Listado de la etiqueta: álvaro_cunqueiro

Onte 1552: «A morte de Valle-Inclán»

/en , , , , , /por

XG00246401Fixéronse onte 80 anos do pasamento en Compostela de Valle-Inclán, abordado no libro A morte de Valle-Inclán. O último esperpento que Xerais achegará ás librarías a vindeira semana. Dende tres olladas (a xornalística de Carlos Reigosa, a biográfica de Javier del Valle-Inclán e a teatral e literaria de José Monleón) reconstrúese con rigor documental o relato dos últimos nove meses da vida de Valle, considerado daquela «o artista galego por antonomasia», que en Galicia asumiu con dignidade e serenidade unha doenza dolorosa que sabía para el definitiva. Entre os moitos episodios relatados, ademais dos encontros de Valle con Cunqueiro, Pedrayo ou Blanco Amor, chama a atención o referido a polémica do seu enterro civil en Bosaica, nun dia no que diouvou. A mobilización do Partido Galeguista, que publicou unha octavilla chamando ao pobo de Santiago a «cumprir o derradeiro deber co artista cuia obra ha vivir namentres fique no mundo un espírito sensible á beleza e a saudade», así como a participación de Castelao clarifican un asunto que até agora semellaba litixioso.

Empanadillas viguesas

/en , , , , , /por

Ao fío da homenaxe que Pedro Feijoo realiza ás empanadillas do Carballo na súa novela Morena, perigosa e románica, no artigo da semana en Faro de Vigo reivindico a memoria das empanadillas viguesas (inevitablemente non puiden citar mais que a unha parte desa xeografía gastronómica sentimental):

Bar_carballoNun dos capítulos iniciais de Morena, perigosa e románica, a comedia recentísima de Pedro Feijoo, faise unha homenaxe ás empanadillas da tapería Carballo da rúa Manuel Núñez, unha auténtica institución viguesa dende hai corenta anos. Con toda a súa retranca e enxeño o autor d’ “Os fillos do mar” fai reparar no papel esencial que o adobo das famosas empanadillas do local de Alberto e Antonio, cuxa receita permanece secreta, ten para regular de forma harmoniosa o ritmo da cidade. Unha circunstancia na que, quizais, os responsables da policía local non teñan valorado cando pretenden axilizar o tráfico en horas punta ou nos días máis escuros de ballón. Fermosas e divertidas páxinas literarias de Pedro Feijoo que salientan, ademais, que a preparación e o consumo frecuente de empanadillas constitúe outra particularidade viguesa, un sinal de identidade cidadá que merecería ser investigado na historia por algún dos membros do Instituto de Estudios Vigueses. En definitiva, o xenio do escritor de Canido desvelounos o que semella agora unha evidencia: os vigueses e viguesas gostamos das empanadillas, sexa como petisco das doce, xantar sobrio de urxencia ou para tapar o burato nas noites de fame do demo.

Antes da chegada a Vigo da industria da pizza e das hamburguesas, a empanadilla era o principal petisco quente. Dos tempos da miña nenez, hai cincuenta anos, conservo o recordo do arrecendo das empanadillas de xoubiñas do forno do Barrio da Cura que vendían en cadanseu cesto unhas mulleriñas na rúa Cachamuíña diante da Panificadora ou ás portas do mercado do Progreso. Como tampouco esquezo aquela marabilla que foron durante catro décadas as de Rufino, apenas un despachiño na rúa de López de Neira, pechado o pasado ano, empanadillas de follado extraordinarias, case tan larpeiras como as súas canas de crema pasteleira. Tamén conservo como memorables as agullas da pastelaría Ramos de Pi e Margall, case tan sabedeiras como os seus cruasáns e roscas Niza, e aqueloutras tan potentes, a pesar de ser un chisco aceitosas, do Bar Ría de García Olloqui, onde demoramos tantas horas da nosa adolescencia.

