Porto e Concello

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a nova fase que se abre nas relacións Porto de Vigo e Concello, a raíz do fallo do Xulgado Contencioso sobre a paralización das obras das naves de redeiros do Berbés.

Para algúns comentaristas é un lugar común afirmar que Vigo ten tres alcaldes: o do Campo de Granada, o das Avenidas e o do recheo de Bouzas. Un xeito irónico de expresar a escasa cooperación institucional, cando non aberta competencia, entre as tres administracións (o concello, a Autoridade Portuaria e a Zona Franca), que operan sobre a nosa cidade. Nin sequera aqueles triunviratos monocores dos anos da movida (Manuel Soto na praza do Rei, Elena Espinosa no porto e Francisco López Peña na Zona Franca) ou dos noventa do ciclón fraguista (Manuel Pérez, Juan Corral e Pablo Egerique) foron capaces de que estas tres institucións –tamén tres administracións, local, autonómica e estatal– artellasen un sólido proxecto de desenvolvemento estratéxico para o Vigo Metropolitano.

Coa moi honrosa excepción do fito senlleiro do proxecto “Abrir Vigo ao Mar” nos anos noventa, financiado pola Zona Franca, mais concibido polo goberno tripartito presidido por Carlos G. Príncipe, e comezado a executar sendo alcalde Manuel Pérez, magoadamente non existiu na nosa cidade portuaria un modelo de cooperación estable entre estas tres institucións. Máis aínda, durante a pasada década, xa retirada a Zona Franca da pelexa polo liderado do proxecto vigués, unha loita a cara de can estableceuse entre os responsables do porto e do concello. Cando Corina Porro presidía en minoría a corporación municipal (2004-2007), Abel Caballero dende a Autoridade Portuaria (2005-2007) disputáballe o liderado no deseño urbano do perfil litoral; cando Caballero presidía o goberno municipal de coalición, Porro dende o porto (2009-2011) dirixía a súa estratexia para recuperar a alcaldía. Unha loita estritamente política que, sen dúbida, pexou tanto no óptimo funcionamento das actividades portuarias, onde está unha boa parte da actividade económica metropolitana, como no desenvolvemento urbanístico da beiramar, o espazo de lecer e encontro preferido polos vigueses.

O fallo recente do Xulgado Contencioso-administrativo de Vigo, que dá a razón ao concello sobre a paralización da reforma das naves do Berbés, que Corina pretendeu transformar en restaurantes e logo en Museo do Porto, ademais de solucionar un conflito urbanístico, ten gran importancia política xa que amosa a imposibilidade da Autoridade Portuaria de actuar sobre os espazos portuarios de forma unilateral, sen contar coa preceptiva licenza outorgada polos técnicos municipais. Un fallo que, xunto ao rotundo fracaso da estratexia trampolín de Porro de auparse dende as actuacións do porto á alcaldía, debería liquidar de vez esta competencia interinstitucional, só atribuíble aos intereses de partido, mais tan paralizante para os intereses xerais da cidadanía. Dalgún xeito, con este fallo (e outros que, previsiblemente, virán) tamén queda superado o modelo do triunvirato institucional, e só o alcalde elixido polos votos dos veciños ostenta a lexitimidade de representar o proxecto urbano en todo o límite municipal, incluído o do perímetro do porto. Dificilmente poderá Ignacio López Chaves, o novo presidente da Autoridade Portuaria, continuar coa estratexia da súa predecesora de facer oposición municipal dende a súa cadeira da Praza da Estrela, cando sabe, ademais, que o seu partido ten moitas posibilidades de poñer en moi serias dificultades a unha alcaldía, condicionada polos nacionalistas a gobernar en minoría.

No entanto, moitas e importantes tarefas debe enfrontar López Chaves, neste momento de crise da economía metropolitana, onde é imprescindible a achega portuaria. Non lle vai ser doado –aí temos a crise brutal que está sofrindo o aeroporto de Peinador–  desbloquear o proxecto da autoestrada do mar, que debería unir de forma permanente o porto de Vigo co bretón de Sant Nazaire. Como tampouco o será o de solucionar os problemas existentes para a posta en marcha da PLISAN, a plataforma loxística de Salvaterra, promovida pola Autoridade Portuaria de Vigo, xunto coa Zona Franca e a Consellaría de Medio Ambiente. Como tamén se poñerá a proba a súa capacidade proactiva para abrir un diálogo amplo co concello, tanto co goberno municipal como cos grupos da oposición, de cara a acadar ese consenso necesario sobre o Plan de Usos do Porto, que poña de vez orde no actual caos existente nos terreos portuarios, onde se mesturan actividades, que moi pouco teñen que ver coa actividade produtiva vinculada ao mar, e garantice un crecemento das instalacións portuarias (o que non debería supoñer novos recheos) compatible coa protección medio ambiental da ría. Sen esquecer, que Chaves deberá abordar temas de interese cidadán como a mellora do transporte de ría ou a apertura das instalacións portuarias para o lecer dos vigueses. Moita faena, don Ignacio.

