margarita_ledo_andión

Listado de la etiqueta: margarita_ledo_andión

Premiadas

11 de Outubro de 2023/en A Portada, Artigos, Autores, Cine, Contafíos, Cultura, Feminismo, Igualdade, Lingua, Poesía, Premios, Teatro, Xerais/por bretemas

Non obedece a azar ningún que nas últimas semanas catro creadoras galegas foran recoñecidas pola excelencia do seu traballo artístico. Refírome, claro está, á dramaturga Paula Carballeira, Premio Nacional de Literatura Dramática pola peza As alumnas (Galaxia, 2022); á poeta Yolanda Castaño, Premio Nacional de Poesía polo libro de poemas Materia (Xerais, 2022); á catedrática e directora de cine Margarita Ledo Andión, Premio Luís Porteiro Garea en recoñecemento ao seu traballo a prol da promoción e uso do galego na universidade; e á cineasta Jaione Camborda, Cuncha de Ouro do 71º Festival de Cine de Donostia polo filme O corno, protagonizado de forma brillante por Janet Novás. Unha proeza política e cultural destas mulleres arrichadas que co talento e afouteza da súa ollada superaron as convencións establecidas polo patriarcado, abordando temas transformadores ou rescatando memorias ocultas de mulleres rebeldes, por ventura, hoxe referentes. Velaí a reivindicación da mestra María Barbeito, símbolo da escola igualitaria da República, protagonista da obra de Carballeira. Velaquí os claroscuros da renuncia á maternidade e o diálogo coa memoria familiar e colectiva da proposta poética de Castaño, incansable activista da dignificación da nosa escrita. Eis a que definiu María Reimóndez como «experiencia visual» íntima e conmovedora de Camborda na procura do esencial das persoas, na que lonxe das olladas masculinas os corpos das mulleres expresan máis cas súas palabras a liberdade das súas escollas e renuncias. Propostas artísticas, como a de Ledo, nas que o emprego da lingua galega se constitúe en eixo normalizador, rachando cos prexuízos e superando barreiras, o que as converte en referentes para as súas artes como para os propios públicos. Beizón para as nosas premiadas tanto polos seus logros e fitos artísticos como polo comprometido das súas olladas e, o que creo tamén moi valioso, pola comunidade alternativa de lectoras e espectadoras que constrúen coas súas obras.

Publicado en Nós diario: 11/10/2023

«Nación», a sororidade filmada

30 de Marzo de 2021/en A Portada, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Autores, Cine, Críticas, Cultura, Feminismo, Nacionalismo, Vídeos/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a recomendar a película Nación de Margarita Ledo e lembrar o proxecto empresarial de GEA:

Non se pode comprender o desenvolvemento do Vigo do século XX sen a achega do proxecto industrial do Grupo de Empresas Álvarez (GEA), como non se entendería o movemento sindical vigués na segunda metade do século XX sen a loita dos obreiros e obreiras das súas fábricas de Cabral, Ponte Sampaio e Coruxo. Nacida en 1922 dunha tenda de decoración instalada no barrio de Casablanca (onde está hoxe ECI), reorientada en 1927 cara a comercialización de artigos de cristal e louza por Manuel Álvarez, un emigrante ourensán retornado de Santa Clara (Cuba), mais será a partir de 1941 cando se instale no número 380 da rúa Ramón Nieto nunhas amplas instalacións deseñadas polos arquitectos Francisco Castro Represas e Pedro Alonso Pérez, un formidable edificio en forma de prisma de catro andares, deseñado con criterios racionalistas, cando comece o despregue dun complexo fabril xestionado de forma paternalista por Moisés Álvarez O’ Farril, un dos nove fillos do fundador. Proxecto industrial ampliado en 1961 con Alfares de Ponte Sampaio (Pontesa), para a elaboración de louza de calidade, instalacións completamente electrificadas, unha das primeiras fábricas en asumir os procesos de automatización na ría viguesa.

