dolores_vilavedra – Brétemas

Liñas de galego

3 de Decembro de 2025/en A Portada, Artigos, Contafíos, Edición, Educación, Lingua/por bretemas

Decepcionoume o escaso eco do informe «Un país coa súa lingua» froito do foro organizado polo Consello da Cultura Galega coa intención de activar medidas que reforcen o uso social do galego. Entre elas son de interese as da comisión de Educación e Socialización, coordinada por Nel Vidal e Dolores Vilavedra, na que asumindo a necesidade de combinar planificación e educación lingüística, tabú para o goberno de Rueda, se propón redefinir o enfoque do plurilingüismo situando o galego no centro de interese e fortalecéndose naqueles ámbitos, o tecnolóxico e científico, nos que hoxe non está. Resultan viables propostas para as que nin sequera sería imprescindible (aínda que si moi aconsellable) agardar á derrogación do decreto 79/2010, como ampliar e diversificar a oferta educativa en galego, fose por proxectos de enriquecemento lingüístico, fose ofrecendo liñas educativas nas que o galego é lingua vehicular, sempre que exista demanda suficiente e consenso na comunidade educativa. Secasí, resulta necesario impulsar unha campaña institucional e colaborativa que enxalce os beneficios de criar en galego cun enfoque emocional positivo e reforzo para as familias que o fagan. Certo é que resulta imprescindible revisar o modelo de educación lingüística, o que pasa por derrogar o decreto da vergonza de 2010 e acadar un acordo político transversal sobre un modelo alternativo que garanta que cada moza ou mozo ao remate da súa formación conte cun dominio operativo do galego equivalente ao doutras linguas de referencia, nada pois doutro xoves. Xaora, o documento das expertas do Consello da Cultura Galega, que merecería ser presentado no Parlamento, amosa que o acordo sobre a educación lingüística non pode quedar aparcado sine die. Deben activarse nos centros educativos medidas alternativas coma as citadas, e outras dun documento valioso, que vaian máis alá tanto de lamentar os ataques lingüicidas ou de defender contra vento e marea un decreto que tanto dano fixo (e continúa facendo) ao galego.

Publicado en Nós diario:3/12/2025

Clásicos

10 de Xullo de 2025/en A Portada, Artigos, Autores, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Galeguismo, Lecturas, Librarías, Lingua, Narrativa, Poesía, Promoción do libro, Recurso_didáctico, Xerais/por bretemas

Desde que en 1982 Bieito Ledo, xerente entón de Galaxia, publicou a Biblioteca Básica da Cultura Galega de 50 títulos, co apoio das catro deputacións, foron varias as iniciativas que ofreceron ao público as obras cimeiras da literatura galega, xunto a outras relacionadas coa historia, economía, cultura popular e lingua. Reeditada en 1999 por Ir Indo e Galaxia, co apoio da CRTVG, aquela primeira colección de divulgación dos nosos clásicos tivo continuidade na Biblioteca de Autores Galegos de Diario 16 de Galicia (1991), na Biblioteca 114 de El Correo Gallego (1992), na Historia da Literatura Galega de ASPG, editada por A Nosa Terra (1996) e na Biblioteca Galega 120 de La Voz de Galicia (2002), que chegou a vender catro millóns de exemplares, coeditada entre o xornal e oito editoras galegas, grazas a un acordo inédito entón no sector, quizais no momento de maior visibilidade e entusiasmo que viviu a edición galega na súa historia. Neste ano no que celebra o seu 75 aniversario, Galaxia anuncia unha biblioteca de clásicos de apenas dez títulos, escollidos entre os 3.500 do seu catálogo histórico coa intención, como expresaron as súas directoras, Dolores Vilavedra e Patricia Arias Cachero, de «traer ao presente obras que renovaron o mundo cultural galego» durante o franquismo. Escolma que ofrece unha nova edición d’ A cociña galega de Cunqueiro ou unha antoloxía de Sempre en Galicia de Castelao preparada por Henrique Monteagudo, presidente da RAG, obras de grande interese, que merecen os maiores parabéns. Porén, se comparamos esta iniciativa con aquela Biblioteca Básica da Galaxia de hai corenta e tres anos ou con calquera das outras aquí citadas, esta cativa e interesante colección do 75 aniversario da editora viguesa amosa a austeridade coa que está publicando o sector, tamén as editoras tractoras, así como as enormes dificultades para contar cos patrocinios para abordar proxectos culturais de entidade como estas coleccións de clásicos. Tempos difíciles para o libro galego.