Escollo o galego

Tras dúas semanas de descanso, reanudamos a xeira de publicación dos artigos de Campo de Granada en Faro de Vigo con esta achega ao fío da publicación do libro de Carlos Callón Como defenderes os teus dereitos lingüísticos.

Nacín no Pirulí. O meu berce estivo entre a Falperra e o Paseo de Afonso. Meu pai era fillo dun emigrante de Malva, un pobiño de Zamora, e miña nai dun ebanista do Couto. Na casa nosa non tivemos aldea ningunha da que botar man. Son, pois, un deses vigueses de Vigo, educados na casa e na escola en castelán durante o Tardofranquismo. E son, tamén, un deses vigueses que fala sempre galego, unha lingua na que decidín instalar a miña vida dende aquel mes de agosto de 1975. Foi aquela unha decisión adolescente que, como outros moitos membros da miña xeración de neofalantes vigueses, mantiven con fidelidade e firmeza, a pesar de que non é doado nin cómodo facelo nunha cidade na que agroman hoxe faíscas de intolerancia galegófoba.

Sei que algunhas persoas pensan que o meu patrón lingüístico –falo en galego con todas as persoas– é froito das miñas profesións de editor e mestre ou das miñas conviccións galeguistas. Dúas das condicións, xunto coa procedencia aldeana, que para algúns explican as razóns de que non empreguemos por defecto o castelán, en Vigo a lingua considerada de uso preferente. Un reducionismo falso e inútil para explicar o estatus actual do galego e os prexuízos tecidos arredor do seu emprego nunha cidade de acollida, de orixe aldeana e mariñeira, tradicionalmente agarimeira coa cultura e lingua de noso.

No entanto, os galegofalantes enfrontámonos decote a situacións pouco agaradables nos espazos públicos vigueses. Pedimos un “café con leite morno, por favor” e se nos solicita a confirmación como “café con leche templado”, recibindo un eco semellante ao dos estranxeiros que solicitan “warm coffee with milk”. Outro tanto pode acontecer no restaurante cando pedimos robaliza e se nos responde que “hoy no le tenemos lubina”, unha mostra da pobre competencia lingüística como a moi escasa empatía do servizo destes establecementos coa súa clientela. Outrosí acontece nalgúns taxis onde teño comprobado que só con indicar o destino en galego pode ser considerado polo condutor como unha falta de cortesía ou de respecto polo seu traballo. Molestias semellantes prodúcense se cando acudimos a unha consulta médica ambulatoria pretendemos ser atendidos oralmente en galego polo persoal sanitario. Por non falar xa das escasas posibilidades de resolver en galego un asunto nun dos xulgados vigueses, a pesar do dereito que nos asiste, ou de formalizar un trámite nunha das notarías da cidade, onde se solicitamos que un testamento ou unha hipoteca se formalicen en galego, é moi frecuente que se nos ofreza nun prazo de tempo moi superior ao previsto para a súa redacción en castelán.

En todos os ámbitos citados, o castelán é sempre considerada como a lingua por defecto, a lingua escollida, no mellor dos casos, para iniciar o intercambio comunicativo, relegando o galego a un segundo plano, o da lingua subsidiaria, propia dunha minoría en inevitable decadencia. Unha situación que os galegofalantes enfrontamos con paciencia, ironía e cordialidade infinitas, que como sinala Carlos Callón no seu último libro, Como defenderes os teus dereitos lingüísticos (Xerais 2011), son as mellores ferramentas para desmontar os prexuízos e as falsidades tecidas arredor do noso idioma. Moi lonxe de desistir na nosa difícil angueira de vivirmos en galego, o presidente da Mesa pola Normalización Lingüística aconsella conxugar tres verbos para que o galego sexa un idioma vivo de verdade, con aspiracións lexítimas de normalidade: “usar, escoller e solicitar”, aos que eu engadiría os de “ler, escribir e sorrir”.