Con Santa Clara e Pontesa a pleno funcionamento e contando co apoio decidido do réxime franquista, incluída as visitas de Carme Polo, GEA tiña xa en 1963 un cadro de persoal superior ás 5.000 persoas, o maior das industrias da comarca, que só superaría Citroën a finais da década seguinte. Porén, tras o pasamento de don Moisés en 1975, o ano despois GEA pasou ao INI, xunto aos estaleiros de Barreras, e o cadro reduciuse ás 3.000 persoas, cando contaba cunha rede de comercialización de máis de trinta tendas que vendían o 70% do mercado español de louza e o 40 % de porcelana. GEA ofrecía entón un produto de excelente calidade, mais era unha empresa xestionada de forma pouco eficiente. Co desfile patético de directivos aventureiros e a privatización do grupo (1991), os cadros de persoal das fábricas e as súas representacións sindicais asumiron a responsabilidade de loitar pola supervivencia da empresa. Un cadro obreiro consciente e solidario, formado por mulleres en máis da súa metade, que se mobilizou de forma afouta, capaz de parar o tráfico aéreo de Peinador e o ferroviario en Arcade, de acampar en San Caetano durante semanas, pecharse no concello de Vigo, con folga de fame de tres persoas ou de asumir interminables xornadas de folga para reclamar o pago dos seus salarios. Diante de semellante xestión empresarial neglixente, especulativa e corrupta, os cadros de persoal a pesar da súa teimosía non foron capaces de evitar o peche traumático do grupo en 2001 e o abandono das instalacións de Cabral e Coruxo.

No filme «Nación», estreado a pasada semana, a directora Margarita Ledo desvela os corpos e as voces de cinco daquelas obreiras de Pontesa que despois de dúas décadas de perder o seu traballo continúan pelexando nos tribunais do social por recuperar os salarios que deixaron de pagarlles. «Nunca traballedes gratis, por favor», frase pronunciada ao comezo da fita por Nieves Pérez Lusquiños, unha das activistas de Pontesa de espírito positivo, convértese no fío descontinuo para seguir unha película sobre o moito que lles custou as mulleres ter traballo asalariado e a autoestima que iso lles proporcionou como a posibilidade de ser independentes. Aberto e pechado pola poeta Eva Veiga, unha sibila para apagar a escuridade, a directora chairega concibe o relato como unha peza documental de non ficción con perspectiva de xénero, un ensaio audiovisual ficcionalizado sobre a rotura do silencio imposto ás mulleres, tamén un exercicio de memoria que reivindica a unha estirpe de mulleres marcadas pola represión e dirixe tamén a súa ollada sobre aquelas comúns esquecidas.

Margarita Ledo para retratar as mulleres da súa xeración, ademais das testemuñas das cinco de Pontesa e das conversas delas con tres actrices, bota man de valiosos materiais documentais de formatos e procedencias distintas, entre eles «Talleres Alonarti» (Jose Gil, 1927), as fotos das Encrobas de Xosé Castro e gravacións inéditas de informativos da TVG dos noventa, concibidos como indicios de algo que permaneceu agochado. Imaxes que sobre a espectacular arquitectura sonora de Mercedes Peón, as secuencias performativas de Mónica de Nut e o monólogo memorable final de Mónica Camaño conforman un entrenzado visual estremecedor de reflexións, afectos, voces e berros, a composición filmada da sororidade, da nación como sociedade, como espazo público da comunidade. Filme feminista épico de beleza desacougante, constitúe o mellor traballo cinematográfico da académica Margarita Ledo. Acudan á primeira grande película galega de 2021.

Santa Liberdade

26 de Xaneiro de 2021/en A Portada, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Historia, Memoria, Política/por bretemas

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao secuestro do Santa María e a lembrar a figura de Xosé Velo:

Na madrugada do 22 de xaneiro de 1961, o transatlántico portugués Santa María da Compañía Colonial de Navegación, que facía a liña de Caracas a Lisboa e Vigo, desapareceu en augas internacionais do mar Caribe con 568 pasaxeiros de diversas nacionalidades a bordo. Fora asaltado por un comando de 24 homes, maiormente galegos e portugueses, pertencentes ao Directorio Revolucionario Ibérico de Liberación (DRIL), unha efémera organización antifascista ibérica formada en 1960 por membros da resistencia portuguesa e militantes galeguistas e antifranquistas españois.

Secuestro do buque máis moderno que recalaba no porto da Guaira co que o DRIL pretendía conseguir a atención da prensa internacional esixindo a fin das ditaduras de Salazar e Franco que colaboraban dende que asinaran o Pacto Ibérico (1942). Operación dirixida por dous galegos, o republicán galeguista Xosé Velo Mosquera (Celanova, 1916), na operación «Carlos Xunqueira de Ambía», e polo militar comunista e membro da resistencia Xosé Fernández (A Pobra 1904), coñecido como Comandante Jorge de Soutomaior, e por dous portugueses, o capitán Henrique Galvão e Humberto Delgado, o xeneral sen medo, que se enfrontara a Salazar nas presidenciais de 1958, mais que non chegou a subir á embarcación.