Publicado en Nós diario: 09/07/2925

A ledicia de ler

19 de Xuño de 2024/en A Portada, Artigos, Autores, Contafíos, Cultura, Edición, Editores, Educación, Galeguismo, Lectura, Lecturas, Recurso_didáctico, Xornalismo/por bretemas

Falando na rúa co escritor Manuel Veiga lembramos «A ledicia de ler», a sección que Carlos Casares mantivo en La Voz de Galicia entre 1975 e 1992, antes que iniciase «Á marxe», aqueloutra columna máis breve na que durante unha década expresou todos os días no xornal coruñés, o que Dolores Vilavedra acuñou como «a súa expresión narrativa da vida». O inesquecible Marcos Valcárcel suxeriu que «A ledicia de ler», epígrafe afortunado sobre a lectura, constituíu un espazo semanal para falar de libros e cultura galega co que Casares pretendía emular probablemente aquela sección de Robert Escarpit en Le Monde, «Au jour le jour», ao que a profesora Vilavedra engadiría o coñecemento que o entón profesor de instituto debía ter de El deseo de leer (Península 1974), o informe no que o propio Escarpit e Robert Baker abordaban temas arredor do libro, a lectura e os dereitos de autoría. Daquel exercicio hedonista de paixón pola lectura do limiao, un legado de catrocentos artigos, quedamos co seu afán de compartir as lecturas literarias que lle agradaban, e facelo sen a intencionalidade analítica da crítica académica, fosen tanto clásicas como das novidades da incipiente industria editorial galega. Como quedamos coa súa actitude empática de celebrar a lectura como un acto de pracer que quere compartir, adiantándose ao decálogo de dereitos do lectorado de Daniel Pennac en Como unha novela (Xerais 1993). Casares anticipaba tamén na sección a ollada xenerosa dunha lectura compartida, como a dalgunhas comentaristas da narrativa galega nas redes (bookstagramers e creadoras de contido) ou nos espazos de crítica nos xornais, que contribúen todas cos seus textos a dar a coñecer e a orientar aos públicos, o que non debería impedirlles, como adoitaba Casares, facer comentarios ben agudos e valoracións historiográficas documentadas sen perder nunca as boas formas da escrita. Contaxiar o gozo da lectura, a casariana ledicia de ler, continúa sendo imprescindible para a saúde da edición galega.

Publicado en Nós diario: 19/06/2024

Onte 2142: «O que fica fóra» de Manuel Rivas

15 de Xaneiro de 2022/en A Portada, Autores, Cultura, Edición, Lecturas, Onte, Poesía, Vídeos, Xerais/por bretemas

O pasado ano fixéronse vinte e cinco anos da publicación d’ O pobo da noite (Xerais 1996), libro no que Manuel Rivas escolmaba a súa obra poética primeira, a publicada entre 1980 e 1995, tras a aparición do Libro do entroido (Edicións do Rueiro, 1980), Balada nas praias do Oeste (Sotelo Blanco, 1985), Mohicania (Edicións do Rueiro, 1986), Ningún cisne (Sotelo Blanco, 1986) e Costa da Morte blues (Xerais 1995). Unha publicación hoxe histórica, xa que o libro ía acompañado por vez primeira no catálogo comercial do libro galego dun cedé con trece poemas recitados polo autor, acompañado musicalmente por César Morán. Unha experiencia de edición expandida coa que abrimos o selo Xerais Media, a primeira experiencia de hibridación da edición en galego (1996-2000), na que ofreciamos produtos no que a poesía dialogaba coa música e ensaiabamos os primeiros produtos interactivos en cederrón.O proxecto d’ O pobo da noite, ademais, estendeuse en recitais polo país adiante, o que facilitou que a obra se reeditase ne varias ocasiós, daquela (e creo eu tamén hoxe) un feito pouco usual.

