Onte 1843: A cabezada de Beauvue

Gol_de_Beauvue_09-03-2017

A cabezada de Beauvue no minuto 89 decidiu o excelente partido europeo do Celta. Un remate marabilloso, tanto na execución plástica e técnica como na concepción da xogada atacante nacida dun pase de trinta metros de Iago Aspas sobre Hugo Mallo, onte o mellor dos celestes, quen dende a banda dereita centra de forma prodixiosa creando unha parábola rota por un corpo celeste que aparecendo de forma imprevista muda a orientación do balón cara ao pao longo, moi lonxe do alcance do porteiro ruso.

Un gol inesquecible que, tras once meses lesionado por unha gravísima rotura do talón de Aquiles, devolve ao dianteiro guadalupeño a autoestima imprescindible para volver ser futbolista. Unha xogada decisiva que resume en apenas vinte e cinco segundos o carácter dun deporte no que, a pesar do lamentable tinglado económico de televisións, apostas e outros negocios, a creatividade, a intelixencia, a vontade e o afán de superación dos futbolistas e dos seus adestradores continúan sendo ingredientes nos que acreditar de forma inocente.

Eis a razón pola que todos, os futbolistas, o adestrador e os seu cadro técnico, como os seareiros, celebramos esta cabezada de forma tan entusiasta. Sabiamos que máis alá do seu valor na difícil eliminatoria (que quedou aberta) celebrabamos a recuperación dun ariete que despois dun ano de durísima loita en solitario volvía a selo. O fútbol, ese milagre nacido dun instante que sempre nos asombra.

Onte 1842: María Reimóndez, premio Xohana Torres de ensaio

Na gran mobilización feminista de onte en Vigo, (a maior dun 8 de marzo que recordo), tiven oportunidade de parabenizar a María Reimóndez polo premio Xohana Torres de ensaio e creación audiovisual que viña de recoller en Compostela. Un recoñecemento da concellaría de Igualdade para o seu ensaio “Corpos exorbitantes, Rosalía de Castro, tradutora feminista, en diálogo con Erin Moure”, inserido na súa liña de investigación sobre feminismo, tradución e postcolonialismo, temas abordados na súa tese de doutoramento pola que recibiu o pasado mes de xaneiro o premio extraordinario de doutoramento da Universidade de Vigo. Incansable escritora, investigadora e activista, Reimóndez vai conformando dende diversos ámbitos unha das obras culturais e políticas máis estruturantes e decisivas da Galicia do noso tempo. Ás portas da publicación de dúas novas novelas, Corredora en Fóra de Xogo e a cuarta da serie “O ciclo dos elementos”, continúa incesante tecendo novos proxectos comprometidos co proxecto feminista e coa superación da discriminación de xénero como base de desenvolvemento perdurable.

Onte 1841: Contra a desmoralización

Onte, na concorridísima presentación na Casa do Libro de Vigo de Versos dun fistor republicano, marxista, ateo e un pouco epicúreo, a antoloxía de poemas de Xesús Alonso Montero, non me pasou desapercibido o discurso de Carlos Núñez le Vieux apelando de forma entusiasta a combater a desmoralización nas filas da esquerda. Para Núñez “neste momento, somerxidos nun inverno moi longo da democracia, é imprescindible manter a ilusión do combate, como fai Xesús Alonso Montero neste libro de poemas contra a desmoralización”. Para Nuñez o libro de Alonso Montero “fala de democracia e do bo vivir, dá gotas de calor, reforza os valores de compromiso daqueles homes e mulleres que combaten por mudar a historia, razón pola que debe formar parte das prendas de abrigo que utilicemos neste longo inverno no que vivimos”.

Onte 1840: Palmira in memoriam

PalmiraSoubemos da noticia do falecemento de Palmira González Boullosa o pasado 9 de febreiro e da preparación dun acto de lembranza para o vindeiro mes de maio. Mestra, escritora e lectora letraferida, Palmira foi unha das pioneiras esquecidas da Literatura Infantil e Xuvenil galega, tanto polo seu traballo como folclorista. moi atenta a recuperación da tradición oral, coma polas súas sorprendentes novelas de fantasía, na mellor tradición artúrica. Deuse a coñecer cos seus volumes de folclorista para os picariños, Adiviñas (1985), Mentiras (1986), Arrolos (1986) e ¿Quen panda? (1986), publicados por Galaxia na súa colección Tartaruga, que tanto e tanto utilizamos nas nosas clases de Preescolar de finais dos oitenta. Gañadora da segunda edición do premio Merlín pola novela A princesa Lua e o enigma de Kián (Xerais, 1988), á que seguiu Brandón, fillo de Ferreol (Xerais, 1993),traballaba devagariño en Brixit e Xenevra, co que remataría a triloxía, que bautizou de Cumiodouro.