Hoxe aquelas humildes empanadillas dos setenta conservan en Vigo unha xeografía propia. As do Carballo manteñen o seu pulo e clientela nos seus tres establecementos de Manuel Núñez, Travesas e Calvario. No Breadouro do Vao, a miña terraza viguesa preferida para gozar da raiola, ofrécense unhas notables delicias fritidas de polbo, carne e bonito. Tamén son de categoría as que sirven como entrante no Nícola de Peniche, o restaurante italianogalego máis xenuíno da cidade. Como tamén as d’ A Tapa do barril de López Mora, chegando a Travesas, que ofrece dende hai corenta anos (fundouse como taberna O barril), unha carta de empanadillas de tempada moi variada, con especialidades únicas como as de polo con nata, zamburiñas, zorza, cogomelos, chocos, grelos con chourizos, gambas… Tamén innovaron na oferta de empanadillas as da panadaría Torrasanta de María Berdiales, que diversificou a tradicional oferta atlántica de carne, bonito e bacallau, introducindo outras variantes con amoados vexetais e de cremas de queixos frescos. Roteiro onde non pode faltar a visita á pastelaría Montserrat de Doutor Cadaval que ofrece, ademais das marabillas do seu follado salgado, unhas crocas de tomate e unha empanada de queixo e rúcula memorables. Como tampouco poden quedar fóra as da panadaría Casablanca da rúa Brasil, que enforna cada noite a que cremos mellor chapata viguesa e as rosquillas máis larpeiras da ría.

A empanadilla é un desenvolvemento humilde da empanada, un dos símbolos da cociña galega, dende o século XII, presente na iconografía do Pórtico da Gloria, na cantiga número 57 das de Afonso X o Sabio ou no coloquio dos rústicos de Sarmiento. Galicia é país de empanadas, escribiu Cunqueiro, desenvolvéndose en Vigo a súa variante portátil, a empanadilla. Araceli Filgueira na súa “Cociña galega” aconsellaba preparar as empanadillas con “masa ao momento”, xa que así non precisa de fermento para que levede, índolle moi ben se o recheo é de bonito, un rustrido de cebola, un ovo cocido e unhas olivas; e se é de carne picada, mesturala con xamón, chourizo e ovo duro. Receita que admite variantes, sobre todo no que atinxe ao amoado, que pode ser de carne, peixe ou vexetais, mais tamén que admite os sabores dóces, como os de mazá, chocolate ou marmelo.

Vigo non pode perder a singularidade gastronómica de seu, con denominación propia para as súas patatillas ou para as variantes tradicionais e modernas das súas empanadillas. Ben sería que nos certames de tapas do Casco Vello, Calvario ou Teis existise un apartado específico que promovese a renovación creativa das empanadillas, como parte do patrimonio vigués da memoria.

Onte 1392: «Que libro debes ler este verán?»

/en , , , , , , , /por

disquecolRecomendo completar o test «Que libro debes ler este verán?» preparado polas amigas de Disquecool. Por ventura, na literatura galega actual hai oferta diversa e suficiente para axeitar cada personalidade ao libro que mellor lle conveña. Tras completar o test, saíume Se o vello Simbad volvese as illas de Álvaro Cunqueiro, o que moito me compraceu, aínda que tamén (imaxino) me axeitaría algún dos títulos que levo publicado, xa que na proba tanto hai novidades recentes como títulos clásicos. Abeizoo a iniciativa de Cris, coma tantas outras de visibilización para o libro galego que ven realizando nesta magnífica e tan recomendable revista de tendencias sobre literatura, música e tendencias de vida na nosa lingua.

