Vigo – Páxina 85

Onte 38: Eduardo 50

16 de Outubro de 2011/en Memoria, Onte, Persoal, Vídeos, Vigo/por bretemas

Celebramos coa familia a ledicia do 50 aniversario de Eduardo. O meu irmán atravesa, coma fixeramos nós hai menos de dous anos, ese medio do camiño da vida, esa fronteira que nos axuda a comprender a nosa irremediable finitude. Para o meu Eduardo, e para todos e todas que formamos parte da xeración Polycomander, vai esta peza (9:51) de agasallo para percorrer o Vigo da nosa infancia. Filmada por un cineasta afeccionado, probablemente recuperada en vídeo, aquí está o Vigo da furgoneta de papá (PO-25018), os Siboney co seu punto a piques de subir Urzaiz, a porta do Sol onde traballaba mamá, os rusos do avó Beleiro camiño do Alto da Encarnación, o skyline da Laxe, a estatua do pescador na Ribeira, o tinglado general de empaque, as faenas do Berbés, as pescantinas e as carrexonas, O Castro, o Pirulí, a Guía, Praia Azul, a Estación Marítima e os seus adeuses e unha longa secuencia da batalla de flores por Policaro Sanz. Unha marabilla para a nosa memoria.

Grazas a Xancarayas por subir á rede tan interesante peza.

A desfeita das caixas

4 de Outubro de 2011/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Economía, Goberno Feijoo, Vigo/por bretemas

O meu artigo semanal, no que reflexiono sobre o fracaso do proceso de constitución das caixas, foi publicado onte na edición dixital de Faro de Vigo.

O proceso de fusión das caixas galegas, promovido e titorizado polo Banco de España e a Xunta de Galicia, rematou con outra enorme derrota para Galicia. A diferenza de Cataluña e o País Vasco, aquí quedamos sen caixa ningunha e sen o control do banco que xestiona o 46,7% do aforro galego e co único que conta cunha rede articuladora en todo o territorio de noso. Perdemos as caixas e, o que é máis desacougante, sen garantía ningunha de contar con entidade financeira que poida acudir por nós.

Quedou en augas de bacallao a creación daquela entidade financeira galega forte e solvente, “chamada a ser a quinta máis importante de España”, cando se aprobou a fins de 2009 no parlamento, co apoio do PPdeG e BNG, a Lei de Caixas. Un fracaso rotundo da estratexia do Goberno Galego, iniciada tras aquela polémica auditoría, solicitada pola conselleira Currás á KPMG –que garantía a solvencia do “proxecto de fusión en igualdade” entre Caixanova e Caixa Galicia (algo que a realidade amosou falso)–. Un documento sobre o que se foi construíndo un castelo de naipes e silencio derrubado por unha airexa na noite do pasado xoves, cando o Banco de España valorou en 181 millóns os 1.714 millóns de euros que figuraban nos libros (auditados) da entidade resultante da fusión de Caixanova e Caixa Galicia. Da noite para a mañán, a caixa fusionada (NCG) supoñía un raquítico 6,81% do Banco NCG que ela creara. Un saldo. Unha porcentaxe que concede un peso marxinal á caixa, que perde o control sobre a estratexia futura do banco. Algo incomprensible, cando dúas semanas antes, fora a Xunta de Galicia a que autorizara a constitución da nova entidade, a pesar de que non se fixera público o valor definitivo da caixa (o presidente Feijóo falou da aspiración de acadar o 15%) e sen que aparecese de forma vinculante nos seus estatutos unha garantía de compromiso coa economía galega, máis alá dunha difusa referencia no limiar.

Un fracaso no que teñen responsabilidade as autoridades fiscalizadoras do Banco de España, tanto no seguimento do proceso de fusión das dúas caixas, como e sobre todo, pola súa inhibición anterior, cando naqueles anos dourados da burbulla inmobiliaria, as caixas galegas (ben é certo que polos datos que se van coñecendo, Caixa Galicia máis que Caixanova) investiron en proxectos aventureiros, moitos deles fóra do país, que nada tiñan que ver coas finalidades sociais dunhas entidades de aforro popular nin cos intereses xerais de Galicia. Como influíron no proceso, as mudanzas de orientación e vacilacións do Goberno de Zapatero até que apostou por unha completa bancarización de todo o sector. Desfeita á que non son alleos, loxicamente, os xestores e membros dos consellos de ambas as dúas caixas, a maior parte deles xa fóra da entidade, como do actual equipo de xestores do banco, aos que este valor tan baixo da caixa lles facilita, sen dúbida, o proceso de reprivatización.

