Memoria do Vigo vello

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a aparición de Camiñar o Vigo vello, o novo libro de Pedro Feijoo:

Lendo nas páxinas de «Camiñar o Vigo vello» (Xerais 2018), o paseo pola historia da cidade que propón o escritor Pedro Feijoo, lembrei cantos domingos baixei os cento dezaseis chanzos das escaleiras de pedra da Baixada ao Forte, a rúa que vai desde o Paseo de Afonso XII ata a rúa Poboadores, para mercar tres barras na Barroca, cando estaba de panadaría de garda. Como lembrei o itinerario de regreso por Poboadores arriba, deténdome no lavadoiro da fonte da Barroca e axexando no Bar Baiona e nos quioscos agochados baixo a beirarrúa voada do paseo de Afonso, para rematar esculcando nos tebeos e nos libros raros das cristaleiras do quiosco de Pepe «O Coxo», a miña primeira libraría. Como lembrei, inevitablemente, os días nos que levaba a tarteira á panadaría do Barrio do Cura do noso veciño o señor Domingos, a da Oliva, a máis moderna da rúa, ou á Primavera, xusto detrás da casa nosa, situada tan cerquiña da fonte da Falperra, onde co garrafón de cinco litros agardei a miña quenda tantos días de verán, nos que se pechaba o subministro a partir do mediodía.

Lendo neste singularísimo libro de Pedro Feijoo lembrei os regresos furtivos do colexio, atravesando o Barrio Alto, cando non se construíra a casa do concello ao pé do Campo de Granada. Viaxes prohibidas nas que percorriamos (nunca me atrevín a facelo só) a rúa Pracer, pasabamos por diante do que hoxe chamamos o «Banco dos Contos» (onde os feirantes de gando do Campo de Granada sentaban para facer os números do día) e cruzabamos todo o barrio chino, seguindo a rota do Cacholís («Café, chocolate e licores; Ca, Cho, Lis»), os tres bares dos Soto, o Cacholí da rúa San Sebastián, o Cholica da Ferraría e o Lichoca da rúa Abeleira Menéndez, para saír case a correr ao paseo de Afonso, á altura da drogaría La Única. Regresos furtivos que outras veces faciamos pola rúa de Santiago, daquela chea de tabernas mariñeiras moi animadas, camiño que colliamos na entón moi empinada rúa Cachamuíña, á altura da de Víctor, un rapaz tetrapléxico que vendía lotaría e vivía nas casoupiñas máis humildes acaroadas á Panificadora. Itinerario que só nalgunhas ocasións variabamos camiñando a carón do forte de San Sebastián e baixando polas escaleiras da actual Subida ao Castelo, onde aínda se mantén en pé un pequeno pano da muralla de Vigo, preto da antiga porta da Falperra.

Lembranzas activadas pola lectura dun libro suxestivo que propón ao lector que se poña a camiñar de forma calma e serena e se converta en viaxeiro curioso na súa propia cidade. Feijoo suxire adoptar a actitude do «flaneur», defendida por Balzac e Flaubert, a da persoa camiñante que vagamundea sen deriva precisa disposta a sorprenderse e a interrogarse sobre o que sucede ao seu arredor. Actitude hedonista que o pensador francés David Le Breton considera, en ensaios recentes como «Elogio del caminar» (Siruela 2017), tamén unha das formas actuais de resistencia política. Así camiñar polo labirinto de rúas do Vigo vello, tanto do Barrio Alto como aqueloutro que procura o abrazo da ría, permite valorar a fermosura de determinadas edificacións respectadas pola historia, como a casa-torre dos Pazos-Figueroa, a alfaia viguesa do século XVI, como da beleza das cores dun solpor sobre as Cíes contemplado dende as varandas do Paseo de Afonso. En definitiva, camiñar polo Vigo vello como unha forma de entender o mundo, ruar sen interese ningún en mercar cousa ningunha, só polo feito de vivir a experiencia de descubrir e de construír memoria da cidade namorada.

