[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/8YtEqGgkIVQ" width="750" height="448" wmode="transparent" /]
Booktrailer da novela O pintor do sombreiro de malvas de Marcos Calveiro, premio Lazarillo de literatura xuvenil 2009 e premio Fervenzas Literarias ao mellor libro xuvenil de 2010. A peza audiovisual foi deseñada e montada por David Rodríguez e as ilsutracións son de Ramón Trigo.
Velaí o palmarés do mellor de 2010 de Fervenzas Literarias, outorgado pola votación de máis de cincocentas persoas na rede. A nosa gratitude polo que lle corresponde a Brétemas como o mellor blog do pasado ano.
No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre o que foi o proxecto da Cidade da Cultura e do que entendo son os seus retos para atoparlle un sentido.
Ningunha persoa sensata pode dubidar hoxe, ao fío dos recurtes dos investimentos públicos en infraestruturas e do gasto en políticas sociais, do despropósito que supuxo o proxecto da Cidade da Cultura do monte Gaiás promovido desde 1999 pola Xunta de Galicia. Un sensentido, un delirio de grandeza, só explicable pola vanidade dun político como Manuel Fraga empeñado en pasar a historia, tamén polo feito de ser o construtor dun monumento faraónico en Compostela que competise coa propia catedral. Un desexo incontible de gloria de Manuel Fraga convenientemente apupado polo seu equipo de aduladores, amparado por unha cultura política de fartura e derroche daqueles anos de aznarismo (de exceso) e burbulla inmobiliaria e incrementado desque foi aprobado o proxecto presentado por Eisenman, un teórico da arquitectura escultórica que non contaba aínda no seu currículum cunha peza das dimensións da súa ambición. Ninguén do entorno do poder conservador nin dos seus medios afíns ousou contradicir os desexos de don Manuel. Ao longo dos derradeiros seis anos de goberno fraguiano todo foi silencio mesto arredor dun proxecto que cada exercicio aumentaba os seus custes de forma tan inaudita como descoñecida para a cidadanía.
A derrota electoral de Fraga en 2005 non afectou a continuidade da construción do monumento de Gaiás, xa que don Manuel deixou todo atado e ben atado, para evitar calquera intención de paralización por parte do novo goberno elixido. Coa lexislatura vencida e durante o período no que estivo en funcións, ao político vilalbés non lle tremeu a man para comprometer a construción dos edificios non iniciados do complexo. O goberno de coalición presidido por Touriño, tras un período de reflexión e participación sobre a viabilidade do proxecto promovido pola conselleira de Cultura Ánxela Bugallo (BNG), non atopou mellor alternativa que continuar as obras, sinalar o obxectivo de abrir ao público os primeiros edificios, reorientar o proxecto do teatro, asumir o reto de desenvolver un programa de contidos para cada edificio (unha cuestión até entón case irrelevante para as finalidades perseguidas por Fraga e Eisenman) e establecer un modelo de xestión dando entrada á participación privada, que dende entón ten maioría na mixta Fundación Cidade da Cultura.
Esta semana, tras un investimento estimado duns 500 millóns de euros (moi lonxe dos 108 do orzamento inicial), inauguráronse dous dos edificios, o do Arquivo e o da Biblioteca de Galicia, ao tempo que se abriron as primeiras exposicións (unha delas sobre a historia dos libros en Galicia) e se celebrou a primeira actividade na Biblioteca, dedicada á figura de Rosalía de Castro. Anúnciase, tamén, a apertura a finais deste ano do Museo de Galicia e decontado a ubicación das dependencias administrativas da recén creada Dirección Xeral do Libro e no Edificio de Servizos Centrais, aínda non inaugurado, de 150 tecnólogos da Secretaría Xeral de Innovación e Modernización e do Centro de Proceso de Datos Integral (CPDI) da Xunta de Galicia. Adiado até 2013 o inicio do alicerzado do Teatro (a alfaia de Eisenman), e arrumbado no limbo o edificio do “Centro de Arte”, sabemos que os retos próximos dos xestores da Cidade da Cultura son rematar as obras exteriores, facilitar os accesos, tanto dende a cidade como dende a autoestrada, e, sobre todo, atopar un xeito eficaz de convencer ao público a que acuda masivamente a gozar da experiencia estética que supón a visita a un monumento en construción.