Fóra de especulacións sobre quen escolleu a José María Castellano para presidir o novo banco e sobre cando e canto achegarán os inversionistas que el dixo representar, non hai dúbida que esta valoración raquítica da caixa provocará, a medio prazo, a desmontaxe da importante obra social e cultural de Novacaixagalicia, sen dúbida, o labor das caixas máis valorado dende hai máis dun século. Transcorridos o período para o que a caixa reservou 96 millóns de euros para a obra social, a partir de 2015 apenas se poderá contar con 10% do que as dúas caixas dispuxeron en 2008 (100 millóns) para esta finalidade. Outra desfeita que afectará, en tempos de severas reducións das políticas públicas, a centros educativos, a servizos sociais (sobre todo de persoas dependentes e con necesidades educativas especiais), a bibliotecas públicas, ademais das actividades e do mantemento da rede de case un centenar de centros sociais e culturais presentes en todo o país galego. Sen esquecer o papel incerto que, a partir de agora, o Banco NCG pode adoptar no desenvolvemento de proxectos estratéxicos como o financiamento da construción do Hospital de Vigo, a xestión do Auditorio Mar de Vigo ou o apoio ao sector da construción naval, por citar tres dos que afectan á área metropolitana viguesa.

Sobre esta desfeita das caixas nosas os galegos temos dereito a saber qué sucedeu ao longo de todo o proceso, como temos dereito a esixir que se diriman responsabilidades, se as houber. Sen dúbida, non se fixo en clave de país, xa que sobre os intereses xerais de Galicia primaron as políticas centralizadoras e os intereses duns poucos que se queren privilexiados. Galicia precisa máis ca nunca dun instrumento financeiro ao servizo da súa pequena e mediana empresa e ao da súa cohesión territorial. Hai algunha razón que impida que NCG banco, hoxe nacionalizado, puidese continuar sendo un banco público?

Onte 20: Vigo, arquitectura perdida

28 de Setembro de 2011/en Arquitectura, Memoria, Onte, Vídeos, Vigo/por bretemas

Do fío do meu benquerido Ramón Nicolás cheguei a esta magnífica peza sobre a arquitectura do Vigo perdido, aquel que percorreron Couto arriba os nosos avós, que eran, por certo, irmáns da estirpe Beleira. As marabillas da tecnoloxía permiten recuperar a fasquía primixenia daquelas edificacións pétreas derrubadas ou deturpadas pola avarenta teima «desarrollista». Lonxe da nostalxia paralizante, precisamos recuperar a memoria dunha cidade desmemoriada en permanente reconstrución. Xa o teorizou Siniestro Total, trátase de saber de onde vimos, onde estamos, cara onde imos.

En clave galega

19 de Setembro de 2011/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Cultura, Historia, Vigo/por bretemas

No artigo da semana de Faro de Vigo, ao fío da nova etapa da Fundación dos Premios da Crítica Galicia, reflexiono sobre o que entendo é o traballo asociativo en clave galega.

A Reforma Política, a chamada popularmente “Transición”, foi un tempo decisivo, no que se valoraron argumentos e posibilidades políticas que agora, neste tempo de profunda recentralización conservadora, poden parecer propios de novelas de ciencia ficción. Imaxinemos que tería sido de Galicia e da evolución das súas forzas políticas, se o científico Bibiano Fernández Osorio e Tafall –primeiro alcalde republicano de Pontevedra e presidente da Asemblea de Municipios de Santiago de 1932, aquela parteira do proxecto de Estatuto de Autonomía plebiscitado o 28 de xuño de 1936– chegara a aceptar a proposta de Adolfo Suárez de encabezar a primeira Xunta de Galicia Preautonómica. Un ofrecemento que o pontevedrés, xubilado en 1972 como subsecretario xeral da ONU, rexeitou porque consideraba que lle faltaba “a lexitimidade” de representar directamente a herdanza republicana daquel Consello de Galiza do que Castelao foi o seu primeiro presidente. Perdida a oportunidade de fundar o noso autogoberno da man de Osorio Tafall e, polo tanto, dende a tradición galeguista e republicana aquel proceso foi dirixido por Antonio Rosón e Xosé Quiroga Suárez, políticos vinculados até entón, dunha ou doutra maneira, aos que en cada etapa detentaron o poder en Madrid.

