Onte 403: Hemorraxia demográfica

/en , , , , , /por

Os datos publicados polo INE amosan que Galicia non é capaz de conter unha hemorraxia demográfica que sitúa o seu futuro no abismo. Galicia conta hoxe con  2.720.243 habitantes, unha cifra inferior en 18.000 a de hai catro anos, o último no que medrou a súa poboación. No pasado ano perdeu 12.258 habitantes (30 cada día), sendo 13.232 o número de persoas que emigraron (36 cada día) a algunha outra comunidade española ou ao estranxeiro. Proceso emigratorio moi acentuado no segmento xuvenil da poboación, o situado entre os 20 e os 34 anos, no que acada porcentaxes alarmantes, que La Voz de Galicia estima en 70 mozos por día. Un país, sometido á dieta conformista, non ofrece oportunidades para as persoas máis novas e emprendedoras. Galicia volve ser un país emigrante. A xeración mellor formada da nosa historia colle a maleta e vaise. Desolador e desacougante. Indigna que este problema fulcral non centre os debates da campaña electoral nin sequera forme parte da axenda pública galega. Moi mal imos.

Onte 402: Novas sondaxes

/en , , , , , , /por

Coincidindo co derradeiro domingo de campaña publícase unha nova xeira de sondaxes. Mentres  LVG continúa co seu barómetro diario, que non achega novidades (PP 39, PSOE 21, BNG 10 e AGE 5), o Faro de Vigo e La opinión da Coruña publican unha enquisa de 1.400 entrevistas, realizada antes do comezo da campaña, que aparentemente pode ser resultar pouco clarificadora debido á amplitude da súa forquita (PP 37-41, PSOE 22-24, BNG 9-11 e AGE 2-4). En todo caso ningunha das dúas cuestiona a vitoria de Feijoo (apenas un escenario de catro posibles para Faro), a entrada no Hórreo de Beiras e Díaz e un suave descenso do PSOE e BNG. Como coinciden ambas as dúas nos fracasos de Mario Conde, UPyD e Compromiso por Galicia (a pesar de que Bascuas sexa para a do Faro o segundo líder mellor valorado), formacións que estarían lonxe sequera de acadar aquel vello 3 % nalgunha das provincias. Debullando os datos de corpo oito convén reparar na aínda elevada porcentaxe de indecisas, como da abstención prevista que superaría na sondaxe de Faro en 7,8% a de 2009, o que semella favorecería a maioría do Partido Popular. Como tamén é clarificador o feito de que sexa na provincia de Pontevedra onde parece que o PP podería perder a maioría, no caso de que cedese un escano a algunha das candidaturas nacionalistas, con máis probabilidades a de AGE. Mágoa do debate non celebrado Feijoo / Beiras pensarán algúns. No entanto, en ambas as dúas sondaxes é moi difícil detectar unha pulsión intensa de cambio. Quizais aí resida a cerna do resultado do vindeiro domingo.

La Región non publicou onte sondaxes, mais si este balance da Galicia de Feijoo.

[Actualización: A sondaxe anunciada ás 8 da mañá pola SER aventura a vitoria moi axustada do PP (37-38), cunha importante baixada do PSOE (19-20) e un crecemento considerable dun nacionalismo de esquerdas dividido, BNG (11-12) e AGE (6-7). O dato que máis me impactou foi que o 60 % das persoas consultadas prefire un cambio de goberno, así como que o 49,5 % prefire que non haxa un partido que conte con maioría absoluta, o que supoñería que agroma por vez primeira na campaña e con claridade unha pulsión transformadora. Comeza unha semana decisiva.]

Onte 401: Lectura en pantallas

/en , , , , /por

Preparando unha intervención sobre as mudanzas da lectura, que me encargaron para incluír nun curso do CFR de Vigo, volvín sobre os estudos de Thierry Baccino sobre a lectura en pantallas. Para o director científico do Lutin da Villete, a lectura sobre pantalla esixe un maior nivel de intervención do cerebro e un comportamento cognitivo diferente do da lectura en papel. Segundo Baccino «as zonas do encéfalo que controlan a toma de decisións e os razoamentos complexos actívanse con maior intensidade cando lemos sobre unha pantalla que cando o facemos sobre os soportes impresos». Debido á necesidade de efectuar máis eleccións no proceso lector, a existencia de máis información dispoñible, a superposición de elementos con sistemas de codificación e de interpretación diferente, o nivel de complexidade cognitiva é maior e, polo tanto, tamén a posibilidade de perdas de significado. Baccino chega a estas conclusións baseándose na comparación de experiencias de oculometría nas que procurou dectectar os parámetros de calidade lectora sobre ambos os dous soportes, diferenciando a percepción, a comprensión e o xeito de organizar a información de cada un deles. Baccino prognostica que, a pesar da súa complexidade, «a lectura en pantalla constituirase nun hábito e o papel correrá o risco de provocar a mesma sensación que as películas en branco e negro, unha desagradable impresión de regresión». Dá moito que pensar.