Probablemente, O pobo da noite foi, como ten sinalado a profesora Dolores Vilavedra, un ensaio preparatorio para a edición do macrotexto poético que Manuel Rivas publicaría en Do descoñecido ao descoñecido (Espiral Maior, 2003), no que recolleu os primeiros vinte anos da súa poesía. Daquel celme, ampliado n’ A desaparición da neve (2009), o primeiro libro multilingüe publicado en galego, castelán, éuscaro e catalán por Alfaguara, todo un acontecemento e un modelo (sen continuidade), e madurado no libro esencial que foi A boca da terra (Xerais 2015), agromou O que fica fóra (Apiario 2021), un libro arca, un poemario visual manuscrito na terra, un texto ecopoético, no que un Rivas lucidísimo reclama en plena pandemia o valor da natureza e da linguaxe.

Non é casual que Rivas dedique o libro a Aníbal Otero, «condenado a morte en 1936, cando apañaba fonemas na beira do río Miño, o filólogo biografado por Xesús Alonso Montero (Xerais 2011), pois do que trata é de apañar as palabras que fican fóra, que andan ás ceibas na liña do horizonte. Palabras manuscritas na natureza, na linguaxe críptica das cores, no alfabeto invisíbel dos cheiros, nos idiomas dos ventos… Un libro caligramado con poemas árbore, con poemas estrela, con poemas nacidos da pegada da tinta sobre esa natureza ao desvío do papel. Un libro de haikus secretos dun poeta como UxíoNovoneyra que non ten medo a enzoufar as mans.Un libro arca que queda aberto, un manifesto contra o medo e o silencio enmascarado. Un gran Rivas.

O que fica fóra_Manuel Rivas from apiario on Vimeo.

Onte 1877: “Cartas da Guerra”

18 de Xuño de 2017/en 25_de_abril, Axentes_literarios, Cine, Críticas, Educación_para_a_Paz, Narrativa, Portugal, Traducións/por bretemas

Na proxección de Cartas da Guerra, o film do director portugués Ivo Ferreira, lembrei os días nos que convidamos a Antonio Lobo Antunes e ao seu editor, Nelson de Matos, a acompañarnos en Mondariz nos Premios Xerais de 1999. Quen confesou entón as saudades da súa ascendencia galega protagoniza a película de Ferreira, baseada nas cartas case diarias que Lobo escribiu a súa dona, reunidas na novela D´este viver aquí neste papel descripto: cartas da guerra, traducida ao castelán por Dolores Vilavedra. A película é unha crónica sobre a guerra de liberacion colonial de Angola na que o daquela xove escritor participou como médico de 1970 a 1973. Un excelente branco e negro, capaz de provocar o estrañamento necesario para seguir a voz da muller que le as cartas, subliñada en cada frase por unha BSO preciosa, contextualiza as imaxes que na pantalla aparecen do seu home e dos seus compañeiros de batallón, cada vez máis abatidos por unha guerra na que, dunha ou doutra maneira, toman conciencia política.

Cartas da Guerra é unha película de beleza conmovedora, tanto pola composición perfecta de cada encuadre e a combinación dos espazos diurnos e nocturnos, capaz de lembrar algunhas escenas de A árbore da vida ao Terrance Malick ou á Apocalipse now de Coppola, como polo texto literario que a sostén, potente na dicción, reflexivo nuns momentos, moi poético, mesmo sensual, noutros, mais sempre capaz de evitar os perigos da reiteración de procedemento narrativo tan arriscado, que coloca ao espectador preguiceiro no gume da navalla. Os de Ferreira e Lobo Antunes son auténticos cinepoemas contra a infamia e a crueldade que a guerra provoca con todos os seus participantes; unha esculca política, tamén, sobre as orixes daquel abril de 1974, que todo o quixo mudar. Recoméndoa.

Guardar

Onte 1465: Con Leiceaga en Couceiro

8 de Outubro de 2015/en Autores, Narrativa, Onte, Xerais/por bretemas

A profesora Dolores Vilavedra conversou onte en Couceiro con Xoaquín Fernández Leiceaga sobre Agosto de memoria e morte. Unha conversa moi atractiva que convidou ao numerosísimo público a ler unha novela que Vilavedra recomendou moi vivamente. Leiceaga confesou que a escribira hai tres anos «nun momento de transición, nun tempo morto» coa intención de «poñer en papel unha historia que tiña na cabeza dende hai tempo». Non descartou, se dispón de tempo, escribir unha segunda entrega co mesmo investigador. Situou a novela no tempo xusto anterior á Transición, «un periodo que nos achegou outra vez a Europa, despois de que a Guerra Civil nos afastara dela». Leiceaga desvelou, tamén, a súa preferencia polo xénero policial e por obras como Agosto de Rubem Fonseca, «que coa miña obra ten unha orixe histórica moi concreta». «O xénero policial é altamente condificado o que proporciona ao autor seguridade e máis liberdade para abordar outros temas».

