Lectura cidadá

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo, ao fío da celebración do Galeuscat de editores 2011 na illa de san Simón, reflexiono sobre o enfoque do fomento da lectura e o concepto de lectura cidadá.

Vinte editores galegos, vascos e cataláns, reunidos nas instalacións da illa de San Simón, debatemos durante a pasada fin de semana sobre as políticas de fomento da lectura e a visibilidade dos libros editados nas nosas respectivas linguas. Conmocionados pola “deslocalización” ou furto do “Codice calixtino”, o eixo dos debates e paneis de experiencias foi valorar a presenza da lectura na actual axenda pública, utilizada polas administracións, os medios de comunicación e as asociacións non gobernamentais.

Alén da necesidade de contar con políticas públicas integrais de apoio e promoción ás linguas propias, con atención preferente á utilización de modelos de inmersión lingüística nas etapas da educación obrigatoria, no marco do establecido pola “Carta Europea das Linguas Minoritarias”, os editores de Galeuscat coincidimos que no proceso de mudanza do paradigma da comunicación cultural a promoción da lectura debería ser considerada polos poderes públicos como unha das súas prioridades estratéxicas, tanto pola súa utilidade para facilitar o acceso da cidadanía á sociedade da información, polos valores cívicos de tolerancia e repecto á diversidade inherentes ao proceso lector, como polo aval que suporía para garantir os seus dereitos democráticos.

Como alternativa aos fermosos discursos que enxalzan os beneficios do goce dos textos literarios, utilizados como argumento primeiro na maioría das campañas institucionais de promoción da lectura, ábrese paso o da lectura cidadá. Un novo discurso baseado na consideración da lectura como competencia cívica imprescindible que precisan adquirir todos os cidadáns de todas as idades para participar e integrarse con éxito nun entorno social hibridado pola mediación da cultura dixital.

É un feito indiscutible que as nosas cidades e espazos públicos quedaron inzados de máquinas para ler e escribir das que xa non podemos prescindir, sexan caixeiros automáticos, parquímetros, pantallas informativas ou servizos de administración dixital. Como tamén o é que vivimos nunha sociedade saturada de textualidade, onde o noso devir cotián está marcado polas transaccións escritas realizadas sobre as pantallas dos nosos ordenadores, teléfonos, taboíñas dixitais ou sobre as pantallas interactivas ou táctiles dalgúns servizos publicos, pantallas ás que non son alleas as múltiples interferencias e a enxurrada de ruído (ese “spam” contaxioso) que confunde ou engana aos lectores menos experimentados. Sabemos que a utilización destas pantallas, a pesar de empregar recursos iconográficos e multimodais moi atractivos, pode ser moi dificultosa para lectores sen experiencia dixital previa ou máis afeitos a intercambios orais. Mais o cidadán contemporáneo será lector (sobre calquera tipo de soporte) ou non será cidadán, non hai posibilidade de escolla, eis unha nova fronteira, unha revolución imparable na que como sinala o profesor Daniel Cassanny “se diversifican os artefactos letrados, os usos e as funcións da lectura”.

De xeito discreto a escritura e a lectura foron incrementando a súa relevancia como ferramenta mediadora, razón pola que é necesario que a sociedade nosa, en mudanza irreversible, se preocupe de melloralas para que ninguén se sinta inxustamente excluído.  Neste contexto, onde a lectura é considerada unha competencia cidadá imprescindible e un mecanismo de inclusión social necesario para a convivencia e o benestar de cada comunidade, é esencial o papel do sistema educativo para formar lectores e lectoras con capacidade crítica e competencia abondas para acceder a toda clase de textos e hipertextos presentes en libros, xornais ou revistas, sexan os impresos ou os dixitais. Como tamén adquire especial significatividade o papel dinamizador das bibliotecas, os espazos públicos especializados en favorecer a cidadáns de todas as xeracións o acceso a todo tipo de información e a todo tipo de textos e formatos escritos, sen esquecer o papel dos seus profesionais como mediadores no fomento da lectura no seu ámbito local. Esforzo ao que se incorporan o chamado “voluntariado para a lectura”, formado por membros de entidades privadas, como Espazo Lectura de Gondomar ou a Fundación Bromera da Comunidade Valenciana, que veñen demostrando a súa importante capacidade de mobilización das sociedades locais e dos grupos familiares por medio dos lazos de inclusión e de afecto xerados pola lectura e a cultura asociadas ao libro.