Xaora, en Xerais lembraremos sempre a Palmira por Cando o rei por aquí pasou (1997), un libro fermosísimo (hoxe unha auténtica alfaia de bibliófilos), no que antologou os seus cadernos de folclore galego de toda unha vida e ilustrou con fermosas mariquiñas da que era coleccionista.  Sabemos que deixa un extraordinario romanceiro galego inédito, que non quixo publicar, desque algún crítico dubidou da existencia do xénero na nosa lingua. Poeta serodia, en 1992 obtivo o Premio Eusebio Lorenzo Baleirón por Asoladamente, o teu nome. Comprometida sempre coa renovación pedagóxica, foi, xunto a Mari Luz Liste, fundadora do Colexio Andersen e profesora do centro até 1987, onde puxo en práctica boa parte das súas ideas educativas sobre a lectura. As súas guías de lecturas para o Nadal constituíron un modelo de colaboración do centro educativo e as familias no fomento da lectura. Mestra das pombas e das palabras, nunca esqueceremos as súas frecuentes preguntas reflexións nas nosas presentacións en Librouro ou na Casa do Libro. Lembrarémola con saudades. Con todos os abrazos para as súas fillas.

Onte 1839: Cidades acolledoras

Participamos onte na concentración que na praza da Princesa organizou o grupo de Vigo de Amnistía Internacional para reclamar o cumprimento do compromiso de setembro de 2015 do Goberno de España de acoller a 17.337 persoas refuxiadas e para celebrar que cada unha das nosas cidades fosen abertas e acolledoras. Transcorridos case dous anos foron acollidas 1.034 persoas, apenas o 6,0 % do prometido, o que debería avergonzar a todas as administracións e cidadáns.

Como denuncia Amnistía Internacional no seu informe anual 2016, vivimos nun mundo cada vez máis dividido, vivimos de costas ás atrocidades e violacións dos dereitos humanos que se producen en todo o planeta, tamén en España. Vivimos sometidos ao uso cínico dunha retórica do «nós contra eles» que alimenta un discurso da culpa, o medo e o odio.

«Basta de odiar!, queremos unha retórica do amor, un fogar para as vinte e un millóns de persoas refuxiadas. Xa non abonda con indignarse!», expresa, entre outras proclamas, esta peza audiovisual de AI, que propoño compartamos.

Onte 1838: O Vindel vai a Vigo

1280px-Martim_Codax_Cantigas_de_Amigo-1024x742

Merece os maiores parabéns o acordo da Universidade de Vigo e da Consellaría de Cultura que permitirá expoñer o Pergamiño Vindel no Museo do Mar de Alcabre entre outubro de 2017 e marzo de 2018. Péchase así, felizmente, a xestión iniciada pola Asociación Cultural Pertenza de Vigo que solicitou á Pierpont Morgan Library de Nova York a cesión temporal para a súa exposición en Vigo da que é unha das primeiras pezas do patrimonio literario galego e icona da cidade e da ría de Martín Codax. Unha exposición e un programa de actividades literarias, musicais e artísticas que convertirá a Vigo durante uns meses en capital literaria da lusofonía, ademais de importante atracción do turismo cultural portugués. Mágoa que o o concello de Vigo renunciase a participar nun fito histórico para Galicia e para a propia cidade. Apenas outra doa perdida máis no triste devalo cultural dunha cidade deitada nos brazos do conformismo cesarista. Beizón para os responsables da Universidade de Vigo e da Consellaría de Cultura pola súa xenerosa colaboración interinstitucional, unha cultura de acordos que tanto precisamos en Vigo.

Onte 1837: Azos de Agustín

Agustin_Fernandez_07-03-2013Lendo nos textos do novo libro de ensaio de Agustín Fernandez Paz, que preparamos para fin da primavera, recupero azos e doses de entusiasmo para o noso traballo de edición. En boa parte dos textos, centrados sobre a lectura, o libro e a formación do lectorado literario, Agustín insiste en que “a lectura é cousa de todos” (ese foi, tamén, o título da súa intervención de decembro de 2001 no terceiro Salón do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra”), tanto polo feito do seu papel transformardor (individual e social) como polo papel que todas as persoas teñen na súa difusión, e o papel máis esencial aínda que xogamos os que temos a responsabilidade ineludible de contaxiar o virus lector (editores, libreiros, bibliotecarios, críticos, docentes…) nos mozos e mozas, mais tamén sobre o resto dos cidadáns, nas casas, nos centros de ensino ou nas bibliotecas.