Máis alá da demagoxia dos medios que de forma interesada identifican todas as carencias que padece a Galicia do noso tempo no complexo de Gaiás ou da estratexia localista de comparar o seu custo co investido en cada cidade, sería unha irresponsabilidade que non se intentase poñer este complexo de indubidable beleza ao servizo da cidadanía e da cultura e lingua galegas, ao tempo que utilizar o efecto chamada que pode provocar como reclamo turístico para Compostela e para a abrir unha xanela para a visibilidade da cultura galega no mundo. Como é imprescindible, que ao despropósito fraguiano e eisenmaniano hai que atoparlle un novo sentido integrado no marco da cultura galega, xa que sendo unha obra que perdurará no tempo, non pode cegar o desenvolvemento do resto das iniciativas culturais públicas e privadas desenvolvidas ao longo do país. A esta altura, no marco da mudanza profunda do paradigma da comunicación cultural, a Cidade da Cultura precisa dun plano de desenvolvemento estratéxico de cada unha das unidades, con especial atención á Biblioteca de Galicia e ao Museo de Galicia, senllas pezas claves dunha rede de infraestruturas culturais básicas sobre o territorio. Sen este plan estratéxico de contidos, o fracaso da CdC si que pode ser irreversible.
HAI MOITA LIGA
O empate conseguido fronte ao Xerez, case no derradeiro salaio do encontro de onte, na única ocasión clara de gol que tiveron os andaluces en noventa minutos, evidencia que o Celta para acadar o seu obxectivo, unha das dúas prazas de ascenso directo, non pode renunciar en momento ningún a calidade do seu mellor xogo. Tal é a confianza que todos temos neste Celta, que quedamos co mel nos beizos cando dabamos por cantada a terceira vitoria consecutiva sobre outro rival directo, a pesar de que vimos como os nosos realizaron un dos encontros máis discretos dos últimos meses e de que foron dominados durante a maior parte do tempo polo teimudo conxunto xerezano. Un empate decepcionante, tanto para o cadro de xogadores como para os seareiros, mais do que se poden tirar proveitosas leccións para encarar esa segunda volta que debe ser a do ascenso. Primeira lección, o exceso de confianza pode ser o maior inimigo para as nosas aspiracións. Nesta difícil e igualada categoría non se pode perder a intensidade e disciplina en ningún momento de cada partido e en ningún encontro do campionato. Como onte quedou claro, un despiste, un instante de vacilación ou un momento de melancolía pode ser decisivo. Tras o gol de De Lucas no minuto 32 da primeira parte, froito dese indubidable plus de calidade que posuímos arriba, o Celta cometeu o erro de confiar o resto do partido en xestionar a vantaxe, ben por medio dun contrataque ou ben pola eficacia dalgún dos saques de falta de Trashorras. Un erro de falta de ambición. Segunda lección, só realizando o mellor fútbol poden asegurarse as vitorias (e os ascensos). A excelencia, tamén no fútbol, é o camiño dos gañadores. O empate non se produciu tanto polos méritos do Xerez , como polo feito de que ao Celta sobroulle confianza e, pola contra, faltoulle moito do seu fútbol xenuíno, faltoulle xogo de banda, faltáronlle diagonais e cambios de orientación e, sobre todo, faltáronlle máis da metade desas vinte a trinta chegadas perigosas que ven precisando en cada partido para meter dous ou tres tantos. Coa excepción do gol, durante a primeira parte, os celestes so amosaron auténtico perigo no longueirazo xenial de Trashorras e nun par de combinacións dos seus volantes. Na segunda, o balance aínda foi máis raquítico, apenas outro envío ao longueiro da luva de Trashorras –moi aplaudido pola bancada cando foi substituído– e algunha subida de De Lucas. Onte fracasaron os trocos do adestrador, provocados pola lesión de Roberto Lago e orientados pola estratexia de aguantar a vantaxe. Máis clara, aínda, no derradeiro cuarto de hora cando agasallou a pelota ao rival e confiou na coordinación da súa defensa para deixar aos dianteiros andaluces unha e outra vez en fóra de xogo. Porén, cando o partido estaba pechado e o axudante termaba da táboa do desconto, abondou para noquearnos unha pelota inocente peiteda por Jose Mari para que o perigoso Mario Bermejo lla cazara arteiramente na área pequena a Ortega. Así é todo, a vitoria non se estragou por esta malfada xogada, senón por que onte o Celta non quixo ou non soubo ir con toda a intensidade necesaria polo partido. Esa súa inhibición (agardemos que transitoria), pagouna con este pasiño atrás. Conservamos intactas as nosas esperanzas e a confianza no magnífico traballo de Paco Herrera e do seu cadro. Hai moita liga por diante.
