Onte 1835: Rosalía para todos

/en , , , , , , /por

rosalia_e_de_todos

Celebramos onte o Día de Rosalía, o 180 aniversario do seu nacemento, cunha grande mobilización galeguista. Unha efeméride que cada ano provoca maior interese, promovida pola AELG e a Fundación Rosalía de Castro, entre outras entidades culturais, que lonxe da parafernalia institucional doutras efemérides galeguistas e a pesar de non ser aínda recoñecida no calendario escolar da Consellaría de Educación, interesa a xentes de todas as idades e de todo o país. Rosalía celebrada como a nosa fundadora, como moderno símbolo da unidade de todos os galegos, como feminista pioneira e activa intelectual que pretendía mudar o mundo dende Galicia. Quizais atopemos aí as razóns polas que cada 24 de febreiro sexa unha xornada pola unión, pola esperanza e pola ledicia (máis aínda este ano que coincide co Entroido) de sermos galegos e galegas.

Mais este entusiasmo do 24 de febreiro non pode agochar o desacougo que provoca reparar nas cifras que sobre a situación do galego veñen aparecendo cada 21 de febreiro, data na que se celebra o Día Internacional da Lingua Materna. A falta de datos máis actualizados, a enquisa do IGI de 2013 sinala que apenas o 18,35 % dos nenos e nenas entre 5 e 14 anos son falantes iniciais do galego, unha porcentaxe que tres anos despois, con certeza, é inferior. Unha hemorraxia do galego como lingua inicial á que contribúe a actual política lingüística educativa que leva a que apenas o 8,5 % dos centros de educación Infantil de 3 a 6 anos utilice maioritariamente a lingua galega (aproximadamente 1.700 alumnos e alumnas en toda Galicia, para cada treito de idade) e o 74, 0 % o faga maioritariamente ou exclusivamente en castelán. Datos do estudo recente feito pola Mesa pola Normalización Lingüística que, de non mudar decontado a deriva imposta pola política lingüística de Alberto Núñez Feijoo e Alfonso Rueda, camiña a súa inevitable desaparición como lingua inicial de Galicia.

Ben está que celebremos a proeza de Rosalía, que é tamén a icona da lingua e do país, e que o fagamos creando novas e fermosas tradicións como a do «Caldo de Groria» ou o da mobilización dixital do #RosaliaTe. Xaora non podemos agochar que vivimos nunha situación crítica pra o futuro dun idioma que comeza amosar síntomas de estar en perigo inevitable de extinción. Rosalía para  todos, tamén para os nosos picariños aos que lles negamos a herdanza da lingua. Transformar as efemérides do 21 e 24 de febreiro en referentes a prol da escolarización en galego é unha proposta a valorar.

Guardar

Mes de Rosalía

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a celebración do Día de Rosalía.

Diseno-previsto-Norwegian-Rosalia-Castro_ECDIMA20170204_0003_21Febreiro é o mes de Rosalía. A celebración do seu nacemento no Camiño Novo de Compostela o 24 de febreiro de 1837 estende cada ano a mobilización rosaliana. Máis alá das iniciativas da sociedade literaria galega, que continúa ampliando a súa actividade crítica, xentes ben diversas, dende os picariños das escolas de infantil aos maiores dos centros sociais, celebran actividades de exaltación da nosa escritora. Lecturas dos seus poemas, recitais, concertos, conferencias, murais, roteiros, accións virais nas redes sociais, actividades gastronómicas, sucederanse ao longo deste mes polos recunchos do país, organizadas por centros educativos, asociacións culturais, feministas e veciñais.

Froito deste carácter emblemático da figura de Rosalía, considerada polo profesor Fernando Pereira, estudoso da iconografía rosaliana, como “a primeira marca galega” e a “imaxe máis universalizada de Galicia”, foi neste 180 aniversario do seu nacemento a escolla do nome de Rosalía de Castro para nomear o aeroporto de Lavacolla. Unha proposta nacida do goberno municipal de Santiago, apoiada pola Xunta de Galicia e aprobada polo Ministerio de Fomento. Como tamén é outra magnífica noticia que a aeroliña Norwegian, considerada como unha das compañías de baixo custe punteiras en Europa, acordase pór o nome de Rosalía de Castro a un dos seus avións e decorar a súa cola coa súa imaxe, tirada do debuxo que Antonio Portela preparara en 1902 a partir da fotografía que Luis Sellier fixera á autora. Unha excelente iniciativa de Norwegian Air Shuttle ASA, que xa ten 85 avións dedicados a outras persoas de relevancia, entre as que están Miguel de Cervantes, Clara Campoamor ou a poeta Gloria Fuertes. Mágoa que no caso de Rosalía de Castro non apareza polo momento anunciada pola compañía escandinava coa denominación de “Galician Author”, como mellor lle acaería.