Agustín reclamaba hai máis de quince anos unha actualización urxente do discurso dos que cremos que a lectura, e especialmente a lectura literaria, é unha peza decisiva na formación e na vida de calquera persoa. Como reclamaba unha atención á especificidade do caso da lectura en galego, tanto pola súa subordinación no espazo lector (librarías, bibliotecas e medios de comunicación) como polo seu carácter de segunda lingua de lectura para a maioría das familias galegofalantes. Condicionantes para a edición na nosa lingua que, debemos recoñecer, se agudizaron ao longo do actual proceso de hibridación do noso sector, o que provoca tanto desacougo e desorientación no noso debate cultural.

Lembra o mestre Agustín, tamén noutro texto memorable, “Agora entramos nós: a construción do lector”, transcrición da súa conferencia do 7 de marzo de 2013 nos encontros do Plan de Mellora de Bibliotecas Escolares, que o segredo da mediación lectora está “en motivar, entusiasmar, contaxiar o gusto pola lectura”, algo que debe facerse con “libros que fan lectores”, eses títulos que teñen demostrada a súa calidade e a súa eficacia. Como lembraba que adquirir unha sólida competencia lectora é un camiño longo cheo de etapas, onde cada unha delas ten os seus libros, que deben constituír novos retos formais e temáticos:

Se cadra este é un bo momento para lembrar a «teoría do iceberg», que adoita atribuírse a Hemingway. En esencia, dinos que todo bo libro é como un iceberg. O que lemos son só as 2/5 partes visibles, pero baixo a superficie ocúltanse as 3/5 partes restantes, a gran masa de xeo que sostén todo o conxunto. Por baixo dun texto valioso discorre un poderoso río subterráneo, que é o que nos deixa pegada, aínda sen sermos conscientes dela.

Como lembra Agustín que non hai actividade máis importante que a das persoas mediadoras que promoven a revolución da lectura:

Eu sei que os cambios na sociedade sempre son procesos colectivos, mais non esquezo que estes son unha suma de actitudes individuais. No traballo escolar, moitas veces, non se ven os froitos. E hai ocasións en que parece que todo se esfarela. Sementamos, mais tampouco nos sabemos cando e como agromará esa semente.

Deixádeme que volo diga eu, desde a altura dunha biografía xa cumprida: o traballo de cada un, de cada unha de vós, é imprescindible. Ha agromar en persoas máis críticas e máis libres, e nunha sociedade máis xusta, e nun florear na cultura galega e na transmisión da lingua. Sodes sementadores de futuro, amigas e amigos. Aínda que ás veces pareza clandestina, nunca houbo actividade máis importante. E, como nos demostrou Rosa Parks, o que unha persoa fai pode cambiar o mundo. Vós, non o dubides, estades axudando a cambialo.

Azos do mestre Agustín que moito agradecemos os que cremos que a lectura literaria debe ser o corazón da educación e da actividade cultural. Nese empeño agustiniano continuamos.

Onte 1836: Avante, merdeiros!

Merdeiros_2017

Os merdeiros de Vigo (a Asociación Etnográfica “A Merdeira”) queixábanse onte en Fb que no programa do Entroido de Vigo non aparecían nin no venres nin no martes. Apenas outro síntoma do devalo deste entroido vigués no que os responsables municipais, ademais de traer artistas de fóra que nada saben da nosa tradición, determinan o motivo do Meco e as razóns polas que debe ser queimado: outra vez, as voltas coa trapallada do dinoseto e “os enemigos de Vigo”. Que foi daqueles entroidos populares e reivindicativos de Santa Sotina ou das cancións de comparsas revolcadas como Os Tarteiras? Magoadamente aquel Vigo rabudo desapareceu sometido ao conformismo actual da cultura da dinosobe. Unha auténtica desgraza que está arruinando o asociacionismo veciñal e cultural da cidade. Por fortuna os merdeiros, a máscara tradicional viguesa recuperada dende hai once anos, non se someten os caprichos que chegan do Campo de Granada. Pese a quen pese eles seguirán saíndo. Avante, merdeiros de Vigo!