Onte 1385: Rúa Cunqueiro

/en , , , , , , , , /por

Varios medios recabaron onte a miña opinión sobre a posibilidade que manexa o concello de Madrid de retirar do rueiro, en cumprimento da Lei da Memoria Histórica, o nome de Álvaro Cunqueiro. Non son orixinal expresando a miña decepción xa que se bautizaron co nome de don Álvaro unha rúa madrileña noi foi porque no ano 1937 publicase en El Pueblo Gallego artigos como «De la necesidad del Caudillo» ou poemas como «Elegía verdadera a los muertos de la revolución«, ao servizo da causa franquista, senón pola súa condición de escritor e fabulador memorable. Cunqueiro tiña no seu ADN a escritura, «non había realidade, fose cal for, que non suscitase nel unha construción literaria». Escritor, esencialmente, en lingua galega, cun talento moi por riba de xéneros, xa que foi narrador, poeta, autor dramático, xornalista e tradutor. Sería máis que lamentable que o equipo de goberno de Manuel Carmena non entendese a dimensión de escritor total de Álvaro Cunqueiro.

«Rúa Cunqueiro en Madrid» (artigo en Faro de Vigo).

Onte 1338: 1000 Primaveras +

/en , , , /por

Prolingua publicou onte a primeira peza audiovisual da súa iniciativa Por min o galego terá mil primaveras máis coa que lembra, trinta e cinco anos despois, a apoloxía de Álvaro Cunqueiro sobre a lingua galega pronunciada na homenaxe que se lle rendeu en Vigo o 25 de abril de 1980.

As miñas invencións e as miñas maxias teñen, nembargantes, un senso máis fondo: por riba e por baixo do que eu fago, eu quixen e quero que a fala galega durase e continuase, porque a duración da fala é a única posibilidade de que nós duremos como pobo. (…) Se de min algún día, despois de morto, se quixese facer un eloxio, e eu estivese dando herba na terra nosa, podería dicir a miña lápida: “aquí xace alguén que coa súa obra fixo que Galicia durase mil primaveras máis”

A peza audiovisual, preparada por Noel Queipo, recompila centos de gravacións realizadas por galegofalantes das máis diversas idades e procedencias xeográficas coa intención de afirmar o seu compromiso coa lingua galega. Unha páxina colectiva no libro da esperanza galega.

Celso Collazo, xornalista

/en , , , , , , /por

No artigo desta semana en Faro de Vigo homenaxeo ao xornalista Celso Collazo:

Celso-Collazo-en-Plaza-Guadalix-768x1024Hai uns días morreu en Guadalix de la Sierra Celso Collazo Lema, unha das lendas galegas do xornalismo internacional. Nacido en Vimianzo o 15 de novembro de 1921 no berce dunha familia galeguista (o seu pai, colaborador de Castelao, foi paseado en Ponteareas no mes de setembro de 1936 e o seu tío, pouco despois, en Ourense), Collazo pertenceu a esa xeración de galeguistas históricos formada por persoas extraordinarias como Francisco Fernández del Riego, Xaime Isla Couto, Plácido Castro, Xosé María Álvarez Blázquez ou Valentín Paz Andrade, ás que coñeceu en Vigo na segunda metade da década de 1940 na tertulia do café bar Derby, unha illa de libre pensamento e lecer que rexía Albino Mallo García, situada na praza de Urzaiz, á que tanto debe a cultura viguesa no franquismo.

Souben da vida de lenda de Collazo polo tamén xornalista Carlos G. Reigosa, un dos seus grandes amigos e valedores, a quen asesoraba na documentación da súa vindeira novela, sobre todo nos episodios referidos a presenza no porto de Vigo de nazis e xudeus, coincidindo cos anos de remate da Segunda Guerra Mundial. Un tempo ao que o vimiancés non foi alleo, xa que chegou a nosa cidade de fortuna no ano 45, tras pasar antes pola Coruña e Pontevedra, comezando a frecuentar a tertulia que despois de xantar se desenvolvía no Derby, daquela rebautizado como Bar Imperial, xa que foron erradicados dos locais os nomes estranxeiros. Conta o meu admirado Álvaro Álvarez Blázquez que entre as ringleiras de mesas e baixo a luz dos espellos reuníanse pintores e escritores vigueses para falar de todo o xeneroso mundo das humanidades e tamén do que sabían había que calar Alí acudían, entre outros, Plácido Castro, Paco del Riego, Xaime Isla, Maside, Laxeiro, Lugrís, Priego de Oliver, Pepe Meixide, Xosé Sesto, Sevillano, Xavier Andrade, os catro irmáns Álvarez Blázquez e, tamén, o mozo Celso Collazo quen destacaba por ser un xogador invencible de xadrez, capaz de ser o único que fixo táboas nunha partida simultánea que alí xogou con xadrecistas vigueses o fenómeno Arturito Pomar.