Este discurso da lectura cidadá obriga a redefinir o papel dos editores. Seleccionar os contidos textuais e hipertextuais dos máis diversos eidos para distribuilos en soportes diversos, dende os impresos aos dixitais, pasando pola edición expandida, semella que debería centrar o noso esforzo.

Iolanda Zúñiga, o magnífico pregón da Feira do Libro de Vigo

/en , , , , , , , , , /por

Pregón de Iolanda Zúñiga from Redelibros on Vimeo.

O texto pode lerse en Trafegando ronseis.

Vía Redelibros.

AMV, un consenso necesario

/en , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a necesidade de acadar un consenso arredor da Lei da Área Metropolitana de Vigo (AMV).

O resultado das municipais do 22-M trasacordou a posta en marcha da Área Metropolitana de Vigo (AMV). O fracaso do Partido Popular en Vigo e dos gobernos de coalición de socialistas e nacionalistas en Redondela, Cangas e Moaña desequilibrou os compromisos adquiridos –non me atrevo a empregar o termo “consensos”, xa que non foron asinados– antes da convocatoria electoral polos tres partidos arredor da Lei da Área Metropolitana de Vigo.

Tras máis dunha década de complexa tramitación lexislativa, na que houbo acordos e trasacordos abondos sobre o carácter desta nova entidade local concibida naquela alboral “Declaración de Soutomaior” de 1999; tras ter superadas as dificultades de determinar cales serán os concellos (14) que formarán parte da súa contorna inicial, na que se barallaron mapas máis ou menos amplos; tras ter acadado acordos sobre as súas competencias e servizos básicos a ofrecer, no que atinxe a temas claves como a xestión concertada do tratamento e abastecemento de augas, do saneamento, da xestión de residuos ou do transporte de viaxeiros, o proxecto do Vigo metropolitano pode volver quedar encallado nas pedras do partidismo por mor da imposibilidade de chegar a un acordo sobre quen debe presidir o ente metropolitano e cal debe ser o papel da Deputación Provincial de Pontevedra.

Ningún destes trasacordos son menores e ambos os dous teñen carácter político, ligado ao recente resultado electoral do 22-M. Con toda certeza, se Corina Porro fose a alcadesa elixida polos vigueses, o grupo parlamentario do Partido Popular de Galicia non tería introducido na lei as emendas que permitirían que a área fose presidida por calquera dos 47 concelleiros que forman a asemblea da entidade ou que a Xunta de Goberno da AMV non fose formada só por alcaldes. Unha perrencha inxustificable do PPdeG, que amosa a escasa consideración que a dirección dos conservadores teñen no só coa primeira cidade do país, senón coa organización e cos militantes do seu propio partido na cidade nosa. Non se concibe racionalmente que Vigo, a quen só representa o alcalde lexitimamente escollido pola súa corporación, non presida a AMV, tanto polo peso da súa poboación (o 62%), como pola importancia dos servizos e recursos económicos que cedería ao ente metropolitano, como polo carácter vertebrador da cidade sobre a área, tanto no que atinxe ao eido económico (porto, industrias e rede comercial) coma os servizos territoriais públicos (dende os hospitais, xulgados, entidades mercantís até a propia Universidade de Vigo). Concibiría algúen que a sede da AMV non estivese radicada en Vigo? Hai razóns para que sexa diferente a presidencia?

Que a alcaldía de Vigo non fose a que ocupase a presidencia da AMV sería unha anomalía política, ao tempo que, quizais, provocaría un efecto de desimplicación, cando non de aberto rexeitamento emocional dunha parte da cidadanía viguesa sobre a entidade metropolitana. Aínda que lle doa, o PPdeG ten que asumir o fracaso da súa estratexia en Vigo encabezada por Corina Porro e recoñecer que Abel Caballero debe ser o presidente dun ente metropolitano no que estará en clara minoría. Esa presidencia da alcaldía viguesa, condicionada pola necesidade de acadar acordos e consensos nunha asemblea metropolitana de maioría popular –onde se aprobarán cuestións decisivas como as ordenanzas e tarifas ou a incorporación de novos concellos–, pode ser unha fórmula eficaz para alicerzar un proxecto ao servizo dos intereses xerais de todos os concellos e toda a cidadanía, sen ningún tipo de exclusión nin de presidencialismo caciquil.

Outrosí sucede co papel da Deputación de Pontevedra. Fálase das competencias e servizos que a Xunta e o concello de Vigo cederían ao novo ente metropolitano, mais nada se sabe daquelas que cedería a da entidade presidida por Rafael Louzán, moi importantes no que atinxe a axudas e subvencións, sobre as que os responsables do PPdeG manteñen silencio, mesmo o vicepresidente Figueroa, novo líder do partido conservador en Vigo.