Un episodio, que coincidiu coa toma de posesión do presidente John F. Kennedy, do que se conservan as imaxes que coa súa cámara de Super-8 gravou Luís Noia, un ex-alumno de Velo, que como pasaxeiro regresaba de Venezuela, o impresor das viguesas Gráficas Nunem de Marqués de Valadares, quen tantas veces nos ten relatado a súa vivencia daquel acontecemento histórico da resistencia á ditadura protagonizado hai seis décadas por sectores galeguistas do exilio.

Concibida como unha gran operación política insurrecional, afastada de calquera tipo de piratería, respectuosa coas normas do Dereito Internacional, o seu carácter propagandístico antifranquista e antisalazarista, reflectíase no lema acuñado no carimbo utilizado na súa comunicación («Liberdade e xustiza ou morte»), mais tamén no nome como foi bautizada, «Operación Dulcinea», homenaxe romántica quixotesca, aínda que Velo propuxera o de «Operación Compostela», como no do propio paquebote, que os asaltantes decontado chamaron Santa Liberdade.

Porén, os acontecementos non se desenvolveron como os seus promotores concibiran. O feito que se provocara a morte do segundo contramestre, que naquel momento dirixía a ruta, e un ferido de gravidade na toma inicial de ponte determinou o desenvolvemento dun acontecemento que durou trece días e convocou o interese da BBC, Paris Macht e de máis de 1.500 medios internacionais. Un asulto que tivo unha saída negociada por Velo, Galvão e Soutomaior co vicealmirante Smith da VI frota e coas autoridades brasileiras que finalmente autorizaron o desembarco en Recife o 3 de febreiro en pleno carnaval e concederon asilo político no Brasil aos membros do comando do DRIL.

No relato do sucedido naqueles días de idealismo, reconstruído na excelente película documental Santa Liberdade (2004) da académica Margarita Ledo, nas memorias do Comandante Soutomaior (Galaxia 1999) e na biografía de Pepe Velo (Xerais 2000) preparada por Antonio Piñeiro, destaca a arenga pronunciada pola megafonía do barco por Velo o 25 de xaneiro de 1961 e asinada polo celanovense «en Galicia ceibe, a vinte e cinco de Santiago». Unha peza extraordinaria de quen desde o Congreso da Emigración Galega celebrado en Bos Aires no mes de xullo de 1956 fora considerado como un dos grandes oradores emocionais do exilio galeguista, chamada a formar parte dunha escolma da oratoria patriótica galeguista. Velo convoca a memoria dos mártires galeguistas, Bóveda, Casal e Casas, confiando en que os seus soños de xustiza están a punto de realizarse. Rematando Velo chamando a crebar as búxolas e «destituír os puntos cardinais que separan as nosas nacións ceibes…»

Sesenta anos despois, cómpre volver sobre a figura de Pepe Velo, un dos intelectuais galeguistas que como Luis Soto, serviu de enlace entre o galeguismo do exilio e o nacionalismo galego contemporáneo. Fundador das Mocidades Galeguistas de Celanova, xunto a Celso Emilio Ferreiro, mestre e activista no Vigo da década de 1940, desenvolveu a súa actividade docente no edificio Pernas de Travesas e máis tarde na rúa Carral, preso no cárcere de Príncipe, Velo fuxiu en 1948 a Venezuela onde viviu un primeiro exilio que, despois do episodio do DRIL, continuaría en São Paulo, onde traballou como libreiro e editor até o seu pasamento en 1972. A noticia de que a Deputación de Pontevedra mercou ao seu fillo Víctor o seu arquivo para depositalo no Museo de Pontevedra contribuirá a coñecer mellor a súa obra e preservar a súa memoria.

Onte 1675: Manuel María, editor de Xistral

17 de Maio de 2016/en 17_de_maio, Autores, Editores, Historia, Onte, Poesía, Recurso_didáctico/por bretemas

Neste Día das Letras no que celebramos a proeza de Manuel María como poeta nacional galego, cómpre non esquecer o seu compromiso como editor de poesía, como libreiro e como activista cultural.

