Onte 536: Ferrín

A demisión de Ferrín provocoume unha sensación moi agre de melancolía e profunda tristeza. Admiro e respecto unha decisión tomada dende unha convicción moral e patriótica, na que é probable tamén influíse a decepción sobre as diferenzas existentes dentro da institución centenaria. A demisión, por moito que nos custe aceptala, non pode agochar os éxitos da xestión modernizadora que encabezou o equipo directivo de Ferrín. Como tampouco se pode esquecer que foi a oportunísima e valente presentación do recurso da Academia contra o Decreto de Plurilingüismo a clave deste periodo no que a entidade intensificou tamén a súa presenza na sociedade galega coma nunca até agora o fixera. Con Ferrín na presidencia a RAG comezou a estar presente na web e nas redes sociais, apostou pola elección de figuras como Lois Pereiro ou Roberto Vidal Bolaño ou celebrou en colaboración con outras entidades profesionais o cincuentenario do 17 de maio. Como tamén se debe valorar o esforzo tremendo de Ferrín e do seu equipo para colocar a RAG a idéntica altura (orzamentaria) co resto das institucións académicas, coa dignidade que merece a nosa lingua e a nosa cultura. Non descarto que esta inesperada demisión de Ferrín sexa un síntoma das dificultades dos proxectos culturais e políticos que neste tempo conformista enxergan o futuro e a súa construción colectiva, desprazados polas premuras curtopracistas daqueloutros que o fan apenas polo mañán. Todos os meus abrazos e admiración para Ferrín.

Onte 535: Con Rosalía na Casa da Matanza

Pareceume magnífica a sesión literaria na casa da Matanza con motivo do cento setenta e seis aniversario do nacemento de Rosalía de Castro. Comezou coa Alborada interpretada por Pepe Ferreiros, mestre gaiteiro das Terras Iria e fundador de Milladoiro. Tras a benvida agarimeira de Anxo Angueira, o presidente da Fundación Rosalía de Castro, sucedéronse quince intervencións nas que representantes de diversas institucións glosamos brevemente algún aspecto rosaliano e leron cadanseu fragmento de Cantares gallegos.

Antón Pedreira, vicepresidente da Federación de Libreiros de Galicia, expresou o compromiso dos libreiros galegos con Rosalía de Castro, «como expresión primeira da nosa identidade e fundadora do libro galego». Eu mesmo, como presidente da Asociación Galega de Editores, referinme a relación de Rosalía e Manuel Murguía co seu editor, Juan Compañel, no proceso de edición de Cantares gallegos. Elisa Fernández, en representación da AIEG, salientou «a necesidade de proxección internacional da obra rosaliana». Luís González Tosar, presidente do PEN Clube Galicia, definiu a Rosalía como «o alento, o facho, o símbolo da galeguidade». Xesús Alonso Montero, director do Instituto de Estudos Rosalianos, iniciou a súa intervención presentando a pegada rosaliana na obra do poeta Federico García Lorca e aconsellando despois «seguir lendo a Rosalía para que o millo medre».

Escoitar a voz gravada de Kathleen March foi un dos momentos máis emocionantes da sesión. Para a veterana rosaliana estadounidense «a voz de Rosalía é a porta principal para entrar na casa de Galicia. A súa voz e o seu berro son os dunha Galicia ceibe, xusta, con pan para todas as bocas. Rosalía é dona do imaxinario colectivo galego». Charo Álvarez, vicepresidenta do Consello da Cultura Galega, chamou a participar no Congreso sobre Rosalía (presencial e virtual), convocado polo CCG, salientando a importancia de «sermos unha literatura fundada por unha voz feminina». Xosé Henrique Costas, vicerreitor da Universidade de Vigo, anunciou algunhas das accións rosalianas que puxo en marcha a UDV, como «a tradución dalgúns dos seus poemas a cincuenta linguas, dende o ucraíno ao bengalí, amosando que Rosalía é mundial, canta en todos os idiomas». Xosé Luís Méndez Ferrín, presidente da Real Academia Galega, comezou as súas palabras lembrando o poema «El desdichado» de G. Nerval, considerándoo coma un precedente dos poemas de Rosalía sobre os labregos sen terra, especialmente, as mulleres dos labregos sen terra». Ferrín sumouse a petición da Asociación de Escritores en Lingua Galega de recuperar o acceso libre da cidadanía galega á tumba de Rosalía de Castro. Despois de ler un fragmento de «Nasín cando as fores nasen», Ferrín afirmou que «toda a humanidade, a proximidade de Rosalía están neses versos humildes pero grandes».