Estas crónicas celestes para Faro de Vigo, iniciadas o 5 de setembro de 2009, chegan ao seu número cen. Aquel Celta-Málaga da tempada 2005-2006 supoñía o regreso do equipo dirixido por Fernando Vazquez a primeira división. Aquela primeira crónica é a única que non foi publicada no blog. Recuperámola hoxe con algunhas saudades:
DEBUT PROMETEDOR
Dous alustros de xenialidade abondaron para intuír que no regreso do inferno da segunda división podemos aspirar a volver gozar do xogo da serpe no Campo do Fragoso. Un xenial esquerdazo de falta indirecta de Gustavo López, a memoria do equipo que nos fixo soñar, e un cacheirón en carreira do batallador Baiano, tras outra subida veloz de Núñez o tiraliñas, chegaron para noquear a un ordenado Málaga. O domingo pasado gozamos máis coas marabillas que intuímos poden chegar no futuro que coa beleza do xogo que presenciamos. Durante a maior parte do encontro, a pesar de manter o debuxo táctico preferido de Fernando Vázquez (en realidade un “4-2-3-1”), e coa excepción do derradeiro cuarto de hora, tras a incorporación de Silva (ollo coa valía deste rapaciño), faltounos case sempre a pelota e o control do tempo de xogo, as dúas variables que fan a un equipo indiscutible gañador. Empregando este esquema, temos moito que mellorar no encaixe do xogo dos medio pivotes –na estrea da tempada, Giovanella e Iriney (botouse en falta a Borja Oubiña)– para proporcionar así maior solidez a defensa (a grande incógnita da eficacia do equipo) e permitir gañar terreo con maior facilidade á creatividade endiañada de Fabián Cannobio. Con todo, non temamos: o debut foi prometedor e o plantel co que contamos semella, coa incorporación de Lequi, moi compensado e de calidade. Neste novo Celta intúese que hai moito talento e alternativas abondas para que os celtistas entoemos en Balaídos adoito a rianxeira. (Celta-Málaga, 5 de setembro de 2005)
Hoxe participaremos na homenaxe a Francisco Fernández del Riego que se celebrará ás 19:30 horas no Auditorio do Centro Social de Novacaixagalicia de Vigo.
[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/-HIo7br7cI4" width="750" height="448" wmode="transparent" /]
Vía Carta xeométrica.
O meu admirado Javier Celaya publica na revista dixital Dosdoce unha moi valiosa anotación prospectiva arredor do futuro das tecnoloxías sociais ao longo desta década que comeza. O interesante do traballo non son tanto as predicións que realiza como as tendencias que cada unha delas sinala. Un texto que axudará a superar prexuízos, vencer algúns medos e modificar moitas das estratexias actuais que empregamos os que traballamos nos diversos eidos da comunicación cultural. En definitiva, estamos diante dunha anotación que propón un bo exercicio de reflexión prospectiva.
Celaya arrisca moito e utilizando a fermosa metáfora 2o/20 (unha persoa pode identificar unha liña de letras de tamaño pequeno a unha distancia de pés) predí, entre outras cuestións, que en España antes de 2020:
Hai moito zume que tirar das tendencias que enxerga Celaya, que eu condensaría en tres:
Seguiremos coa maior atención o debate que abre esta magnífica e suxestiva anotación de Javier Celaya, con quen volveremos compartir mesa nun coloquio que está previsto que se celebre na Coruña na vindeira primavera.
O acto de inauguración da Biblioteca e do Arquivo de Galicia, que suporá tamén a apertura ao público da Cidade da Cultura a partir de mañá, amosou a profunda fenda que nesta lexislatura se abriu na política galega.