Segundo Albino Mallo naquelas tertulias do Derby destacaba Collazo pola súa cultura, “de quen apenas se sabía que facía á parte de ler”. Naquel foro era considerado como “a gran promesa da literatura galega”, por algunha das súas colaboracións en “La Noche”, e admirado pola súa facilidade para aprender idiomas, contanto apenas cun dicionario e unha gramática, o que despois lle abriría moitas portas. Foi o xornalista Manuel Blanco Tobío quen en 1951, cando Celso estaba moi apretado polas necesidades económicas, lle ofreceu un emprego en Madrid na Dirección General de Prensa, onde comezou a súa traxectoria como xornalista e ao ano seguinte casou coa pintora coruñesa María Antonia Dans. En 1957 foi enviado especial en Londres do diario “Pueblo”, incorporándose o mesmo ano na axencia EFE da man de Carlos Mendo para montar a súa primeira corresponsalía na cidade do Támese. Iniciou así a súa traxectoria como correspondente da axencia española en Londres (1957-68), Moscova (1970-75), Nova York (1975-77) e Washington (1980-82). En todos estes destinos a súa foi casa de acollida para os seus amigos galeguistas, como sucedeu en 1966 cando Del Riego e Cunqueiro viaxaron a Londres. Entrevistou en exclusiva ao presidente Carter en 1980 antes da súa viaxe a Europa e, como sinalou Jorge Mira, foi un dos primeiros xornalistas que se ocupou da divulgación científica e tecnolóxica, sobre todo do desenvolvemento da informática e do nacemento da rede, chegando a formar parte da Academia das Ciencias de Nova York.

Colaborou na fundación da editorial SEPT e, a pesar do seu periplo internacional, nunca perdeu o seu contacto con Galicia e coas iniciativas galeguistas. O pasado ano, cando xa non podía ler nin consultar Internet, vivindo días difíciles de soidade, sen apoio case ningún, doou á Biblioteca de Galicia da Cidade da Cultura 17.700 documentos da súa biblioteca persoal de grande valor, milleiros de fotografías, libros e revistas, o 80 % en inglés, entre os que hai moitos exemplares da colección de “The Times Book Review”, ademais doutros documentos sonoros e audiovisuais. Conversador infatigable, posuía unha memoria extraordinaria que compartía con xenerosidade. Mestre de xornalistas, un dos promotores da apertura informativa internacional do franquismo, Celso Collazo fixo súa a frase do seu amigo Peter Tunne: “o papel esencial da prensa non é satisfacer ao informante, senón confortar ao aflixido e aflixir ao confortado”. No entorno da actual crise de hibridación do xornalismo nun mundo multipolar, a figura do xornalista galego Celso Collazo merece ser posta en valor. O día 2 de agosto terá en Vimianzo, a súa vila natal, o seu primeiro recoñecemento en Galicia. Non era sen tempo!

