Continuará "Libro Aberto"?

Acabamos de recibir  a carta de despedida de Luís Rei Núñez, o director do programa “Libro Aberto”. Despois de 127 programas “Libro aberto” consolidouse como o espazo de referencia para a promoción do libro galego en televisión. Magoadamente a nova dirección da TVG, que acaba de suprimir o “Servizo de Cultura”, non asegura a continuidade do programa. Sinceramente non me entra na cabeza que os novos directivos da CRTVG poidan liquidar da grella un programa da calidade e audiencia de “Libro aberto”. Se o fixesen cometerían un gravísimo atentado contra a lectura, un auténtico delirio! A industria do libro galego e o fomento da lectura en Galicia (un país á cola nos índices de lectura) precisa como auga de maio de “Libro aberto”, precisa, ademais, recuperar o minuto do libro nos informativos diarios e crear a “Hora do conto”, un miniespazo diario dirixido aos lectores máis novos.

Nesta despedida de “Libro aberto” é o momento de abeizoar o traballo realizado por Luís Rei Núñez, o seu director, Manolo Romón, o seu presentador, e o de todos os membros do equipo de profesionais.

Reproduzo a carta de despedida de Luís Rei Núñez:

Amigos de “Libro aberto”:
Nestes días estase completando o proceso de renovación do equipo directivo da Compañía de Radio-Televisión de Galicia, e os novos responsables da Galega tomaron a decisión de suprimir o Servizo de Cultura, creado en outubro de 2005. Dado que ese programa de “Libro aberto” xa está gravado e non hai nel ningunha despedida dos seus seguidores e amigos, xa que a decisión nos foi comunicada con posterioridade, quero aproveitar o medio polo que habitualmente nos comunicamos para despedirme e agradecervos a vosa atención e interese.

Se en anos anteriores a pausa era só durante o tempo de verán, sabendo que volveriamos en setembro, esta vez, lamentablemente, descoñecemos se será un adeus para sempre, perdendo esta canle pública o espazo que durante catro anos acudiu puntualmente á súa cita semanal cos amantes dos libros e da literatura.

Foron 127 emisións, con máis de duascentas entrevistas a autores galegos (como Fernández Paz, Manuel Rivas, Marina Mayoral ou Luz Pozo Garza), e de fóra (como Bernardo Atxaga, Ferreira Gullar, Eduardo Galeano ou Luis Sepúlveda); con presenza en feiras como as de Guadalajara (México) ou Bolonia; con monográficos como os de Brais Pinto, Xosé María Castroviejo ou Ramiro Fonte; e, por que non dicilo, con recoñecementos como o Premio Fernández del Riego dos editores galegos e cunha audiencia que (sempre que a emisión foi os mércores ás doce e media da noite) triplicou a dos programas similares doutras canles públicas.

Lonxe de calquera sectarismo, prestando atención ás novidades da nosa ampla oferta editorial, e achegándonos a clubes de lectores e librerías de toda Galicia, “Libro aberto” acolleu autores de todos os xéneros e xeracións, que tiveron no espazo unha ventá inmellorable para conseguir a necesaria visibilidade na sociedade para a que traballan.

Desde o convencemento de que pechar para sempre un espazo dedicado ós libros sería un gravísimo paso atrás, despídome de vós formulando o desexo de que en setembro, e como á volta dos tres veráns anteriores, a Televisión de Galicia volva deixar que a literatura atope un moi necesario espazo nas súas emisións.
Luís Rei Núñez
Director de “Libro aberto”

Teresa Moure, pregón da Feira do Libro de Santiago

Teresa Moure leu o pasado primeiro de maio un pregón formidable na inauguración da Feira do Libro de Santiago. O novo conselleiro de Cultura, que por vez primeira participaba nun acto público, debeu tomar boa nota. O texto completo do discurso de Teresa Moure pode descargarse aquí. No entanto, recollo dous fragmentos sobre o papel do libreiro e o valor social da lectura que deben quedar ben gardadiños no blog:

  • Se asumirmos o compromiso de nos internarmos nas librarías é para darlle sentido ao mundo da lectura. O libreiro, a libreira non é só esa persoa que se achega ao computador para consultar os catálogos das editoriais, ou quen solicitamente apunta un encargo; é un axente especializado en adiviñar se tal libro pode gustar ou non a tal cliente, pedíndolle opinións para avisar outras persoas con semellantes intereses, gustos ou ideoloxía. Os verdadeiros libreiros son aqueles que lembran que a última vez que os visitamos pedimos un título que non estaba dispoñíbel e que nos informan que hoxe si o teñen.
  • A nosa sociedade funciona sobre o suposto falso de que todas as persoas debemos posuír un coche e non, por exemplo, unha biblioteca. Por que non educar para ver a lectura como algo máis que un tempo morto de lecer, como un investimento para a vida, como un consolo para aliviar a angustia da existencia, de xeito que a biblioteca propia se vise como unha das posesións menos materialistas e máis libres que sexa posíbel soñar? 

