Onte 237: «O silencio» de Mario Regueira

Comezamos a xeira de presentacións da Feira do Libro de Compostela co libro de Mario Regueira O silencio. Foi o profesor Arturo Casas quen nunha intervención moi ben enfiada debullou un libro que cualificou de «extraordinario». Unha achega que culmina unha maneira de entender a escrita deixando todas as posibilidades abertas e pechando o conxunto de tres volumes de base poética común que o autor iniciou con Tanxerina (2006), continuou en Blues da crecente (2009) e pechou con este O silencio (2012). Para Casas, «Regueira, como outros poetas nosos, hoxe á vangarda do que é a poesía no mundo, conciben que a poesía ten que ser a do seu tempo presente». E como tal, «a poesía de Mario é política, observa a realidade e intenta modificala.» «Mario é de Ferrol. É, quizais por iso, un poeta moi racional. Non hai nada na súa obra que non estea reflexionado.» Continuou Casas salientando que a poesía do noso tempo deixou de ter o labor de encomio: «A mellor poesía actual é a que pensa e ensina a pensar,  é a que entrou no xénero deliberativo, a que pensa sobre o noso presente, sobre que futuro queremos construír, que patria, que idea de nación.» A pesar disto, na obra de Regueira non hai mención ningunha dese territorio chamado Galicia: «é un poeta de cartografías moi amplas, de extensións bastas. En Tanxerina visitou o Norte de África, no segundo libro visitou Luisiana e algunhas illas do Caribe, no Silencio fala de Europa, fala da guerra, máis sen pasar de Occitania para abaixo.» Logo, o profesor Casas abordou a relación entre identidade e alteridade na obra de Regueira: «Mario fai unha poesía apostrófica dirixida diante do que fala. Non aposta por unha poética do eu ou do ti. Aposta por unha poética, en termos deleuzianos ou de Bowles, que poderiamos chamar ‘nómade’, unha identidade que se vai constituíndo en base a encontros e desencontros.» Para pechar o seu parlamento, Casas referíuse O silencio: «Este é un libro sobre a guerra, sobre os seus efectos, sobre os seus relatos, sobre guerras presentes nos libros de historia e sobre outras ocultas, sobre todas as formas de violencia.» «Regueira non pretende constituír heroes senón reflexionar sobre os efectos da guerra, sobre momentos de ruído enxordecedor e de silencio, os máis difíciles de informar de todas batallas. Este é un libro que vixía a retagarda. Aquí está o esquecemento, a intelixencia que intenta descifrar os códigos do inimigo, a destrución, as pontes, están Alan Turing e Coltrane, a música deste libro, está a transición do bebop ao modern jazz…» Arturo Casas pechou o seu discurso definindo «a guerra como a continuación das transaccións por outras vías» e reiterando o carácter de «extraordinario» para O silencio. Pola súa banda, Mario Regueira comezou as súas palabras comparando a escritura coa pesca da rocha, «a pesar de que custa, gustános facela.» «Este é un libro sobre as guerras como símbolo global. Tenta aludir as batallas históricas, mais tamén as guerras invisibilizadas. Vivimos tempos de guerra, de agresións, non fai falta que o noso tempo sexa outro Guernika», rematou.

Onte 217: Celso Emilio Ferreiro editor

A Liga Estudantil Galega da facultade de Filoloxía da USC convidoume a pronunciar unha palestra dentro das xornadas que organiza con motivo do centenario de Ceso Emilio Ferreiro. Un programa magnífico, case un minicongreso no que se abordaron diversos eidos da obra e da vida do poeta de Celanova. Sei que a condición de editor de Celso Emilio é un dos aspectos menos divulgados da súa traxectoria biográfica. o CEF editor do Guieiro da Mocidades Galeguistas de Celanova, durante o período de entusiasmo republicán; o seu traballo como director literario da pontevdresa colección Benito Soto de 1949 a 1952; a súa participación como co-director da viguesa revista poética Alba e, máis tarde, da colección Salnés de Galaxia, onde publicou hai cincuenta anos a edición príncipe de Longa noite de pedra, foron algunhas das cuestións que relatei diante dun público universitario numeroso e moi comprometido. Non podo máis que agradecer o convite a estes foros tan estimulantes para min.

Onte 215: Con Valentín

A convocatoria da Fundación Penzol, apoiada polas editoriais Galaxia, Xerais, Ir Indo e Biblos, dunha mesa redonda con motivo da aparición das biografías de Valentín Paz Andrade constituíu un éxito rotundo tanto pola calidade das intervencións como polo numeroso público que ateigou a Casa Galega da Cultura. Charo Portela, autora das dúas publicadas por Xerais, e Xan Carballa da de Galaxia, retrataron a figura literaria, empresarial, xornalística e política de Valentín. Foi moi clarificadora a anécdota final que relatou Carballa sobre a intervención decisiva de Paz Andrade, como membro da Comisión dos nove, para bautizar como tal a Xunta de Galicia, unha das súas tantas achegas políticas escasamente coñecida. O vindeiro 4 de maio será o Club Faro de Vigo quen no Auditorio do Areal convoque a Miguel Anxo Seixas, Xosé Luís Axeitos e X.L. Méndez Ferrín para ofrecer novas dimensións deste home da Galicia que suma. Teño a intuición que a figura de Paz Andrade vai dar moito xogo nos vindeiros meses, sobre todo cando apareza a edición do volume da súas poesía galega completa, preparada por Gregorio Ferreiro Fente para Xerais, que desvelará até nove poemarios inéditos.