Onte 973: Duelo de Penélopes

/en , , , , , , /por

diaz_castro_12-05-2014

Felicísimo foi o acto de onte no Club Faro de Vigo no que homenaxeamos a Xosé María Díaz Castro. Todas as intervencións foron moi brillantes e amosaron a relevancia do autor de Nimbos. Armando Requeixo, o biógrafo e estudoso do escritor de Guitiriz, presentouno como figura poliédrica, poeta durante sesenta anos e tradutor destacadísimo. Luís González Tosar, amigo e editor do poeta durante a derradeira década da súa vida, realizou o retrato humano. Contou con moita finura como Xosé María namorou por carta de María Teresa, a súa madriña de guerra, que sería a súa dona. Relatou a súa amizade con Charles Lessner, o afillado de Karl Marx, que sería en Vilagarcía, cando traballaba no colexio León XIII, o seu profesor de inglés e alemán. E lembrou Tosar con saudade e emoción aqueles días felices compartidos, nos que o poeta colaborou coa revista Dorna.

Pechou as intervencións Xosé Luís Méndez Ferrín abordando a relación de Díaz Castro con Vigo, «a capital editorial e cultural de Galicia do século XX e do comezo do XXI». Lembrou o papel esencial do poeta berciano Ramón González Alegre, director da revista Alba de Vigo, quen non seu libro Poesía gallega contemporánea, publicado en 1953 por Hugín, deu a primeira noticia do poeta Xosé María Díaz Castro. «Daquela ingnorábase en Vigo que Díaz Castro publicara en 1946 o opúsculo Nascida dun soño na imprenta e librería Celta de Vilagarcía». Continuou Ferrín recordando o decisivo que fora a publicación en 1956 da Escolma da poesía galega. IV Os contemporáneos, preparada por Paco del Riego, onde se recolleron textos de poetas inéditos como Díaz Castro. «Alí aparece o núcleo duro dos poemas diazcastrianos, dende a pérola negra, «Penélope», mais tamen outra «Penélope» a de Álvaro Cunqueiro. Unha sostense a carón da outra, a iso é o que chamamos “duelo de Penélopes”». «Daquela había sede de Díaz Castro. Un clamor para que publicase un libro en galego, cando en Galaxia había repulsión para a publicación de poesía. Así naceu a serie Sanlés, onde non aparece o carimbo de Galaxia, dirixida por Del Riego e Celso Emilio». Citou Ferrín as críticas entusiastas que recibira Nimbos, a pesar que Carballo Calero cualificara a Díaz Castro apenas como «poeta legible». Rematou Ferrín afirmando que «teñen razón aqueles que consideran que o canon da poesía galega do século XX está formando por Xosé María Díaz Castro, Aquilino Iglesia Alvariño, Álvaro Cunqueiro e Celso Emilio Ferreiro».

Texto da presentación (pdf).

Martes lardeiro

/en , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo falo sobre a festividade do Martes de Entroido.

Non foi doado este ano correr o Entroido. As choivas, que non nos abandonan dende Nadal, impediron que merdeiros e mascaritas corresen en Vigo diante do Meco dos recortes chantado na Porta do Sol, obrigando a adiar o desfile de comparsas para o vindeiro sábado, o que por fortuna alonga uns días o Entroido xa en tempo de Coresma. Porén, os ballóns e babuxadas non impediron que as farturas e excesos do Entroido se estean celebrando nas mesas nosas con cocidos, laconadas e enchentes de larpeiradas deste tempo, as froitas da tixola ou do ferro, que así bautizamos ás orellas, filloas, follas de limón e flores.

Non debemos esquecer que dentro do calendario do Entroido tradicional galego é data principal para cumprir co rito da comida carnavalesca a de hoxe, a do Martes de Entroido ou “Martes lardeiro”, chamado así xa que é o derradeiro día para gozar dos praceres do “lardo”, que ese é o nome da graxa do touciño, tanto en galego coma castelán. Connotación da xornada coa cultura do porco que, por certo, se mantén en portugués como “Terça-Feira Gorda” ou en francés como “Mardi Gras”, nome que recibe tamén todo o período dos carnavais en Nova Orleáns no estado estadounidense de Luisiana onde hoxe se celebra un dos desfiles carnavalescos máis famosos do mundo.