Un libro este novo de Feijoo que, ademais, compila moi valiosa información textual e visual sobre o Vigo vello, unha denominación quizais máis acaída que a de «Casco vello», espazo que identifica co da cidade amurallada (1665) con sete portas e dez baluartes durante douscentos anos. Un libro que se converte tamén en arca da memoria do Vigo desaparecido, dende as edificacións estudadas polo mestre Xaime Garrido aos viguismos da fala e da memoria, recuperados en narracións engaiolantes como as referidas aos muros e castelos perdidos e catacumbas da cidade (Vigo conta até tres galerías e pasadizos ocultos baixo o seu chan), as fontes de Vigo, os bares da Ferraría, a historia da Oliveira, a presenza da Inquisición e  até outros máis novelescos como as da Casa da Collona (o famoso club Abanico da rúa San Sebastián) ou a visita de Mata Hari, que se hospedou en 1916 até en catro ocasións no hotel Continental da Laxe.

Na liña de clásicos de divulgación da historia de Vigo –como esas fermosuras que son «La caracola de piedra» (1982) e «Noutronte» (1994), ambos os dous de Pedro Díaz, ou os tantas veces aquí citados «A cidade e os días» (1960) de Xosé María Álvarez Blázquez e «As rúas de Vigo» (1991) de Lalo Vázquez Gil– o libro de Feijoo ten vontade de obra aberta que sementa no tempo esta nosa cidade de pedra e sombra, luz e auga. Para ler e camiñar o Vigo vello.

Onte 1957: “Pioneiras” de Anaír Rodríguez e Nuria Díaz, presentación na Libraría Lume

Moita xente participou onte na Librería Lume da Coruña na presentación de Pioneiras. Galegas que abriron camiño, o libro de Anaír Rodríguez, ilustrado por Nuria Díaz. Ás portas da folga feminista do 8 de marzo, no acto estivo sempre presente a humilde contribución deste álbum ilustrado, dirixido a todos os públicos, ao proceso colectivo de procura de referentes femininos alternativos aos acuñados pola actual sociedade patriarcal. Así o sinalou a autora ao comezo da súa intervención expresando a súa preocupación pola falta de referentes femininos por parte das mozas como, o que é aínda máis alarmante, a ausencia total por parte dos mozos. “O libro o que pretende é procurar referentes femininos alternativos. É breve e sinxelo, sen pretensión ningunha de carácter historiográfico. Un libro de pura divulgación para todas as idades, que asume a potencialidade do seu uso educativo para dar a coñecer as biografías dunha ducia de mulleres galegas que foron pioneiras en dar pasos que logo foron importantes para a causa das mulleres”.

Anaír Rodríguez detívose, a seguir, nas biografías das coruñesas que aparecen no álbum, as xornalistas Sofía Casanova e Mª Luz Morales, a futbolista Irene González, a enfermeira Isabel Zendal, a camionaeira Celia Rivas, como as mestras Marcela e Elisa ou a oceanógrafa Ángeles Alvariño. Salientou que intentara ofrecer unha mostra dos diferentes ámbitos sociais e profesionais, como tamén de procurar referentes na historia, razón pola que o libro comeza con Exeria, a viaxeira do século IV e continúa coa almiranta Isabel Barreto do século XVI, antes de afrontar as pioneiras da idade contemporánea. Rematou a súa intervención cunha última reflexión: “non pretendín que estas pioneiras fosen consideradas como heroínas, forman parte todas dun proceso, o da procura da igualdade, promovido polo movemento feminista dende hai trescentos anos”.

Olimpia Valencia e outras pioneiras

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo a figura de Olimpia Valencia e outras pioneiras:

Reparo con frecuencia na placa colocada en Príncipe nº 11 na que se lembra que alí tivo a súa consulta a xinecóloga Olimpia Valencia López, a primeira muller galega en obter a licenciatura de Medicina na Universidade de Compostela en 1925, cun expediente inzado de matrículas. Nacida nas terras arraianas do concello de Baltar en 1898 e veciña de Vigo dende os doce anos, especializouse en Madrid, onde se doutorou cunha memoria sobre a colesterinemia no sangue, e despois, grazas a unha bolsa da Junta de Ampliación de Estudios, trasladouse a Alemaña e Suíza onde ampliou formación científica na especialidade que exerceu en Vigo desde 1928 até case o seu pasamento en 1987. Profesión que desenvolveu na Seguridade Social, até a década de 1960, e na consulta particular que a súa chegada abriu en Príncipe, que trasladaría despois á rúa Velázquez Moreno e, finalmente, á rúa Uruguai, onde a Irmandade da Sanidade Galega e o Colexio Médico de Pontevedra colocaron en 2016 unha placa que a recorda: «Olimpia Valencia: especialista en doenzas da muller».