Tras as intervenciós dos alcaldes de Ames, Santiago, Vigo, Padrón e do conselleiro de Educación e Cultura, pechou a quenda de intervencións a lectura dun poema a cargo da presentadora, María Solar, luminosa e agarimeira como ela sempre adoita. Despois,  Uxía e Sergio Tannus interpretaron tres temas moi emocionantes, «Paseniño», «A Rosalía» e a «Alborada» sobre o texto de Cantares gallegos. Unha coda musical moi brillante para unha sesión literaria excelente.

Onte 534: Madrid 2003

Alguén esqueceu aquel 23-F de 2003 cando viaxamos a Madrid? Aquela manifestación do Prestige marcounos xeracionalmente. No caso noso, a foto do grupo dos compañeiros e compañeiras de Xerais coas súas familias termando da pancarta co palíndromo de Gonzalo Navaza («Sós no mar do dramón, só nós sós») é o único documento que se mantivo permanentemente no taboleiro contra vento e marea durante toda a década. Como a bandeirola plástica de Nunca máis continúa no frontal da porta de entrada testemuñando o noso compromiso coa verdade. A lembranza daquel esforzo de dignidade aínda alampea, nunca o veremos morto.

Onte 533: Galician Songs

Saber de libros da literatura galega traducidos a outras linguas é para min unha das noticias profesionais máis estimulantes. A carencia dun programa público ou dunha estratexia país de proxección da literatura e da edición galega no mundo (cuxa necesidade teño reiterado aquí até o aborrecemento) é suplida, até hoxe, unhas veces por iniciativas illadas de editores internacionais de curiosidade entusiasta e outras polo azar ou polos vieiros da providencia laica. Concibo cada unha destas edicións traducidas coma un milagre que debemos celebrar.

A comezos desta semana recibín un exemplar de Galician Songs, a edición de Small Stations da tradución de Erín Moure de Cantares gallegos. Un fito na nosa historia literaria, que coincide por riba coa celebración do cento cincuenta aniversario da proeza de Compañel, xa que se trata do primeiro libro completo en inglés de Rosalía de Castro. Onte recibín a imaxe da cuberta e contracuberta da edición coreana d’ O lapis do carpinteiro, publicada pola editorial Illusionist, coa que esta novela de Manuel Rivas acada as trinta linguas traducidas. Outro fito extraordinario para a nosa historia literaria, o do libro máis traducido da nosa lingua. Coreana tamén é a fermosísima edición da última tradución d’ O único que queda é o amor, o libro de relatos polo que Agustín Fernández Paz recibíu o seu premio nacional. Tres milagres que celebramos con fachenda na alborada da festa rosaliana.

Onte 532: #twitterengalego

A versión beta do Twitter en galego constitúe outro éxito colectivo da comunidade da internet galega. Esta posibilidade de escoller o galego entre as opcións de idioma en Twitter é un paso importante na normalización da presenza do nos ididoma na rede. Gustei das solucións escollidas polo equipo de tradución, sobre todo de termos novidosos como «chío», «rechío», «rechouchiado», «rechouchioute», ás que nesta versión beta haberá que engadir algunhas melloras. Iniciativas como a de #twitterengalego , ou a de Navega en galego, amosan o feliz vínculo entre lingua e comunicación dixital, ademais de constituír un avance decisivo de cara a consecución do dominio .gal. Para escoller o #twitteregalego abonda con seguir a secuencia CONFIGURACIÓN > IDIOMA > GALEGO. Beizóns a todas as persoas que xa utilizan o twitter en galego e aquelas xenerosas voluntarias que o traduciron. Twitter en galego somos todos nós. Eu xa chio, chía ti agora!

Onte 531: Biografía de referencia

Na presentación en Couceiro, a crítica Chus Nogueira cualificou Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro como «un libro excepcional, a biografía de referencia sobre Celso Emilio Ferreiro». Para Nogueira no libro de Ramón Nicolás «sorprenden a magnitude, a amplitude e rigor dun traballo que o converten nun libro de referencia». “Que hai de extraordinario nesta biografía?” preguntouse Nogueira. «Paixón, honestidade, elegancia e delicadeza para abordar cuestións biográficas, vontade de estilo e unha estrutura coral, polifónica na que tanto podemos ler a voz do investigador, do propio Celso, as voces autorizadas convocadas e a voz dun narrador que se vai interpolando e que nos achega ao que poderiamos considerar como “unha biografía novelada” moi atractiva». Concluíu Nogueira salientando que eran estes «textos moi fermosos que levan a un man a man entre o biógrafo e o biografado, entre o investigador e o narrador, reforzando a inmersión no universo Celso Emilio, harmonizando dúas técnicas do relato biográfico aparentemente enfrontadas». Foi a de Chus Nogueira unha presentación magnífica, modélica pola súa claridade didáctica e profundidade crítica!