No xantar do Martes lardeiro a carne de porco é a grande protagonista, sobre todo presentada no que Picadillo chamaba “cocido alegre”, ese onde é maior a proporción de carnes ca de verduras (mellor repolo ca grelos), garbanzos e patacas. O cocido galego é, sen dúbida, o prato forte deste día, mentres no norte de Portugal o é a orelheira de porco, acompañada de feijoada branca e doutras carnes de porco. No entanto, sabemos que hai mesas galegas que para hoxe prefiren o lacón con grelos, prato considerado por Cunqueiro como “rei da cociña galega”, que algúns aconsellan servir en dúas fontes, unha para os grelos e as patacas e outra para o lacón e o chourizo; aínda que hai cociñeiras que lle engaden orella e cachucha (chamada noutros lugares cachola ou cacheira), a cabeza de porco salgada citada no século XVIII polo Padre Sarmiento no seu “Coloquio en duascentas coplas galegas” entre outros ingredientes da cociña do noso Entroido: “E tamén estaban / os bufetes cheos / de lenguas, chourizos, / perniles, codelos, / de lacós, cachuchas, / fociños de cerdo, / nuns pratos moi anchos / e todo friento”. Noutras mesas galegas, como as do Cebreiro, os Ancares e o Bierzo, o pote do Martes lardeiro está protagonizado polo botelo ou butelo, chamado androlla na comarca do Bolo, embutido preparado coa tripa máis gorda do porco que se enche con pequenos cachos de carne con óso (de costela e soá) picada e adobada con allo, pemento picante e loureiro.

Na sobremesa do Martes lardeiro non poden faltar as froitas da tixola. Entre elas a raíña son as filloas –bautizadas como marruchos no Val Miñor, freixós na Mariña de Lugo, “filhoses” no norte de Portugal, “frisuelos” en Asturias, “crêpes” na Bretaña ou “pancaques” no Mar de Prata–, unha larpeirada na que ovos, fariña e sal se mesturan cun líquido que pode ser caldo, auga, leite ou mesmo sangue (no tempo de matanza). Tan queridas son as filloas na terra nosa que Cunqueiro sentenzou que non se “debería permitir que ningún restaurante se cualificase como galego sen ter pasado antes a proba da filloa e sen ofrecer este produto na carta cada semana”.

No Martes lardeiro non poden faltar, tampouco, as crocantes orellas de entroido –orellas de frade no norte de Lugo, chaolas en Cariño–, cuxa composición coincide coa das filloas, aínda que se lle incorpora a reladura de limón, anís, lévedo e manteiga. Nalgunhas familias en Martes lardeiro ofrécense follas de limoeiro, unha auténtica delicia culinaria galega a recuperar, como as flores, feitas cun ferro en forma de flor que se molla no amoado e somérxese logo en aceite quente, onde a pasta fritida conservará a forma da flor de ferro. Larpeiradas fritidas todas do Martes lardeiro nas que o etnógrafo portugúes Ernesto Veiga de Oliveira identifica un acto cerimonial que “representa unha práctica máxica de expulsión de demos ou forzas anímicas nocivas”. Tamén son sobremesas desta xornada os buñuelos de Beluso, o bandullo ou “mixtura gallega” da que falaba Picadillo, que aínda se prepara nalgunhas casas do Morrrazo, o tripón dóce de Sober, a bica de Laza, os sapos da Limia de Xinzo e a torta do Cigarrón de Verín, larpeiradas propias do triángulo máxico do entroido tradicional ourensán.

Aproveitemos as horas deste Martes lardeiro para gozar das larpeiradas salgadas e dóces do entroido, ben sabemos que tras delas continuarán os rigores e penalidades deste tempo ruín. Ben o adianta a sabedoría do refraneiro popular galego: “Adeus, martes de Entroido, es valente gandul: tres días de boa vida, sete semanas de xexún”.