En Galicia, naquel momento alboral da Transición, mesmo antes do inicio do proceso autonómico, que por vez primeira recoñecerá institucionalmente a existencia da lingua e cultura galegas, xermolaron iniciativas asociativas e empresariais coa intención de dotar de protagonismo á sociedade civil na recuperación da identidade galega e no proceso de modernización de Galicia e desenvolvemento do autogoberno. Foi daquela (1978) cando naceu Caixa Galicia, froito da fusión das tres caixas de aforros coruñesas. Foi entón cando apareceron nos kioscos as primeiras publicacións en galego, como a infantil “Vagalume” (1975), a revista “Teima” (1976) ou o semanario “A Nosa Terra” (1977). Foron os anos nos que se organizaron os primeiros cursos de galego do ILG, se publicaron os primeiros libros de texto para o ensino do galego e as primeiras obras colectivas de estudos, que pretendían tomarlle o pulso ao estado a un país sumido no atraso, como “Galicia: realidade económica e conflicto social” (1978), volume coordinado por José A. Durán, encargado polo Banco de Bilbao, entidade que logo non o quixo distribuír, sendo fotocopiado entre os sectores galeguistas. Foi o período no que se forxou a concepción do traballo asociativo en clave galega, que pretende involucrar a todos os sectores da sociedade nosa, dende os empresariais, pasando polos sindicais e universitarios, até os institucionais, no proceso de galeguización e normalización cultural.

Desa concepción galeguista naceron en Vigo, no mes de maio de 1978, os Premios da Crítica Galicia, unha iniciativa do Círculo Ourensán Vigués que pretendía instituír a tradición de facer público o recoñecemento que, dentro do marco xeral da cultura galega, merecesen os labores individuais ou colectivos que cada ano cristalizasen en achegas relevantes para os diversos ámbitos da creación cultural e da investigación en Galicia. Encabezada polo libreiro Bieito Ledo, e concibida e deseñada por un xeneroso grupo de profesionais vigueses (Víctor Freixanes, Malós Cabrera, Manolo Janeiro, Paco Mantecón, Emilio de Gregorio, Vítor Vaqueiro, Uxío Labarta, Miguel Murado, Blanca Lorenzo, Francisco Carballo Carballo, María Xosé Porteiro, Xosé Antonio Perozo, entre outros), aquela iniciativa transformouse nunha institución cultural de referencia, sen a que hoxe, e no futuro, será imposible comprender o que sucedeu en Galicia durante as tres últimas décadas nos eidos da creación literaria en galego, na investigación no eido das Humanidades, na música, nas artes plásticas, nas artes escénicas ou nas súas iniciativas culturais máis destacadas.

A continuidade dos Premios da Crítica Galicia, que este ano serán ditaminados en Vigo o vindeiro 22 de outubro, debemos de entendela como un éxito colectivo dos creadores e artistas galegos, mais tamén como un exercicio xeneroso de responsabilidade dos seus fundadores e organizadores. Xerados dende a iniciativa da sociedade civil, anticipándose ao inicio da Autonomía, é unha feliz noticia que non se rompese a tradición destes premios que de forma ininterrumpida dialogaron e tomaron o pulso do latexo da nosa creación cultural. Galicia precisa de máis institucións e plataformas cívicas deste tipo –plurais, independentes e interxeracionais– que traballando en man común e en clave de país contribúan coa súa continuidade a acrisolar a tradición galega. Só así poderemos recuperar as oportunidades perdidas no decurso da nosa historia milenaria.

Peinador

12 de Setembro de 2011/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Vigo/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo recupero un anaco da historia do aeroporto de Peinador, ao fío da súa crise actual.