Onte 530: A confesión do electricista

A confesión que José Manuel Fernández Castiñeiras, “Manoliño do Rego”, o electricista acusado de roubar o Códice Calixtino, escrita da súa propia man e presentada diante do xulgado de instrución de Santiago, é un relato tremendo, impresionante sobre o que “víu e vivíu” na catedral de Santiago, para el “unha areíña” do moito que coñeceu alí ao longo de máis de tres décadas. Tras a súa caligrafía vacilante, Castiñeiras relata os amores, os odios, os ciúmes e as chantaxes que el coñeceu no entorno catedralicio, un relato moito máis audaz co da sorprendente novela publicada hai un par de semanas por Vázquez Taín, o xuíz instrutor do caso. Rematada a traballosa lectura da confesión, entendín que este axuste de contas do electricista co deán e a denuncia de que “roubaban diñeiro todos” na catedral non achega novidades substanciais no caso, aínda que axude a entender motivacións e comportamentos dos seus protagonistas. A realidade e a ficción facendo cambadelas. Quedei parvo.

Onte 529: Trasacordo afortunado

Un equipo de fútbol profesional crea un espazo simbólico facilitador dos soños e afáns dos seus seareiros. Mais tamén é unha comunidade de convivencia de milleiros de persoas que, por riba das súas preferencias ideolóxicas e diferenzas xeracionais, asumen anceios compartidos. Aí, quizais, radica o celme da identidade de cada equipo que «sempre é máis ca un club».

Menos mal que o Celta trasacordou sobre a marcha, no mediodía de onte, e Salva Ballesta non acompañará a Abel Resino como segundo adestrador. Un alivio!, xa que a presenza no banco de Balaídos dun individuo tan intolerante e de ideoloxía antidemocrática só agoiraría moitos conflitos e o deterioro do proxecto social e comunitario do noso club. Sería incomprensible para unha afección tan pacífica e lírica coma a celeste que despois de prescindir dunha persoa entrañable e acolledora, como foi Paco Herrera, ocupase o banco do Fragoso un fanático de extrema dereita (de quen non se sabe que o queiran noutro equipo) disposto a darnos cumpridas leccións da súa «españolidade» fetén.

En todo caso, tras o trasacordo afortunado, ao que non foi alleo a rápida mobilización dos seareiros nas redes sociais, dá noxo que boa parte dos medios da vila e corte («dos milagres») ataque de forma feroz ao Celta pola súa decisión lexítima, coma se o noso club non tivese o pleno dereito de escoller a súa identidade e reclutar con plena liberdade aos seus colaboradores. Agardo que Abel Resino teña moita sorte, a pesar dun comezo na súa andaina tan pouco prometedor.

Onte 528: O Celta no precipicio

Tras o sucedido nesta fin de semana en Xetafe, o Celta quedou no precipicio, nunha situación case desesperada para manter a categoría. Se non abondase unha nova derrota froito da febleza defensiva e das escasas alternativas tácticas das que dispón o equipo, o conflito aberto entre Iago Aspas, o figuriña do equipo, e Paco Herrera, o adestrador, ameaza con estragar calquera esperanza de remontada.

Ambos os dous erraron, e moito. O dianteiro por non saudar ao seu compañeiro Santi Mina (debutante de 17 anos), cando foi substituído, un falta de deportividade inadmisible. O adestrador por criticar na roda de prensa ao seu xogador, agochando a súa responsabilidade nesta debacle que sitúa ao equipo a dúas vitorias da salvación. Ambos os dous amosaron co seu comportamento unha preocupante carencia do autocontrol exixible a deportistas adultos e profesionais, ademais de constituír un síntoma inequívoco do deterioro da convivencia no vestiario.

Aspas, que arrastra dende hai dous meses unha baixa forma alarmante, que non se pode achacar só ás lesións musculares, se pretende voar lonxe de Balaídos, deberá continuar madurando no control do seu comportamento na lameira. Unha perrencha deste tipo baixa a súa cotización deportiva e humana. Erra tamén o entrañable Herrera –ollo!, a quen non lle quito razón ningunha na súa explicación sobre a fráxil situación do xogador–, mais que non foi oportuno expresar en roda de prensa, moito menos para tapar as razóns dunha derrota tan contundente. Todos os adestradores están obrigados a asumir que as derrotas do seu equipo son da súa exclusiva responsabilidade, mentres as vitorias serán atribuíbles ao talento e afouteza dos seus xogadores. Outra regra non escrita dese deporte evidencialista, que se manexa cos principios do «fútbol é fútbol», como escribíu o meu amigo Jacobo Buceta.