Sen consenso político e sen compromiso de redeseño da administración territorial do conxunto do país –falamos do papel das deputacións, mais tamén da redución do número de concellos–, non é viable a posta en marcha con éxito da AMV. Impoñerlle a Vigo a ferro e fariña un modelo metropolitano partidista, como pretenden Feijóo, Rueda e Louzán, sería outro erro, semellante ao que incorreron coa fusión das caixas ou coa paralización do proxecto da nova depuradora, que os populares vigueses pagaron coa súa derrota municipal. A creación das áreas metropolitanas é un proxecto que precisa de doses elevadas de consenso e xenerosidade política, como reclamaba aquela bendita “Declaración de Soutomaior” de 1999. Un espírito que se debería recuperar.

Librería Vagalume

/en /por

Nestes tempos difíciles é unha fachenda anunciar a apertura dunha nova libraría. Tan fermoso acontecemento producirase o venres, 1 de xullo, ás 20:30 horas na rúa Constenla 37 de Cacheiras, no concello de Teo, momento no que abrirá as súas portas a Librería Vagalume.

Os mellores desexos para a libreira Mariña Lema Ruibal, que soubo escoller un nome para a súa libraría con connotacións ben fermosas.

Longa vida, Vagalume de Cacheiras!

Galicia Hoxe

/en , , /por

O peche de Galicia Hoxe é o enésimo fracaso colectivo do proxecto de Galicia como nación cidadá. O ecosistema da lectura en galego, esa arboriña que agarimamos dende hai máis de cento cincuenta anos, perde outro dos seus froitos máis preciosos.  Inevitablemente, dende hoxe todo este ecosistema e toda a súa biodiversidade quedará moi danado; sen esquecer que despois de ter desaparecida xa toda a prensa impresa en galego, os perigos que corremos outros sectores do tecido empresarial da lectura en galego son moi considerables. Sabemos que traballamos á intemperie, nas condicións máis adversas dos últimos trinta anos; como sabemos, tamén, que para facer viables os nosos proxectos só contamos coa intelixencia, esforzo e teimosía dos cadro de profesionais de cada unha das empresas e coa forza e apoio que nos achegan os lectores e lectoras. No marco da fraxilidade provocada pola profunda mudanza do paradigma da comunicación informativa e cultural, non hai outro camiño para soster os medios de lectura en galego que esta corresponsabilidade entre profesionais e lectores. O futuro da nación, da cultura e da lingua dependerá de nós, do esforzo e do compromiso de cada un dos milleiros e milleiros de galeguistas dispostos a non desistir no seu afán.  Sinálao certeiramente Caetano Díaz no peche do seu afouto artigo de despedida: “é tempo de silencio”.

Tempo Futuro (artigo en «Faro de Vigo»)

/en , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo comento o segundo disco de Eladio y los Seres Queridos, con especial atención ao tema «Tempo Futuro» e o seu vídeoclip.

A pasada semana un dos videoclips máis exitosos de Internet foi «El Tiempo Futuro», unha das cancións de «Están ustedes unidos», o segundo disco de Eladio y los Seres Queridos, o grupo vigués que actuará o xoves na primeira xornada do “Vigo Transforma 2011”. Parella artística de Germán Fandiño en Tony Lomba & Elio dos Santos e compoñente que foi de formacións independentes como Starlux, Medusa ou The Foggy Mental Breakdown, Eladio Santos (Vigo, 1973) presentará no peirao vigués as cancións deste disco memorable, de son potente, musculoso e agarimeiro, chamado a converterse no máis importante da súa carreira e capaz de abrirlle o interese de públicos diversos.

Entre a ducia de melodías bonitas e voces claras, nas que Eladio relata historias cotiáns interesantes e ofrece reflexións comprometidas, chama a atención «El Tiempo Futuro«, un dos himnos máis luminosos e acaídos que se teñan dedicado a Vigo, na liña das mellores achegas de Siniestro Total ou Os Resentidos, creadores da «civilización Vigo» daqueles anos oitenta da salvaxe reconversión naval. Trinta anos despois, esta canción tranquiliña de piano e cordas, de melodía moi amable expresa o carácter austeramente revolcado desta cidade nosa construída co esforzo e a inxenuidade xenerosa da súa cidadanía seguindo o ritmo marcado polas sirenas. «Baixo a chuvia medramos máis fortes», «agardamos ao ano que ven, esa loucura é a que hai que crer» son algunhas das afirmacións de Eladio para expresar esa temperanza tan nosa, ese espírito retranqueiro capaz de estragar un penalti no momento máis decisivo e que a inevitable desolación que iso provoca apenas dure uns minutos e ocupe para o duelo colectivo unhas cantas páxinas no Faro. Como é certeiro o remedio que propón de asumir que, nestes tempos tamén de crise, o “tempo do futuro está aquí”, asumindo os riscos de continuar soñando a cidade día a día. Unha proposta de corresponsabilidade moi de agradecer, presente tamén noutros temas como «Eso no es así», «Toneladas de la nada» ou «Están ustedes unidos», que dá título a un traballo no que se reafirma esta mensaxe positiva e agarimeira, esa confianza nas persoas e nas posibilidades de actuar unidas.