Peinador foi construído, literalmente, pinga a pinga polos vigueses, co esforzo dos nosos avós e dos nosos pais. Non é lenda urbana ningunha. Foi unha angueira de vinte e cinco anos, iniciada en 1929, cando se abriu o porto de Vigo ao tráfico aéreo para hidroavións, e finalizada aquel 25 de abril de 1954 no que aterrou sobre a pista de mil cinco centos metros de Peinador un DG-3 de Iberia inaugurando o enlace aéreo Madrid-Vigo. Durante os anos de entusiasmo republicano, nos que xermolaron algúns dos proxectos de desenvolvemento urbano máis decisivos para a historia da cidade, o concello, co apoio dalgúns empresarios vigueses, pulou polo proxecto de construír un aeródromo terrestre nuns terreos próximos ao primeiro apeadeiro do tranvía Vigo-Mondariz, bautizado como “Peinador” en homenaxe ao emprendedor galeguista Enrique Peinador Lines, quen fora o máximo impulsor desta liña do tranvía suburbano vigués e responsable do incrible proxecto do Balneario de Mondariz.

En 1936 deseñouse un primeiro proxecto para Peinador con tres pistas de voó e unha estrada de circunvalación. Tras o levantamento militar, o goberno obrigou aos veciños dos concellos de Vigo, Lavadores e Mos a traballar dous días de cada mes sen remuneración ningunha na construción do futuro aeroporto. O tranvía era o medio de transporte utilizado polos vigueses militarizados para chegar a unhas obras que, como lembra Antonio Giráldez Lomba no seu magnífico libro sobre os tranvías de Vigo, quedaron na memoria do noso cancioneiro popular: “O chegar a Peinador, / o primeiro que se ve, / carretilla, pico e pala / e porrón… para beber. / Se vas a Peinador, / mira qué vas facer, / pois vas a traballar / e non vas a comer.” Unha prestación persoal que podía ser redimida –só por uns poucos, ben adiñeirados– pagando en 1937 doce pesetas á Junta del Aeropuerto de Vigo.

A apertura da primeira liña regular do aeroporto de Lavacolla en 1937, que unía Santiago, Salamanca, Valladolid e Zaragoza, adiou o ritmo dos traballos de Peinador, que serían recuperados unha década despois. Mágoa que daquela se desbotase o fermoso proxecto de terminal de Jenaro de la Fuente, de inequívoca xínea racionalista, que quedou como outras posibles alfaias viguesas no territorio da nosa arquitectura de papel. Tras a posta en marcha da liña de Aviaco con Madrid no 54 e con Barcelona no 58, o pulo industrial vigués foi tirando de Peinador, que cada década foi sometido a obras de ampliación da terminal de viaxeiros e dos servizos de axuda á navegación. En 1981, tras a primeira ampliación da lonxitude da pista, iniciáronse os voós internacionais, aínda que habería aínda que agardar ao pulo económico da década dourada (1998-2008) para asistir a un crecemento espectacular do tráfico da terminal viguesa, que en 2007 acadou a cifra dun millón catro centos mil viaxeiros, liderando o ano seguinte o tráfico dos tres aeroportos galegos no que atinxe ao número de usuarios das liñas que unen Galicia con Barajas.

Hoxe Peinador sofre a crise máis importante da súa historia. Tras uns anos extraordinarios, os efectos da crise económica e da competencia das terminais internacionais de Porto e Compostela (onde se estableceron bases de liñas aéreas de “prezos reducidos”) deixarán a terminal viguesa este ano por baixo do millón de usuarios. Un resultado que terá dúas importantes consecuencias: a redución do número de conexións, tanto coas terminais españolas como as internacionais, anunciada polos operadores para esta tempada de inverno e para a da vindeira primavera; e o aumento apreciable do prezo dos billetes e da ocupación dos avións por traxecto, feitos dos que se fala en voz baixa, mais que xa se veñen producindo nestes últimos días, onde por algún billete de ida e volta a Madrid pode chegar a pagarse unha cantidade moi próxima aos 500 euros. En definitiva, se non mudan as cousas, desde Peinador teremos menos voós e billetes máis caros.

