Sons de Vigo

/en , , , /por

No artigo da semana de Faro de Vigo, ao fío da apertura da páxina Sons de Vigo, reflexiono sobre a importancia da conservación do Patrimonio Sonoro medioambiental.

Cada tempo ten os seus sons característicos. Cada lugar, aldea, barrio ou cidade posúe, tamén, unha identidade acústica, a creada polos sons do entorno, tanto os naturais como aqueloutros xerados pola actividade humana, que permiten contar a historia cotián das persoas que alí viven. Porén, nun mundo coma o actual, marcado pola supremacía abrumadora da cultura visual, non sempre somos conscientes da importancia que estes espazos sonoros, sexan os musicais ou os medioambientais, teñen nas nosas vidas e, tamén, na estrutura da memoria individual e colectiva.

A memoria almacena lembranzas da infancia, en boa medida apupadas polo seu carácter sinestésico. No meu caso o arrecendo ao anís da fornada dos roscóns na panadaría do Barrio do Cura mestúrase co boureo dos tranvías enfiando a liña de Pi e Margall camiño de Peniche, un son metálico, estrondoso, inesquecible. O son das sirenas da Panificadora, de Casa Mar ou de Barreras, as que se escoitaban no meu barrio, están asociados para min coa imaxe dos guindastres e da montaxe dos circos (Atlas, Mundial, Americano, Ruso, Price ou Ringling Circus) no Campo de Granada e, máis tarde, na chaira de Beiramar. A brétema quedou vencellada na memoria miña co asubío do porto do Berbés que alertaba ás embarcacións; como os días de verán (e de cortes de auga) co balbordo da auga fresca abrollando dos bicos da concorridísima Fonte da Falperra, onde fixen tantas horas de cola. Todos estes sons da miña infancia desapareceron, só quedaron as pegadas na memoria, como a do asubío do afiador e a súa roda diante do portal, a dos camións que repartían as gasosas e sifóns ou o motocarro que traía o xeo.

Lembrei estes espazos sonoros do Vigo de hai corenta anos, cando coñecín en Internet o “Mapa Sonoro de Vigo”, unha moi novidosa iniciativa, enmarcada no Plan de Excelencia Turística de Vigo, que pretende descubrir a cidade aos turistas, dende a perspectiva inédita da sonoridade. Con este mapa (http://www.turismodevigo.es/escoitar/) no que se amosan gravacións de case corenta puntos vigueses de interese sonoro preséntase o que podería ser a identidade sonora do Vigo do novo século: dende o son da cadea de montaxe de Citroën en Balaídos, o quebracabezas metálico do traballo nun asteleiro de Bouzas, o barullo da nave da lonxa do Berbés, pasando polas ondas nos cantís das Cíes, os chíos das aves no monte do Castro, o carillón da sede central de Novacaixagalicia, até, entre outros, o son do vento zoando no paseo de Afonso á altura da Oliveira, o traballo do cesteiro no Casco Vello ou o desfile das rondallas de Nadal. Un documento turístico excepcional, máis tamén de interese para a cidadanía viguesa, que permite coñecer Vigo mediante a escoita. Visitar o espazo web “Sons de Vigo” foi para min unha experiencia apaixonante. Sei que vai permitir desmontar moitos prexuízos e imaxes falsas sobre Vigo, ao presentar unha cidade vital, construída cada día ao ritmo que marcan os seus habitantes, onde se combina de forma harmoniosa o estrepitoso dinamismo industrial coa serenidade dos espazos naturais atlánticos, dos seus parques e museos urbanos.

Este pioneiro “Mapa Sonoro de Vigo”, preparado por Ouvirmos edicións, encádrase dentro da filosofía do proxecto da Asociación Cultural Escoitar (http://www.escoitar.org), nacido en Vigo hai cinco anos e promovido por un grupo interdisciplinar de profesores, artistas e tecnólogos, coa intención de chamar a atención sobre o fenómeno sonoro máis alá da música, identificando as diversas paisaxes sonoras e contribuíndo á conservación da memoria sonora de Galicia, como un elemento máis do noso patrimonio cultural inmaterial. Líderes deste proxecto, como o antropólogo e musicólogo Chiu Longina, insisten nas súas intervencións no fenómeno actual da desaparición, modificación ou ocultación dunha importante diversidade de paisaxes sonoras, asociadas a entornos naturais ou espazos culturais, mentres que, ao mesmo tempo, emerxen outras novas tendentes á homoxeneización, pola influencia dos procesos de urbanización. Identificar os sons en perigo de extinción e realizar o correspondente rexistro fonográfico por medio de gravacións binaurais sería un traballo vital para a conservación deste Patrimonio Sonoro.