Particular interese da proposta de Eladio Santos sobre o Vigo actual ten a peza audiovisual de tres minutos e medio dirixida por Alberto Baamonde e producida por Iria Pinheiro para Zinqin e Esmerarte. Unha marabilla para os ollos, chea de cativos detalles larpeiros para identificar nunha cidade que se presenta luminosa, colorista, dinámica, bonita onde bolen os transportes e a presenza da ría e dos seus portos reclama ese protagonismo que tantas veces se lle roubou. Dende a primeira imaxe («Arrecende a leña a cidade»), as leiras entre os edificios, inequívoca testemuña do noso carácter simbiótico; pasando polo protagonismo das imaxes da Panificadora, da oliveira do Paseo de Afonso, da desfeita urbanística do Casco vello, da acampada dos indignados da praza da farola (de Galicia), da praia de Samil, da costa da Gran Vía, do estadio de Balaídos, do Castro, dos edificios da Travesía, das latas e dos guindastres de Guixar, dos coches da Citröen en Bouzas, da Guía e das instalacións da ETEA, do intenso tráfico industrial da autoestrada, das procesións dos católicos, dos cruceiristas que nos visitan fugazmente, da dureza do actual Campo de Granada, das lonxas do Berbés, da praza das Travesas, dos xardíns do Pazo de Castrelos, da silueta do Museo do Mar, dos soños do Marco, do edificio de Asefal, das Cíes ao lonxe, o Sireno entre o lusco e fusco, deica as derradeiras e moi fermosa do baile sobre a auga das rapazas do equipo de sincronizada do Náutico debuxando na piscina as estelas do futuro compartido, este vídeo arrecende a salitre e pedramol, unha expresión euforizante do optimismo da vontade (“se é inxenuo, que máis dá”), probablemente unha das estratexias máis eficaces nos tempos difíciles. Son perfís, apenas liñas que definen un macrorretrato da nosa abella da ribeira, esoutra afanosa cidade portuaria atlántica.

Este vídeoclip enfróntanos de forma emotiva co exercicio difícil de determinar cales son os compoñentes da identidade viguesa, unha cidade que sabemos en crise permanente, capaz de facer e refacer a sua fasquía ao longo da súa historia bicentenaria, capaz de soportar durísimas reconversións industriais e os máis mediocres liderados institucionais, mais da que temos dificultade para identificar elementos indiscutibles de permanencia. Eis quizais resida unha das cuestións máis decisivas para a planificación estratéxica que precisamos, ese tempo futuro (metropolitano e en mudanza profunda) no que xa vivimos. A actual crise económica, social e política, unha crise de carácter global obrigará a reformular os proxectos urbanos e os servizos ofrecidos polas diversas administracións locais. Ese é o tempo futuro.

"El Tiempo Futuro", un himno vigués de Eladio y los Seres Queridos

/en , , /por

Este vídeo vigués é marabilloso. Arrecende a salitre e pedramol. Xa sei que será para o ano que ven, xa sei que esa loucura é a que nos mantén. Que grandes verdades para unha cidade permanentemente revolcada. Apostemos polo optimismo da vontade. O tempo do futuro está aquí. Beizón!

Parabéns aos equipos de Eladio y los Seres Queridos TR4NSFORMA e Zinquin.

Vía Ramón Nicolás.

FELIZ NOITE DE SAN XOÁN!!!

Peche dos Premios Xerais 2011

/en , , /por

Recurtes na educacion pública

/en , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo critico os recurtes que na educación pública promove a Consellaría de Educación.

