O auditorio d’ Afundación da Rúa do Vilar quedou pequeno para seguir a lectura que o actor Federico Pérez e o escritor Suso de Toro fixeron para presentar Somnámbulos no marco dos exitosos «Luns do Ateneo de Compostela». Tras media hora de lectura dramatizada de «Pesadelo», a primeira parte de «Negocios de familia», un dos tres textos de Somnámbulos, Suso de Toro pronunciou unhas palabras nas que condensou a poetica e as intencións do libro.
»Somnámbulos está formado por tres textos teatrais ou parateatrais, pensados para ser pronunciados. Tres contos para a voz humana. É un libro que forma parte dunha secuencia de libros, con conexións con outros meus anteriores como Home sen nome e Sete palabras». «O primeiro dos contos, “Negocios de familia” naceu dun cartafol que quedou aberto hai anos. Agora enlaza cun momento da miña vida, cando se está a renovar a memoria presente, como foi aquel período de tránsito, cando se está producindo unha revisión das nosas vidas. Sei que este texto supón volver a un momento que ninguén quere tocar, eses anos que van do 72 ao 76, cando se puxeron as bases do que temos hoxe, sobre os que se impuxo o esquecemento. Un dos temas dese tempo foi o fusilamento daqueles cinco mozos, o 27 de seembro de 1975, un momento fulcral na miña vida». «Este relato ten relación coa elaboración da miña vida familiar e persoal que fixen en Sete palabras». «”Negocios de familia” naceu dun encargo dunha obra teatral que me fixo o actor Manuel Galiana. Atopeime dspois con Federico Pérez no festival de Cans e apalabrei con el facer algo. Esquecino. Anos despois batín con el e recordoume que lle prometera que escribiría unha comedia. Sei que Federico ten unha vía cómica tremenda. A miña tentación era convencelo para facer un personaxe que leva dentro un inferno».
Referiuse despois Suso de Toro ao terceiro dos contos, «Insomne», que naceu a finais dos anos 90, «cando tiven un tropezo forte con Manuel Fraga, que me afectou moito». «Escribín unha vinganza literaria. Non minusvaloro a figura de Fraga na súa dimensión política. Tratei de facer un retrato do mal, quixen retratar literariamente a un monstro. Neste conto imaxinei a un home que tutela as vidas dun país, un home que non dormía». «Sei que este é un retrato moi duro, emparentado con Home sen nome. Daquela publiqueino en internet e no ano 2001 unha versión en castelán apareceu na revista Lateral. Agora reescribino completamente no contexto deste libro, no que insisto, reunín tres textos para a voz humana».
Non esqueceu Suso de Toro facer unha referencia ao segundo dos contos, «Auga derramada», que definiu como «unha estampa santiaguesa, un vello que fla diante da fonte dos cabalos de Praterías». «Un texto moi lixeiro como corresponde a auga desbordada, no que levo a oralidade á cidade miña».
Na quenda de intervencións do público, Suso de Toro recuperou algúns dos seus fíos inciais. «En “Negocios de familia” aparece a cuestión da orfandade que xa tratara en Sete palabras, o que sei identificará o lector familiarizado coa miña obra». Detívose, despois, sobre a cuestión do melodrama, presente en «Soño», a segunda parte de «Negocios de familia». «O lector culto ten prexuízos sobre o melodrama, un xénero no que aparecen as emocións e os sentimentos. Para min o melodrama e a verdadeira representación dos conflitos persoais. Sei que en “Soño” utilizo o melodrama, xa que este xénero é como a vida mesma, situacións que rematan en rídiculo, sen solución, nas que existe unha perturbación, algo inherente ás artes. Somos ridículos cando perdemos a compostura e non esquezamos que a traxedia é o momento no que caen as máscaras».
A derradeira pregunta realizada dende o público xirou sobre o futuro de Suso de Toro e a literatura. «Eu acabei unha carreira literaria, non a miña relación coa literatura. Mais alerto que a literatura está desaparecendo, perdendo terra baixo os seus pés. E somos nós os responsables. Propoño que cada lector faga unha reflexión sobre si mesmo. Canto tempo lle dedicamos a ler e que liamos hai dez anos e que tempo e cousas lemos agora? O tempo de abandono que require a literatura desapareceu. Cómpre volver a estar incomunicados para ler. O lector literario está morrendo dentro de nós». Abordou Suso de Toro a seguir os condicionantes da literatura galega. «Non é o mesmo ser escritor en lingua galega ca en lingua catalá, que conta cun apoio e amparo do seu goberno. A literatura ten un aspecto profesional e industrial que aquí non se coidou. Ademais, a Constitución foi entendida de forma excluínte para os que temos outra lingua diferente do castelán. Sei que nunca me darían nin podería levar o premio Cervantes, a pesar de que son un cidadán que paga os seus impostos ao estado que o concede».
Soubemos onte da recensión publicada en Winstonsdad’s blog sobre a tradución ao inglés de Polaroid de Suso de Toro realizada por Jonathan Dunne e publicada por Small Stations. Sen dúbida que consitúe outro éxito do proxecto de Dunne a prol da visibilidade da literatura galega, outra xaneliña aberta para a literatura galega nun blog especializado en comentar obras de ficción traducidas ao inglés. O texto segue o fío da anotación de Tony sobre a publicación de One Million Cows de Manuel Rivas, identificado xa como escritor da literatura galega. Winstonsdad salienta que Polaroid foi unha obra inspirada pola cultura punk, relacionándoa coa de Raymond Carver «pola súa capacidade de utilizar poucas palabras posuidoras de moita forza». Como pareceume significativo que o comentarista reparase no feito de que este é «un libro cheo de polaroids que retratan tanto vidas aborrecidas como outras gloriosas». Parabéns a Suso de Toro que, por fin, conta coa tradución ao inglés deste libro radicalmente actual, tamén unha obra alboral para a narrativa galega do século XX.