En boa medida como froito do proceso homoxeneizador das paisaxes sonoras urbanas, impóñense entre os sons vigueses, o ruído provocado polo tráfico, causante da elevadísima contaminación acústica que padecemos en toda á área metropolitana, así como os rebumbios nocturnos de fin de semana existentes nesas 33 rúas declaradas hai tres anos polo concello como Zonas Acusticamente Saturadas. Eis a outra cara sonora da cidade, aquela á que a Comisión Municipal de Ruído debería poñerlle remedio eficaz.

Agustín Fernández Paz candidato ao premio Andersen

/en , , /por

Gálix anunciou hoxe o nomeamento do escritor Agustín Fernández Paz como candidato da OEPLI ao Premio Andersen. Este premio, convocado polo IBBY, está considerado como o auténtico nóbel da Literatura infantil e xuvenil, razón pola que esta candidatura constitúe, xa en si mesma, outro importante recoñecemento para o autor de Contos por palabras. O fallo deste premio farase público dentro dun ano, na Feira de Bolonia de 2012, e a entrega de Medallas realizarase durante o 33º Congreso de IBBY, que se celebrará en Londres, o mesmo ano.
Agustín Fernández Paz remata estes días a súa vindeira novela, que Xerais publicará na colección Narrativa antes do verán, ao tempo que corrixe as probas de Fantasmas de luz, libro ilustrado por Miguelanxo Prado que aparecerá no mes de setembro. Os nosos parabéns a Agustín por tan merecida candidatura e por tan intensa actividade.

«Flores en la carretera»

/en , , /por

Non imos criticar a iniciativa da Consellaría de Traballo e da Confederación de Empresarios de Galicia de que «Flores en la carretera» do grupo ribeirense Jabon Blue sexa a canción coa que pechen bares e discotecas de Galicia. Promover hábitos saudables entre a mocidade, como o da condución responsable, e loitar contra a sinistrabilidade do tráfico merece os esforzos de todos e non se poden regatear medios nesa angueira. Porén, creo desafortunada a mensaxe subliminal que se emite cara aos mozos e mozas utilizando unha canción en castelán, cando sabemos existe unha oferta musical en galego ampla, diversa e de calidade. O curioso do caso é que o líder da banda,  Javi Maneiro, antigo membro de Herdeiros da Crus, di que «cantan en castelán coa intención de vivir da música no panorama nacional». Con este goberno ten que saír sempre malparada a nosa lingua? Esta é outra desas coincidencias fortuítas que expresan o retroceso do noso idioma?

Mar de Vigo

/en , , , , /por

No artigo da semana de Faro de Vigo abordo as razóns do acaído nome que levará o auditorio deseñado polo arquitecto César Portela en Beiramar.

«Mar de Vigo» será o nome do Auditorio deseñado polo arquitecto César Portela en Beiramar. Un gran acerto do xurado de personalidades viguesas, constituído como efémero “comité de expertos” para tan difícil tarefa como foi a de bautizar unha instalación chamada a ser icona viguesa do século XXI. Unha denominación que non desmerece de maneira ningunha outras posibilidades como as de chamalo «Valentín Paz Andrade» (VPA), a proposta que defendimos neste espazo, ou as dos trobadores «Martín Codax» e «Mendiño», lembrando así os máis universais escritores vigueses e senllas insignias da historia da cidade.

«Mar de Vigo» é, dende o punto de vista literario un acerto rotundo xa que remite directamente aos propios versos de Martín Codax, o gran poeta e cantor de Vigo do século XIII, a quen, por certo, o profesor Xesús Alonso Montero acaba de dedicar unha fermosa e moi recomendable biografía, publicada polo Plan de competitividade turística de Vigo. «Ondas do mar de Vigo» é o primeiro verso da primeira cantiga codaxiana; referencia poética que se repite no segundo verso da quinta cantiga, «vinde comigo ao mar de Vigo». Faise xustiza así, despois de anos de certo esquecemento municipal (só hai que comprobar o estado de abandono do parque do Castro na súa lembranza), á figura de quen Álvaro Cunqueiro consideraba o auténtico fundador da nosa cidade. «Si Vigo fuese una polis griega de los días antiguos, se diría que fue fundada por un poeta, aquel Martín Codax que bailaba ‘no sagrado, en Vigo’ y veía a su amiga bañarse en las ondas…» escribiu Cunqueiro na guía sobre Vigo e a súa ría (Everest, 1971), referíndose á quinta e sexta cantiga do poeta que alicerzou o mar de Vigo con palabras de amor, un feito extraordinario que don Álvaro consideraba en “Cancionero de Vigo”, un artigo publicado en Faro de Vigo (1957), como algo do que poderían fachendear moi poucas cidades na vella de Europa.