A vocación de Manuel María como editor foi precoz, xa que iniciou esta actividade en 1949, cando apenas contaba vinte anos. Sendo alumno de sétimo de bacharelato promoveu co seu compañeiro Manuel Antonio Sopena a publicación das follas de poesía «Xistral», título co que os agasallara Luís Pimentel, a quen Manuel coñecera xunto con Celestino Fernández de la Vega e outros galeguistas na tertulia do Cantón Bar (máis tarde do Méndez Núñez). Un ano despois foi Aquilino Iglesia Alvariño quen xestionou con Celso Emilio Ferreiro e Sabino Torres a publicación na colección de poesía Benito Soto de Pontevedra do seu primeiro libro Muiñeiro de brétemas (1950), co que iniciou a súa etapa de poemarios de corte existencialista, ao que pertencen tamén Morrendo a cada intre (1952) e Advento (1954), nos que aparecen os abraios e os berros angustiados do poeta adolescente de intensidade e sinceridade abrumadoras. Aquela revista Xistral, unha aventura de mocidade que durou apenas dous números, foi onde publicou os seus primeiros poemas, xunto aos de autores lucenses consagrados como Luís Pimentel,Álvaro Cunqueiro ou Aquilino Iglesia Alvariño.

Actividade editorial que Manuel María retomará en 1952 cando promove en Lugo co pintor Ánxel Johán a Colección Xistral de poesía, reutilizando así o nome que lle agasallara Pimentel, o das serras setentrionais que separan a súa Terra Chá do mar, como aproveitando a experiencia da colección pontevedresa onde publicara o seu libro alboral. Manuel María coidará e xestionará a edición de media ducia de libros de poemas, cinco deles en galego, para o que contará coa axuda económica achegada polos membros da peña do Méndez Núñez. «Pimentel, Ricardo López Pardo e algúns outros puxeron 250 pesetas cada un», confesoulle Manuel María a Xosé Manuel del Caño no seu libro entrevista. Cinco poemarios hoxe emblemáticos do emerxer literario dos cincuenta, fose pola novidade das súas autoras, como polo regreso de poetas que publicarán con anterioridade ao 18 de xullo: O paxaro na boca (1952), o primeiro libro de Luz Pozo Garza; Íntimas (1952), o título inicial de Pura Vázquez; Poemas pendurados de un cabelo (1952) de Ricardo Carballo Calero; Da miña zanfona (1954), un dos últimos libros de Ramón Cabanillas e Orballo espido (1955) de Manuel Casado Nieto. Unha colección emblemática que morreu, segundo confesou o propio Manuel María, “porque había coa censura uns trámites tremendos”, un eufemismo elegante para expresar as dificultades do xove editor.

Manuel María non foi orixinal para bautizar a súa terceira tentativa editorial como Ediciós Xistral, un proxecto que se anticipou un par de anos á apertura en 1970 da Libraría Xistral, onde vendería tamén cerámica de Sargadelos, que dirixiu súa compañeira Saleta Goi nas Galerías Fontecha de Monforte de Lemos. Un proxecto editorial no que dende 1968 a 1975 publicou catorce títulos, dos que trece corresponderon á colección Val de Lemos de poesía, na que contou coa colaboración de Baslio Losada e a dirección de Lois Diéguez. Manuel María conseguiu que Xistral, a pesar da súa modestia, fose unha referencia no seu tempo, conseguindo, como sinalou Darío Xohán Cabana, «que algúns autores seguisen publicando e outros empezásemos a publicar». Unha iniciativa editorial á que non foron alleas as dificultades do propio Manuel María para publicar os seus poemarios. Galaxia publicáralle Mar maior (1962) na colección Sanlés que dirixía Celso Emilio Ferreiro, mais rexeitáralle a edición da segunda edición de Terra Chá (1967), á que engadira vinte e sete novos poemas. Dificultades, ás que se engadía o carácter social e político da súa produción daquel tempo, que o obrigaron a procurar saída nas Edicións Nós de Buenos Aires para dous dos seus libros Versos para un país de minifundios (1969 e Remol (1970).