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1835: Rosalía para todos

rosalia_e_de_todos

Celebramos onte o Día de Rosalía, o 180 aniversario do seu nacemento, cunha grande mobilización galeguista. Unha efeméride que cada ano provoca maior interese, promovida pola AELG e a Fundación Rosalía de Castro, entre outras entidades culturais, que lonxe da parafernalia institucional doutras efemérides galeguistas e a pesar de non ser aínda recoñecida no calendario escolar da Consellaría de Educación, interesa a xentes de todas as idades e de todo o país. Rosalía celebrada como a nosa fundadora, como moderno símbolo da unidade de todos os galegos, como feminista pioneira e activa intelectual que pretendía mudar o mundo dende Galicia. Quizais atopemos aí as razóns polas que cada 24 de febreiro sexa unha xornada pola unión, pola esperanza e pola ledicia (máis aínda este ano que coincide co Entroido) de sermos galegos e galegas.

Mais este entusiasmo do 24 de febreiro non pode agochar o desacougo que provoca reparar nas cifras que sobre a situación do galego veñen aparecendo cada 21 de febreiro, data na que se celebra o Día Internacional da Lingua Materna. A falta de datos máis actualizados, a enquisa do IGI de 2013 sinala que apenas o 18,35 % dos nenos e nenas entre 5 e 14 anos son falantes iniciais do galego, unha porcentaxe que tres anos despois, con certeza, é inferior. Unha hemorraxia do galego como lingua inicial á que contribúe a actual política lingüística educativa que leva a que apenas o 8,5 % dos centros de educación Infantil de 3 a 6 anos utilice maioritariamente a lingua galega (aproximadamente 1.700 alumnos e alumnas en toda Galicia, para cada treito de idade) e o 74, 0 % o faga maioritariamente ou exclusivamente en castelán. Datos do estudo recente feito pola Mesa pola Normalización Lingüística que, de non mudar decontado a deriva imposta pola política lingüística de Alberto Núñez Feijoo e Alfonso Rueda, camiña a súa inevitable desaparición como lingua inicial de Galicia.

Ben está que celebremos a proeza de Rosalía, que é tamén a icona da lingua e do país, e que o fagamos creando novas e fermosas tradicións como a do «Caldo de Groria» ou o da mobilización dixital do #RosaliaTe. Xaora non podemos agochar que vivimos nunha situación crítica pra o futuro dun idioma que comeza amosar síntomas de estar en perigo inevitable de extinción. Rosalía para  todos, tamén para os nosos picariños aos que lles negamos a herdanza da lingua. Transformar as efemérides do 21 e 24 de febreiro en referentes a prol da escolarización en galego é unha proposta a valorar.

Guardar

Onte 1834: Os versos republicanos de Xesús Alonso Montero

Versos_dun_fistor_23-02-2017_01

Coincidindo co serán de Rosalía, presentamos onte na librería Biblos de Lugo Versos dun fistor republicano, marxista, ateo e un pouco epicúreo, o libro onde Xesús Alonso Montero antologa a súa produción poética das últimas cinco décadas. Foi o profesor Claudio Rodríguez Fer quen glosou un libro que definiu como “un autorretrato de Xesús Alonso Montero dende unha perspectiva ética, estética, ideolóxica e mesmo profesional dende a perspectiva dun fistor popular, aínda que non todos os poemas teñan esta procedencia, xa que hai outros de procedencia culta, na tradición satírica da lírica galaico-portuguesa”. “Este é un libro onde se demostra a ideoloxía de Xesús Alonso Montero: antimonárquico e antiborbónico, anticlerical e exaltador dos gozos da vida, do divertimento, da música, da gastronomía e do humor”. “Este libro é a etopeia de Xesús Alonso Montero, un octosílabo perfecto”, rematou Rodríguez Fer.

XG00268801Centrou o seu discurso Xesús Alonso Montero na reivindicación da palabra fistor, “unha palabra viva no sur da provincia de Ourense que tardou en entrar nos dicionarios galegos, até que Franco Grande a define como poeta popular”. Lembrou o profesor que na parroquia da Groba había unha señora Virxilia que era unha fistora cun talento tremendo. Non sabía ler nin escribir pero era unha poeta das silveiras cunha capacidade para dicir versos extraordinaria, que creaba en calquera situación”. Referiuse despois ao papel dos fiadeiros, “onde se contaba e cantaba”, “naquelas coplas dos fiadeiros estivo a miña primeira universidade literaria, a esa tradición me debo, eu son un fistor”. Antes de comezar a lectura de media ducia de poemas, Alonso confesou o seu carácter de poeta serodio, “a miña primeira composición é de 1963, ditada por unha circunstancia de noxo, o asasinato de Julián Grimau”, así como o feito de que máis da metade dos poemas fosen asinados por heterónimos, a maior parte deles femininos, que dalgún xeito tiveron que ver coa miña biografía”.