Onte 703: Reigosa fala de García Márquez

/en , , , , , , , /por

Na presentación de onte en Compostela das edicións d’ A Galicia máxica de García Márquez Carlos Reigosa despexou algunhas das incógnitas da relación con Galicia do autor de Cien años de soledad.

A primeira foi a da existencia dunha «avoa galega» do nobel colombiano, un personaxe perdido na bruma da xenealoxía familiar citado polo autor nas súas declaracións e sinalado nas referencias dos seus biógrafos Plinio Apuleyo Mendoza, Martin ou Dasso Saldívar. Para Reigosa os datos biográficos certos amosan que as avoas e bisavoas de García Márquez son colombianas, mais «as tataravoas son todas españolas. Dentro delas  intúo que unha delas, Josefa Vidal, poida ser de Ourense, xa que o escudo heráldico dos Vidal ten a súa orixe en Verín ou Trives.» «Gabo non acabou nunca de disdicirse da existencia dunha “avoa galega”, que eu entendo constitúe para el un elemento literario. Hai unha inconsciencia literaria na súa afirmación de galeguidade. Ben sabemos que os escritores poden escoller a súa familia literaria, como fixeron Valle Inclán e o propio Cunqueiro.» Relatou Reigosa despois algunhas das conversas que mantivo co colombiano a este mesmo teor.

«En 1968 falei por vez primeira con el, fíxeno por teléfono con el con motivo da publicación d’ El Otoño del Patriarca. Díxenlle que non atopara ningunha referencia a súa avoa galega en Cien años de soledad. Contestoume: “si, na forma de contar. Ela dicíame coa mesma cara de pao ‘come toda a comida’ ca ‘esta noite vin ao teu tío’ (morto hai vinte anos).» Para Reigosa nesa forma de contar «está a raíz da verosimilitude narrativa de García Márquez, nesa seriedade.» Seguiu Reigosa relatando outras conversas que mantivo con Gabo, deténdose naquel día enteiro (31 de outubro de 1991) que compartiron co colombiano na axencia EFE, «onde contou tantas e tantas anécdotas sobre Fidel Castro, así como as súas conspiracións políticas latinoamericanas». «Referíase sempre a Fidel, co que mantivo unha gran amizade, como “gallego”, que para Gabo significa “teimudo”, “que non hai quen poida dobralo”». «Tras aquel encontro de Madrid, no que non puiden preguntarlle sobre as miñas dúbidas sobre a avoa, convertinme nun perseguidor. Collino en Los Ángeles, o 7 de outubro de 1996, onde entre as presas confesoume que a súa irmá Ligia procuraba a historia dos devanceiros galegos. Díxome que avoa Tranquilina era descendente duns galegos que chegaron ao norte de Venezuela» A derradeira referencia sobre a cuestión chegoulle a Reigosa por medio da conversa a través de Plinio Apuleyo Mendoza na que Gabo dixo que «da avoa galega non sabía máis, pero por favor que o descubran, que o investiguen, porque son eu quen necesita sabelo». Para Carlos Reigosa con estas palabras, quizais, chegue a fin desta historia.