Resultoume incomprensible a ausencia no acto dos membros do BNG, o partido que tivo a principal responsabilidade durante o seu período de goberno na construción e finalización de ambos os dous edificios inaugurados esta mañá, así como en imprimir un maior pulo ao desenvolvemento do proxecto ideado por Manuel Fraga e Xesús Pérez Varela. Só polo respecto que merece o traballo desenvolvido por Ánxela Bugallo e polos membros do seu equipo ao longo de catro anos nesa dificilísima tarefa, a dirección do BNG debeu ter asistido a un acto ao que acudiron membros dos máis diversos sectores da sociedade e da cultura de noso. Unha presenza protocolaria que non impediría o lexítimo exercicio de crítica aos contidos e a forma de xestión escollida para a CdC por parte do actual Goberno Galego. Outrosí sucede coa ausencia de Emilio Pérez Touriño, o ex-presidente da Xunta, que sempre defendeu a continuidade do proxecto.
Resultoume desafortunado que Alberto Núñez Feijóo aproveitase o seu protocolario discurso inaugural para incluír con sutileza a Camilo Jose Cela na historia da literatura galega, ao citar que nesta «biblioteca poderán consultarse os manuscritos do único premio nóbel da literatura galega», un comentario que con certeza non asumirían ningún dos nosos membros da Real Academia Galega nin o profesorado de literatura galega das nosas tres universidades.
Con todo, para min o máis abraiante do acto sucedeu xusto ao remate da interpretación do himno galego por parte do Coro Gaos, que foi acompañado pola gaiteira Cristina Pato. No momento de acometer «nazón de breogán» os coristas (por un razón para min descoñecida) fixeron a omisión da palabra «nazón». Non sabería chamar doutra maneira a ese pianissimo tan suaviño e tan inintelixible para describir como acometeron o sintagma pondaliano, unha elipse coincidente cun tiro da gaiteira ourensá. Unha situación corrixida ao remate do acto por un berro cívico de «nazón, nazón» pronunciado por un dos convidados. Un berro, sen dúbida, moi oportuno, xa que o Arquivo e a Biblioteca de Galicia hoxe inaugurados, como toda a Cidade da Cultura, deberán estar ao servizo da nazón, da súa lingua e da súa cultura. Eis o primeiro criterio para xestionar un proxecto para todos os galegos e as galegas que, a pesar do seu enorme custo de construción e mantemento (cifras que se deberían facer públicas), non pode de maneira ningunha hipotecar o futuro do resto das políticas culturais públicas. Facer compatibles ambos os dous criterios non vai ser doado, razón pola que os responsables deste traballo ben merecen, ao inicio do seu camiño, os nosos mellores desexos de éxito.
No artigo da semana de Faro de Vigo analizo os contidos e a orientación política da chamada «lei de convivencia e participación da comunidade educativa« (cuxo texto completo pode baixarse en pdf aquí).
Aproveitando o acougo das vacacións de Nadal o conselleiro de Educación presentou o borrador do anteproxecto de Lei de convivencia e participación da comunidade educativa. Un texto que para o Goberno Galego ten por finalidades “acadar e manter un clima de convivencia” nos centros escolares, dignificar a profesión docente, proporcionándolle protección xurídica adecuada ás súas funcións, e corresponsabilizar aos pais e nais nesta tarefa coma un dos seus principais deberes en relación coa educación dos seus fillos. Obxectivos, sen dúbida, que comparten todos os membros das comunidades educativas, tanto polo feito de que a aprendizaxe da convivencia constitúe a esencia de todos os procesos educativos, sexan familiares ou escolares, como pola importancia fulcral que para o desenvolvemento con aproveitamento da actividade educativa ten o noble oficio de mestre, non sempre suficientemente recoñecido e valorado polo conxunto da sociedade.