A Consellaría de Educación aproveitou o cansazo da fin de curso para anunciar unha medida moi polémica: a ampliación en catro horas do horario lectivo do profesorado de infantil, primaria e educación especial. O conselleiro Jesús Vázquez desenténdese así do acordo que sobre a xornada de traballo docente o Goberno Galego asinara en 2007 con todos os sindicatos do profesorado. Unha medida aparentemente inocente, presentada apenas como unha reordenamento técnico do horario lectivo, mais destinada a reducir o cadro de profesorado interino e substituto da rede pública, en máis dun milleiro de prazas, segundo estimacións sindicais. Un recurte que, sen dúbida, ocasionará dificultades e problemas a cada unha das comunidades educativas dos centros públicos para manter a calidade do seu servizo.

Tras as imposicións unilaterais dun novo modelo lingüístico nos centros e dunha Lei de convivencia e participación, que non contan nin sequera co apoio do Consello Escolar de Galicia, órgano representativo dos diversos sectores da comunidade educativa (profesorado, familias e as propias administracións), a poucos pode extrañar a forma publicitaria escollida polo equipo de Vázquez para argallar o que o deputado socialista Guillermo Meijón definiu como un «ERE da escola pública galega» e vendelo á sociedade como unha medida coa que se pretende que «o profesorado recupere horas lectivas para dar máis servizos e optimizar recursos que garantan a calidade do ensino». Adobiada na linguaxe propia da mercadotecnia política da «consecución da excelencia» e das retóricas «reclamacións dos pais», como argumentos de maior autoridade, esta medida supoñerá de facto que algúns colexios públicos galegos reducirán de forma significativa o seu número de profesores e profesoras, un feito que non pode ser considerado como un «indicador de calidade». Outrosí sucede coa obriga dos claustros de ocuparse dos períodos de «custodia» do alumnado usuario do transporte escolar –unha cuestión que merecería outra solución educativa e asistencial que non fose responsabilizar ao profesorado– abrindo así unha perigosa fenda na especialización dos docentes e unha inxusta e inadmisible sospeita social sobre o seu compromiso con cadansúa comunidade.

Esta medida, cualificada como «abuso», mesmo por ANPE-Galicia, supoñerá que non se crearán o milleiro de prazas docentes previstas no convenio asinado con todos os sindicatos en 2007, ao tempo que continuará a política de amortización de parte das xubilacións que se vaian producindo cada curso. A eliminación de ciclos formativos, os recurtes nos comedores escolares, a paralización da extensión do programa de apertura dos centros fóra do horario lectivo, o peche das escolas unitarias, a sorpresiva posta en marcha dos centros integrados de FP, a redución dos programas de formación do profesorado constitúen un programa político de subsidiarización da rede de ensino público, á que o actual Goberno Galego pretende transformar en complementaria, alí onde exista unha rede privada concertada que compita con ela.

Reducir o gasto en profesorado da rede pública, ignorar o criterio dos sindicatos docentes e desprezar o valor dos consensos das comunidades educativas, como pretende o equipo de Jesús Vázquez, non é a estratexia máis eficaz para facer fronte aos retos dun sistema educativo como o galego que mantén unha taxa de fracaso e abandono escolar (26%) absolutamente inaceptable pola sociedade; mesmo, a pesar de mellorar a media española (31,2%) e case duplicar a dos países da Unión Europea (14,4%). Ás autoridades educativas galegas, como as do resto das comunidades autónomas, non poden esquecer que elas son as responsables de acadar o compromiso da estratexia «Europa 2020 para o emprego e o crecemento», un documento que establece para todos os estados membros, antes de finais desta década, unha taxa de abandono escolar no ensino obrigatorio por baixo do 10%, porcentaxe xa acadada en países como Austria, Finlandia ou Dinamarca. Para a Comisión Europea este obxectivo, no caso español moi vinculado coa loita contra o desemprego xuvenil, é asumible se todos os estados o consideran como estratéxico nas súas políticas públicas, o que supón, inevitablemente, que deben investir máis recursos en educación. Xusto o contrario do que se pretende facer aquí.

Os responsables políticos equivócanse se coa intención de salvar a saúde dos bancos alemáns e franceses, onde probablemente están as primeiras e máis poderosas razóns da catástrofe financeira do euro, hipotecan o futuro do noso sistema educativo. Saben, e non poden agochalo, que reducir a taxa de fracaso escolar é unha responsabilidade tan estratéxica como reducir a taxa de endebedamento das contas públicas.

Lectura pracenteira

/en , , /por


Unha peza provocadora (un chisco esquemática) para abrir debate sobre os criterios de fomento da lectura e da formación do criterio literario que se utilizan no marco do ensino obrigatorio.

Vía Carta Xeométrica.