Vinculada ao galeguismo republicano de Vigo, polo tanto a figuras como as de Valentín Paz Andrade, a doutora Valencia tivo a afouteza de encabezar en 1931 o chamamento de apoio aos candidatos da provincia de Pontevedra do Partido Galeguista e en 1936 outro que reclamaba o Si no Plebiscito do Estatuto, ambos os dous documentos asinados só por mulleres. Sempre estudosa, inqueda e comprometida coa súa profesión e coa causa da igualdade («as mulleres podemos namorarnos por algo máis que casar», confesoulle nunha entrevista ao xornalista Johán Carballeira), participou en Vigo na fundación de entidades como a Academia Médico-Quirúrgica (1930) e a Alianza Francesa. Compromisos cívicos que lle pasarían factura en 1937 cando foi detida, acusada de pertencer ao Partido Galeguista e manter relación con xentes de esquerdas, e máis tarde nos dífíciles anos de posguerra, cando foi acusada de «roja» e mesmo boicoteada a súa consulta. Recoñecida hoxe como pioneira, unha desas mulleres que pelexaron por ocupar espazos até entón masculinos, dona Olimpia conta cunha rúa co seu nome na zona de Cabo Estai e a Universidade de Vigo escolleuna, tamén, para identificar o seu Centro de Investigacións Médicas. Apenas dous recoñecementos para unha das pioneiras viguesas máis afoutas.

A apaixonante biografía de Olimpia Valencia, que merece un lugar destacadísimo na historia de Vigo, é unha das incluídas no álbum «Pioneiras» (Xerais 2018) escrito por Anaír Rodríguez e ilustrado por Nuria Díaz, protagonizado por unha ducia de mulleres galegas que conseguiron vencer as barreiras impostas ao seu xénero e dar os primeiros pasos por vieiros transitados até ese momento só por homes. Mulleres de épocas e ámbitos sociais e profesionais ben distintos, dende Exeria, a primeira muller escritora de toda a Hispania Romana no século IV, e Isabel Barreto, a primeira almiranta do mar, participante a finais do século XVI na expedición para colonizar as Illas Salomón; pasando por Isabel Zendal, a primeira enfermeira en misión internacional, participante na expedición da vacina da varíola do doutor Balmis, e Sofía Casanova, a primeira correspondente de guerra; até Celia Rivas, a primeira condutora de camións, Marcela e Elisa, as mestras que quixeron casar, Irene González, a primeira futbolista nun equipo masculino, Áurea Rodríguez, a primeira gaiteira, María Luz Morales, a primeira muller directora dun xornal de ámbito estatal («La Vanguardia»), e Ángeles Alvariño, a primeira científica nun buque de investigación internacional, que traballou un par de anos no Instituto Oceanográfico de Vigo.

Unha ducia de pioneiras, como as doutoras Valencia e Alvariño, ou como tantas outras mulleres viguesas que abriron camiño, cuxas historias merecen ser coñecidas e postas en valor. Recuperacións biográficas esenciais para a súa utilización didáctica nas aulas e para a formación nos valores da igualdade, mais tamén para as actividades do propio movemento feminista neste seu irreversible proceso de empoderamento emancipador, caligrafado nas rúas viguesas o pasado domingo por milleiros de mulleres, unha lumieira esperanzadora para erradicar as lacras do feminicidio, do acoso e das desigualdades social, laboral e económica, como raíces da sociedade patriarcal.

As conquistas do movemento feminista foron sempre conquistas para toda a humanidade; como sabemos que mudar a historia obriga a mudar as voces da historia. Secasí, se recuperamos os nomes e restauramos a memoria destas pioneiras, até agora invisibles na historia, contribuiremos a acuñar modelos e figuras femininas valoradas socialmente. Eis a necesidade de poñer en valor á doutora Olimpia Valencia e a outras pioneiras.

Onte 1956: “O trapecista da malla de rombos”, homenaxe a Benposta

Onte a presentación no Liceo de Ourense da novela de Alberto Canal O trapecista da malla de rombos constituíu unha homenaxe a Benposta, a cidade e circo dos muchachos do padre Silva. A proxección de imaxes do circo, recuperadas da colección de Nodo, e as intervencións de Francisco Muradás e Jainer Barros, veteráns cidadáns benposteños e membros do circo, foron enfiándose coas do autor e o editor. Alberto Canal confesou que foran motivacións emocionais as que o levaron a escribir esta novela. “Lembro que o día que lin no xornal a noticia do falecemento do padre Silva foi o mesmo no que lin que o fundador do Circo do Sol acababa de mercar unha viaxe espacial. Ese impacto entre dous modelos tan diferentes de entender o circo e a vida leváronme a escribir esta novela”.