Non é doado atopar unha receita máxica que permita darlle volta a este carpín. Fracasado o modelo de reparto do comité de rutas entre as tres terminais aeroportuarias –deseñado polo Partido Popular para avalar as axudas que recibe Lavacolla, concibido como aeroporto internacional de Galicia–, a oferta de Peinador debe procurar a súa singularidade dentro do modelo centralizado sobre Barajas e El Prat de tráfico áereo español e dun número moi reducido de enlaces europeos, singularmente o de Charles de Gaulle e o de Heathrow. Na potenciación desas poucas rotas estratéxicas (Madrid, Barcelona, París e Londres), que permiten en menos de tres horas conexións dende Vigo cos cinco continentes (o que pode ser importante, tamén, para converter o porto en base de cruceiros), e na potenciación do tráfico de mercadorías pode residir a recuperación de Peinador.

Porto e Concello

5 de Setembro de 2011/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Vigo/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a nova fase que se abre nas relacións Porto de Vigo e Concello, a raíz do fallo do Xulgado Contencioso sobre a paralización das obras das naves de redeiros do Berbés.

Para algúns comentaristas é un lugar común afirmar que Vigo ten tres alcaldes: o do Campo de Granada, o das Avenidas e o do recheo de Bouzas. Un xeito irónico de expresar a escasa cooperación institucional, cando non aberta competencia, entre as tres administracións (o concello, a Autoridade Portuaria e a Zona Franca), que operan sobre a nosa cidade. Nin sequera aqueles triunviratos monocores dos anos da movida (Manuel Soto na praza do Rei, Elena Espinosa no porto e Francisco López Peña na Zona Franca) ou dos noventa do ciclón fraguista (Manuel Pérez, Juan Corral e Pablo Egerique) foron capaces de que estas tres institucións –tamén tres administracións, local, autonómica e estatal– artellasen un sólido proxecto de desenvolvemento estratéxico para o Vigo Metropolitano.

Coa moi honrosa excepción do fito senlleiro do proxecto “Abrir Vigo ao Mar” nos anos noventa, financiado pola Zona Franca, mais concibido polo goberno tripartito presidido por Carlos G. Príncipe, e comezado a executar sendo alcalde Manuel Pérez, magoadamente non existiu na nosa cidade portuaria un modelo de cooperación estable entre estas tres institucións. Máis aínda, durante a pasada década, xa retirada a Zona Franca da pelexa polo liderado do proxecto vigués, unha loita a cara de can estableceuse entre os responsables do porto e do concello. Cando Corina Porro presidía en minoría a corporación municipal (2004-2007), Abel Caballero dende a Autoridade Portuaria (2005-2007) disputáballe o liderado no deseño urbano do perfil litoral; cando Caballero presidía o goberno municipal de coalición, Porro dende o porto (2009-2011) dirixía a súa estratexia para recuperar a alcaldía. Unha loita estritamente política que, sen dúbida, pexou tanto no óptimo funcionamento das actividades portuarias, onde está unha boa parte da actividade económica metropolitana, como no desenvolvemento urbanístico da beiramar, o espazo de lecer e encontro preferido polos vigueses.

O fallo recente do Xulgado Contencioso-administrativo de Vigo, que dá a razón ao concello sobre a paralización da reforma das naves do Berbés, que Corina pretendeu transformar en restaurantes e logo en Museo do Porto, ademais de solucionar un conflito urbanístico, ten gran importancia política xa que amosa a imposibilidade da Autoridade Portuaria de actuar sobre os espazos portuarios de forma unilateral, sen contar coa preceptiva licenza outorgada polos técnicos municipais. Un fallo que, xunto ao rotundo fracaso da estratexia trampolín de Porro de auparse dende as actuacións do porto á alcaldía, debería liquidar de vez esta competencia interinstitucional, só atribuíble aos intereses de partido, mais tan paralizante para os intereses xerais da cidadanía. Dalgún xeito, con este fallo (e outros que, previsiblemente, virán) tamén queda superado o modelo do triunvirato institucional, e só o alcalde elixido polos votos dos veciños ostenta a lexitimidade de representar o proxecto urbano en todo o límite municipal, incluído o do perímetro do porto. Dificilmente poderá Ignacio López Chaves, o novo presidente da Autoridade Portuaria, continuar coa estratexia da súa predecesora de facer oposición municipal dende a súa cadeira da Praza da Estrela, cando sabe, ademais, que o seu partido ten moitas posibilidades de poñer en moi serias dificultades a unha alcaldía, condicionada polos nacionalistas a gobernar en minoría.

