos da que contamos dende 1940, tal como propuxo tan razoadamente en 2006 o BNG para Galicia.

Mais o que resulta paradoxal do caso é que aquela proposta de reintegración ao fuso horario xeográfico, recibida de forma tan abrupta polo PP e PSOE –probablemente por unha actitude seitaria inconsciente, que os leva de forma rotineira a negar validez a calquera proposta nacionalista, sen valorar o seu axeitamento aos intereses xerais–, será debatida grazas ao informe presentando pola subcomisión ou grupo de traballo para o estudo da “Racionalización de horarios, a Conciliación da vida persoal, familiar e laboral e a Corresponsabilidade”, tras ser aprobada pola Comisión de Igualdade do Congreso dos Deputados coa abstención dos grupos de esquerda por considerar que “non afonda en resolver os obstáculos da conciliación”. Se o Goberno ten en conta este informe, a chamada hora galega (canaria ou portuguesa) podería ser a hora española do futuro inmediato. Mudanza significativa para os hábitos e formas de vida cidadá que expresaría, ademais, a posibilidade real de modificar moitos outros marcos e límites que, dende a Reforma Política, os partidos da alternancia consideraron coma fixos e incuestionables.

A proposta de mudanza horaria, elaborada por un grupo de deputados e deputadas, coa participación de numerosos expertos de diversas disciplinas, asume que supoñería unha importante transformación de usos e costumes, tanto nos eidos escolar, laboral, comercial coma social, cunha imprescindible modificación e racionalización dos seus horarios. Un cambio que axeitaría o noso reloxo biolóxico co solar, axustando as nosas rotinas á luz e escuridade naturais, mais que, inevitablemente, debería ir acompañado dunha redución significativa das horas dedicadas ao traballo, rematando coas xornadas prolongadas (e tan frecuentes nalgúns sectores) do abrente ao solpor. A mudanza horaria non pode ser allea tanto ao respecto efectivo á lei de igualdade como a dunha normativa laboral que, a pesar dos seis millóns de parados, é rebentada decote pola carencia de inspeccións e pola flexibilización abusiva da contratación amparada pola recente reforma laboral. Só compartindo o traballo existente e organizando racionalmente as súas xornadas se poderá acometer unha conciliación efectiva coa vida familiar. Ogallá esta adopción da ventureira hora galega supoña tamén o inicio dunha revolución no reparto efectivo e organización do traballo, como na igualdade entre homes e mulleres.

Campo do Fragoso CXLII

DESCONCERTO

Semana horribilis para o Celta. Apenas un punto de nove. Aquel esperanzoso inicio de liga, con bo xogo e mellores sensacións, quedou en augas de bacallao. Coa derrota fronte a un Elxe moi combativo, que coas mellores artimañas da Segunda non deu un balón por perdido, Balaídos quedou inundado de dúbidas e dun desconcerto xeralizado capaz xa de contaxiar a unha bancada afectada por vez primeira do coñecido virus da melancolía celtista. Pensabamos que esta tempada iamos escapulirnos de medos e dificultades, mais transcorridas catro xornadas aínda non vimos gañar aos nosos no campo do Fragoso, sendo o seu xogo cada vez máis ruín e as decisións do adestrador máis discutibles. En definitiva, os afeccionados sabemos que quedan por diante moitas xornadas difíciles e que custará, como é adoito, ferro e fariña conservar a categoría.

Tras a inxustificable actuación de Xetafe, un partido que avergonzou aos celtistas, as declaracións de Luis Enrique o venres na Madroa tampouco agoiraban nada bo. Por primeira vez, o adestrador amosaba dúbidas, non tanto no que falaba aos periodistas, xeralidades referidas á composición do cadro de xogadores ou á necesidade de rotacións e refresco físico, como na actitude desafiante, non exenta de doses de crispación, coa que foron expresadas. Palabras e, sobre todo acenos, nos que percibín (esa é a marabilla de Internet) que algo xa non corre as mil marabillas no vestiario celeste. Imaxino que tras a reiteración do fracaso, desta volta fronte a un equipo recén ascendido, un deses rivais directos cos que nos xogamos o ser ou non ser, a atmosfera do vestiario farase máis mesta. Máis aínda valorando as escasas probabilidades de obter un bo resultado no desprazamento da vindeira fin de semana ao Manzanares para xogar co equipo máis en forma do actual campionato.

