Listado de la etiqueta: zona_a_defender

Onte 2113: «As historias silenciadas», monográfico de «Luzes 87»

Os monográficos de Luzes son outra das marabillas da revista en papel dirixida por Xosé Manuel Pereiro e Manuel Rivas e coordinada por Valeria Pereiras. Concibidos co carácter esencial e referencial das antoloxías, recuperan o formato das publicacións mensuais ou trimestrais de reportaxes eentrevsitas longas de lectura pausada e despregue fotográfico, ao tempo que constitúen auténticos libros colectivos, textos para ser conservados na biblioteca e volver sobre eles polo interese da súa lectura ou polo seu carácter de fonte documentada. No pasado 2020, ano difícil da pandemia, Luzes publicou tres destes cadernos de 64-68 páxinas: o nº 80, en maio, «Ondas de vangarda», sobre o rexurdir cíclico das manifestacións máis creativas da cultura galega; o nº 83, en agosto, «A Galicia vagabunda», sobre a memoria e a emigración nun país portátil; e o nº 87, publicado no pasado Nadal, «As historias silenciadas», sobre a memoria histórica como lanterna sobre as zonas de sombras.

De todos os tres magníficos monográficos, precedidos de cadanseu editorial-manifesto, un xénero xornalístico reinventado en Luzes, quedei entusiasmado polo enfoque do dedicado á memoria, concibida aquí como a memoria fértil ancorada no futuro, a vacina máis eficaz contra esoutra pandemia do autoritarismo reaccionario e dos máis diversos negacionismos. Unha memoria histórica tecida cos fíos da dignidade e da solidariedade interxeracional, que xa non pode ser identificada só coa memoria republicana de Galicia, como outra zona a defender, roubándolle o sintagma a Manuel Rivas. Con esta ollada ábrese o número 87 coa reportaxe estremecedora de Luz Darriba sobre os fillos e fillas que na Arxentina denunciaron aos seus pais, responsables do xenocidio, da desaparición de 30.000 persoas e do exilio de milleiros de homes e mulleres comprometidos coa liberdade. Outrosí sucede coa entrevista que Nicolás Vidal fai Antucho Seixido, quen da emigración cubana pasou a formarse na Unión Soviética, onde coñeceu a Lee Harvey Oswald nunha peripecia novelesca.

Como outras reportaxes desvelan temáticas que nos foron agochadas. Velaí o documento inédito esculcado por Xavier Redondo Abal da Brigada Político-Social sobre o nacionalismo galego. Velaí o insospeitado xerme galego do nacionalismo vasco atopado no colexio xesuíta de Camposancos por Santiago Romero. Como emocionantes son as biografías de nove galegos capturados polos alemáns durante a IIª Guerra Mundial e deportados a campos nazis, introducidas por un texto moi clarificador de Carmen García-Rodeja. Como tamén o é a reportaxe de Olaia Tubio sobre a exposición As pequenas cousas, obxectos portadores de memoria (unha fotografía cosida, uns xemelgos, un paquete de tabaco…) que amosan como a resistencia estivo nas casas. Como clarificador é o artigo de Patricia Arias Cachero sobre «Nosoutras», as 8 mulleres entre 210 autores na revista Nós, cando se celebra o seu centenario… Textos todos moi interesantes e de lectura moi fluída.

A revista Luzes é un deses proxectos tractores da esperanza galega. Paga a pena subscribirse agora que comeza o ano.

Zona a defender

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á publicación de Zona a defender, o libro máis recente de Manuel Rivas:

Hai trinta e un invernos que Manuel Rivas presentou Galicia, el bonsai atlántico, o seu primeiro libro literario de non ficción. Partindo da metáfora da arboriña, á que se lle impide medrar, o xove xornalista coruñés retrataba o afundimento da nosa sociedade agraria ao tempo que paradoxalmente agromaban nesta Fisterra algunhas experiencias culturais e empresariais entón na vangarda. Un libro alboral no que o xornalista coruñés xa utilizaba un estilo poético para tecer unha escrita moi sensorial, tanto polo seu carácter sinestésico e retranqueiro, na que procuraba retorcer e estrullar cada unha das palabras como mellor xeito de afondar na súa ollada de gran angular sobre aquela Galicia, entón aínda esperanzada polas posibilidades do seu autogoberno, anterior á ocupación do fraguismo autonomista. Levedada dende entón nunha ducia de libros, algúns memorables como Toxos e flores (1992), Galicia. Galicia (1999) ou Episodios galegos (2009), Rivas culmina agora esta escrita política con Zona a defender. A esperanza indócil (Xerais 2020), probablemente, o libro máis importante do esteo da súa obra xornalística ensaística, síntese da súa característica escrita ás ceibas e da ollada de arcea sobre o horizonte.

Tras Contra todo isto (Xerais 2018), un libro manifesto no que denuncia a descivilización, o avance do conformismo e da indiferenza parello ao das desigualdades e ao incremento do odio ao diferente, en Zona a defender, Rivas ofrece outro libro manifesto, aínda que de espírito máis propositivo e de pulsión máis poética, no que a desesperación provocada polo «mayday» contemporáneo, a alerta de emerxencia inminente, transfórmase en esperanza indócil, en capacidade de defensa dos espazos e dos colectivos máis vulnerables. Rivas convoca a participar na revolución de procurar unha sociedade decente (Saint-Exupéry), onde a honestidade (Orwell), o decoro (Valle-Inclán), a honra e a dignidade sexan prácticas comúns, onde se recupere e libere o sentido das palabras e o acento da verdade, na que se proxecte a memoria no campo do futuro, onde a solidariedade sexa o fío secreto do acordo entre xeracións e a produción de odio sexa contrarrestada pola política dos afectos. Rivas ofrece unha estratexia para participar nesta inequívoca revolución contente, a de preservar Zonas a defender (ZAD), unha denominación que se estendeu en Francia para conservar espazos vulnerables que non poden ser profanados e deben ser conservados a toda costa.

Organizados como unha psicoxeografía de catro ventos, estes textos xornalísticos de Rivas escritos coa pulsión poética da verdade e da ollada limpa de medo ofrécense tamén como unha colección de mapas capaces de orientarnos para circular (ou tratar de entender en profundidade) nesta era Mayday de máxima urxencia. Agravado pola emerxencia da pandemia do Covid19, xa identificabamos o colapso na liña dun horizonte enfermo (Manuel Antonio) pola doenza irreversible do planeta, que na súa globalidade constitúe a primeira Zona a defender. Para Rivas, como xa desenvolvera tamén en Contra todo isto, no ecocidio provocado polo quecemento global, termo máis axeitado ao do eufemismo de cambio climático, está a cerna do colapso contemporáneo. Unha mecha que se debe cortar antes de que a faísca alcance a dinamita (Benjamin) para o que cómpre un novo contrato da sociedade coa natureza baseado nas ideas de decrecemento, des-extinción e relocalización cosmopolita como alicerces dunha estratexia do local universal. Calquera loita local deste tipo é imprescindible para esta estratexia universal, na que por ventura virá xente nómade cun país portátil na maleta e identidades compartidas.

Neste desafío excepcional que afrontamos, Rivas identifica dende un pesimismo rebelde que vai da man da esperanza indócil outras Zonas a defender. A do xornalismo como un activismo democrático que non renuncia a utilizar a sonda de profundidade para chegar a causa das cousas. A da cultura como creadora de almeiros, espazos igualitarios  limpos de medo. A do feminismo que emancipe as mulleres e libere aos homes do «histerismo masculino». A da cidade como creadora de espazos de diversidade e memoria, onde se anove o urbanismo como parte da natureza. A do activismo da liberdade, a da loita contra a corrupción, a da república de iguais, a da tolerancia contraria, a do humor como única arma contra os negacionismo…

A aparición desta Zona a defender anticipouse á chegada das vacinas como unha lectura de emerxencia contra o virus do medo e do conformismo das que dormen coa conciencia tranquila. Activemos as Zonas a defender. Comprometámonos coa esperanza indócil. Un libro extraordinario, necesario, fermoso, un gran Rivas. Corran a libraría a procuralo!