A segunda das incógnitas das que falou Reigosa foi das viaxes de García Márquez a Galicia. «Sabemos que realizou tres, existindo constancia documental da realizada en maio de 1983, dúas fotografías de Ramón Vilar de EFE, que aparecen no libro.» Contou Reigosa a orixe desta primeira viaxe: «Tras gañar o Premio Nobel en 1982, García Márquez entrou nunha fase de desesperación, de agobio polos múltiples compromisos que estaba obrigado a asumir. Confesoullo a Felipe González, daquela presidente do Goberno, quen lle aconsellou “regálate unos días a ti mismo”. E así foi. Cumpriu o seu desexo: “Gostaría ir a Galicia e coñecer aos meus ancestros”. Felipe González planificou esta viaxe. Encargoulle a Domingo García Sabell, entón delegado do Goberno, que actuase de cicerone en Compostela mais insistiulle en que “baixo ningún concepto lle presentes a ningún intelectual ou xornalista”. Porén, houbo unha excepción, a dun profesor do Instituto Rosalía de Castro que o identificou na Porta Faxeira.» Reigosa referiuse ao xantar en Compostela, «no piso superior do Restaurante Alameda, no que acompañaron a García Márquez e a súa dona Mércedes Barcha, García Sabell, a súa filla Teresa e os fillos desta Ricardo e Daniel». Referiuse tamén Reigosa o carácter privado e discreto desta viaxe, «na que se aloxaron no Hotel dos Tilos do concello de Teo» e na que Gabo quixo levar un lacón para enviarllo ao seu amigo Fidel Castro.» «Das outras dúas viaxes sabemos que se realizaron en coche e que entraron por Portugal. Non houbo coñecemento público nin encontros con ninguén.»

A terceira das incógnitas ás que se referiu Reigosa foi á relación entre García Márquez e Álvaro Cunqueiro, «dous escritores que se coñecían, mais que se miraron de esguello». «Alvaro Cunqueiro limitábase a dicir: “Eu síntome máis próximo de Alejo Carpentier, Lezama Lima ou Borges ca de García Márquez”. Nunca asumiron que compartían un mundo. Cunqueiro non aceptou o termo de “realismo máxico” como unha definición para a súa obra, xa que prefería o de “realismo fantástico”.»

Xa para rematar as intervencións, Reigosa definiu A Galicia máxica de García Márquez «como unha historia real contada con estratexia de ficción sobre un aspecto até agora descoñecido. Distancieime do que é un estudo académico e do seu rigor mortis, mais todos os datos que aparecen no libro son certos. É un retrato de García Márquez feito desde unha perspectiva literaria. Só lamento que hoxe xa non podo falar con el. Só podo facelo co seu irmán Jaime ou cos seus biógrafos.»

Foron numerosas as referencias desta presentación, mesmo da que se fixo eco algún medio latinoamericano, amosando o interese pola figura de García Márquez: «Carlos Reigosa indaga en la relación de García Márquez con Galicia» (Europa Press); «Reigosa revisa a ascendencia galega de García Márquez» (Camilo Franco, La Voz de Galicia); «Reigosa descobre a “avoa galega” de García Márquez» (María J. Álvarez, El Correo Gallego); «Carlos Reigosa indaga en la relación entre García Márquez y Galicia en su última obra, “elemplo de periodismo”» (20 minutos); «La abuela de García Márquez influyó en su literatura» (El Universal, México); «Reigosa dice que García Márquez le habló sobre la influencia de su “abuela gallega”» (Que!).

2011, o ano de Pereiro, dos Bosques, da Química, do Alzheimer…

/en , , , , , , , /por

A celebración de efemérides («Ano de tal ou de cal») constitúe, ademais dun útil recurso didáctico, a posibilidade de orientar ao longo dun ano as políticas sociais, culturais e educativas públicas e privadas (sobre todo no eido da edición e da comunicación) cara a un tema, problema, personalidade, obra ou manifestación artística. A experiencia internacional e nacional demostrounos a súa eficacia como mecanismo de rescate ou sensibilización social, mais tamén que sen unha programación axeitada poden constituír o máis rotundo dos fracasos.

A pesar de todos estes condicionantes e do perigo de abusar na utilización deste recurso, non me resisto a enumerar algunhas das efemérides que celebraremos en Galicia ao longo deste 2011:

Ademais, 2011 será o ano antitabaco, o da inauguración da Biblioteca e Arquivo de Galicia na Cidade da Cultura,  ano de eleccións municipais (22 de maio) e outro ano máis da crise económica que ameaza con acadar os cinco millóns de parados en España e 237.000 en Galicia.

[Quizais poda quedarme atrás algunha outra, razón pola que moito agradece se enriqueza a anotación.]