Non dubidemos en solicitar o servizo en galego alí onde non nolo ofrezan: “por favor, podería ser en galego [a factura, o contrato…]”. Escollamos en galego os servizos onde xa teñamos esta posibilidade: no móbil, no Facebook, no Tuenti ou no caixeiro automático. E, sobre todo, usemos o galego con amabilidade en todos os eidos da vida social, sen o deber de dobregarnos a abandonalo polo feito de que o noso interlocutor utilice o castelán. Ademais, podemos escribir en galego en todas as nosas comunicacións, dende anotacións nas redes sociais, correos electrónicos ou cartas aos xornais; como podemos escoller en galego unha oferta de lectura cada vez máis ampla e de maior calidade. Os milleiros de galegofalantes urbanos, conscientes de que unha lingua é un mercado, tamén podemos escoller o galego como outro criterio de consumo responsable, apostando por aqueles produtos etiquetados en galego, aqueles establecementos que tamén atenden en galego ou por aquelas empresas que o utilicen na súa publicidade.

Quen pode dubidar que as políticas públicas de promoción e uso do galego, sobre todo no eido educativo, son decisivas para o seu futuro? Mais tamén, quen pode facelo da importancia do compromiso de cada un de nós, da lealtade que manteñamos co seu emprego? Eu leo e escribo en galego; uso, solicito e escollo o galego.

A crise do busiño

O luns, 8 de agosto, publiquei en Faro de Vigo o derradeiro artigo semanal da tempada. Que quede aquí para o arquivo.

As fotografías de Ricard Terré

No artigo da semana en Faro de Vigo recomendo moi vivamente a exposición antolóxica do fotógrafo Ricard Terré aberta na sede da Fundación Barrié en Vigo.

Tras “Os adeuses” de Alberto Martí, a sede viguesa da Fundación Barrié acolle outra exposición para non perder, “Ricard Terré. Obras maestras”, unha antoloxía de máis dun cento de pezas do fotógrafo afeccionado catalán instalado en Vigo. Acompañada, ademais dun catálogo de coidada edición (magoa do seu prezo elevadísimo), onde destaca a completísima cronoloxía preparada por Laura Terré, esta exposición da Barrié permite ao público vigués gozar do traballo deste grande fotógrafo humanista, artesán da sutileza compositiva, cazador de emocións e olladas, indagador discreto da esencia da condición humana, modernizador rotundo da linguaxe da fotografía documental nun tempo de silencio. Unha antolóxica que, despois do seu falecemento hai apenas dous anos, volve reivindicar en Vigo a figura principal de Terré, de quen xa en 1991 Manuel Sendón e José Luís Suárez Canal prepararan unha exposición visitadísima na Casa das Artes e a quen Manuel Sendón dedicara un pioneiro achegamento biográfico e un estudo da súa obra nas páxinas de Imaxes na penumbra. A fotografía afeccionda en Galicia (1950-1965) (Xerais 1999).

Chegado a Vigo en 1959, onde se instalou por razóns familiares e onde montou Spica S.L., un pioneiro comercio de electrodomésticos e de aparellos de alta fidelidade, situado en Gran Vía 6, Terré realizou en 1961 a súa primeira exposición na cidade nosa en Foto Club, a tenda de material fotográfico e de molduras da rúa do Príncipe que dispuña dun pequeno espazo dedicado á exposición de pintores locais. Aquela mostra alboral, na que Terré amosaba a súa vontade inequívoca de fuxir do clasicismo bucólico, característico da fotografía dos salóns de afeccionados do seu tempo, foi visitada por todo tipo de público, demostrando que a fotografía podía interesar a calquera persoa con inquedanza artísticas. Un fito que, ademais de poñelo en contacto con intelectuais como Fernando Alonso Amat, Alexandre Cribeiro, Pepe Bar Boo ou Méndez Ferrín, supuxo para Terré algúns encargos profesionais como o que lle fixo o alcalde Rafael J. Portanet de decorar a gasolineira da Praza de España ou a sala de xuntas da Zona Franca. Un traballo como muralista fotográfico no que chegou a preparar 144 pezas para empresas e mesmo casas particulares viguesas, nas que nunca renunciou ao seu carácter gráfico e a introducir en cada peza unha citación poética ou irónica, senllos riscos de toda a súa obra.

Fora en Vigo, tamén, onde cinco ou seis anos antes, durante os veraneos coa súa dona viguesa, comezará a interesarse pola fotografía, ao que non foi allea a amizade familiar co xoieiro Rainiero Fernández, outro fotógrafo “amateur” que o familiarizou coa técnica fotográfica e o introduciu nos círculos da Agrupación Fotográfica Gallega de Vigo.  No en tanto, cando Terré se instala de forma definitiva en Vigo, xa é un fotógrafo feito, que ten acadado prestixio de seu nas exposicións colectivas organizadas en Barcelona pola Agrupación Fotográfica de Cataluña, formando parte do grupo TMM (Terré, Miserachs, Masats). Así se demostra nesta antolóxica comisariada por Chema Conesa en pezas memorables como as da Semana Santa de Sant Boi, a reportaxe do circo ou os retratos roubados nas rúas de Barcelona, onde a súa ollada irónica e o seu afiadísimo sentido do humor equilíbranse cunha tenrura tan elegante capaz de descubrir nas persoas comúns, as máis humildes, aquilo que non se ve ou o fotógrafo por pudor e respecto deixou fóra do seu foco.