Onte 400: A «Syriza galega»

/en , , , , /por

Os debates entre os tres partidos presentes até agora no Hórreo non poden agochar que existen outras opcións con posibilidades reais de obter representación. As sondaxes diarias de LVG estiman que a Alternativa Galega de Esquerda obterá catro ou cinco actas. Porén, a outra candidatura nacionalista, Compromiso por Galicia, cun proxecto a longo prazo, semella ter moi difícil acadar agora o teito do 5 %, a pesar de que algunha enquisa dálle posibilidade de conseguilo na provincia de Ourense. Máis alá dos prognósticos, case sempre interesados, o que semella indubidable é o éxito da campaña da coalición promovida pola Nova e por Esquerda Unida que, a pesar dos seus escasos medios, onte bateu moi forte no mitin da Coruña onde Beiras e Díaz foron apoiados por un membro da Syriza grega e outro da Front de Gauche francesa. O éxito electoral da chamada «Syriza galega» é previsible, xa que se ofrece sen moitos matices programáticos nin organizativos como o voto máis eficaz para mobilizar agora o electorado esquerda.  Como é probable, tamén, que os resultados o 21-0 abran máis a fenda existente no galeguismo e nacionalismo galego.

Onte 398: Feijoo / Jorquera

/en , , , , , /por

O debate entre Feijoo e Jorquera foi intenso nos contidos e tenso nas formas, sendo o seu resultado incerto para o electorado non adscrito a algunha das súas posicións. Demostrou a solidez diesel de Jorquera que soubo cantarlle ao presidente as verdades do barqueiro, dende a falsidade do déficit até os recortes educativos e sanitarios, sen concederlle apenas acougo; aínda que errou confesando, innecesariamente, o seu deportivismo e denunciando unha coalición do PP con Mario Conde, hoxe inverosímil. O debate serviulle a Feijoo para meter medo ao electorado indeciso cos desacordos e trasacordos que tería un goberno de “multicoalición”, no que participasen os nacionalistas; argumento que levou até o delirio cando culpou á “alianza de BNG e PSOE como os que provocaron a crise”. O presidente demostrou que quedou tocado coa información de El País-Galicia sobre a transferencia do déficit, como evidenciou o seu desinterese por chegar a acordos cos nacionalistas sobre os temas claves do autogoberno galego: a lingua, a reforma estatutaria e o financiamento. Tras os debates, a campaña colleu maior interese. O resultado do 21-O continúa sendo imprevisible.

Onte 397 Jorquera / Vázquez

/en , , , , , , /por

A tertulia que mantiveron Jorquera e Vázquez servíu para visualizar que existe unha alternativa ao goberno de Feijoo. Un encontro sereno, tamén inevitablemente máis aburrido co do luns, que permitíu que cada un dos candidatos presentase de xeito tranquilo as liñas principais do seu programa. Vázquez foi máis condescendiente xa que se presentaba como aspirante a presidente dun goberno progresista, mentres Jorquera tratou de poñer en evidencia algunhas das diferencias que os separan. Con todo, ambos os dous amosaron que hai coincidencias abondas para acadar un acordo nos temas principais: un novo sistema de financiamento, aumento da fiscalidade ás rendas altas, desenvolvemento pleno do autogoberno e mantemento das políticas sociais. Como na noite anterior, Pachi soubo utilizar unha linguaxe máis achegada á da cidadanía, aproveitando o espazo para lembrarlle a Feijoo a ocultación do desvío de 400 millóns do orzamento de 2010 para o de 2011. Francisco Jorquera amosou que é un político diesel, fiable, rigoroso e documentado, aínda que como menos reprís que o socialista. Gustoume moito a oportunísima referencia do nacionalista á lingua, vencellándoa ás industrias culturais consideradas como un factor produtivo. Onte enxergouse unha raioliña de esperanza.