Día internacional do libro e dos dereitos de autor

Con motivo do Día internacional do libro e dos dereitos de autor, hoxe ao mediodía presentaremos no Consello da Cultura Galega Do orixinal ao libro, o primeiro manual de edición técnica en galego que preparou o editor Juan L. Blanco Valdés. Jacobo Bermejo, presidente do Clúster do Produto Gráfico e do Libro Galego acompañaranos nesta presentación. Este magnífico manual, prologado polo ortotipógrafo galego José Martínez de Sousa, proporciona boas doses de autoestima para o conxunto do sector editorial en Galicia ao tempo que fixa en galego os criterios dunha edición textual de calidade. Beizóns para Juan L. Blanco.

O Día internacional do libro deste ano está, inevitablemente, presidido polo interese sobre as relacións entre as novas tecnoloxías e o libro. Onte fixen dúas pequenas entrevistas para senllos programas da TVG (os informativos e «Acompáñenos») onde esta cuestión aparecía como a principal preocupación das entrevistadoras. Insistín na fortuna que temos os editores contemporáneos de poder participar neste cambio do paradigma da comunicación cultural, que non se producía dnede ha imáis de cincocentos anos, ao tempo que o libro terá distintos futuros, na medida que coexistirán soportes analóxicos e dixitais durante un período que non sabemos aínda estimar.

Boa xornada do libro. Hoxe recomendo visitar as librarías e bibliotecas galegas. Estamos todos de festa.

"Do orixinal ao libro"

Chegaron hoxe os primeiros exemplares Do orixinal ao libro. Manual de edición técnica. Unha obra importante para o sector profesional do libro en Galicia xa que constitúe o primeiro manual de edición en galego. Presentaremola con motivo do 23 de abril, día internacional do libro e dos dereitos de autor. Beizóns para o autor, o noso amigo o editor e blogueiro, Juan Blanco Valdés.

Estatísticas do libro galego

Moi útil e esta anotación do Observatorio da Cultura Galega na que recupera os datos das estatísticas publicadas (de 2002 a 2008) polo INE sobre a produción de libros en Galicia. No entanto, creo que os datos proporcionados pola Oficina do ISBN son os máis fiables para seguir a tendencia de produción  por número de títulos e os do estudo do comercio interior do libro no referido ao volume de produción en número de exemplares e de vendas por tipoloxía de edición e de canais (en definitiva, o que interesa ao sector para tomar decisións).

Edición galega en 2008

A prensa faise eco hoxe da noticia do crecemento da produción editorial en Galicia e en galego en 2008 segundo os datos do INE. O crecemento dun 60% na produción en número de exemplares, como no de títulos publicados en Galicia que pasaría de 2.364 a 3.747, déixanos un pouco incrédulos. A pesar de que agardabamos un crecemento no volume por exemplares, debido á renovación de oito cursos no sistema educativo (os tres da infantil do segundo ciclo, 3º e 4º de primaria, 2º e 4º de ESO e 1º de bacharelato) nos que se fan tiradas, na maior parte dos casos, para catro anos.

Porén, se acudimos aos datos proporcionados pola oficina do ISBN, a que vimos utilizando dende 1972 para facer o seguimento da produción editorial en Galicia e en galego, comprobamos que na edición en galego produciuse unha nova diminución no número de títulos, pasando dos 1.780 publicados en 2007 a 1.750 en 2008 (unha diminución do 1,68%, que consolida a tendencia iniciada en 2004, na que o libro galego superou acadou as 1.849 referencias, a maior marca da súa historia). Outrosí sucede cos datos do ISBN referidos á edición en Galicia que amosan a mesma tendencia a diminución, xa que dos 3.376 títulos editados en Galicia en 2007 pasamos aos 3.033 en 2008 (rompendo a tendencia de crecemento dos últimos cinco anos),

A diferenza (cando non clara contradición) entre estes datos preesentados polo INE e os do ISBN amosan a importancia de contar cun estudo de referencia sobre o estado da edición en Galicia. Nese sentido será moi boa noticia a próxima presentación por parte da Asociación Galega de Editores do seu estudo sobre o comercio interior do libro en Galicia no ano 2007. Un bo momento para clarificar as tendencias tanto na produción editorial como no mercado.