Canal recoñeceu que tamén influira na escrita desta novela o feito de que desde pequeno coñecia a experiencia da “gran aventura” e cando estudara no seminario coñecera tanto o circo como a cidade dos muchachos: “impresionárame o feito de ser un circo de nenos, ou o feito de ter que para entrar en Benposta había que pasar a alfándega, mudar as pesetas en coroas”; “naquela primeira visita todos  saímos namorados da trapecista do circo e a min espertoume a ilusión de facer malabares, algo do que nunca esqueces”. O autor expresou que “a novela ten unha escrita máis sinxela que as anteriores, pretendín mirar polos ollos dun neno de dez anos, cando xurde o conflito de Benposta, cando se atopa que aquela utopía de repente se transforma en distopía a causa da especulación urbanística, coa que loitará para tratar de salvar o circo”. A seguir o autor contou a emoción que lle producira o feito de que a irmá de Andrés Castro. un dos acróbatas que aparece na foto de cuberta, tomada en Australia, se puxera en contacto con el, expresándolle a importancia para ela da novela.

Rematou Alberto Canal afirmando que “o Circo de los muchachos” é unha das grandes empresas que deu Ourense e Galicia polo mundo. Aféctame hoxe como cidadán que un patrimonio material e inmaterial como o de Benposta non se lle dea o valor que merece. Benposta é susceptible de ter proxección cara o futuro. Hai a posibilidade de crear alí un gran centro de interpretación da que foi a última gran utopía do século XX protagonizada por nenos. Por fortuna o Poliedro segue en pé. Gustaríame que Benposta tivese futuro, mesmo a pesar do proceso xudicial en curso”.

María Victoria, cidadá galega

Dedico o artigo da semana en Luzes á concepción de cidadanía de María Victoria Moreno:

A María Victoria Moreno (MVM), a escritora homenaxeada o vindeiro 17 de maio, amoláballe ser considerada «unha autora estremeña que escribía en galego». Comentoumo anoxada en máis dunha ocasión no proceso de edición de Diario da luz e a sombra, o texto autobiográfico onde relatou a súa experiencia como enferma de cancro e onde reflexionaba sobre como unha doenza, por grave que fose, non muda a personalidade de ninguén, se non que apenas resalta os trazos característicos de cadaquén. E tiña razóns abondas a autora de Anagnórise, xa que ela nin era estremeña nin moito menos escritora alófona galega, como Federico García Lorca ou Carles Riba. María Victoria Moreno era cidadá e escritora galega por elección consciente e persistente.

Opción de cidadanía moi presente nas diversas biografías que sobre María Victoria apareceron estes días, dende a primeira, a das académicas Fina Casalderrey e Marilar Aleixandre, a outras posteriores como a dos seus amigos Xavier Senín e Isabel Soto e a da profesora Montse Pena Presas, que reconstrúen una peripecia biográfica e formativa pouco convencional, dende o seu nacemento en Valencia de Alcantara o 1 de maio de 1939 até a súa instalación definitiva en Pontevedra a mediados dos anos sesenta. Sabemos agora que MVM naceu na localidade cacereña por puro azar, xa que alí acudiu a súa nai Sara (mestra malagueña) que tiña o home, Vicente (militar de Toledo) na fronte de guerra, para dar a luz na casa do seu irmán, Antonio que traballaba de policía na fronteira con Portugal. Como sabemos que despois de apenas tres anos en Badaxoz, a familia trasladouse a Segovia, onde seu pai fora destinado como administrador do cárcere provincial, e máis tarde a Sepúlveda, onde a súa nai reingresou como mestra. Localidades segovianas nas que MVM cursou os estudos primarios, antes de vivir interna nun colexio da Sección Feminina de Barcelona onde fixo o Bacharelato e trasladarse máis tarde a Madrid onde cursou Filoloxía Románica na Complutense. Un periplo pola península que a futura escritora completará en 1963, cando despois de casar co valenciano José Luis Llacer, o matrimonio se instala en Pontevedra onde o seu home é destinado como profesor do colexio da actual ONCE.