Outrosí sucede coas reportaxes realizadas na Galicia tradicional, un dos seus espazos preferidos. Singular importancia teñen na exposición algunhas pezas rescatadas da romaxe de Santa Marta de Ribarteme, fotografada por Terré até nunha ducia de anos cunha intención inequívoca e honesta de deitar unha ollada que na escenificación do tránsito da morte enxergase a esencia do humano. Esa é a intencionalidade sobranceira de todo o seu traballo, procurar os espazos da alma, ese espírito do humano que constitúe a esencia fundamental que permanece no tempo. Quizais fose esa a razón pola que Terré non quixo modificar nunca a súa técnica ao longo de toda a súa andaina (utiliza sempre o mesmo material, película Ilford de 400), renunciando a empregar a cor, procurando a maior simplicidade, xa que para el unha foto é apenas ese medio capaz de deter o tempo e limitar un espazo para amosar o que á maioría das persoas pasa desaparecibido. Nese enfoque humanista, ao noso artista non lle interesa o caso concreto, retrata os vellos ou os picariños, os ataúdes, os exvotos, as túnicas relixiosas ou os disfraces inquedantes do entroido, para identificar nese espazo do dramático o adn universal do ser humano. Recomendo moi vivamente visitar esta exposición, aberta até o 30 de outubro. Conmovedora e emocionante.

Iolanda Zúñiga, o magnífico pregón da Feira do Libro de Vigo

Pregón de Iolanda Zúñiga from Redelibros on Vimeo.

O texto pode lerse en Trafegando ronseis.

Vía Redelibros.

AMV, un consenso necesario

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a necesidade de acadar un consenso arredor da Lei da Área Metropolitana de Vigo (AMV).

O resultado das municipais do 22-M trasacordou a posta en marcha da Área Metropolitana de Vigo (AMV). O fracaso do Partido Popular en Vigo e dos gobernos de coalición de socialistas e nacionalistas en Redondela, Cangas e Moaña desequilibrou os compromisos adquiridos –non me atrevo a empregar o termo “consensos”, xa que non foron asinados– antes da convocatoria electoral polos tres partidos arredor da Lei da Área Metropolitana de Vigo.

Tras máis dunha década de complexa tramitación lexislativa, na que houbo acordos e trasacordos abondos sobre o carácter desta nova entidade local concibida naquela alboral “Declaración de Soutomaior” de 1999; tras ter superadas as dificultades de determinar cales serán os concellos (14) que formarán parte da súa contorna inicial, na que se barallaron mapas máis ou menos amplos; tras ter acadado acordos sobre as súas competencias e servizos básicos a ofrecer, no que atinxe a temas claves como a xestión concertada do tratamento e abastecemento de augas, do saneamento, da xestión de residuos ou do transporte de viaxeiros, o proxecto do Vigo metropolitano pode volver quedar encallado nas pedras do partidismo por mor da imposibilidade de chegar a un acordo sobre quen debe presidir o ente metropolitano e cal debe ser o papel da Deputación Provincial de Pontevedra.

Ningún destes trasacordos son menores e ambos os dous teñen carácter político, ligado ao recente resultado electoral do 22-M. Con toda certeza, se Corina Porro fose a alcadesa elixida polos vigueses, o grupo parlamentario do Partido Popular de Galicia non tería introducido na lei as emendas que permitirían que a área fose presidida por calquera dos 47 concelleiros que forman a asemblea da entidade ou que a Xunta de Goberno da AMV non fose formada só por alcaldes. Unha perrencha inxustificable do PPdeG, que amosa a escasa consideración que a dirección dos conservadores teñen no só coa primeira cidade do país, senón coa organización e cos militantes do seu propio partido na cidade nosa. Non se concibe racionalmente que Vigo, a quen só representa o alcalde lexitimamente escollido pola súa corporación, non presida a AMV, tanto polo peso da súa poboación (o 62%), como pola importancia dos servizos e recursos económicos que cedería ao ente metropolitano, como polo carácter vertebrador da cidade sobre a área, tanto no que atinxe ao eido económico (porto, industrias e rede comercial) coma os servizos territoriais públicos (dende os hospitais, xulgados, entidades mercantís até a propia Universidade de Vigo). Concibiría algúen que a sede da AMV non estivese radicada en Vigo? Hai razóns para que sexa diferente a presidencia?