Luis Enrique sacou o que pode ser considerado o seu equipo de gala fronte a un Elxe que chegou a Vigo doído, tras padecer un roubo arbitral fronte ao Real Madrid. O asturiano volveu as súas orixes empotrando a Oubiña entre ambos os dous centrais. Disposición táctica que, polo visto tanto fronte ao Vilarreal coma ao Elxe, non soluciona a saída do balón por dentro de forma fluída cara a Rafinha e Álex, os medios sobre os que descansa a responsabilidade ofensiva. Prodúcese así un atoamento que fai o xogo do Celta tedioso e previsible, obrigando, sobre todo ao canteirán David Costas, a abusar dos pases longos e imprecisos sobre os laterais adiantados.

Porén, non foron só as dificultades de debuxo as que levaron ao Celta a unha certa inferioridade en moitas fases do encontro, senón a ausencia de intensidade fronte a un equipo que gañaba todos os balóns divididos. Unha actitude ofensiva coa que os ilicitanos comezaron e remataron a primeira parte con dúas oportunidades salvadas por Yoel in extremis. O Celta non lle colleu o punto de intensidade que requería o partido até que os visitantes, cando faltaba aínda media hora, fixeron o seu gol nunha contra de Javi Márquez. Foi decisivo para isto a entrada de Krohn Dehli e Santi Mina, que introduciron unha marcha máis ao até entón melancólico e conformista xogo celeste. Das asociacións veloces xeradas polo danés naceu no minuto 81 o golazo anulado a Mina, que as imaxes amosan plenamente legal, tras unha boa cabezada desta promesa xuvenil que leva o gol no seu ADN. Sen dúbida, o resume foi que o Celta non mereceu perder o partido, mais tampouco fixo os méritos suficientes para gañalo.

Superar o desconcerto provocado por esta primeira crise de xogo e resultados é un reto para o amplo equipo técnico de Luis Enrique. Agardemos que saiba enfrontala con intelixencia e acougo introducindo as melloras que o Celta precisa.

Onte 746: Besteiro

Agardo que a elección de José Ramón Gómez Besteiro como secretario xeral do PSdeG-PSOE peche unha etapa de devalo para o socialismo galego. O consenso infrecuente das diferentes familias e grupos de interese do partido arredor deste novo liderado, xermolado coma froito dun proceso semellante a unhas primarias, é unha nova esperanzadora para reiniciar o proceso de artellamento dunha alternativa á hexemonía conservadora en Galicia. A elección de Besteiro, sobre todo o procedemento utilizado para facelo mediante unha consulta ás bases, supón ademais un precedente que non lle será doado obviar á organización federal do partido cando aborde o proceso de substitución de Rubalcaba. Por outra banda, Besteiro ten xa experiencia abonda de colaboración leal cos nacionalistas do BNG no goberno da Deputación de Lugo, o que abre posibilidades de artellar alternativas de goberno semellantes tras as vindeiras eleccións municipais. Non obstante, até esa convocatoria electoral (faltan menos de dous anos), é unha incógnita a súa capacidade para frear o deterioro do partido na contorna da crise política do estado. Razón pola que nas súas respostas no debate sobre a cuestión do federalismo e a reforma territorial, como sobre as alternativas ás políticas de austeridade das administracións públicas, residan algunhas das claves inmediatas para valorar o seu futuro como primeiro responsable político do PSdeG-PSOE. Facemos votos para que obteña os maiores éxitos.

Onte 745: Pecha o Perrete

Pecha o Perrete. Un accidente de moto de Raúl acelerou o peche de «Prensa Mundial», o quiosco histórico de Velázquez Moreno, o que estivo tantos anos no edificio do Cable Inglés, o máis emblemático do centro de Vigo. Pecha o local máis cosmopolita da cultura impresa na cidade, onde se amoreaban as publicacións máis diversas, onde gozabamos da festa das linguas, das curiosidades e afeccións máis insólitas. Pecha o templo do xornalismo vigués, onde é inevitable lembrar que foi alí onde acudiamos a procurar as rarezas que Pepe non tiña no quiosco do Paseo de Alfonso, a primeira e principal fonte lectora da miña nenez. Foi no Perrete onde mercamos os nosos primeiros exemplares de Le Monde, onde descubrimos Dirigido por e tantas outras novidades dun tempo de entusiasmo onde atopabamos nas publicacións impresas a cerna da nosa deboura. Foi tamén alí no Perrete onde fixemos semana a semana moitas das coleccións que rebordan agora os andeis da casa enteira.