Onte 396: Feijoo / Vázquez

/en , , , , , , /por

Pachi Vázquez superou ao presidente. O aspirante gañou cada un dos tres treitos do debate (emprego, benestar, autogoberno) tanto pola súa actitude ofensiva como por manexar unha axenda pública máis próxima ás preocupacións da cidadanía. Coa excepción da enleada sobre a existencia dos contratos de Pemex -onde teño a convicción que o presidente leva a razón-, Vázquez soubo poñer en evidencia a frouxa xestión do goberno Feijoo, mesmo nas políticas de austeridade e redución do déficit, como hoxe demostra a edición de El País Galicia. Gustei que Vázquez agardase ao derradeiro treito para sacar con moita elegancia e claridade a necesidade de recuperar os consensos forxados nas décadas anteriores arredor da lingua e o seu compromiso de derrogar o decreto de Plurilingüismo. As apelacións de Feijoo á “Galicia libre e bilingüe” e ao que despois denominou “bilingüismo cordial” foron decepcionantes, como patética a súa despedida en castelán. Mágoa que nin o presidente nin o aspirante fixesen algunha propostas programática de certa entidade para afrontar a saída da crise. Con todo, o primeiro debate na televisión e radio pública galegas serviu para amosar que non hai tanta distancia entre Vázquez e Feijoo como expresan as sondaxes.

Onte 395: Enquisas

/en , , , , /por

As tres enquisas publicadas na fin de semana (CIS, LVG e ABC) coinciden en que o Partido Popular de Galicia manterá a súa maioría. Coa exepción do optimismo do xornal dirixido por Bieito Rubido, que lle proporciona a Feijoo unha maioría cómoda, semellante ás que adoitaba obter Manuel Fraga, parece que a esta altura da campaña o máis verosímil continúa sendo un resultado axustado. No entanto, entre as tres sondaxes hai diferenzas considerables sobre o resultado que poidan obter o PSdeG-PSOE e o BNG. Con todo o que ningunha discute é a aparición dunha cuarta forza, a Alternativa Galega de Esquerda de Beiras e IU, sen descartar a posibilidade que Compromiso por Galicia obteña representación na provincia de Ourense, o que abriría o Parlamento Galego a un maior pluralismo. Como semella tamén moi probable, a pesar dos esforzos dos medios centralistas, que nin Mario Conde nin Rosa Díez vaian a pintar un caravel na política galega. A campaña comezou esta fin de semana morna, con pouca participación nos actos electorais organizados polas candidaturas da oposición, polo menos nos que se celebraron en Vigo; un síntoma que corroboraría a existencia dunha feble pulsión de cambio. Quizais os debates bilaterais que comezan esta noite, onde se bota en falta un encontro Beiras-Feijoo, axuden a animar un proceso no que a inhibición electoral pode ser moi elevada e decisiva.

Onte 394: Relato da vida dos humildes

/en , , , , , , , /por

Gocei a tarde enteira coa lectura d’ As voces baixas, a novela de Manuel Rivas que chegará a comezos da vindeira semana ás librarías. Tras varias lecturas en orixinal e probas, esta nova volta co libro xa nas mans volveu entusiasmarme. O relato dos afáns dos membros dunha familia traballadora –un albanel, unha leiteira e catro fillos, que constrúen a súa vida, primeiro na rúa da Marola do Monte Alto e logo en Castro de Elviña, onde rolan os ventos– é a novela da vida de todos os humildes e todos os anónimos. Un argumento tecido cos fíos das súas vidas, dos seus murmurios, dos seus rumores, das súas voces baixas que agariman e doen, onde Rivas atopa o que el expresa como «a boca da literatura». Mais este tamén é un relato de iniciación de dous irmáns, María e Manuel, da descuberta da vida e dos outros, dende o seu primeiro medo ao primeiro amor. Unha homenaxe á fraternidade, unha construción da memoria a partir de sintagmas significativos de emoción, un alegato a prol da beleza da escrita e da lectura. Probablemente, tamén, un dos libros máis rotundamente literarios e inesquecibles do seu autor.

A vídeoentrevista, preparada por Alfredo Ferreiro, foi gravada o 1 de agosto, minutos antes da lectura do adianto do libro. As voces baixas será presentado o 17 de outubro, ás 20:00 horas na Biblioteca Pública Durán Loriga da Coruña nun acto no que acompañará a Manuel Rivas, X.L. Méndez Ferrín, presidente da RAG.