Unha etapa de formación na que MVM adquiriu a súa condición políglota, xa que aprendeu catalán e francés, o que lle facilitará a partir de 1965, cando coñeceu a Xesús Alonso Montero como profesora do Instituto Masculino de Lugo, a súa rápida inmersión no galego e a súa adscrición posterior a nosa literatura, participando nos primeiros concurso de contos convocados pola agrupación Cultural O Facho da Coruña e publicando en 1973 en Ediciós do Castro o seu primeiro libro para crianzas, Mar adiante, o mesmo ano no que abre en Pontevedra con outros socios a mítica Librería Xuntanza. Unha opción de vida que á xove profesora do Instituto Feminino de Pontevedra lle custará máis dun desgusto, como a retirada do pasaporte en 1974 por dar clases de galego no Ateneo de Ourense, o que daquela constituía una actividade sospeitosa.

A biografía galega de MVM nada ten que ver coa súa nacenza galega nin sequera cunha posible orixe familiar galaica dos seus ancestros, xa que o seu ADN era andaluz e castela, nin tampouco pola súa formación superior e universitaria que fixo dacabalo de Barcelona e Madrid. María Victoria Moreno foi cidadá galega porque quixo, porque escolleu o galego de forma consciente para instalarse na súa vida cotiá e para ser a lingua na que educase aos seus fillos. MVM, como sinalan Casalderrey e Aleixandre, «é galega porque Galicia foi a terra onde máis tempo viviu e coa máis se identificou». Unha elección republicana de cidadanía galega que merece ser coñecida e que pode axudar a explicar un concepto de identidade galega e de elección lingüística, que nada ten que ver coa etnicidade nin coa orixe familiar. Cidadanía por querenza consciente, pola vontade de incorporarse á formación da comunidade galega. Roubándolle as palabras ao inacabable Celso Emilio, MVM foi galega «porque si, porque lle gustou, porque lle petou quixo e deulle a gaña». Eis a galeguidade cento por cento. Brava María Victoria Moreno!

Onte 1955: «Os Megatoxos e a Batalla de Rande» de Anxo Fariña

A Casa do Libro de Vigo acolleu onte a presentación de Os Megatoxos e a Batalla de Rande de Anxo Fariña. Esta sexta entrega da que xa é a serie máis extensa da literatura infantil e xuvenil galega, dirixida ao lectorado na fronteira entre infancia e preadolescencia, viaxa aos acontecementos da Batalla naval de Rande que se produciron na ría de Vigo o 23 de outubro de 1703. Unha nova entrega na que os personaxes principais coñecen elementos da cultura maia e sofren un proceso de maduración obrigados a enfrontarse a unha serie de dilemas morais complexos e a unha reflexión sobre o alcance do amor e da amizade. Os catro Megatoxos (Faísca, Ruxe, Lúa e Serea), despois dunha excursión do instituto na que visitaron o faro e as instalacións de Cabo Silleiro, coñecen a existencia dun galeón, O Indomable, que non figuraba nos rexistros, que levaba un arma que podía facer mudar o rumbo da historia. Na súa viaxe no tempo deben responder ao dilema de se é posible e xusto modificar os acontecementos o pasado para mudar o presente?

Onte 1954: «As sete mortes de Leopoldo Pardo» de Jorge Emilio Bóveda en Ourense

Resultou interesantísima a presentación de onte na Libraría Internacional de Ourense d´ As sete mortes de Leopoldo Pardo, a primeira novela de Jorge Emilio Bóveda no catálogo de Xerais e a terceira protagonizada por este «desheroe» ourensán tan singular, que se move na vida só baseado nos intereses económicos. Gustei das palabras do presentador, o poeta Eladio Medel, que foi enfiando cos seus poemas unha lectura da novela, na que caracterizou ao protagonista como «un desheroe, un monstro que aparece como un incordio non querido» e na que relacionou as sete vidas do gato de Leo, coa súa reencarnación en figuras como Curros Enríquez, Tomás Bóveda, Castelao, Eduardo Blanco Amor ou Breogán.