Onte 1248: «Amor en alpargatas»

27 de Febreiro de 2015/en Autores, Narrativa, Novidades, Onte, Presentacións, Xerais/por bretemas

Máis dun cento de persoas xuntáronse no café Airas Nunes de Compostela para arroupar a Manuel Portas na presentación de Amor en alpargatas, a súa cuarta novela. Foron o escritor Bieito Iglesias e a crítica Dolores Vilavedra os que se ocuparon de comentar unha novela considerada como a máis lograda e maura das publicadas até agora polo autor.

Comezou Bieito Iglesias definindo Amor en alpargatas como «unha novela de amor, protagonizada por un triángulo de tres persoas (Senén, Lucía e Sara), construída cunha estrutura cinematográfica semellante á da Condesa descalza, xa que comeza e remata nun cemiterio, utilizando a écnica do flash-back». Detívose Iglesias en comentar a educación sentimental do protagonista nos anos 60 en Teis, considerando que esas páxinas poderían ser consideradas propias dunha novela de formación. «Senén é un personaxe singular, non é un arquetipo, non é un retrato notarial da pequena burguesía galeguista.» «A presenza do corvo no derradeiro capítulo representa un certo desencanto«, afirmou Bieito para acabar prognosticando que «a novela terá máis éxito entre o público feminino.»

Dolores Vilavedra sinalou o que entende son características do proxecto literario de Manuel Portas desque en 2010 publicou Denso recendo a salgado. «A primeira é a reivindicación da capacidade da narrativa para entreter, sen renunciar á experiencia estilística, Portas é capaz de verlles os tons pálidos a un tempo de silencio.» «Ademais de utilizar unha das mellores linguas literarias do noso tempo, Portas escribe narrativa de mulleres. En todas as súas obras as mulleres teñen grande protagonismo. Nesta tanto Lucía como Sara son personaxes que teñen arestas, un lado escuro, continuando a xínea de Concha e Encarna de Faneca brava ou Cristina, Clara ou Chus, protagonistas das historia de Un dedo manchado de tinta.» «A de Portas é unha narrativa da memoria leve, que nos intriga, que nos provoca a necesidade de saber máis. No entanto, teño medo dos efectos dunha memoria narcotizante ou a un exceso de saudade paralizante. Portas sabe equilibrar.»

Vilavedra considerou Amor en alpargatas como unha «novela máis centrada, menos dispersa cas anteriores do autor. Nótase a madurez, o autor pousa, renuncia ás historias paralelas, vai á cerna da súa historia, utilizando unha estratexia de espiral, de bucle. O seu é un narrador omnisciente, mais non é invasivo. Deixa falar aos seus personaxes, sitúase con eles, revelándose só cando é imprescindible.» «Amor en alpargatas deixa dúas importantes historias sen contar, as de Amalia e Xián, a dos fillos de Senén, o que supón unha apertura da novela sobre os debates do presente, quizais porque todas as novelas falan do tempo histórico no que se escriben, non sobre o que escriben.» Antes de rematar cunha emocionante referencia persoal á memoria do barrio proletario de Teis, Vilavedra salientou o carácter de Amor en alpargatas como »novela santiaguesa que se abre a outros espazos da Galicia real.»

Rematou as intervencións Manolo Portas que definiu a novela como «unha historia de amor co nacionalismo ao fondo». «Non pretendín escribir unha novela xeracional. O nacionalismo é o contexto sobre o que se desenvolven as historias de amor. Un amor ao país no que encadran os amores poliédricos que se moven na novela. Non me interesaba tanto recolelr o dato concreto como reconstruír ese contexto.» Despois de sinalar que deixou a mantenta varias historias abertas, confesou que se daría por ben pagado «se a novela consegue diversos niveis de lectura, xa que estou convencido que a literatura ten que dar que pensar.»

Listado de la etiqueta: dolores_vilavedra