No entanto, moitas e importantes tarefas debe enfrontar López Chaves, neste momento de crise da economía metropolitana, onde é imprescindible a achega portuaria. Non lle vai ser doado –aí temos a crise brutal que está sofrindo o aeroporto de Peinador– desbloquear o proxecto da autoestrada do mar, que debería unir de forma permanente o porto de Vigo co bretón de Sant Nazaire. Como tampouco o será o de solucionar os problemas existentes para a posta en marcha da PLISAN, a plataforma loxística de Salvaterra, promovida pola Autoridade Portuaria de Vigo, xunto coa Zona Franca e a Consellaría de Medio Ambiente. Como tamén se poñerá a proba a súa capacidade proactiva para abrir un diálogo amplo co concello, tanto co goberno municipal como cos grupos da oposición, de cara a acadar ese consenso necesario sobre o Plan de Usos do Porto, que poña de vez orde no actual caos existente nos terreos portuarios, onde se mesturan actividades, que moi pouco teñen que ver coa actividade produtiva vinculada ao mar, e garantice un crecemento das instalacións portuarias (o que non debería supoñer novos recheos) compatible coa protección medio ambiental da ría. Sen esquecer, que Chaves deberá abordar temas de interese cidadán como a mellora do transporte de ría ou a apertura das instalacións portuarias para o lecer dos vigueses. Moita faena, don Ignacio.

Escollo o galego

29 de Agosto de 2011/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Lingua, Recurso_didáctico, Vigo/por bretemas

Tras dúas semanas de descanso, reanudamos a xeira de publicación dos artigos de Campo de Granada en Faro de Vigo con esta achega ao fío da publicación do libro de Carlos Callón Como defenderes os teus dereitos lingüísticos.

Nacín no Pirulí. O meu berce estivo entre a Falperra e o Paseo de Afonso. Meu pai era fillo dun emigrante de Malva, un pobiño de Zamora, e miña nai dun ebanista do Couto. Na casa nosa non tivemos aldea ningunha da que botar man. Son, pois, un deses vigueses de Vigo, educados na casa e na escola en castelán durante o Tardofranquismo. E son, tamén, un deses vigueses que fala sempre galego, unha lingua na que decidín instalar a miña vida dende aquel mes de agosto de 1975. Foi aquela unha decisión adolescente que, como outros moitos membros da miña xeración de neofalantes vigueses, mantiven con fidelidade e firmeza, a pesar de que non é doado nin cómodo facelo nunha cidade na que agroman hoxe faíscas de intolerancia galegófoba.

Sei que algunhas persoas pensan que o meu patrón lingüístico –falo en galego con todas as persoas– é froito das miñas profesións de editor e mestre ou das miñas conviccións galeguistas. Dúas das condicións, xunto coa procedencia aldeana, que para algúns explican as razóns de que non empreguemos por defecto o castelán, en Vigo a lingua considerada de uso preferente. Un reducionismo falso e inútil para explicar o estatus actual do galego e os prexuízos tecidos arredor do seu emprego nunha cidade de acollida, de orixe aldeana e mariñeira, tradicionalmente agarimeira coa cultura e lingua de noso.

No entanto, os galegofalantes enfrontámonos decote a situacións pouco agaradables nos espazos públicos vigueses. Pedimos un “café con leite morno, por favor” e se nos solicita a confirmación como “café con leche templado”, recibindo un eco semellante ao dos estranxeiros que solicitan “warm coffee with milk”. Outro tanto pode acontecer no restaurante cando pedimos robaliza e se nos responde que “hoy no le tenemos lubina”, unha mostra da pobre competencia lingüística como a moi escasa empatía do servizo destes establecementos coa súa clientela. Outrosí acontece nalgúns taxis onde teño comprobado que só con indicar o destino en galego pode ser considerado polo condutor como unha falta de cortesía ou de respecto polo seu traballo. Molestias semellantes prodúcense se cando acudimos a unha consulta médica ambulatoria pretendemos ser atendidos oralmente en galego polo persoal sanitario. Por non falar xa das escasas posibilidades de resolver en galego un asunto nun dos xulgados vigueses, a pesar do dereito que nos asiste, ou de formalizar un trámite nunha das notarías da cidade, onde se solicitamos que un testamento ou unha hipoteca se formalicen en galego, é moi frecuente que se nos ofreza nun prazo de tempo moi superior ao previsto para a súa redacción en castelán.