Pola súa banda, Jorge Emilio Bóveda salientou que nesta terceira entrega da serie de Leopoldo Pardo, despois de Asasinato no centro comercial e A morte vén en chancletas, desenvólvese un enredo sobre os comportamentos sociais e morais no ámbito da cultura galega. «Localicei a novela na nosa Auria e propoño unha reflexión fonda sobre o que aquí atopamos hoxe, aínda que corresponde ao lector identificar as refencias. As sete mortes de Leopoldo Pardo é unha novela de escarnio e maldizer, unha novela espello do que vemos, do que nos atopamos e do que somos nós. Pretendín ofrecer unha mestura dos xéneros populares coa cultura galega. Sei que nesta intención ten moito que ver o feito de que o meu pai nos permitise enfrontarnos ao cinema fantástico. Como escritor pretendo atopar a miña propia voz e creo que un xeito de innovar é combinando o xénero popular, neste caso o thriller, con obxectos icónicos da cultura galega. En definitiva, facer combinacións raras para conseguir unha voz propia capaz de ofrecer unha lectura amena e crítica da realidade».

Onte 1950: En “Luar” con Matilde Felpeto

Por vez primeira formei parte onte do público de Luar, acompañando a Matilde Felpeto quen non transcurso do programa especial con motivo da Festa do cocido, xa á altura da unha da mañán, recibiu das mans de Rafael Cuíña, o alcalde de Lalín, o primeiro premio do Álvaro Cunqueiro de cultura gastronómica 2018 pola súa monumental Cociña galega tradicional, unha desas obras que constitúen unha fachenda para o editor.

A pesar das case cinco horas no Plató 1000 de Montouto e dunha temperatura máis ca fresquiña foi unha experiencia interesante da que conservarei grata lembranza. En todo momento fascinoume a dedicación de Xosé Ramón Gayoso co público e co seu propio equipo, que me pareceu vai moito máis alá do seu protagonismo en pantalla. Sorprendeume o ritmo que lle imprime ao programa Manuel Abad, capaz de facer compatible sen grandes fisuras a actuación das Supremas de Móstoles (vaia por diós!) coa do mestre Pablo Milanés; a presentación do veteranisimo Xosé Luís Blanco Campaña, inzada da vella retórica radiofónica, dunha versión galega de «Cocidito madrileño» de Ana Iglesias coa actuación estelar (en play back) da orquestra folk Son de seu; ou conseguir minutos de television memorables coa participación de Celso Fernández Sanmartín, para min hoxe o noso contador referencial, ou de Federico Pérez, todo un mestre da retranca.

Sei que non é doado explicar o éxito de vinte e cinco anos da fórmula acuñada por Gayoso e Abad para Luar, aínda que semella froito dunha reflexión atinada sobre a posibilidade (e os riscos) de encaixar pezas de procedencia e estilos diversos para ofrecer un programa musical de lecer capaz de chegar e fidelizar ao público da TVG. Asumo que nunca está de máis participar nestas experiencias estrañas que axudan a comprender mellor o qué e o cómo da TVG, non o esquezamos, a primeira industria cultural en lingua galega, unha alfaia sempre en risco.

Onte 1947: Premio Agustín 2017

A cerimonia de entrega no Auditorio de Vilalba do Iº Premio Agustín Fernández Paz de narrativa infantil e xuvenil pola igualdade, outorgado á novela Fóra do normal de María Reimóndez, constituíu unha gran homenaxe ao autor d’ O rastro que deixamos. Durante máis de dúas horas catrocentas persoas participamos nun acto organizado con moito agarimo polo Instituto de Estudos Chairegos (IESCHA) e polo concello de Vilalba, no que as intervencións musicais e lecturas de textos de Agustín se foron mesturando coas intervencions dos membros do xurado, dos organizadores e da gañadora, mentres no escenario a xove pintora vilalbesa Isabel Pardo creaba o que será a imaxe  do cartel da convocatoria da segunda edición. No entanto, foi a proxección dun vídeo de máis de corenta minutos de duración, preparado polo IESCHA, no que se achegaba a palabra do mestre Agustín, a cerna deste serán inesquecible e emocionante no que se salientaron os valores literarios e humanos do agustinismo. Non hai dúbida que esta cerimonia de entrega do Premio Agustín será, a partir de agora, unha referencia na angueira de manter viva a memoria do mestre de Vilalba.