Manuel María publicou en Val de Lemos dous poemarios, Proba documental (1968) e Canciós do lusco e fusco (1970), ademais do seu Auto do mariñeiro (Brevísima farsa dramática en tres tempos) (1970). Colección á que incorporou voces consagradas como a de Celso Emilio Ferreiro, entón en Caracas, con Terra de ningures (1969), a de Xosé Neira Vilas, daquela en Cuba, con Inquedo latexar (1969) e a de Bernardino Graña con Non vexo Vigo nin Cangas (1975). Mais e sobre todo, Manuel María apostou por unha xeración de poetas novos como a chairega Margarita Ledo Andión, que publicou alí os seus dous primeiros libros Parolar cun eu, cun intre, cun inseuto (1970) e O corvo érguese cedo (1973). Outro tanto sucedeu cos tamén lucenses Lois Díeguez con Canciós para un agromar branco e azul (1968); Darío Xohán Cabana con Home e terra (1970); Fiz Vergara Vilariño con Encontro cos tiburós ( 1973) e Xosé Lois García, autor de Borralleira para sementar unha verba (1974). Colección que se completou co libro de Luís Álvarez Pousa Os cás da vida (1972) e cos Poemas na voz de Antón Campelo (1969).

Margarita Ledo comentoulle a Mercedes Queixas que o nome de «Val de Lemos» «condensa dalgún xeito, o modo de andar a terra de Manuel María», a forma dos libros era «povera», «de urxencia, libros feitos cos medios á man e na imprenta do (tamén libreiro) Villarrabide de Sárria». «Val de Lemos» foi, para Margarita Ledo, «un lugar de encontro e de crenza no futuro; foi a revancha da palabra contra a súa desaparición; foi a lingua galega como sinal das contrabandistas».

As Edicións Xistral enriqueceron o polo editorial galego alternativo á Galaxia de Del Riego, controlada literaria e politicamente por Ramón Piñeiro. Un espazo editorial no que se situaban tamén a lucense editorial Celta, as Edicións Castrelos do poeta Xosé María Álvarez Blázquez e as Ediciós do Castro do recén creado Laboratorio de Formas de Isaac Díaz Pardo e Luís Seoane, Uns poucos anos antes que aparecesen as novas editoras da Reforma Política, como Edicións do Rueiro, Alvarellos, Edicións do Cerne e xa en 1979 Edicións Xerais de Galicia. O nome de Edicións Xistral nese período reaparecerá da man de Manuel María como selo de publicacións nacionalistas da ANPG, un catálogo onde se publicaron títulos tan emblemáticos como as novelas Antón e os iñocentes (1976) de Méndez Ferrín e Galou Z-28 (1976) de Lois Diéguez, o ensaio Conflicto lingüístico e ideoloxía en Galiza (1976) de Francisco Rodríguez ou o poemario Cantos rodados pra alleados e colonizados (1976) do propio Manuel María. Mais ese xa é outro capítulo da historia da edición galega no que compriría afondar no futuro.

Por último, neste repaso do labor editorial de Manuel María, non podemos esquecer o seu papel na alianza de Xistral con Edigsa, a compañía discográfica catalá, que producía a «nova canço catalana». Grazas a esta acordo creouse un sello conxunto Xistral-Edigsa que gravará os primeiros discos de Voces Ceibes e os Poemas ditos coa súa voz (1968), un moi orixinal documento sonoro no que Manuel María adiantaba cinco poemas inéditos de Remol, que segundo Saleta constituíu «o grande éxito da Feira do libro da Coruña de 1968». Unha colaboración editorial á que noi allea a presentación que Manuel María fixera do concerto de Raimon no estadio da Residencia de Estudantes Compostela o 9 de maio de 1967, un acto no que prendeu a faísca da “Nova Canción Galega” nin a súa participación, tamén como presentador, no mítico concerto de Voces Ceibes no teatro Capitol o primeiro de decembro de 1968.

Onte 1670: Lembranza de Manuel María no Club Faro de Vigo

12 de Maio de 2016/en 17_de_maio, Autores, Cultura, Eventos, Onte, Poesía, Xerais/por bretemas

Emotivo e desmitificador resultou o retrato que onte debuxamos no Club Faro de Vigo os participantes na mesa redonda “Manuel María: fanegas de corazón, alma de poeta” no que acompañamos a Saleta Goi, víuva do poeta homenaxeado este 17 de maio, Alberte Ansede, secretario da Fundación Manuel María de estudos galegos e ás escritoras e biógrafas do poeta Mercedes Queixas e Margarita Ledo.

Mercedes Queixas salientou que “Manuel María asumiu “unha ética de vida que transcende a escrita”. “Unha obra, a mais prolífica da literatura galega, cuxo universo nace coas raíces na Terra Chá, medra coa súa formación clásica e multiplícase coa vocación da escrita empregando unha fala popular elevada a lingua literaria universal”. Queixas sinalou que Manuel María non quedou só na faceta literaria, non foi tampouco un mero espectador do seutempo xa que tamén foi libreiro, editor, xornalista, dinamizador cultural, mestre e político”. “Coa súa polivalencia de temas, estilos e destinarios, coa súa escrita contra a morte do individuo e tamén do colectivo, como voz dos silentes e dos expropiados, conseguiu que o país habitase na súa obra”, rematou a autora de Labrego con algo de poeta. Biografía de Manuel María.