En todos os ámbitos citados, o castelán é sempre considerada como a lingua por defecto, a lingua escollida, no mellor dos casos, para iniciar o intercambio comunicativo, relegando o galego a un segundo plano, o da lingua subsidiaria, propia dunha minoría en inevitable decadencia. Unha situación que os galegofalantes enfrontamos con paciencia, ironía e cordialidade infinitas, que como sinala Carlos Callón no seu último libro, Como defenderes os teus dereitos lingüísticos (Xerais 2011), son as mellores ferramentas para desmontar os prexuízos e as falsidades tecidas arredor do noso idioma. Moi lonxe de desistir na nosa difícil angueira de vivirmos en galego, o presidente da Mesa pola Normalización Lingüística aconsella conxugar tres verbos para que o galego sexa un idioma vivo de verdade, con aspiracións lexítimas de normalidade: “usar, escoller e solicitar”, aos que eu engadiría os de “ler, escribir e sorrir”.

Non dubidemos en solicitar o servizo en galego alí onde non nolo ofrezan: “por favor, podería ser en galego [a factura, o contrato…]”. Escollamos en galego os servizos onde xa teñamos esta posibilidade: no móbil, no Facebook, no Tuenti ou no caixeiro automático. E, sobre todo, usemos o galego con amabilidade en todos os eidos da vida social, sen o deber de dobregarnos a abandonalo polo feito de que o noso interlocutor utilice o castelán. Ademais, podemos escribir en galego en todas as nosas comunicacións, dende anotacións nas redes sociais, correos electrónicos ou cartas aos xornais; como podemos escoller en galego unha oferta de lectura cada vez máis ampla e de maior calidade. Os milleiros de galegofalantes urbanos, conscientes de que unha lingua é un mercado, tamén podemos escoller o galego como outro criterio de consumo responsable, apostando por aqueles produtos etiquetados en galego, aqueles establecementos que tamén atenden en galego ou por aquelas empresas que o utilicen na súa publicidade.

Quen pode dubidar que as políticas públicas de promoción e uso do galego, sobre todo no eido educativo, son decisivas para o seu futuro? Mais tamén, quen pode facelo da importancia do compromiso de cada un de nós, da lealtade que manteñamos co seu emprego? Eu leo e escribo en galego; uso, solicito e escollo o galego.

A crise do busiño

21 de Agosto de 2011/en Artigos, Artigos Faro de Vigo, Política, Vigo/por bretemas

O luns, 8 de agosto, publiquei en Faro de Vigo o derradeiro artigo semanal da tempada. Que quede aquí para o arquivo.

As fotografías de Ricard Terré

18 de Xullo de 2011/en Artes Visuais, Artigos, Artigos Faro de Vigo, Recurso_didáctico, Vigo/por bretemas

No artigo da semana en Faro de Vigo recomendo moi vivamente a exposición antolóxica do fotógrafo Ricard Terré aberta na sede da Fundación Barrié en Vigo.

Tras “Os adeuses” de Alberto Martí, a sede viguesa da Fundación Barrié acolle outra exposición para non perder, “Ricard Terré. Obras maestras”, unha antoloxía de máis dun cento de pezas do fotógrafo afeccionado catalán instalado en Vigo. Acompañada, ademais dun catálogo de coidada edición (magoa do seu prezo elevadísimo), onde destaca a completísima cronoloxía preparada por Laura Terré, esta exposición da Barrié permite ao público vigués gozar do traballo deste grande fotógrafo humanista, artesán da sutileza compositiva, cazador de emocións e olladas, indagador discreto da esencia da condición humana, modernizador rotundo da linguaxe da fotografía documental nun tempo de silencio. Unha antolóxica que, despois do seu falecemento hai apenas dous anos, volve reivindicar en Vigo a figura principal de Terré, de quen xa en 1991 Manuel Sendón e José Luís Suárez Canal prepararan unha exposición visitadísima na Casa das Artes e a quen Manuel Sendón dedicara un pioneiro achegamento biográfico e un estudo da súa obra nas páxinas de Imaxes na penumbra. A fotografía afeccionda en Galicia (1950-1965) (Xerais 1999).