Probablemente que o Perrete poña o cadeado non é un feito alleo aos efectos sobre as publicacións impresas da revolución disruptiva de Internet, a pesar do certo renacer, sobre todo dos semanarios, ao que asistimos nos últimos meses. Mais tamén intúo que debeu influír na súa decadencia esoutra profunda crise da vida urbana viguesa, que vai despoboando as rúas do centro, unha doenza aparentemente invisible que leva arrasado todo tipo de establecementos, dende as dozarías até as tendas de alimentación. Onde dirixiremos agora os nosos pasos cando cada mañá de domingo baixemos mercar os xornais? Foi o de hoxe un día triste.

Parabéns a redacción de Vigo de LVG por adiantar tan importante noticia.

Onte 744: Dignidade para o Cantino

Cunha sorprendente versión no seu remate deste vídeo «Contra a impunidade» comezou onte Xerardo Agrafoxo a súa intervención na presentación en Noia do seu libro Quen matou o Cantino? Coma fixeran estes quince actores e actrices meténdose na pel de vítimas da represión franquista, un actor noiés meteuse na do Cantino, o camareiro do Café Argentino, declarándose culpable diante do pelotón que o fusilou en Boisaca aquel 10 de outubro de 1936. Tras tan impactantes imaxes, Agrafoxo preguntouse «por que di Cantino que é “culpable”?» Contestar a ese interrogante, como aqueloutro de saber quen foi ese mozo noiés, a quen Manuel Rivas retratara literariamente como «Dombodán« n’ O lapis do carpinteiro, foi un proceso que perseguiu a Agrafoxo dende hai dúas décadas, facilitado dende o momento en que o historiador noiés tivo acceso ao texto da causa por «rebelión militar» que levou ao mozo ao paredón. Para Agrafoxo non hai dúbida que «Ramón Mayán Ramos, o Cantino, era pobre, era un changuero, capaz de ser recadeiro e logo camareiro. Tiña unha ideoloxía, era da CNT, anticlerical, capaz de subirse a un camión ao servizo da República para ir requisar peixe a Muros. Estivo fuxido durante uns días no Couto. Sabía que virían por el.» Continuou Xerardo afirmando que «acreditei que o Cantino sabía quen foi o testigo de cargo máis importante que declarou contra el.» «Cantino era un calquera, si. Era pobre, si. Mais tiña unha ideoloxía. Grazas ao seu compromiso hoxe vivimos en liberdade», rematou. Foi moi emocionante participar, nun salón cheo, dun acto organizado magnificamente por Barbantia no que se recoñeceu a dignidade do Cantino. Lembrareino.

Onte 743: Des-normalización

Valentina Formoso pon o dedo na chaga. No artigo publicado na sección «Voces» de Prolingua denuncia as políticas sibilinas con función des-normalizadora sobre a cultura galega e para a lingua en particular. Unha choiva morna que vai enchoupando de prexuízos a valoración da cultura e linguas de noso. Este é, entre outros, o caso dalgúns contidos de libros de texto de Lingua castelá e literatura que negan a nosa lírica medieval galego-portuguesa, incluíndoa no corpus da «literatura castelá». Outrosí sucede cos contidos referidos á sociolingüistica e as escasas e prexuizosas referencias ás linguas cooficiais recoñecidas na propia Constitución. Probablemente nesas páxinas de materiais curriculares de importante difusión en todo o sistema educativo español, incluído o galego, poidamos atopar algunhas das raíces dos prexuízos e actitudes desgaleguizadoras tan presentes no actual ensino secundario, como as actitudes anticatalás ou antivascas, por fortuna só presentes en sectores minoritarios. Recomendo o excelente artigo de Valentina Formoso.