Dende que o poeta vigués Teodosio Vesteiro Torres (outra figura que merece ser reivindicada e mellor coñecida) publicase en 1876 no periódico ourensán El Heraldo Gallego a primeira publicación, impresa e autónoma, do heptaedro lírico de Martín Codax, comezaron a aparecer moitas referencias literarias que acrisolan o mar coa cidade de Vigo. Unha escolma destes textos apareceron hai poucos meses na Axenda de Vigo 2011 publicada pola Alcaldía, o que constitúe unha nova mostra do vínculo literario desta cidade co seu mar. “Vigo namorada das naos, doce noiva do vento” (Celso Emilio Ferreiro); “Vigo, a ría antes que nada” (Ángel Vázquez de la Cruz); “Mais ti, cidade, vas cangada como un barco” (Manuel Forcadela); “É o mar o que me envolve esta tarde” (Afonso Pexegueiro); “Cando a luz é unha forza a meternos a Ría polos ollos” (Xabier Paz); “Vigo está tan lonxe que se desorientaron as cartas mariñas” (Manuel Antonio); “Vigo naceu fronte ao mar, un mar recollido e familiar” (Xosé María Álvarez Blázquez); “[Vigo] vixía dos veleiros, val disperso” (Xosé María Álvarez Cáccamo…

No entanto non son razóns só literarias as que avalan esta denominación de «Mar de Vigo» como acaída para o impoñente Auditorio que o concello inaugurará no vindeiro mes de abril. Unha é a propia ubicación privilexiada do edificio ao pé da ría, converténdose en balcón e anfiteatro que permite gozar dun espectáculo visual extraordinario e dos poderes euforizantes da maruxía. Outra é o interese que para a mercadotecnia e proxección internacional da instalación supón levar o nome da súa cidade. Como non son menos relevantes, as pegadas que sobre aquel espazo de beiramar deixaron na memoria de xeracións de vigueses, primeiro os areais de San Sebastián, e máis tarde, a factoría de Casa M.A.R (Motopesqueros de Altura Reunidos), cuxos barcos trazaron tantos ronseis atlánticos soñados por emprendedores nosos como Valentín Paz Andrade e Javier Sensat Curbera.

«Mar de Vigo» é un sintagma de significado equivalente a outros como «cidade de sal» (María Xosé Queizán), «cidade de salitre» (Fran Alonso) ou «abella da ribeira» (Manuel Lueiro Rei) que expresan o carácter marítimo dunha cidade que ten no seu porto e nas actividades estruturadas ao seu arredor, dende a construción naval, pasando polas actividades pesqueiras, ao tráfico de mercadorías, un dos seus principais alicerces económicos. Carácter portuario presente, tamén, nas actividades deportivas e de lecer, na mobilidade metropolitana e, sobre todo, no valor da ría como o principal patrimonio que a humanidade deixou á atención dos vigueses. Dese espírito de sal quedou bautizada unha instalación cívica, cultural, comercial e turística cuxos contidos agardamos contribúan a preservar esta estirpe. Eis outro dos retos dun fermoso auditorio que a todos sen matices debería encher de fachenda.