Que a alcaldía de Vigo non fose a que ocupase a presidencia da AMV sería unha anomalía política, ao tempo que, quizais, provocaría un efecto de desimplicación, cando non de aberto rexeitamento emocional dunha parte da cidadanía viguesa sobre a entidade metropolitana. Aínda que lle doa, o PPdeG ten que asumir o fracaso da súa estratexia en Vigo encabezada por Corina Porro e recoñecer que Abel Caballero debe ser o presidente dun ente metropolitano no que estará en clara minoría. Esa presidencia da alcaldía viguesa, condicionada pola necesidade de acadar acordos e consensos nunha asemblea metropolitana de maioría popular –onde se aprobarán cuestións decisivas como as ordenanzas e tarifas ou a incorporación de novos concellos–, pode ser unha fórmula eficaz para alicerzar un proxecto ao servizo dos intereses xerais de todos os concellos e toda a cidadanía, sen ningún tipo de exclusión nin de presidencialismo caciquil.

Outrosí sucede co papel da Deputación de Pontevedra. Fálase das competencias e servizos que a Xunta e o concello de Vigo cederían ao novo ente metropolitano, mais nada se sabe daquelas que cedería a da entidade presidida por Rafael Louzán, moi importantes no que atinxe a axudas e subvencións, sobre as que os responsables do PPdeG manteñen silencio, mesmo o vicepresidente Figueroa, novo líder do partido conservador en Vigo.

Sen consenso político e sen compromiso de redeseño da administración territorial do conxunto do país –falamos do papel das deputacións, mais tamén da redución do número de concellos–, non é viable a posta en marcha con éxito da AMV. Impoñerlle a Vigo a ferro e fariña un modelo metropolitano partidista, como pretenden Feijóo, Rueda e Louzán, sería outro erro, semellante ao que incorreron coa fusión das caixas ou coa paralización do proxecto da nova depuradora, que os populares vigueses pagaron coa súa derrota municipal. A creación das áreas metropolitanas é un proxecto que precisa de doses elevadas de consenso e xenerosidade política, como reclamaba aquela bendita “Declaración de Soutomaior” de 1999. Un espírito que se debería recuperar.

Tempo Futuro (artigo en «Faro de Vigo»)

No artigo da semana en Faro de Vigo comento o segundo disco de Eladio y los Seres Queridos, con especial atención ao tema «Tempo Futuro» e o seu vídeoclip.

A pasada semana un dos videoclips máis exitosos de Internet foi «El Tiempo Futuro», unha das cancións de «Están ustedes unidos», o segundo disco de Eladio y los Seres Queridos, o grupo vigués que actuará o xoves na primeira xornada do “Vigo Transforma 2011”. Parella artística de Germán Fandiño en Tony Lomba & Elio dos Santos e compoñente que foi de formacións independentes como Starlux, Medusa ou The Foggy Mental Breakdown, Eladio Santos (Vigo, 1973) presentará no peirao vigués as cancións deste disco memorable, de son potente, musculoso e agarimeiro, chamado a converterse no máis importante da súa carreira e capaz de abrirlle o interese de públicos diversos.

Entre a ducia de melodías bonitas e voces claras, nas que Eladio relata historias cotiáns interesantes e ofrece reflexións comprometidas, chama a atención «El Tiempo Futuro«, un dos himnos máis luminosos e acaídos que se teñan dedicado a Vigo, na liña das mellores achegas de Siniestro Total ou Os Resentidos, creadores da «civilización Vigo» daqueles anos oitenta da salvaxe reconversión naval. Trinta anos despois, esta canción tranquiliña de piano e cordas, de melodía moi amable expresa o carácter austeramente revolcado desta cidade nosa construída co esforzo e a inxenuidade xenerosa da súa cidadanía seguindo o ritmo marcado polas sirenas. «Baixo a chuvia medramos máis fortes», «agardamos ao ano que ven, esa loucura é a que hai que crer» son algunhas das afirmacións de Eladio para expresar esa temperanza tan nosa, ese espírito retranqueiro capaz de estragar un penalti no momento máis decisivo e que a inevitable desolación que iso provoca apenas dure uns minutos e ocupe para o duelo colectivo unhas cantas páxinas no Faro. Como é certeiro o remedio que propón de asumir que, nestes tempos tamén de crise, o “tempo do futuro está aquí”, asumindo os riscos de continuar soñando a cidade día a día. Unha proposta de corresponsabilidade moi de agradecer, presente tamén noutros temas como «Eso no es así», «Toneladas de la nada» ou «Están ustedes unidos», que dá título a un traballo no que se reafirma esta mensaxe positiva e agarimeira, esa confianza nas persoas e nas posibilidades de actuar unidas.