Margarita Ledo comezou lembrando o seu primeiro encontro con Manuel María e Saleta Goi en Monforte, no ano 1970, cando ela estudante de primeiro de xornalismo en Barcelona. “Agasalloume cun exemplar de Versos para un país de minifudios editado en Buenos Aires por edicións Nós”. Emocionouse Margarita cando confesou que despois lle enviara a súa primeira carta escrita en galego “porque ía conducida a el”, “grazas a Manuel fun tomando conciencia de que a lingua é unha pegada de clase que emerxe”. Reivindicou a académica ao Manuel María xornalista, autor de 1.400 artigos, “froito da súa tema divulgadora e da súa convicción de que cómpre escribir sobre aquilo que se experimenta cos pés, construíndo unha ollada singular do mundo”.

Alberte Ansede abordou “a viaxe interior do último Manuel María”, unha análise da obra poética publicada a partir de 1981, cando aparece Poemas de labarada estremecida, mediatizado por un tempo no que Manuel asiste á desfeita do mundo do campo e da propia lingua. “A obra de Manuel María incorpora unha grande desazón, consciente de que coa Democracia os tempos non son chegados nin para a lingua nin para o país”. “Manuel María inicia un proceso de introspección, de viaxe interior no que salienta o amor pola vida como unha forma de amor polo país”. Na súa análise Ansede salientou que o chairego foi “un dos mellores poetas amorosos da literatura galega do século XX”, “é moi difícil atopar unha combinación tan eficaz de sinxeleza lingüística e xenialidade expresiva”. “Poeta requintado, esteticista, universal rompe cos tópicos do poeta rural e panfletario. Mnauel María ensaiou todos os camiños poéticos”.

Por último, Saleta Goi agradeceu a resposta espectacular que o pobo galego está ofrecendo a Manuel María, “que sempre estivo acompañado de xente”. Tras unha fermosa intervención dende o público de Balbino Pérez Bellas, Saleta Goi aclarou a anécdota da famosa garrafa de caña de Manuel María, citada nunha canción do Zeca Afonso,

Onte 1320: Máis alá da resistencia

10 de Maio de 2015/en Autores, Onte, Premios, Promoción do libro, Xerais, Xornalismo/por bretemas

Gustoume moito que a entrega no Círculo das Artes de Lugo dos premios da AELG 2015 constituíse un alegato esperanzoso máis alá da resistencia, como sinalou sabiamente a xornalista Tarexia Navaza, xa que «resistir non é perder nunca a esperanza». Unha actitude que destilaron as palabras que lin de Agustín Fernández Paz, no momento de agradecer o premio que recibiu A viaxe de Gagarín como «mellor libro de Narrativa», lembrando que a loita polas liberdades «hoxe segue sendo necesaria». Espírito que reivindicou Ramón Nicolás, un ano máis premiado como «mellor blog literario», cando dixo que «en Caderno da crítica escribo dende unha actitude de construción colectiva, compartindo e colaborando na difusión da literatura galega.» Esperanza presente nas plabras sabias e afoutas de Montse Dopico, cando agradeceu o premio á «mellor traxectoria de xornalismo cultural» reclamando corresponsabilidade na defensa da nosa cultura e propoñendo que «non temos medo e imos máis alá da resistencia.» Actitude que compartiu Carlos Negro, premio «ao mellor libro infantil e xuvenil», convidando a que «non vos pinten costuras nos labios» e os xornalistas Xosé María Palmeiro, Margarita Ledo e Manuel Lombao e Tareixa Navaza, premiados como Bos e xenerosos, denunciando «a invernía do uso do galego nos medios» e afirmando que o xornalismo é unha profesión onde «non se pode ter medo.» Como gustei moito das palabras cheas de matices de esperanza de Cesáreo Sánchez Iglesias nas que proclamou «a literatura como territorio de soberanía do idioma« e reclamou un plan estratexico para o sector do libro e da lectura. Unha esperanzadora noite da letras, conducido con gran elegancia por María Solar. Regresamos felices, a pesar da picada dunha roda.