Dende a exposición de motivos, a lei amosa a súa preocupación pola gravidade dos fenómenos de “mala convivencia” nos centros educativos, con especial atención aos de acoso e ciberacoso escolar, presentados como “unha nova cotiá nos últimos tempos”. Fenómenos de abordaxe educativa complexa para os que se pretende atopar saída elaborando un plan de convivencia, considerando ao profesorado como autoridade pública e obrigando a participar aos pais e nais nos procedementos de corrección disciplinaria. A consideración dos docentes, recollida das leis aprobadas nas comunidades de Madrid e Valencia, apenas supón asumir o principio da presunción de veracidade das súas afirmacións realizadas nun eventual procedemento sancionador aberto a un alumno. Outrosí sucede co recoñecemento da facultade para “requisar obxectos, produtos ou substancias perigosas ou prohibidas polas normas do centro…”. O mesmo poderíamos dicir da responsabilidade outorgada aos departamentos de orientación de elaborar un “programa de habilidades sociais” dirixido ao alumnado que incorra de forma reiterada en condutas disrutivas; da posibilidade de regular o vestiario do alumnado que se deixa á autonomía do centro, ou comunicar as incidencias aos pais e nais por Internet. Solucións que sabemos dunha ou doutra maneira se veñen ensaiando por parte do profesorado e das comunidades escolares dende hai ben tempo.
Porén, nin o enfoque nin as medidas desta lei apuntan cara a orixe da maior parte dos conflitos existentes nos centros educativos. Non podemos agochar que moitos destes problemas teñen a súa cerna na masificación dalgúns centros de Secundaria e na ausencia de medios e recursos para abordar a súa diversidade. Non se poderá mellorar a convivencia nestes centros, se non se baixa a ratio de profesorado/alumnado, se non se contan con desdobres en determinadas materias, se non existe profesorado de apoio, se non se establecen programas de mediación para abordar os conflitos ou se non se xenera no centro unha dinámica na que a disciplina democrática ocupe un lugar destacado. Cre sinceramente alguén que coñeza o funcionamento dun centro educativo que a consideración do profesorado como autoridade pública solucionará os problemas que suscita a integración de minorías ou de alumnado con comportamentos disrutivos? O sistema previsto de correccións (outro eufemismo) abondará para resolver este tipo de conflitos educativos? Non sería máis realista asumir que a autoridade e prestixio social do profesorado se consegue coa lexitimidade proporcionada polo apoio do conxunto da súa comunidade educativa e polo recoñecemento do resto sociedade?
Con todo, non nos enganemos, nin o acoso escolar nin os conflitos disciplinarios son a razón de ser desta chamada “lei de convivencia”, senón o da regulación da participación directa dos pais e nais, á que se lle dedica un capítulo específico. Un procedemento artellado coa intención de “solicitar as preferencias individuais ou colectivas” sobre aspectos da programación xeral do ensino, até agora competencia da Administración educativa e dos órganos colexiados, fose do claustro do profesorado ou do consello escolar. Un mecanismo xurídico destinado, sen dúbida, a avalar á consulta prevista no “Decreto de Plurilingüismo” e superar algúns dos atrancos que lle puidese ocasionar o ditame do Consello Consultivo e mesmo a xurisprudencia do Tribunal Constitucional (STC 337/1994) contraria á elección de lingua por parte dos pais. En definitiva, en época preelectoral, como xa sucedera hai dous anos, ás portas das eleccións autonómicas, o Partido Popular de Galicia volve axitar as augas do conflito do emprego do idioma no sistema educativo. Unha extraña forma de entender a convivencia nun ámbito onde son imprescindibles as maiores doses de acordo e sutileza.
A celebración de efemérides («Ano de tal ou de cal») constitúe, ademais dun útil recurso didáctico, a posibilidade de orientar ao longo dun ano as políticas sociais, culturais e educativas públicas e privadas (sobre todo no eido da edición e da comunicación) cara a un tema, problema, personalidade, obra ou manifestación artística. A experiencia internacional e nacional demostrounos a súa eficacia como mecanismo de rescate ou sensibilización social, mais tamén que sen unha programación axeitada poden constituír o máis rotundo dos fracasos.
A pesar de todos estes condicionantes e do perigo de abusar na utilización deste recurso, non me resisto a enumerar algunhas das efemérides que celebraremos en Galicia ao longo deste 2011:
Ademais, 2011 será o ano antitabaco, o da inauguración da Biblioteca e Arquivo de Galicia na Cidade da Cultura, ano de eleccións municipais (22 de maio) e outro ano máis da crise económica que ameaza con acadar os cinco millóns de parados en España e 237.000 en Galicia.
[Quizais poda quedarme atrás algunha outra, razón pola que moito agradece se enriqueza a anotación.]