Aniversario o deste 2017 que coincidirá, ademais, co centenario da instalación do monumento pétreo a Rosalía de Castro na Alameda de Santiago de Compostela, inaugurado cun cortexto cívico o 30 de xullo de 1917. Estatua dunha Rosalía pensativa, feita por Isidro de Benito e Francisco Clivilles, cuxo custe de 30.000 pesetas foi sufragado con achegas individuais e colectivas, onde foron moi significativas as doazóns de comunidades galegas emigrantes de Buenos Aires, a Habana, México ou Madrid. Monumento compostelá que formou parte esencial daquela pelerinaxe rosaliana do 25 de xullo de 1951 polas terras de Iria e Ortoño, na que en tempos difíciles participaron un bo fato de galeguistas e un cento de persoas anónimas, recollida nunha película documental dirixida por Antón Beiras García e cuxo guión preparou o poeta Celso Emilio Ferreiro. Un monumento diante do que interviron aquel día Ramón Cabanillas e Ramón Otero Pedrayo, que con afouteza fixo unha referencia pública ao pasamento de Castelao.

Como é adoito, a Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega (AELG) propón á cidadanía que ese día agasalle un libro e unha flor e solicita aos concellos que declaren o 24 de febreiro como Día de Rosalía de Castro, como xa fixeron até agora medio cento de concellos, entre eles o de Vigo, e as deputacións de Lugo e da Coruña, ao tempo que recollan esta celebración nas súas programacións culturais. Ademais de propoñer ás comunidades educativas que se impliquen na celebración por medio de actividades de difusión colectiva da obra rosaliana, entre as que destaca este ano a gravación dun Mannequin Challenge cuxos vídeos serán compartidos na rede coa etiqueta #RosalíaTe.

A Fundación Rosalía de Castro, presidida polo incansable Anxo Angueira, ademais das iniciativas e exposicións que promove este ano, entre as que destaca a edición dunha nova revista de estudos rosalianos dirixida por Xosé Luis Axeitos e unha colaboración coa asociación puntogal para promover o uso do dominio galego de internet, continuará coa celebración gastronómica amical de compartir o 24 de febreiro un “Caldo de groria”, utilizando a receita do bolo do pote que a propia Rosalía dá en “Follas novas”: “Con un pouco de unto vello / que o ben soupen aforrar / e ca fariniña munda / xa tiña para cear. / Fixen un caldo de groria / que me soupo que la mar / fixen un bolo do pote / que era cousa de envidiar”.

Iniciativas todas que demostran o feito de que Rosalía continúa sempre viva e constitúe un capital simbólico decisivo para o país de noso. Rosalía interesa a xeracións diversas e, por ventura, a sociedade galega atopa na súa figura moral un punto de encontro e de autoestima. Aproveitémolo. Rosalía une, proxecta e mobiliza a galegos e galegas este mes de febreiro.

Onte 1819: Día do Holocausto

/en , , , , /por

Auschwitz

XG00162201Non pode pasar desapercibida a data de onte, 27 de xaneiro, na que se rinde homenaxe aos seis millóns de vítimas do Holocausto. Unha data na que (dende 2005) se conmemora a liberación en 1945 do campo de exterminio nazi de Auschwitz-Birkenau. Unha efeméride internacional promovida pola Unesco que nesta edición ten por tema “Educar para  futuro. A función dos emprazamentos históricos e os museos na Educación relativa ao Holocausto”. Unha efeméride que nos leva a recomendar a lectura da novela de Alberto Canal, O amor nos escuros días de Birkenau, publicada hai apenas seis meses en Xerais Narrativa, un texto esencial na literatura galega do Holocausto. Nun momento tan desacougante como o actual, cando o presidente Trump promove as súas políticas xenófobas, cuxas consecuencias son hoxe impredicibles, ou cando os partidos da ultradereita aspiran a ocupar os gobernos europeos, esta efeméride que pretende educar aos máis novos na loita contra calquera forma de intolerancia e xenofobia adquire o seu maior sentido.