Onte 196: Día Mundial da Poesía

Coa chegada da primavera, celebrouse o Día Mundial da Poesía. Este ano coincidiu en Galicia coa homenaxe a Celso Emilio Ferreiro, promovida en Ourense polo PEN Clube Galicia, con motivo do centenario do nacemento do poeta que amou ao seu pobo. Hai menos dun mes celebramos o Día de Rosalía, dentro de apenas dúas semanas celebraremos o Día Internacional do Libro Infantil e Xuvenil e o 23 de abril o Día do Libro, toda unha xeira mensual de efemérides literarias concibidas para estimular, sobre todo nos medios de comunicación e nos centros educativos, a visibilidade do libro e fomentar o pracer da lectura literaria. É innegable o perigo de ritualización e banalización destas xornadas por frecuentes e rotineiras; porén, tamén poden transformarse en oportunidades para aumentar a presenza da lectura e da literatura na sociedade. No Día da Poesía vindicouse o valor artístico das palabras, onde reside o ADN de calquera texto literario. «Escribir un poema debe ser un dioivo que agoniza», un feito que supón «sufocar as palabras até o límite» advirte Alfredo Ferreiro nos seus Versos fatídicos (1994-2010), un libro de poemas que recomendo moi vivamente.

Onte 169: Día de Rosalía

Celebramos o Día de Rosalía, o 175 aniversario do nacemento da fundadora da nosa literatura nacional. Unha efeméride que non debe pasar desapercibida en ningún centro educativo nin medio de comunicación. A realización de lecturas e actividades rosalianas en espazos públicos e educativos, ademais da reivindicación do apoio das administracións á investigación e difusión da súa obra centrarán a xornada.  Con todo, a novidosa proposta da AELG –apoiada pola Asociación Galega de Editores, Federación de Libreiros de Galicia, numerosos concellos e centos de asociacións culturais e cívicas– de animar á cidadanía a que nesta data merque un libro en galego e reciba unha flor constitúe outro fermoso aliciente desta coroa cívica e popular. Da man de Rosalía a lingua e a literatura galega chegarán hoxe a todos os recunchos do país de noso. Rosalía sempre viva.

Onte 163: Celso Emilio Ferreiro

Estamos de cheo no ano de Celso Emilio Ferreiro. Pola mañá acompañei a Luís Ferreiro, o director da Fundación CEF, ao acto de presentación da programación institucional do ano Ferreiro, na que colaboran coa Fundación a Xunta, a RAG, o CCG e o concello de Celanova (mágoa que non o faga tamén o concello de Vigo, a cidade onde viviu tantos anos e onde viviu o poeta), así como outras entidades privadas como as editorais Xerais, Ouvirmos, Kalandraka e Tambre, asociacións como o Pen Clube Galicia, centros educativos, asociacións culturais de todo o país. Pola noite iniciei a lectura do orixinal da biografía de Ramón Nicolás no que comprobei decontado, xa nos capítulos dedicados á infancia e á mocidade do poeta en Celanova, que virá preñada de importantes novidades. Un relato diacrónico ben artellado, fiado transversalmente en cada unha das etapas polas dimensións persoal, política e literaria do biografado e do seu entorno; unha prosa literaria de festa e unha documentación completísima, que sostén cada unha das interpretacións e non dificulta unha lectura enguedellante, foron, tras catro horas de lectura, as miñas primeiras valoracións. Aventuro que tanto pola súa extensión (vinte e catro capítulos e numerosos apéndices, máis de 600 páxinas) como pola súa fasquía de biografía literaria, esta de Ramón Nicolás será a obra de referencia do centenario Ferreiro.

Onte 138: Con Celso Emilio no Club Faro

Celso Emilio Ferreiro continúa tendo moito tirón. O auditorio do Areal encheuse no acto de lembranza organizado polo Club Faro de Vigo con motivo do centenario do seu nacemento. Luís Ferreiro dedicou a súa intervención a deitar luz, moita luz, sobre o tan controvertido episodio da estancia do poeta de Celanova en Venezuela, do que naceu Viaxe ao país dos Ananos. Pola súa banda, Ramón Nicolás enfiou un fermoso discurso sobre a súa relación con Celso, desde o primeiro día que o viu de lonxe nunha presentación na Libraría Castelao dos Choróns até agora cando está a piques de rematar a súa monumental biografía do centenario. Con todo, o momento máis emocionante do serán foi cando Isabel Ferreiro leu e cantou tres poemas do seu pai, poñendo o dedo na chaga.

Sempre Celso

Tal día como hoxe, hai cen anos, nacía en Celanova Celso Emilio Ferreiro. Sumámonoso con esta lembranza a esta celebración que abre, tamén, o Ano Ferreiro. Hoxe por hoxe, a súa figura sobrepasa o peso da súa propia obra literaria para se converter nun emblema vivo e vital da cultura galega.

Este documento sonoro, publicado pola Mediateca do Consello da Cultura Galega, recupera unha hora e cuarta das conversas que Ferreiro mantivo con María Xosé Porteiro e Xosé Antonio Perozo. Emociona escoitar a voz grave do noso poeta rebelde relatando devagariño a súa vida, confensando as súas conviccións e compromisos políticos, reflexionando sobre a súa obra e a tradición da poesía galega na que se inscribe.