Onte 405: «As voces baixas», o libro dos espertares
Xosé Luís Méndez Ferrín comezou as súas palabras de presentación d’ As voces baixas diante dun público atentísimo, que a pesar dun serán moi chuvoso encheu a Biblioteca de Estudos Locais da Coruña, reiventando a frase de Luís Pimentel “a poesía é o grande milagre do mundo”. Para o “presidente da RAG e da República das Letras” (como foi recibido por Manuel Rivas) “n’ As voces baixas a linguaxe é unha homenaxe a si mesma, aquí hai outro milagre da humanidade, do valor da poética, da creación e da plenitude da humanidade”. Tras confesar que non sabía como definir o libro, onde se mestura realidade e fición, e insistir en que esta ambigüidade era unha das características das grandes obras literarias, Ferrín aventurou que “será un libro destinado a prevalecer no tempo”. No entanto, cualificouno como “libro de suburbio”, que retrata “onde está o canto da excavadora cunha precisión social-realista, relatando dende dentro a verdade proletaria”. Definiuno, tamén, como “unha novela da Coruña profunda, aa Coruña que nós queremos, a do suburbio na que penetra a luz do faro de Breogán”. Rematou lembrando unha das exclamacións recorrentes no libro do pai do narrador: “Que rebenten as marabillas do mundo!”
Manuel Rivas non ocultou durante todo a tarde a súa emoción nin a importancia e necesidade de facer este libroque confesou “presento coa sensación de ser o primeiro e o último libro”. Definíu As voces baixas como “unha novela, unha lembranza que murmuria”, “nesta páxinas está o puro murmurio da vida do que falaba Juan Rulfo, as voces baixas esas que non queren dominar”. Explicou que “a novela fala dun tempo pasado formalmente, mais que procura o rescate da lembranza, no que ocorre unha alquimia da vida, a vida con vocación de conto”.
Rivas considera que “o tempo no que sucede a novela é un presente recordado, ou dito doutra maneira, é o que Valle Inclán no capítulo sexto de Luces de Bohemia poñía en boca do personaxe do anarquista catalán: ‘outro tempo’. Ese é o da literatura, o tempo no que pretendín escribir este libro”. Definíu As voces baixas como “un libro de espertares” escrito “non sei se polo neno que o protagoniza ou o case vello que vos fala; probablemente por unha terceira persoa, por alguén que está descubrindo con marabilla e estupor a vida nos outros, a das persoas, a dos animais, a das cousas, que adquiren aquí condición animada”. “Un entende o enigma coñecendo a vida dos outros, no encontro entre o eu e o nós”. Rivas insistiu na súa fascinación polas ferramentas, concibidas como “unha orde cósmica, equivalente a unha lectura bíblica”, como confesou que as súas madalenas, como aqueloutras de Proust, foron o recordo da “primeira vez que comín un ourizo de mar” e “os cheiros, entre a tinta e o leite, do taller do Ideal Gallego onde comecei a traballar como meritorio”. Manuel Rivas non ocultou a epifanía do libro, que non foi outro que a lembranza do primeiro medo, compartido con María, a irmá maior, “o fío que vai abrindo paso, tirando das palabras, marcando o ton de todo o libro”. Tampouco esqueceu a importancia na obra da iconografía e da psicoxeografía, dende os os paxaros (cuco, corvos, estorniños), como a das árbores e as paisaxes do Castro de Elviña ou do Corpo Santo, lembrando outra frase do seu pai “é tan ignorante que non sabe o nome das árbores que o rodean”. Para rematar a súa intervención, antes da lectura de dous dos capítulos da novela, Rivas volveu sobre a idea de que “o andar da literatura consiste en establecer conexións. A literatura axúdache a entender a vida, a descubrir cousas que non vías con anterioridade”.
Foto destacada Cabalar.