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1806: Aniversario de Celso Emilio Ferreiro

/en , , , , /por

Celebramos onte o 105 aniversario do nacemento do poeta Celso Emilio Ferreiro. Unha data na que cada ano facemos balance das actividades de difusión dunha obra que por ventura se mantén viva e actualizada no interese dos lectores e lectoras e, sobre todo, dos músicos. Así quedou demostrado na altísima participación no concurso de poemas musicados, organizado pola Fundación Celso Emilio Ferreiro, que gañou Licalaterna coa súa versión de “Mensaxe dende o silenzo”, un dos poemas d’ O soño sulagado.

Como tamén foron moi significativas as referencias a Celso con motivo do pasamento de Bibiano, sobre todo pola súa inesquecible “Samba pra mocidade”, un auténtico himno da Xeración do 68 e dos que nos incorporamos á política á morte de Franco, no que o vigués musicou “Prá mocedade”, un dos poemas máis celebrados de Viaxe ao país dos ananos (1968).

Neste 2017 temos prevista en Xerais a edición dun libro que recolle poemas inéditos en castelán (unha obra interesante) e reedicións de varios dos seus poemarios en lingua galega. O traballo teimoso e discreto da Fundación Celso Emilio Ferreiro aviva o lume que alampea na obra de Celso, que (por fortuna) xamais o veremos morto.

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Acharemos un día máis brillante

/en , , , /por

Foi este 2016 un ano difícil, no que choramos aos nosos admirados Agustín e Fermín, dous mestres na vida e na causa galega. Xaora, non perdemos os bos costumes e celebramos o serán de San Silvestre cun tema de Oasis. Escollín este ano un clásico dos de Manchester, «Some Might Say», o primeiro sinxelo de (What’s the Story) Morning Glory, o seu segundo elepé (1995). Unha canción escrita por Noel Gallagher, propia dos que como Agus e Fermín, e tantas outras amizadess, acreditamos no optimismo da vontade para guiar as nosas vidas:

Algúns deben dicir, que acharemos un día máis brillante.
Algúns deben dicir, que acharemos un día máis brillante.

Algúns deben dicir
Algúns deben dicir

Some might say
Some might say

Os meus votos para que todos e todas achemos un 2017 máis brillante e esperanzoso.

Saúde, amor e boas lecturas galegas!

Onte 1769: Día da biblioteca

/en , , , , /por

dia_da_bibliotecaFermoso  o texto que escribiu Ledicia Costas para o Día da biblioteca, celebrado onte. Un texto inzado de imaxes luminosas sobre os libros que habitan nas bibliotecas (aloumiños fosforescentes que incendian os soños e recompoñen os corazóns grises), mais tamén sobre as persoas que os custodian (seres con antenas xiratorias, cerebros milliométricos que memorizan títulos). Un texto, ilustrado por Elena Odriozola, que propón o Día da biblioteca coma unha xornada de festa (un día de confeti e pompas de xabón), un día grande para as lectoras de todas as idades. Parabéns a todas as persoas que traballan no mundo das bibliotecas.

Onte 1739: Memoria dos fusilamentos do 27 de agosto

/en , , , , , /por

Fusilamentos_27_agosto_Evaristo_Pereira

Moito agradezo ao meu amigo o ilustrador Evaristo Pereira o seu esforzo para que o oitenta aniversario dos fusilamentos de Pereiró non pasase desapercibido en Vigo. A súa estremecedora ilustración elexiaca, os textos que publicou Faro de Vigo e o magnífico e deatalladísimo artigo de Xoán Carlos Abad, presidente do Instituto de Estudios Vigueses, reconstruíron o relato dunha ignominia que aínda non foi reparada. Alédome, tamén, que como ven sucedendo nos últimos anos, as autoridades do concello de Vigo participasen nos actos de homenaxe aos mártires de Pereiró, abrindo así unha fenda no muro de silencio sobre o sucedido na mencer do 27 de agosto de 1936. Só o coñecemento da verdade poderá pechar un dos capítulos máis negros da represión fascista en Vigo.

Onte 1736: Casal, editor galego moderno

/en , , , , , , , /por

Anxel-Casal-Publicidade-de-Nós-1933-Únome á lembranza que a Asociación Galega de Editoras fixo onte de Ánxel Casal con morivo do oitenta aniversario do seu asasinato. O editor, libreiro, impresor, tamén alcalde de Compostela, foi cuneteado en Cacheiras o 18 de agosto de 1936, o mesmo día que tamén o fora en Víznar Federico Garcia Lorca, autor dos Seis poemas galegos que Casal publicara un ano antes. Destino tráxico que o editor galego e poeta andaluz comparten na nosa memoria como referentes da dignidade fronte á barbarie fascista, mais tamén como construtores do futuro sobre os alicerces chantados pola cultura,os libros e a palabra.