Actualización (18-03-2009): agradécese esta información moi clarificadora de Camilo Franco en La Voz de Galicia.

Programa sobre o libro e a lectura do PPdeG

Bo é coñecer o programa sobre o libro e a lectura elaborado polo Partido Popular de Galicia. Un texto que pode orientar aos profesionais do sector do libro galego sobre os compromisos asumidos polos gañadores das eleccións.

Entre estes compromisos programáticos non podemos deixar de salientar: a mudanza da modalidade de grauidade do libro de texto, na que se aposta polo sistema de cheque libro; a declaración de 2010 como ano da lectura; a insistencia no apoio ao sector libreiro e a colaboración coa Federación de Libreiros de Galicia; a aposta polo desenvolvemento da rede bibliotecaria ou o compromiso de compras de novidades dos editores galegos.

Entre as ausencias programáticas salienta a indefinición sobre o futuro da Lei de Bibliotecas e o silencio sobre a posta en marcha do Instituto Rosalía de Castro, previsto na Lei do Libro e a Lectura (apoiada polo PPdeG) para promover a lingua, literatura e libro galego a nivel internacional.

No entanto, transcribimos o texto destas medidas de apoio á lectura e o libro, que ocupan as páxinas 314 e 315 deste programa electoral do PPdeG:

–Declarar o ano 2010 como Ano da Lectura en Galicia, co obxectivo de que todas a Administracións galegas e o sector do libro, os representantes editoriais e os axentes implicados no fomento da lectura, mobilícense a favor do fomento da lectura. Para esta campaña darán axudas específicas as Consellerías de Educación e de Cultura.
–Crear un Fondo Social con axudas da Xunta e doutras entidades para realizar todos os anos unha convocatoria pública dirixida a subvencionar a adquisición de libros de lectura e dinamizar o sector do libro.
–Realizar campañas para potenciar actividades culturais e de fomento de lectura apoiándose nas 600 librarías e nas 45 editoriais galegas. A radio e a televisión galegas, dentro dos seus espazos de publicidade, reducirá as tarifas de promoción do libro galego.
–Establecer nos presupostos anuais da Xunta partidas para compra de libros destinados á actualización das bibliotecas e tamén das bibliotecas escolares. Unha parte destes libros serán libros editados en Galicia e libros en galego.
–Nos programas presupostarios da Xunta figurará un programa presupostario específico no que figuren as partidas destinadas ao sector do libro.
–O PPdeG garantirá que en todas as cidades de máis de 75.000 habitante existirá unha biblioteca estatal; que todas as cidades e vilas de máis de 50.000 habitantes conten con bibliotecas municipais xestionadas ou sostidas pola Xunta de Galicia. Mellorarase e impulsarase o servizo das bibliotecas nodais, con ampliación de horario e medios, especialmente persoais.
–Favorecer o papel das librarías como puntos especializados de venda de libro, así como de axentes culturais activos, indispensables para que a industria do libro manteña a gran pluralidade e cuantitividade e para a consolidación do tecido cultural galego. Farase promoción da libraría e a súa imaxe pública como punto especializado de venda de libros e como axente cultural activo, adoptando medidas eficaces en colaboración coa Federación de Libreiros de Galicia para evitar o peche de librarías, especialmente as instaladas nas zonas rurais e na periferia das cidades e vilas.
-Impulsar que as bibliotecas escolares se abran ao público fóra do horario lectivo dotándoas de técnicos e auxiliares de biblioteca.
Envío a todas as bibliotecas das obras publicadas pola Xunta de Galicia e os editores galegos, previamente seleccionados por unha comisión na que participen os editores, libreiros e profesionais das bibliotecas.
-Vistos os problemas que o sistema de empréstito de libros de texto está a xerar nos alumnos, nos centros, nas familias e nas librarías, o Partido Popular cambiará este sistema polas axudas directas a través do chequelibro.

Declaración dos Dereitos do Libro

Trafegando Ronseis, un dos meus blogs educativos de referencia, publica hoxe o texto en galego da Declaración dos Dereitos do Libro. A redacción débese á Asociación de Editores da rexión Centro de Francia.

Artigo 1
Os libros, todos os libros, teñen dereito a existir.

Artigo 2
Os libros son iguais entre eles, sen distinción da súa orixe, fortuna, nacemento, opinión ou editor.