María Reimóndez no seu discurso de aceptación (aquí en pdf) rescatou os fíos de vida enlazados con Agustín, dende o de Villaba, onde viviu tres anos da súa infancia, o que alimenta dúas das súas novelas, Dende o conflito e, a máis recente, As cousas que non queremos oír, que dedica a Agustín, até o de Vigo, onde gozou da xenerosidade e calidez humana de Agustín. Salientou Reimóndez que a obra de Fernández Paz “contén clave e mundo para facer deste un lugar mellor”. “Creou espazo para as rapazas, para a memoria, para o agromar do recordo; falounos en todas as emocións humanas; soubo escoitar como ninguén o corazón anoado que latexa naquelas as que ninguen escoita, e desenleou os fíos para que outras persoas puidesen entendelos”.

Reimóndez confesou que este premio tiña para ela “o vaor esencial de dar valor a unha literatura que non só debe ter todos os compoñentes que precisa para ser lida, senón que entende que a calidade literaria é tamén é un un servizo ao ser humano, á xustiza e á igualdade. Unha das leccións máis importantes que a min me deu Agustín como persoa e como escritora, é que toda literatura contribúe a conformar valores. A función da literatura de Agustín era non só amosar os fíos da súa propia vida, senón a través deses fíos poñer en evidencia os outros, os que disfrazan “estética” para falar en contra dunha ética”.

Rematou María Reimóndez expresando a súa convicción de que este premio de Agustín “permite por fin que as nosas obras se lean sen prexuízos. Iso é o que tentei con Fóra do normal, poñer no centro a quen de primeiras ficaría nas marxes, poñer en dúbida quen son os heroes e as heroínas, aquelas que loitan con puños e superpoderes para que o mundo volva estar como era, ou as que, como o meu amigo Eric Dopazo, teiman en ser quen son e conseguen, despois de humillacións e resistencias, un DNI co seu nome e a súa identidade”. “Nin esta historia, nin eu estariamos hoxe aquí sen Agustín. Este premio une o meu nome ao seu para sempre. Anóanos coma o nó intenso e emocionante que sinto neste momento, disposta a levar con orgullo e humildade o seu legado e desexando que moitos outros nomes veñan a unirse ao meu e que cos seus fíos todos construamos un mundo diferente, como o que Agustín nos suxeriu con cada obra e con cada acto na súa vida”.

Onte 1946: Fervenzas Literarias 2017

Coa súa puntualidade característica o anuncio dos premios Fervenzas Literarias abriu onte a rolda de galardóns anuais á obra editada en lingua galega e ao recoñecemento do activismo no sector editorial e da lectura en lingua galega. Uns premios outorgados dende 2007 por esta pioneira revista dixital literaria en galego, á que non é allea a teimosía e o rigor do bibliotecario Nacho Alonso, que se foron consolidando tanto como referentes da popularidade na rede (nesta edición superáronse o medio millar de votacións) como pola súa influencia para marcar tendencias de escollas posteriores.

No que atinxe ao noso traballo como editores de Xerais quedamos ben satisfeitos polo feito de que catro das nosas obras fosen consideradas como “mellor libro do ano” nas modalidades de narrativa, A nena do abrigo de astracán de Xabier P. DoCampo; na de teatro, Suite Artabria de Manuel Lourenzo; na de libro infantil e mellor capa de LIX, A señorita Bubble de Ledicia Costas e Andrés Meixide; e na de mellor capa de adultos, Luns de Eli Ríos, sobre fotografía de Paula Gómez del Valle. Como tamén é unha satisfacción que Víctor Rivas fose escollido como “mellor ilustrador do ano”, ao que sabemos non foi alleo o seu traballo man con man con Ledicia Costas nas obras do proxecto Escarlatina. Como tamén nos orgulla o feito de que as obras de Xerais fosen elixidas nos postos relevantes de case todas as modalidades, o que constitúe un estímulo para os autores e autoras como para  cadro de profesionais da editorial. Xaora, tampouco pode negar que constitúe para min unha ledicia o feito de que outro ano máis Culturgal fose “o mellor acontecido en 2017”, o que supón un recoñemento para o labor discreto dos que nos responsabilizamos da asociación Culturgal e, sobre todo, do equipo de profesionais dirixido por Xosé Aldea.

Todas as persoas premiadas e todas as finalistas destas Fervenzas Literarias 2017 merecen os nosos parabéns pola excelencia do seu traballo e pola súa achega para ampliar a diversidade e a calidade do espazo da edición e da literatura galega. Como sinalabamos o pasado ano, esta nova colleita de Fervenzas expresa “a vitalidade do libro galego e a vontade de ampliar os seus públicos”. A pesar de que continuamos á intemperiem seguimos vivos e con azos anovados.