Nunca fun herrerista nin sequera nos días de euforia do ascenso. Nada teño na súa contra. Paco Herrera paréceme unha persoa honesta e comprometida co seu traballo, aínda que é moi difícil consideralo un adestrador dos de «nova xeración», como algúns de equipos (exitosos) da fasquía do noso (Jémez no Rallito ou Dukic no Valladolid poden ser dous exemplos). Máis aínda, hai varias tempadas, desde o cese de Fernando Vázquez e Félix Carnero, que levo reivindicando un profesional moderno deste novo tipo, tanto para a secretaría técnica coma para o banco do adestrador, coa única preferencia de que fosen tamén celtistas xenuínos. Aí é onde creo pode estar o eixo de consolidación dun proxecto deportivo viable ou dunha decadencia inevitable.

Diante da desfeita de Xetafe, Mouriño xa non pode agardar máis, e con toda a dor de corazón e gratitude polos días felices compartidos, debe substituír a Herrera. O cadro de xogadores e a afección precisan un novo aliciente para intentar saír do precipio. É moi difícil, mais áinda posible.

Actualización (7:49): Durante esta madrugada Herrera foi destituído. Abel Resino será o novo adestrador do Celta.

Onte 527: Cen pombas para don Paco

Cen pombas ceibáronse onte na alameda de Vigo para lembrar a don Paco. Foi unha iniciativa cívica da fundación Lois Peña Novo, en colaboración coa Federación Colombófila Galega, para celebrar o centenario de Francisco Fernández del Riego. Abríu a quenda de intervencións Xosé González Martínez que exaltou a figura de Del Riego «polas súas virtudes da constancia, a dignidade e a lealtade cos valores da noa cultura nacional».

Pola súa banda, Xesús Alonso Montero, tras lembrar as súas visitas viguesas a comezos dos anos 50, cando estudada na Complutense, nas que facía unha peregrinatio intelectual, definíu a don Paco «coma un libro aberto», ao tempo que agradeceu que fose o autor do primeiro manual de historia da literatura galega que lera, «publicada en castelá en 1951, mais que agora sabemos escribíu en galego, como demostran os manuscritos atopados hai uns meses no seu arquivo».

Xosé Luís Méndez Ferrín iniciou o seu discurso cartografando a xeografía viguesa de don Paco, cuxos límites estaban entre a Alameda e a rúa Reconquista, onde estaban as sedes de Galaxia e de Correos, nos que «como formiga laboriosa Paco entregaba os paquetes», polas rúas Velázquez Moreno, Progreso e Doutor Cadaval (onde vivíu), e na rúa Policarpo Sanz e na praza da Princesa, onde traballou e onde tiña a súa sede a fundación e biblioteca Penzol. Despois de sinalar a importancia do labor político de Del Riego, Ferrín detívose na importancia do seu traballo no mundo do libro galego. «Foi un editor activo, reclamaba orixinais, perseguía e incitaba a autores, eis Merlín e familia, pasaba orixinais, facía paquetes, foi a alma de Galaxia e da revista Grial». Sinalou tamén o seu traballo como bibliotecario, «establecendo na Biblioteca Penzol a súa ponte de mando». Ferrín lembrou a publicación en 1863 de Cantares gallegos, citou a Compañel e Chao, para asegurar despois que «hai un fío misterioso que une en Vigo a Del Riego con Rosalía, con Chao, La Oliva e Compañel». Rematou o presidente da Academia recordando as palabras coa que despediu a Francisco Fernández del Riego no seu pasamento o 27 de novembro de 2010: «Foi unha vontade de ferro, unha intelixencia lúcida, un corazón de ouro para a nación galega».

Pecharon o acto as intervencións de Anxo Lorenzo, que salientou a implicación da Xunta de Galicia co calendario do centenario de Francisco Fernández del Riego, e de Ana María Fernández del Riego, que en nome propio e das súas irmás, agradeceu o recoñecemento e destacou que «a memoria de Paco é inmorrente en Vigo». Por último, antes da solta das cen columbas, dous membros do grupo A Roda, Alfonso e Bernardo Xosé interpretaron «A miña burriña», unha canción coa que don Paco adoitaba iniciar a xoldra: «A miña burriña cando vai ao muíño, vai toda enfariñada, cheíña de frío; cheíña de frío e máis de xiada, ai, a miña burriña sempre vai cargada…».