Artigo 3
Todo libro ten dereito á vida, á súa comercialización, á sorte de ser exposto ao lector e ofrecer ao seu autor a posibilidade de ser escoitado e remunerado con xustiza.

Artigo 4
Todos son iguais ante a lei que os somete a igualdade de prezo en calquera lugar onde sexan expostos.

Artigo 5
Todos teñen dereito a que en todos os lugares se recoñeza a súa personalidade, a personalidade do autor e do editor.

Artigo 6
O libro, obra de imaxinación coma de investigación, diríxese á imaxinación coma ás necesidades do ser humano. Así que non debe ser tratado na súa comercialización como un produto simplemente de consumo.

Artigo 7
O libro é será garante das nosas liberdades. Non pode en ningún caso ser sometido a aversión sexa polo plantexamento das súas ideas como pola súa misión fundamental de promover o libre intercambio das culturas, as mentalidades e os saberes.

Artigo 8
O libro, portavoz do espírito, da ciencia, de praceres, rexistro do saber, así como obra de creación, debe ser tratado coma un ben indispensable para a cultura, a promoción social e espiritual, a información, e non pode ser tratado como un vulgar obxecto de proveito.

Un texto ben interesante que, como o dos dez dereitos do lector, acuñados por Daniel Pennac, pode constituírse nunha magnífica ferramenta didáctica para iniciarse no mundo do libro e da lectura. Propoño a súa difusión entre os blogs de bibliotecas e clubs de lectura, así como de todas as entidades profesionais vencelladas ao libro galego.

No blog Nosololibros, versión en castelán.

A lectura, chave do coñecemento

Non pode pasar sen anotación no blog a reportaxe que onte publicou El País sobre a cultura de masas en España. Máis alá dos datos que proporciona sobre hábitos de consumo de produtos culturais, quero salientar o papel principal que se lle concede á lectura. Recollo dúas frases luminosas do noso amigo José Antonio Millán:

O medidor fundamental do nivel cultural é a lectura, «a chave do coñecemento na sociedade da información», segundo escribe o experto en cultura dixital José Antonio Millán en La lectura y la sociedad del conocimiento. «A colosal acumulación de datos que constituíu a sociedade dixital non será nada sen os homes que os percorren, integran e asimilan. E isto non será posible sen habilidades avanzadas de lectura».

A lectura como eixo central das políticas culturais e educativas; o libro como pan da cultura e da educación. A lectura e o libro como chaves do coñecemento.

Como será o mundo do libro en 2020?

A revista Qué leer convocou a seis expertos para que fixesen a súa análise de como cren que será o mundo do libro en 2020. A verdade é que algúns dos prognósticos son moi interesantes.

Para Juergen Boos, director da Feira do Libro de Frankfurt, en 2018 a venda de contidos dixitais superará a dos libros tradicionais (impresos), o que non supoñerá, en ningún caso, a devaluación da industria editorial nin a desaparición do libro impreso, xa que para el se convertirá na de maior facturación das industrias culturais (mesmo por riba de Internet).

Para Stuart Applebaum, directivo de Random House, a explosición dixital incrementará as oportunidades dos lectores. Como retribución ao autor das vendas dos libros electrónicos propón o 25% dos ingresos netos obtidos polo editor.

Para Alberto Rollo, director literario de Feltrinelli, o libro, tecnoloxicamente falando, ten unha longa vida por diante. Outrosí sucede coas librarías que en dez anos se terán transformado en espazos multiproduto.

Para Will Moore, directivo deIngram Digital, as librarías deben ofrecer indistintamente produtos  impresos coma dixitais, emulando a estratexia das actuais redes de sociais, xa que os lectores quererán interactuar entre eles. Para el, como sucedeu no sector da música co ipod que levou ao seu cume á música dixital, os novos dispositivos de lectura portátil farán o mesmo no mundo editorial.

Para Mike Shatzkin, fundador de The Idea Logical Company, o crecemento da industria editorial virá da man do e-book e os beneficios dos editores medrarán grazas á creación de novos contidos específicos que pendurarán das súas webs e que se distribuirán por medio dos teléfonos móbiles. Tamén acredita no desenvolvemento de novos xéneros literarios baseados na interacción entre os distintos formatos creativos.

Para Kalev Leetaru, da Universidade de Illinois, o problema do libro dixital non reside tanto na tecnoloxía como no feito de que os editores non saben como financialos. Apunta que paradoxicamente o libro dixital pode incrementar o consumo de papel, pois moita xente optará por imprimir os textos que se descargue. «A auténtica revolución chegará cando os aparellos de lectura dixital maduren ata o grao de ser tan confortables como o papel.»