Particular interese da proposta de Eladio Santos sobre o Vigo actual ten a peza audiovisual de tres minutos e medio dirixida por Alberto Baamonde e producida por Iria Pinheiro para Zinqin e Esmerarte. Unha marabilla para os ollos, chea de cativos detalles larpeiros para identificar nunha cidade que se presenta luminosa, colorista, dinámica, bonita onde bolen os transportes e a presenza da ría e dos seus portos reclama ese protagonismo que tantas veces se lle roubou. Dende a primeira imaxe («Arrecende a leña a cidade»), as leiras entre os edificios, inequívoca testemuña do noso carácter simbiótico; pasando polo protagonismo das imaxes da Panificadora, da oliveira do Paseo de Afonso, da desfeita urbanística do Casco vello, da acampada dos indignados da praza da farola (de Galicia), da praia de Samil, da costa da Gran Vía, do estadio de Balaídos, do Castro, dos edificios da Travesía, das latas e dos guindastres de Guixar, dos coches da Citröen en Bouzas, da Guía e das instalacións da ETEA, do intenso tráfico industrial da autoestrada, das procesións dos católicos, dos cruceiristas que nos visitan fugazmente, da dureza do actual Campo de Granada, das lonxas do Berbés, da praza das Travesas, dos xardíns do Pazo de Castrelos, da silueta do Museo do Mar, dos soños do Marco, do edificio de Asefal, das Cíes ao lonxe, o Sireno entre o lusco e fusco, deica as derradeiras e moi fermosa do baile sobre a auga das rapazas do equipo de sincronizada do Náutico debuxando na piscina as estelas do futuro compartido, este vídeo arrecende a salitre e pedramol, unha expresión euforizante do optimismo da vontade (“se é inxenuo, que máis dá”), probablemente unha das estratexias máis eficaces nos tempos difíciles. Son perfís, apenas liñas que definen un macrorretrato da nosa abella da ribeira, esoutra afanosa cidade portuaria atlántica.

Este vídeoclip enfróntanos de forma emotiva co exercicio difícil de determinar cales son os compoñentes da identidade viguesa, unha cidade que sabemos en crise permanente, capaz de facer e refacer a sua fasquía ao longo da súa historia bicentenaria, capaz de soportar durísimas reconversións industriais e os máis mediocres liderados institucionais, mais da que temos dificultade para identificar elementos indiscutibles de permanencia. Eis quizais resida unha das cuestións máis decisivas para a planificación estratéxica que precisamos, ese tempo futuro (metropolitano e en mudanza profunda) no que xa vivimos. A actual crise económica, social e política, unha crise de carácter global obrigará a reformular os proxectos urbanos e os servizos ofrecidos polas diversas administracións locais. Ese é o tempo futuro.

"El Tiempo Futuro", un himno vigués de Eladio y los Seres Queridos

Este vídeo vigués é marabilloso. Arrecende a salitre e pedramol. Xa sei que será para o ano que ven, xa sei que esa loucura é a que nos mantén. Que grandes verdades para unha cidade permanentemente revolcada. Apostemos polo optimismo da vontade. O tempo do futuro está aquí. Beizón!

Parabéns aos equipos de Eladio y los Seres Queridos TR4NSFORMA e Zinquin.

Vía Ramón Nicolás.

FELIZ NOITE DE SAN XOÁN!!!

Os adeuses

No artigo da semana en Faro de Vigo fago unha glosa da exposición Os adeuses do fotografo Alberto Martí Villardefrancos.

https://bretemas.gal/wp-content/uploads/2011/05/Os-adeuses.-A-Coruña-1957©Alberto-Martí.jpg

“Galicia é terra de adeuses” dixo Ramón Otero Pedrayo no discurso que pronunciou no paraninfo da Universidade de Santiago con motivo da inauguración do curso 1954-55. Esta frase rotunda, case un manifesto en cinco palabras que subliña a condición emigrante do pobo noso, foi recuperada na fermosa presentación que Ramón Villares escribiu para o catálogo da exposición Os adeuses do fotógrafo coruñés Alberto Martí Villardefrancos, aberta até onte nas instalacións viguesas da Fundación Barrié. Froito da colaboración da Xunta de Galicia e o Consello da Cultura Galega, esta mostra itinerante memorable, inaugurada xa o pasado ano na Coruña, contribúe a construír a memoria do acontecido nas estacións marítimas da Coruña e Vigo hai máis de cincuenta anos. Daquela, Venezuela e Arxentina, sobre todo, e, en menor medida, Brasil e Uruguai, foron os destinos escollidos por máis de trescentos mil emigrantes galegos para inventar as súas vidas. Unha cifra elevadísima, arrepiante –supuña o cincuenta por cento do conxunto da emigración española a ultramar entre 1950 e 1970– que amosa canta verdade atesouraban as palabras de Castelao: “o galego en troques de rebelarse, emigra”.