Casal foi o primeiro editor galego moderno, capaz de crear un catálogo editorial na nosa lingua, primeiro na editorial Lar (1924), máis tarde na editorial Nós (1927), onde desenvolveu o proxecto editorial fulcral para a cultura galega do século XX. Co apoio da súa compañeira María Miramontes (outra figura, até agora, invisibilizada), Casal asumiu o papel do editor moderno como o de soporte e canle para a creación artística, como activista político da lingua e da causa galega, como aglutinador de vontades diversas do galeguismo, mais tamén como creador vangardista capaz de abrir vieiros inexplorados para a nosa cultura. Filosofía do proxecto editorial de Nós que Casal resumía, como recolleu Alfonso Mato, de xeito ben sinxelo:

«Pubricar todas aquelas obras que estando escritas na nosa fala contribuian de calquer xeito ao seu máis grande uso sin perder o tempo en disquisicións literarias inuteis. Nós pensa e así o praitica, que hoxe en galego hai que escribir de todo e para todos.»

Consonte a esta concepción editorial expansiva, sempre atento ao que pasaba no mundo, Casal pretendeu ampliar o público para o libro galego do seu tempo, ensaiando novos formatos de edición, utilizando a publicidade e as suscricións como as súas mellores ferramentas.

Figura poliédrica na sociedade do seu tempo, de quen Castelao dixo «que fixo máis que todos nós» pola causa galega, Ánxel Casal non recibiu, aínda, o recoñecemento que merece.

Onte 1711: 80 anos do Estatuto

/en , , , , /por

Que o 80 aniversario do plebiscito do Estatuto de 1936 pasase onte case desapercibido amosa a anemia política que sofre o noso país.O do 28 de xuño foi un fito histórico que supuxo o recoñecemento de Galicia como entidade política,ao tempo que a primeira vez na que o pobo galego decidiu sobre o seu futuro. Unha data, pois, que non é unha efeméride calquera xa que nela se recoñeceu a oficialidade da lingua galega e a Galicia como nacionalidade, froito dun amplo consenso capaz de conformar unha posición orixinal de Galicia como suxeito político. Unha proeza colectiva que obriga hoxe a institucións, partidos e colectivos sociais e cidadáns polo que ten de referente para Galicia como nacionalidade histórica, á altura de Catalunya e Euskadi. Xaora, a inauguración da exposición “Meu Pontevedra” no Museo de Pontevedra, abrindo este novo ano Castelao, supuxo unha nota de autoestima e fachenda neste panorama conformista. Como tamén foi un acerto que a FUNCEF anunciase nesta data a convocatoria do Premio Celso Emilio Ferreiro de poemas musicados, unha iniciativa única de promoción da creación musical galega.

Onte 1676: Día de Internet

/en , , , , , /por

Día de InternetA importante mobilización que na rede provocou Manuel María, a manifestación de Queremos Galego e as actividades que se desenvolveron com motivo do Día Das Letras Galegas agocharon a celebración, tamén onte, do Día Mundial das Telecomunicacións e da Sociedade da Información (popularmente, Día de Internet). Uha data para avaliar o estado da axenda dixital galega e comprobar se foi pechando a fenda dixital que arrastramos. Tras a consecución do dominio puntogal, non vaiamos a pensar que todo está listo na internet en Galicia.

O feito de que o número de dominios sexa aínda cativo ou que a propia Xunta de Galicia non teña finalizada a migración de todos os seus servizos (os correos electrónicos punto gal comezaron a poder utilizarse onte), amosa as dificultades e lentitude desta implementación decisiva para a cultura e a tecnoloxía dixital en Galicia. Como tamén son moi a ter en conta as investigacións da comunidade académica sobre os programas de dixitalización educativa que, a pesar da grandilocuencia das declaracións dos responsables de AMTEGA e da Consellaría de Educación, amosan o fracaso deste proceso de experimentación.

Non teño dúbidas que esta é outras das cuestións de país, onde debería acordarse unha posición orixinal. Secasí, a Axenda Dixital de Galicia 2020 deberia ser concibida como unha estratexia compartida polas institucións públicas, as empresas, os axentes tecnolóxicos e o conxunto da cidadanía. Un reto que require, ademais, un liderado e un compromiso institucional que onte botamos en falta.