Chegado a Vigo en 1959, onde se instalou por razóns familiares e onde montou Spica S.L., un pioneiro comercio de electrodomésticos e de aparellos de alta fidelidade, situado en Gran Vía 6, Terré realizou en 1961 a súa primeira exposición na cidade nosa en Foto Club, a tenda de material fotográfico e de molduras da rúa do Príncipe que dispuña dun pequeno espazo dedicado á exposición de pintores locais. Aquela mostra alboral, na que Terré amosaba a súa vontade inequívoca de fuxir do clasicismo bucólico, característico da fotografía dos salóns de afeccionados do seu tempo, foi visitada por todo tipo de público, demostrando que a fotografía podía interesar a calquera persoa con inquedanza artísticas. Un fito que, ademais de poñelo en contacto con intelectuais como Fernando Alonso Amat, Alexandre Cribeiro, Pepe Bar Boo ou Méndez Ferrín, supuxo para Terré algúns encargos profesionais como o que lle fixo o alcalde Rafael J. Portanet de decorar a gasolineira da Praza de España ou a sala de xuntas da Zona Franca. Un traballo como muralista fotográfico no que chegou a preparar 144 pezas para empresas e mesmo casas particulares viguesas, nas que nunca renunciou ao seu carácter gráfico e a introducir en cada peza unha citación poética ou irónica, senllos riscos de toda a súa obra.

Fora en Vigo, tamén, onde cinco ou seis anos antes, durante os veraneos coa súa dona viguesa, comezará a interesarse pola fotografía, ao que non foi allea a amizade familiar co xoieiro Rainiero Fernández, outro fotógrafo “amateur” que o familiarizou coa técnica fotográfica e o introduciu nos círculos da Agrupación Fotográfica Gallega de Vigo. No en tanto, cando Terré se instala de forma definitiva en Vigo, xa é un fotógrafo feito, que ten acadado prestixio de seu nas exposicións colectivas organizadas en Barcelona pola Agrupación Fotográfica de Cataluña, formando parte do grupo TMM (Terré, Miserachs, Masats). Así se demostra nesta antolóxica comisariada por Chema Conesa en pezas memorables como as da Semana Santa de Sant Boi, a reportaxe do circo ou os retratos roubados nas rúas de Barcelona, onde a súa ollada irónica e o seu afiadísimo sentido do humor equilíbranse cunha tenrura tan elegante capaz de descubrir nas persoas comúns, as máis humildes, aquilo que non se ve ou o fotógrafo por pudor e respecto deixou fóra do seu foco.

Outrosí sucede coas reportaxes realizadas na Galicia tradicional, un dos seus espazos preferidos. Singular importancia teñen na exposición algunhas pezas rescatadas da romaxe de Santa Marta de Ribarteme, fotografada por Terré até nunha ducia de anos cunha intención inequívoca e honesta de deitar unha ollada que na escenificación do tránsito da morte enxergase a esencia do humano. Esa é a intencionalidade sobranceira de todo o seu traballo, procurar os espazos da alma, ese espírito do humano que constitúe a esencia fundamental que permanece no tempo. Quizais fose esa a razón pola que Terré non quixo modificar nunca a súa técnica ao longo de toda a súa andaina (utiliza sempre o mesmo material, película Ilford de 400), renunciando a empregar a cor, procurando a maior simplicidade, xa que para el unha foto é apenas ese medio capaz de deter o tempo e limitar un espazo para amosar o que á maioría das persoas pasa desaparecibido. Nese enfoque humanista, ao noso artista non lle interesa o caso concreto, retrata os vellos ou os picariños, os ataúdes, os exvotos, as túnicas relixiosas ou os disfraces inquedantes do entroido, para identificar nese espazo do dramático o adn universal do ser humano. Recomendo moi vivamente visitar esta exposición, aberta até o 30 de outubro. Conmovedora e emocionante.