A dor e a tristeza daquel éxodo de milleiros dos nosos compatriotas, que enxergaban alén mar un futuro que daquela en Galicia se lles negaba, quedou inmortalizado na fotografía que Manuel Ferrol fixera no peirao da Coruña en novembro de 1957, mergullado entre os emigrantes, que embarcaban na derradeira travesía do Juan de Garay rumbo a América, e os familiares que foran a ofrecerlles o último aloumiño. Esa extraordinaria foto –na que aparecen un pai e un fillo, Xan e Xurxo Calo, veciños de Fisterra, desfeitos e bagoantes despedindo á nai e a dous irmáns do primeiro– constitúe a icona máis internacional da fotografía galega, formando parte da colección permanente do Museo da Fotografía de Columbia e sendo reproducida en diversas historias da fotografía universal como exemplo dun dos mellores documentos gráficos da humanidade. Aquela fotografía, realizada ao abeiro da reportaxe que sobre a emigración masiva galega lle encargara a Ferrol a Comisión Católica de Emigración, foi publicada por vez primeira en Arxentina, en xuño de 1958, por Luís Seoane na revista “Galicia emigrante”, que a recibira de mans de Isaac Díaz Pardo. Oito anos despois, xunto a outras seis da mesma reportaxe, foi incluída no libro “Galicia hoy”, publicado por Ruedo Ibérico. Dende entón, a foto dos Calo foi considerada como a denuncia máis contundente da emigración nosa durante o século XX.

As fotografías dos adeuses de Alberto Martí non desmerecen de maneira ningunha a emoción e a calidade daquela magnífica e tan gabada reportaxe de Manuel Ferrol. Realizadas na mesma época e no mesmo escenario, estas setenta e tres imaxes, que o veterano fotógrafo coruñés mantivo inéditas até agora, posúen a potencia visual e a sutileza compositiva abondas para captar o estado da alma emigrante en momentos decisivos de transo como son os das saídas e as chegadas. Organizados en tres apartados (a ida, a volta, e a chegada ao porto de Vigo do “Santa María” en 1961, tras o secuestro do DRIL), cada un destes cartaces retrata unha historia secreta do que supuxo a emigración para milleiros de persoas, dende o latexo inicial da saudade, modulado a medida que o buque se afastaba do peirao, até a inevitable incerteza do regreso.

Nesta mostra o espectador atopará fotografías marabillosas, emocionantes, impactantes. Eis ese retrato de gran modernidade, utilizado para a cuberta do catálogo e para a promoción da mostra, de catro persoas de costas saudando cos panos de man aos seus seres queridos, a máis elegante expresión da saudade que nunca vira. Outrosí sucede coa dureza das escenas que retratan o rebumbio das aduanas, onde os emigrantes quedaban espidos, privados de calquera intimidade, mentres os axentes remexían sen o menor pudor nas maletas. Ou coa emotividade de retratos excepcionais dos nenos que perderon o barco, da meniña sentada entre maletas, da rapaza que en cuberta fai de nai cos seus irmáns pequenos, da monxa saudando dende o camarote á súa chegada ou das avoas subindo a bordo co seu obxecto máis querido, un tallo. Mención á parte merece o documento excepcional da presenza do fotógrafo do minuto fotografando no peirao (quizais a peza que recolle mellor o sentido desta mostra), coa intención de captar para sempre a esperanza depositada no derradeiro adeus ou a quentura da primeira apreta tras o reencontro.

Cos estes adeuses e apretas, Alberto Martí desvelou unha fascinante paisaxe humana que contribúe á renovación da iconografía sobre o fenómeno emigratorio galego, a nosa grande epopea colectiva. Coñecela é imprescindible para entender a historia recente de Galicia.

Bando do Día das Letras Galegas, Vigo

O alcalde de Vigo tivo a deferencia de encargarme a redacción do texto do Bando do Día das Letras Galegas.