Campo do Fragoso CII

/en , , , /por

LÍDER
Agardamos na bancada catro tempadas para que chegase este momento de gloria (que sabemos efémera): o noso Celta é líder na vixésimo quinta xornada. Un éxito, no que moi poucos acreditabamos no pasado mes de setembro. A partir de agora xa ninguén pode dubidar que o seu obxectivo é o ascenso directo. Un liderato, porén, que chegou tras un mal partido diante do Tenerife, quizais no encontro de xogo máis ruín dos nosos en toda a tempada. Quedou claro axiña que coñecer o empate do Raio, a piques de saltar á lameira, non axudou moito a un equipo que saíu co seu once de gala, un cadro que pola súa estabilidade e polos resultados pode estar chamado a ser lembrado durante moito tempo, como aqueloutro da nosa nenez no que formaba o porteiro Ibarreche, unha das persoas ás que se lle dedicou o inicial minuto de silencio. Fronte aos chicharreiros houbo moito máis medo a fracasar na conquista do liderado ca o espectáculo deslumbrante de xornadas anteriores. O devir do partido quedou moi determinado polas dúas oportunidades clamorosas estragadas nos dez primeiros minutos por David Rodríguez, onte moi apático no seu deambular e desacertado no remate. O fracaso da estratexia celeste de liquidar o partido nunha saída fulgurante, levou a que o Tenerife fose chegando amodiño á área de Falcón, até someter a nosa defensa a un agobio suave que nunca chegou a ser perigoso para o marcador. Á altura da media hora de xogo, o Celta naufragaba, incapaz de sacar a pelota ao toque para a súa temible segunda liña; Herrera, entón, retrasou a Trashorras para que o chairego fose quen subise e distribuíse, unha e outra vez, os balóns para Álex e De Lucas. Faltando a habitual intensidade dos nosos no centro do campo, sobrando algunha imprecisión defensiva e, sobre todo, carecendo algúns dos nosos dianteiros dos valores cooperativos, o partido caíu nun lamentable e abafante horizontalismo. A aparente superioridade local agochaba unha preocupante falta de solucións creativas atacantes, máis evidente cando, como sucedeu onte, non estaba enchufada a conexión entre Quique e David. Xa avanzada a segunda parte, a entrada de xogadores de refresco, primeiro de Michu e logo dos eléctricos Aspas e Abalo, axudou a aumentar a voltaxe dun conxunto que semellaba preso, como na pasada xornada en Córdoba, da síndrome paralizante do canguelo que lle impediría auparse ao liderado. Mais esa confianza nas propias posibilidades, unha actitude que nunca se debe perder e que tan ben imprimiu neste equipo Paco Herrera, facilitou nos minutos finais que os celestes non desistisen no seu empeño e que a esperanza vencese ao medo. Insistiron, aínda que o seu xogo non era vistoso, aínda que os xutes de Álex, De Lucas e de Aspas carecían de pementa, mesmo cando os caneos de Abalo non eran capaces de fender a muralla canaria. Nesa teimosía, nesa renuncia a conformarse, fabricouse a vitoria. Cando o partido agonizaba e o empate xa nos parecía a todos inevitable, apareceu o punteirazo dende a frontal de Michu, que superou a Aragoneses, o porteiro porriñés que tan ben defendera a meta tinerfeña. O estourido no banco celeste e na bancada foi impresionante. Todos fomos conscientes que son estas vitorias in extremis, as traballadas a forza de querer, as que poden permitir acadar eses oitenta puntos que nos leven a primeira. Este Celta, mesmo nos días menos afortunados, é capaz do mellor.

10 consellos para deseñar unha cuberta

/en , /por

Non me resisto a deixar de enlazar os 10 consellos de Jane Friedman para deseñar boas cubertas de libros, recollidos por Arantxa Mellado nunha anotación en Ediciona. Sei que este decálogo (moi discutible como son todo este tipo de listas) pode darnos moito xogo para o debate nunha das sesións do máster de edición que nos ocupa as tardes destas semanas:

  1. Para o título emprega corpos grandes e tipografías de lectura doada.
  2. Comproba como queda en miniatura, xa que así se verás nas webs.
  3. Non utilices nunca tipografías como Comic sans ou Papyrus.
  4. Utiliza como máximo dúas fontes.
  5. Non empregues as túas ilustracións.
  6. É recomendable empregar fotografías de arquivos de calidade.
  7. Non insertes unha imaxe dentro dunha caixa (como fai Salamandra, Anagrama, Tusquets ou Xerais).
  8. Evita os degradados.
  9. Evita as combinacións de cores rechamantes.
  10. Deixa o deseño das cubertas en mans dos deseñadores profesionais.

A volta co papel do editor

/en , , /por

Na primeira sesión de docencia da materia «Edición e actividade editorial» do Máster de Edicion abordamos o que entendemos como a poética do editor, a sombra prudente do autor, comprometida cos seus lectores. Co traballo arredor do artigo de Andrea Palet, «Brevísimo manual para jóvenes editores», pretendemos reflexionar sobre cal é a responsabilidade para o editor no actual entorno de tránsito e mudanza do paradigma da comunicación cultural. Nunha recente entrevista, a xove editora chilena sinala coa súa habitual agudeza didáctica que «todo nun editor é práctica, vida e lectura». Un posicionamento que enlaza coa tradición máis  clásica do noso oficio, acuñado por editores de lenda como Jaime Salinas, falecido non hai moito. Máis alá da mudanza do soporte ou das presións dificilmente soportables do mercado, o principal labor do editor é hermenéutica, comunicadora. A edición concibida, agora,  como conversa multicanle establecida por persoas apaixonadamente curiosas e creativas.

Sabes que é un libro?

/en , , , , /por


Procurando recursos actualizados para utilizar na docencia da materia «Edición e actividade editorial» do Máster universitario en edición da USC e UDV que comezamos mañá atopei está peza didáctica sobre a definición do libro. Utilizarémola xunto a estoutra convertida xa en clásico.

Hai algunhas outras pezas audiovisuais moi sinxelas que pretenden responder á preguntas básicas como «Que é un libro?», «Como se fai un libro?» ou «En que consiste o oficio de editor?»:
– «Como se fai un libro?» (referido á fabricación)
– Facendo libros en 1947.
– «Día Internacional da Bibliodiversidade».