Onte 393: Cifras críticas para o libro galego (IV)

/en , , , , , , , , , /por

Cos datos achegados pola Panorámica de la edición española de libros 2011, que coñecimos onte, podemos actualizar a nosa serie estatística sobre a edición en galego (1991-2011), que dende hai máis de quince anos vimos realizando. Os datos da panorámica, baseados nas inscricións do ISBN, son os que mellor expresan as tendencias da produción editorial, complementándoas coas estimacións de facturación achegadas polos estudos do Comercio Interior do Libro, aos que xa nos referimos en anteriores anotacións.

A panorámica amosa que en 2011 a edición en Galicia baixou con respecto ao ano anterior un 28, 88 % (3.384 títulos), mentres que a edición en galego o fixo no 16,30 % (2.130 exemplares). A edición en galego realizada en Galicia baixou o 18,60 % (1.647 títulos), mentres que a edición en galego fóra da nosa comunidade decreceu o 6,93 % (483 títulos). A edición en galego en Galicia supuxo o 77,32 % do total da realizada na nosa lingua e o 48,67 % da editada en Galicia.

A edición realizada por editoriais privadas supuxo en 2011 o 90,47 % (1.927 títulos) da realizada en galego, diminuíndo nun 16,00 % con respecto ao ano anterior. A edición pública en galego supuxo o 9,53 % (203 títulos), a procentaxe máis baixa da última década, decrecendo nun 18,80 %. Dentro da edición institucional, é a a realizada polas universidades (59,61 %) a que continúa liderando o sector, a pesar de que diminúe o 31,63 %. A edición realizada polos organismos autonómicos, Xunta de Galicia e Consello da Cultura Galega diminuíu nun 39,28 %, supoñendo os seus 17 títulos apenas o 0,80 % do esforzo editorial anual en lingua galega.

As primeiras edicións supuxeron o 85,87 % (1.829 títulos), mentres que as reedicións e reimpresións o 14,13% (311). O número de primeiras edicións diminuíu con respecto ao ano anterior nun 18,27 %, o que quere dicir que se reducíu o número de novidades, mentres que aumentou lixeiramente nun 1,16 % o de reedicións e reimpresións.

A edición en galego en papel supuxo o 78,35 % (1.669 títulos), mentres que a relizadas en soportes dixitais o 21,65 % (461). A edición en papel diminuíu nun 28,25 %, mentres que a edición dixital duplicouse nun 211,47%, o que amosa unha importante ampliación desta oferta e a aceleración do proceso de substitución iniciado hai unha década.

A edición en galego de traducións supuxo o 27,10% (577 títulos), a maior porcentaxe das dúas últimas décadas. O número de traducións descende apena sun 5,09 %, mentres o de obras orixinais faino no 19,78 %. O castelán continúa sendo a lingua máis traducida, 68,50 % (395 títulos), seguida do inglés, 11,60 % (67), e do francés 6,20 % (36).

Por ámbitos temáticos, a edición continúa concentrándose no eido escolar xa que o libro de texto co 24,50 % (585 títulos) e a literatura infantil e xuvenil co 15,40 % (328) representan o 39,90 % dos títulos publicados. Porén, semella identificarse unha mudanza de tendencia xa que a edición infantil é a que máis diminúe, mesmo nun moi apreciable 40,36 %, mentres que se incrementa nunha porcentaxe semellante a de Ciencias Sociais que xa supón o 29,30 % do sector. Pola súa banda, a edición literaria co 20,20 % (431 títulos) diminúe nun 36,80 %, porcentaxe moi elevada.

Se comparamos a edición en galego coa doutras linguas oficiais, comprobamos que a nosa é a que máis descende (-16,80%), mentres que en castelán diminúe nun 0,13 %, incrementándose en éuscaro nun 2,65 % e en catalán nun 19,67 %. Ademais, se comparamos o número de referencias de ISBN en relación ao número de habitantes de cada comunidade, comprobamos que a oferta editorial en catalán en Cataluña continúa duplicando a existente en galego e eúscaro.

Por último, os datos da nosa serie estatística concentran a oferta editorial en galego no período autonómico, sendo xa do 94,71%. No entanto, hai unha cifra que non debe pasar desapercibida: a finais de 2011 a serie histórica do libro editado en galego acadou as 36.926 referencias.