Vigueses e viguesas:

A nosa cidade bicentenaria foi en 1963 berce do 17 de maio, o Día das Letras Galegas, unha efeméride creada pola Real Academia Galega a instancias de don Francisco Fernández del Riego, o noso insigne conveciño cuxo pasamento choramos hai uns meses. Unha data escollida para conmemorar o centenario da publicación en Vigo, na imprenta que Juan Compañel rexía na rúa Real, da edición príncipe de Cantares gallegos, o primeiro poemario en galego de Rosalía de Castro. En tempos moi difíciles, cando se negaban as nosas liberdades e o idioma galego carecía de calquera tipo de recoñecemento ou protección, aquela gozosa epifanía celebrada nos salóns da vella casa do concello da praza da Princesa para festexar a proeza rosaliana arraizou devagariño no noso pobo.

O 17 de maio é a festa maior da nosa lingua, da nosa literatura e da industria do libro galego. Hoxe corresponde homenaxear á figura de Lois Pereiro, ese poeta dono da palabra exacta, o poeta do amor resucitado que camiñou en silencio deitando a furia necesaria. Un poeta insurxente capaz de provocar nestes días un vento mobilizador de forza abonda para seducir aos lectores e lectoras máis novos, intensificando a presenza da poesía galega no conxunto da nosa sociedade. Un éxito colectivo do que todos sentimos fachenda e ao que todos responsabiliza na súa continuidade futura.

«Vigo vive coa ollada posta no Atlántico e co corazón ancorado na terra», escribiu Francisco Fernández del Riego para expresar o carácter dinámico, emprendedor, innovador que posúe a cidade nosa. Un pulo modernizador que nos levou a liderar os camiños do mar e do desenvolvemento industrial do noso país. Unha luz emprendedora que dende hai sesenta anos permitiu que editores como Xosé María Álvarez Blázquez, Xaime Illa Couto ou o xa citado Francisco Fernández del Riego tomasen a remuda de Compañel e convertesen a Vigo na actual capital editorial de Galicia. Un sector, o da edición, estratéxico para o país, como para a cidade de Vigo, tanto polo considerable nivel de emprego especializado que achega como polo seu papel fulcral para a mellora da calidade da educación, para contribuír ao incremento dos índices de lectura e para promover a proxección da lingua e da literatura galegas no mundo.

Ás portas do cincuentario daquela creación cultural anticipatoria da Real Academia Galega, a celebración deste punxente Día das Letras Galegas dedicado a Lois Pereiro coincide, ademais, co “Día de Internet” ou “Día Mundial das Telecomunicacións e Sociedade da Información”, efeméride promovida pola ONU coa intención de achegar a toda a cidadanía os beneficios de Internet e das tecnoloxías da comunicación. Unha coincidencia ventureira para a nosa lingua que nesta súa xornada de festa primeira ten a oportunidade de vencellarse máis estreitamente coa innovación e coas mudanzas profundas introducidas polo modelo da comunicación cultural dixital e as utilidades do hipertexto. Porén, a indubidable vantaxe que para o galego supón camiñar da man de Internet, onde conta cunha presenza destacada, non pode facernos agochar que a nosa lingua vive un dos momentos máis decisivos e difíciles para o seu futuro.

É preciso aumentar o número de persoas que valoren este idioma milenario como a tecnoloxía de comunicación máis innovadora dos galegos e galegas nesta altura do século XXI. É necesario asumir a responsabilidade de considerar o galego como un patrimonio que a humanidade deixou ao noso coidado e que debemos entregar á seguinte xeración en condicións óptimas. Cómpre desenvolver unha decidida acción positiva a prol do seu uso en todos os ámbitos da vida social, económica e institucional. É imprescindible recuperar coa maior urxencia o consenso forxado nas tres últimas décadas entre as forzas políticas e sociais arredor do estatus da lingua galega no sistema educativo non universitario. A nosa lingua precisa das maiores doses de agarimo e de entusiasmo por parte de todos e todas.

Lois Pereiro reclamou na súa Modesta proposición para renunciar a facer xirar a roda hidraúlica dunha cíclica historia universal da infamia, un lúcido ensaio sobre a esperanza, «o noso compromiso e a nosa obriga en loitar polo que sempre nos resultou xusto e evidente». Foi tamén Pereiro quen definiu a utopía como «a posibilidade de compaxinar o desexo e a necesidade dos nosos soños». O galego precisa do noso compromiso e dos nosos soños.

Chamo aos vigueses e viguesas a que cada un de vosoutros non renunciedes a traballar arreo a prol do futuro do galego, a que non desistades en utilizalo como o mellor abrazo que podemos ofrecer nas nosas comunicacións. Son moitos os verbos que podemos utilizar para contribuír a agrandar o seu futuro: falar, ler, escribir, abeizoar, agasallar, solicitar… en galego.

Vigo 17 de maio de 2011

O ALCALDE
Abel Caballero Álvarez

Bando redactado por Manuel Bragado Rodríguez, director de Edicións Xerais de Galicia